ARCYBISKUP METROPOLITA CZĘSTOCHOWSKI

Transkrypt

1 ARCYBISKUP METROPOLITA CZĘSTOCHOWSKI INSTRUKCJA W SPRAWIE POGRZEBU W ARCHIDIECEZJI CZĘSTOCHOWSKIEJ 1. Zgodnie z kan l KPK w liturgii pogrzebowej Kościół modli się i składa eucharystyczną ofiarę za tych, którzy z Chrystusem przeszli przez śmierć do życia a potrzebują oczyszczenia duszy, by mogli być przyjęci do społeczności świętych w niebie. W ten sposób Kościół wyprasza pomoc zmarłym i okazuje szacunek dla ich ciała a żyjącym niesie pociechę płynącą z nadziei na życie wieczne. Wierni zmarli powinni być pochowani zgodnie z przepisami prawa. 2. Zgłoszenie pogrzebu powinien przyjmować duszpasterz osobiście (nigdy organista) i wyrazić rodzinie zmarłego szczere współczucie. Zawsze należy traktować osobę zmarłego i jej bliskich z wyrozumiałością i życzliwością, niezależnie od związania zmarłego lub jego rodziny z Kościołem. 3. Zgodnie z kan l KPK nabożeństwo pogrzebowe powinno być z reguły odprawione we własnym kościele parafialnym zmarłego. Podstawą przynależności parafialnej jest przede wszystkim stałe lub tymczasowe miejsce zamieszkania (nie zameldowania). 4. Zgodnie z kan KPK każdy wierny, albo ci, do których należy troska o pogrzeb zmarłego mogą wybrać inny kościół na nabożeństwo pogrzebowe za zgodą zarządcy tego kościoła, gdzie chcą, aby odbył się pogrzeb. Po uzyskaniu tej zgody mają obowiązek zawiadomienia o tym fakcie własnego proboszcza osoby zmarłego. 2

2 Proboszcz, który wyraził zgodę na pogrzeb w swojej parafii obowiązkowo poprosi proboszcza własnego osoby zmarłej o jego opinie na temat tego zmarłego. Zaś proboszcz własny zmarłego ma obowiązek tę opinie - zgodną z własnym sumieniem - wydać. Wydający opinie nigdy nie może wyrażać w niej prywatnych zatargów tak ze zmarłym, jak i z proboszczem miejsca wybranego na pogrzeb. 5. Zgodnie z kan KPK jeśli śmierć nastąpiła poza własną parafią i nie przeniesiono do niej zwłok ani nie został zgodnie z prawem wybrany inny kościół pogrzebu, nabożeństwo należy odprawić w kościele parafii, gdzie śmierć nastąpiła. Proboszcz miejsca pogrzebu w tej sytuacji poprosi jak wyżej o opinię o zmarłym. 6. Dla zmarłego, który nigdzie nie miał stałego lub tymczasowego zamieszkania, parafią właściwą do odprawienia pogrzebu jest parafia zgonu. 7. Zgodnie z kan KPK można odmówić pogrzebu kościelnego następującym wiernym, jeśli przed śmiercią nie dali żadnych oznak pokuty: a) notorycznym apostatom, heretykom i schizmatykom; b) osobom, które wybrały spalenie swego ciała z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej; c) innym jawnym grzesznikom, którym nie można przyznać pogrzebu bez publicznego zgorszenia wiernych. 8. Norma kan l n.3 KPK, jako sankcja karna - w myśl kan. 18 podlega interpretacji ścisłej. Wobec tego należy pozbawić kogoś pogrzebu kościelnego tylko wtedy, gdy zachodzą łącznie trzy okoliczności: a) jest to jawny grzesznik; b) przed śmiercią nie dał żadnych oznak pokuty (żalu); c) jego pogrzeb wywołałby publiczne zgorszenie wiernych. Zgodnie z tym należy więc przyjąć, iż jawny grzesznik to taki, który w sposób ciężki i trwały wykracza przeciw moralności chrześcijańskiej i jego grzeszne życie jest znane otoczeniu. Konieczne jest także wcześniejsze urzędowe upomnienie przez duszpasterza. (np. osoby prowadzące domy publiczne ("agencje towarzyskie"), zajmujące się "turystyką aborcyjną", pokątną produkcją czy sprzedażą alkoholu, handlujące narkotykami.) Nie stanowią podstawy do odmowy pogrzebu takie okoliczności jak: nieregularność wypełniania praktyk religijnych, nieprzyjmowanie kapłana po kolędzie itp. 3

