Kamil Kola ski, Bogumi a Basiów Uniwersytet Zielonogórski Wydzia Nauk Pedagogicznych i Spo ecznych Pedagogika I PED (1w)

Transkrypt

1 Kamil Kola ski, Bogumi a Basiów Uniwersytet Zielonogórski Wydzia Nauk Pedagogicznych i Spo ecznych Pedagogika I PED (1w) Dziecko w rodzinie alkoholowej w wybranych miastach województwa lubuskiego RAPORT Zielona Góra Grudzie

2 S P I S T R E C I Temat: Dziecko w rodzinie alkoholowej w wybranych miastach województwa Strona 1 lubuskiego Spis tre ci Strona 2 I. Temat i cel badania Strona 3 II. Problematyka badawcza Strona 3 III. Narz dzie badawcze Strona 3-4 IV. Technika badawcza Strona 4 V. Badana populacja i dobór próby Strona 4-5 VI. Termin i miejsce badania Strona 5 VII. Rezultaty badania Strona 5 VII. 1. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie Strona 5 VII. 2. Wyst powanie problemów alkoholowych w miastach województwa lubuskiego Strona 6 VII. 3. Wyst powanie problemów alkoholowych a zatrudnienie rodziców Strona 6-8 VII. 4. Wyst powanie problemów alkoholowych Strona 8 a wybrane cechy rodziny VII Osoby sprawuj ce opiek nad dzieckiem Strona 8-9 VII Liczebno rodziny Strona 10 VII. 5. Sytuacja spo eczno psychologiczna dziecka Strona w rodzinie z problemem alkoholowym VIII. Wnioski Strona IX. Spis rysunków i tabel Strona 14 2

3 I. Temat i cel badania Alkoholizm jest jednym z najpowa niejszych problemów spo ecznych w Polsce. Jego skutki odczuwalne s niemal we wszystkich dziedzinach ycia. Ze szczególn si oddzia uje on na ycie rodziny, staj c si bezpo redni i po redni przyczyn wielu zaburze i patologii. Skutki nadmiernego spo ywania alkoholu przez rodziców dotykaj przede wszystkim dzieci. Wychowuj c si w dysfunkcjonalnym rodowisku rodziny alkoholowej cz sto bywaj one ofiarami przemocy fizycznej i psychicznej, odczuwaj l ki i frustracje, z którymi nie potrafi sobie poradzi. Dzieci takie rzadko szukaj pomocy, ukrywaj c sw sytuacj w poczuciu wstydu i bezradno ci. Pierwszym krokiem uczynionym w kierunku zorganizowania dla nich profesjonalnej pomocy winno by przede wszystkim rzetelne zdiagnozowanie problemu. Diagnozie takiej s mia o badanie, którego tematem uczyniono sytuacj dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym. G ównym jego celem by o ustalenie liczby dzieci wychowuj cych si w rodzinach alkoholowych w Zielonej Górze, jak i kilkunastu miastach w województwie lubuskim oraz zidentyfikowanie problemów najcz ciej towarzysz cych zjawisku spo ywania alkoholu przez rodziców. II. Problematyka badawcza Problematyka badawcza koncentrowa a si wokó zagadnie dotycz cych spo ywania alkoholu w rodzinie oraz konsekwencji, które w zwi zku z tym faktem odczuwa dziecko. W szczególno ci chodzi o o udzielenie odpowiedzi na nast puj ce pytania badawcze: 1. Czy w rodzinie wyst puje problem alkoholowy? 2. Je li w rodzinie wyst puje problem alkoholowy to jak przybiera on form (od sporadycznego nadu ywania do uzale nienia)? 3. W którym z badanych miast problemy alkoholowe w rodzinach s najbardziej nasilone? 4. Jakiego rodzaju konsekwencje spo ywania alkoholu w rodzinie odczuwa wychowuj ce si w niej dziecko? 5. Czy w zwi zku ze spo ywaniem alkoholu w rodzinie wyst puje przemoc? 6. W jakich rodowiskach rodzinnych najcz ciej wyst puje problem alkoholowy (cechy spo eczno - demograficzne)? III. Narz dzie badawcze W badaniu pos ono si kwestionariuszem ankiety, opracowanym w oparciu o standardowy test przesiewowy dla dzieci wychowuj cych si w rodzinach alkoholowych CAST. 1 Sk ada si on z inwentarza 30 pyta, które mierz dzieci ce do wiadczenia i postrzeganie zwi zane z zachowaniami pij cych rodziców. 1 Children of Alcoholics Screening Test 3