3 Grzesznikowi takiemu należy odmówić pogrzebu kościelnego wtedy i tylko wtedy, gdyby taki pogrzeb wywołał publiczne zgorszenie. Zakłada to, że znane parafianom ciężko grzeszne życie tego człowieka nie było przez nich akceptowane, tak że wspólnota parafialna nie jest skłonna wyświadczyć zmarłemu ostatniej przysługi miłości. W tym sensie parafianie współdecydują o tym, czy urządzić komuś pogrzeb kościelny czy nie. Proboszcz nie musi przeprowadzać szerokiego sondażu. Wystarczy domniemanie, ale oparte na konkretnych przesłankach (np. doświadczenie z poprzednich analogicznych przypadków). Jeżeli takie osoby dały przed śmiercią jakiekolwiek oznaki pokuty, a tym bardziej, gdy przed śmiercią wyspowiadały się i otrzymały rozgrzeszenie, to mają prawo do pogrzebu kościelnego na równi z innymi wiernymi. Nie należy w takim przypadku stosować z tytułu ich grzesznej przeszłości żadnych ograniczeń w obrzędzie pogrzebowym. Do oznak pokuty (żalu) można zaliczyć np. prośbę o kapłana (choćby nie zdążył przybyć), ucałowanie krzyża, zauważalne wzbudzenie aktu żalu, przeżegnanie się, przeproszenie za dane zgorszenie itp. Te oznaki pokuty muszą być potwierdzone przez wiarygodnych wiernych. Publiczne zgorszenie można wykluczyć przez poinformowanie ludzi o okazanych przez zmarłego oznakach pokuty. 9. Zgodnie z kan KPK w razie wątpliwości dotyczącej urządzenia czy odmówienia pogrzebu kościelnego, należy się zwrócić do miejscowego ordynariusza, do którego decyzji należy się dostosować. Taka sytuacja może zaistnieć np. w przypadku pogrzebu człowieka, który żył w niesakramentalnym związku małżeńskim, a który w miarę dostępnych możliwości spełniał praktyki religijne i swym postępowaniem nie dawał zgorszenia. Może też to mieć miejsce przy pogrzebie osoby dłuższy czas nie praktykującej czy nawet lekceważącej życie religijne. Najczęściej wchodzi wtedy w grę "lenistwo duchowe" a nie pogarda spraw wiary. Można wtedy wprowadzić pewne ograniczenia w obrzędach pogrzebowych. Jednak w takiej sytuacji należy nie przyjmować ofiar od urządzających pogrzeb. 10. Zgodnie z kan KPK pozbawienie kogoś pogrzebu zawiera w sobie również odmowę odprawienia w jego intencji Mszy św. pogrzebowej. 11. Dnia 21 grudnia 2006 roku Minister Zdrowia wydał nowe rozporządzenie w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U z 2007 r. nr 1, poz. 10 oraz 4

4 Dz. U z 2007 r. nr 1, poz. 9). Według tego rozporządzenia rodzice (lub inne osoby uprawnione) dzieci urodzonych martwo albo po poronieniu mają prawo otrzymać akt zgonu i dokonać ich pochówku. Minister Zdrowia określa ciała tak zmarłych dzieci jako szczątki ludzkie, którym należy się ludzki pochówek. Rozporządzenie zwraca uwagę, że nie jest istotne, jak długo trwała ciąża. Nowe przepisy obowiązują od 20 stycznia 2007 roku. 12. W związku z powyższym rozporządzeniem proboszczowie parafii winni na cmentarzach wydzielić odpowiednie kwatery dla tak zmarłych dzieci. Poza tym nie mogą w takich wypadkach odmawiać urządzenia pogrzebu. 13. Ponieważ nie istnieje jeszcze specjalny obrzęd pogrzebu dzieci urodzonych martwo albo po poronieniu, należy stosować wybrane obrzędy pogrzebu dziecka nieochrzczonego. Obrzędy pogrzebowe należy rozpocząć od stacji drugiej W kościele (Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, wyd. II uzupełnione, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1991, nr 148, s. 143.). Ze zrozumiałych względów opuszcza się stację pierwszą W domu zmarłego dziecka. Jeśli okoliczności za tym przemawiają, można z racji takiego pogrzebu odprawić Mszę Świętą. Stosuje się wtedy formularz Msza w czasie pogrzebu dziecka nieochrzczonego (Mszał Rzymski dla diecezji polskich, s. 241). Używa się szat liturgicznych koloru białego. Warto tutaj przypomnieć, że modlitwy mszalne obejmują rodziców pogrążonych w żałobie, co ma szczególne znaczenie w przypadku śmierci ich dziecka. Teksty i modlitwy ostatniego pożegnania dziecka nieochrzczonego znajdują się w OP nr , s Po pokropieniu w milczeniu trumny dziecka oraz po modlitwie wynosi się ciało z kościoła. W tym czasie można śpiewać antyfonę Niech aniołowie zawiodą cię do raju. W czasie procesji na cmentarz można śpiewać Psalm 138, znajdujący się w OP nr 165, s Stacja trzecia Przy grobie rozpoczyna się od poświęcenia grobu, jeśli istnieje taka konieczność (OP nr 167, s ). Następnie kapłan wzywa zgromadzonych do cichej modlitwy (OP nr 168, s. 155) oraz odmawia modlitwę powszechną wraz z modlitwą Ojcze nasz oraz modlitwą końcową (OP nr 172, s ). Po modlitwie następuje błogosławieństwo, pokropienie wodą święconą trumny dziecka, jeśli jest taki zwyczaj pożegnanie przez krewnych zmarłego dziecka, złożenie do grobu i śpiew jednej z podanych antyfon (OP nr , s ). 5

5 14. Wysokość ofiary złożonej w związku z pogrzebem powinna zależeć od uznania wiernych. Jednak zgodnie z kan. 848 i 1264 ustalam i nakazuję, iż żaden kapłan nie może zażądać za pogrzeb ofiary wyższej niż 500 PLN. Może jednak przyjąć dobrowolną ofiarę wyższą od określonej, jak również ofiarę niższą. Stawka ta obowiązuje do 01 lipca 2013r. Nie należy czynić żadnej różnicy w okazałości pogrzebu ze względu na stan majątkowy czy pozycję zmarłego. 15. Wysokość opłat cmentarnych nie powinna przewyższać opłat ustalonych dla cmentarzy komunalnych. W przypadku niedostatku materialnego rodziny zmarłego należy zmniejszyć wysokość opłat, a nawet z nich zrezygnować. Wysokość opłat zależy od rodzaju grobu. Rozporządzenie Ministrów Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 października 1972 r. w sprawie urządzania cmentarzy, prowadzenia ksiąg cmentarnych oraz chowania zmarłych, 6 (Dz. U. 1972, Nr 47, poz. 299) określa poszczególne rodzaje grobów: a) Przez grób zwykły (ziemny) rozumie się grób nie murowany stanowiący dół, do którego chowa się trumnę ze zwłokami i zasypuje ziemią wydobytą z tego dołu. b) Przez grób murowany rozumie się dół, w którym boki są murowane, a nad trumną zakłada się sklepienie. c) Przez grób rodzinny rozumie się przestrzeń zapewniającą pochowanie dwu lub więcej trumien ze zwłokami. Przestrzeń ta nie może przekraczać powierzchni przeznaczonej na dwa groby pojedyncze w poziomie, niezależnie od ilości pięter stosowanych w głąb. d) Przez katakumby rozumie się nisze w pionowej ścianie, położone obok siebie w szeregu i nad sobą, przeznaczone do chowania zwłok. 16. Według istniejącego od dawna w archidiecezji częstochowskiej zwyczaju opłata za postawienie nagrobka wynosi 10% jego wartości. 17. Sprawę ponownego użycia grobu do pochowania zwłok normuje prawo państwowe: Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Następuje wtedy rezerwacja grobu na dalszych 20 lat i może być odnowiona. 6