4 Wyposa ony jest w atwy do zastosowania klucz, pozwalaj cy na szybk i klarown interpretacj uzyskanych w badaniu rezultatów. Test CAST umo liwia wyró nienie trzech typów (kategorii) rodzin: 1. Po pierwsze - rodzin bez problemów alkoholowych (kat. I); 2. Po drugie - rodzin, w których alkohol jest nadu ywany przez rodziców (kat. II); 3. Po trzecie - rodzin, w których wyst puje uzale nienie rodziców dziecka od alkoholu (kat. III). Test CAST, ze wzgl du na charakter pyta, wymagaj cych od osoby go wype niaj cej ka dorazowo samodzielnej odpowiedzi pisemnej, stosowany by mo e u dzieci, które w odpowiednim stopniu posiad y ju znajomo pisania i czytania ze zrozumieniem, a wi c nie m odszych ni 9 lat. Test wzbogacono dodatkowo o tzw. metryczk, czyli pytania dotycz ce danych spo eczno demograficznych (p, wiek, liczebno rodziny, zatrudnienie rodziców), które pozwoli y na statystyczn analiz uzyskanych informacji. IV. Technika badawcza Badanie zrealizowano technik ankiety audytoryjnej. Za jej zastosowaniem przemówi y nast puj ce wzgl dy: 1. Po pierwsze - ankiet audytoryjn mo na w stosunkowo krótkim czasie przebada du liczb osób. 2. Po drugie - ankieta audytoryjna gwarantuje zwrot wszystkich rozdanych kwestionariuszy. 3. Po trzecie - technika ta nie wymaga bezpo redniego kontaktu badacza z respondentem, co podnosi poziom poczucia anonimowo ci, tak bardzo wymagany przy badaniu kr puj cych i wstydliwych w spo ecznym odczuciu problemów. V. Badana populacja i dobór próby Populacj stanowili uczniowie klas gimnazjalnych w Zielonej Górze oraz Lubsku. Badanie mia o charakter reprezentatywny. Zosta o przeprowadzone na próbie 632 uczniów, w ród których dziewczynki stanowi y 52% respondentów, ch opcy - 48%. Przebadaniu uczniowie pochodzili z 25 miast i wsi województwa Lubuskiego: 1. Bia ków 2. Brody 3. Budziechów 4. Che m arski 5. Chocicz 6. Czerwie sk 7. browa 8. Górzyn 4

5 9. Gubin 10. Jasie 11. Ko uchów 12. Krosno Odrza skie 13. Lubsko 14. Nowa Rola 15. Nowa Sól 16. Nowogród Bobrza ski 17. oty 18. Przylep 19. Stara Woda 20. widnica 21. Wilkanów 22. Zawada 23. Zieleniec 24. Zielona Góra 25. ary VI. Termin i miejsce badania Badanie przeprowadzono w Lubsku i Zielonej Górze w okresie pomi dzy r,a r VII. Rezultaty badania VII. 1. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie. Badanie wykaza o, e 71% uczniów wzrasta w rodzinach wolnych od problemów alkoholowych, ale dla 29% dzieci ucz cych si w szko ach gimnazjalnych na terenie lubuskiego problemy te s sta ym sk adnikiem spo ecznej rzeczywisto ci. W rodzinach II kategorii, czyli tych, w których alkohol jest nadu ywany wychowuje si obecnie 14% respondentów. Natomiast liczba rodzin zakwalifikowanych do kategorii III wynosi15%. (rys. 1.) 5