6 Przepisy te nie mają zastosowania do pochowania zwłok w grobach murowanych, przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby. 18. Należy kilka razy w roku w ogłoszeniach parafialnych zachęcać wiernych do dbania o groby i przypominać, że w przypadku nie przedłużenia rezerwacji grobu, może on zostać użyty do ponownego pochowania zwłok. Dotycząca tej sprawy informacja powinna być również umieszczona na stale przy wejściu na cmentarz. Jeśli nie przedłużono rezerwacji, to przed przeznaczeniem grobu do nowego pochówku należy o tym zamiarze powiadomić dotychczasowych opiekunów grobu. Gdy nie można do nich dotrzeć, to należy odpowiednio wcześnie umieścić na grobie tabliczkę z napisem "Grób do likwidacji". 19. Tam, gdzie nie ma cmentarza komunalnego powinny być przyjmowane do pochowania na cmentarzach wyznaniowych zwłoki osób zmarłych bezwyznaniowych lub należących do wyznania, które w danej miejscowości nie ma cmentarza. Zwłoki tych osób powinny być traktowane na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, zwłaszcza odnośnie miejsca pochowania, właściwego ceremoniału pogrzebowego, wznoszenia nagrobków itp. W przypadku naruszenia tego przepisu Władza Państwowa może zarządzić nieodpłatne przejęcie cmentarza wyznaniowego na rzecz Państwa z przeznaczeniem na cmentarz komunalny. 20. Zarządca cmentarza ma obowiązek prowadzić księgę cmentarną, zawierającą następujące dane dotyczące osób, których zwłoki zostały pochowane: nazwisko i imię, płeć, data urodzenia, ostatnie miejsce zamieszkania, data zgonu, miejsce zgonu, przyczyna zgonu, data i numer aktu zgonu, data pochowania, dokładne określenie miejsca pochowania według planu cmentarza, ewentualne odnotowanie faktu wydobycia, daty i miejsca ponownego złożenia szczątków. Dobrze jest też zanotować, kto grobem się opiekuje, by po 20 latach, w razie potrzeby, powiadomić o zamierzonym przeznaczeniu grobu do ponownego pochowania. Należy pamiętać, że właścicielem grobu jest osoba, na którą wystawiono rachunek opłaty za miejsce. 21. Karty zgonu, na podstawie których dokonano pochowania zwłok powinny być przechowywane przez zarząd cmentarza co najmniej 30 lat. 22. Fakt zgonu i pogrzebu powinien być zapisany zasadniczo w parafii własnej zmarłego. Również wtedy, gdy wobec braku własnego cmentarza dla odprawienia nabożeństwa 7

7 pogrzebowego korzysta się "gościnnie" z kościoła innej parafii. W takim przypadku zgłaszający pogrzeb powinien dostarczyć wydane przez zarząd cmentarza zaświadczenie o przyjęciu zgłoszenia pogrzebu, z podaniem numeru grobu. 23. Zgodnie z kan KPK, jeśli ktoś wybierze inny kościół na pogrzeb to wtedy dokonuje się zapisu w księdze zmarłych parafii tegoż kościoła. 24. O zamierzonej ekshumacji powinien być powiadomiony zarząd cmentarza. Ekshumacja zwłok powinna się odbywać we wczesnych godzinach rannych w okresie od 16 października do 15 kwietnia. Należy też powiadomić właściwego inspektora sanitarnego. Może on zezwolić na dokonanie ekshumacji w innym niż w wyżej podanym terminie. Instrukcja powyższa wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2009 r. i znosi wszystkie przeciwne jej normy prawne i zwyczaje miejscowe. (-) Ks. Krzysztof Dziub WICEKANCLERZ (-) + Stanisław Nowak ARCYBISKUP METROPOLITA CZĘSTOCHOWSKI Częstochowa, r. L.dz

8 9