6 ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników przeprowadzonych bada VII.2. Wyst powanie problemów alkoholowych w miastach województwa lubuskiego Po przeprowadzeniu badania zaobserwowano zró nicowanie nasilenia problemów alkoholowych w poszczególnych miastach województwa lubuskiego. Szczegó owe dane dotycz ce rozmiarów wyst powania problemów alkoholowych w rodzinach badanych uczniów w poszczególnych miastach przedstawia tabela 1. Tabela 1. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinach uczniów szkól gimnazjalnych w Lubsku i Zielonej Górze Miasto/Wie nadu ywanie kat II uzale nienie kat III Razem II i III N= % % % Che m arski 20,5 27,3 47,8 Bia ków 22 23,3 45,3 Stara Woda 17,8 26,7 44,5 Jasie 17,9 23,9 41,8 Zieleniec Nowa Rola 22 14,6 36,6 Zawada 12,8 23,1 35,9 browa 22,5 12,5 35 oty 12,9 17,7 30,6 Brody 14,3 15,5 29,8 Ko uchów 11 18,8 29,8 Budziechów Górzyn 10,5 15,8 26,3 Przylep 20,8 4,2 25 Chocicz 10,5 14,5 25 Gubin 9,1 13,6 22,7 Czerwie sk 16,3 6,1 22,4 Lubsko 14,8 7,4 22,2 Nowogród Bobrza ski 15,4 5,1 20,5 Krosno Odrza skie 15,4 3,8 19,2 ary 4,8 14,3 19,1 Nowa Sól 7, ,5 widnica 11,1 7,4 18,5 Zielona Góra Wilkanów 16,7-16,7 VII. 3. Wyst powanie problemów alkoholowych a zatrudnienie rodziców. Problem posiadania pracy, a tym samym sta ego ród a dochodów w przypadku osób wychowuj cych dzieci nale y rozpatrywa jako podstawowy warunek pozwalaj cy na zaspokojenie materialnych potrzeb rodziny. Niezale nie od wielko ci, sta y dochód porz dkuje ycie, pozwalaj c na stworzenie przynajmniej podstawowego poczucia bezpiecze stwa ekonomicznego. Brak pracy natomiast sprawia, e w wielu przypadkach w rodzinie pojawia si niepewno i frustracja. Kiedy na problem braku pracy nak adaj si inne 6

7 trudno ci i zaburzenia funkcjonalne, np. nadu ywanie lub uzale nienie od alkoholu, sytuacja rodziny staje si wr cz dramatyczna. Sytuacj dziecka wychowuj cego si w rodzinie z problemem alkoholowym przeanalizowano w kontek cie posiadania b nie posiadania pracy przez rodziców. (por. rys.2) Rysunek 2. Zatrudnienie rodziców a wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie 70% 60% 50% 40% 65% 62% 48% kat I kat II kat III 30% 20% 10% 0% 23% 23% 25% 17% 9% 10% 7% 8% 3% oboje pracuj pracuje ojciec pracuje matka oboje nie pracuj Z przeprowadzonych analiz wynika, e wraz ze zwi kszaj si cz stotliwo ci wyst powania problemów alkoholowych w rodzinach spada odsetek pracuj cych rodziców. Podczas gdy w 65% rodzin, w których nie wyst puje problem alkoholowy oboje rodziców pracuje zawodowo, o tyle odsetek ten spada w rodzinach zakwalifikowanych do II kategorii do 62%, za w rodzinach, w których problemy alkoholowe przybieraj najsilniejsz form (kat. III) - wynosi on tylko 47%. Co trzecie badane dziecko wychowuje si w rodzinie, w której pracuje zawodowo tylko jedna osoba doros a. Najwi cej przypadków, kiedy utrzymanie ca ej rodziny spoczywa na barkach jednego z rodziców zanotowano w odniesieniu do III kategorii. Wyniki bada wskazuj, e dwukrotnie cz ciej takimi osobami bywaj kobiety. W przypadku rodzin, w których i matka, i ojciec nie posiadaj pracy najwy szy odsetek zanotowano równie w obr bie kategorii III. Sytuacja taka zdarza si w co dziesi tej rodzinie, gdzie wyst puje uzale nienie od alkoholu, czyli trzy razy cz ciej ni ma to miejsce w ród rodzin wolnych od problemów alkoholowych. W rodzinach, gdzie alkohol jest nadu ywany (kat. II), problem braku pracy dotyczy 8% przypadków. Reasumuj c, mo na stwierdzi, e wyst powanie problemów alkoholowych cz sto idzie w parze ze zjawiskiem braku pracy. Podzia rodzin na kategorie w obr bie grup wyró nionych ze wzgl du na zmienn, jak by o posiadanie pracy przez rodziców przedstawia tab. 2. Tabela 2. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie a zatrudnienie rodziców N= 632 kategoria rodziny 7

8 sytuacja zawodowa rodziców I II III % % % oboje pracuj 70,7 15,8 13,5 pracuje ojciec 66,8 15,4 17,8 pracuje matka oboje nie pracuj W odniesieniu do ca ej badanej populacji odnotowano ró nice w zakresie zatrudnienia rodziców w poszczególnych miastach i wsiach województwa lubuskiego. Prezentuje je tabela 3. Tabela 3. Zatrudnienie rodziców w poszczególnych miastach i wsiach województwa lubuskiego. Miasto/Wie sytuacja zawodowa rodziców N= 632 oboje pracuj pracuje tylko pracuje tylko oboje nie pracuj ojciec matka % % % % Chocicz 51,6 28,1 7,8 12,5 Lubsko 55,6 29,6 3,7 11,1 Jasie 46,3 27,8 14,8 11,1 Bia ków 59,1 27,3 4,5 9,1 Brody 62,7 21,7 7,2 8,4 Nowogród Bobrza ski 78,4 13,5-8,1 Czerwie sk 51,1 30,6 12,2 6,1 Zielona Góra 63,5 19,2 11,5 5,8 Górzyn 50 22,2 22,2 5,6 Zawada 52,8 33,3 8,3 5,6 Wilkanów 42,9 33,3 19 4,8 Gubin 69 21,4 4,8 4,8 Stara Woda 64,5 19,4 12,9 3,2 Nowa Rola ,5 2,5 Nowa Sól 69,4 15,3 12,9 2,4 Che m arski 53,5 41,9 2,3 2,3 Budziechów 62,6 22,2 13,1 2,1 oty 71,4 17,9 8,9 1,8 widnica 57,7 30,8 11,5 - Ko uchów 82,9 2,5 14,6 - browa 70 22,5 7,5 - ary 78,9 15,8 5,3 - Zieleniec 73,7 15,8 10,5 - Przylep Krosno Odrza skie VII. 4. Wyst powanie problemów alkoholowych a cechy rodziny VII Osoby sprawuj ce opiek nad dzie mi ród badanej populacji znakomita wi kszo (85,5%) dzieci wychowuje si w rodzinach pe nych, to znaczy z obojgiem rodziców. Co dziewi te dziecko wychowywane jest tylko przez matk, ojcowie zajmuj si samodzielnie dzie mi w 1,6% przypadków. Dla bardzo nielicznej grupy dzieci opiekunami s inne ni rodzice osoby, najcz ciej dziadkowie (0,7)%. (por rys.3) 8

9 Rysunek 3. Osoby wychowujace dziecko a wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie 90% 80% 70% 60% 50% 40% 89% 86% 77% I kat. II.kat. III. kat 30% 20% 10% 0% 20% 9,50% 3% 9,30% 2,40% 1,70% 2,10% ojciec i matka matka ojciec inne osoby Z analizy materia u badawczego wynika, e rodziny alkoholowe rozpadaj si cz ciej, ni ma to miejsce w obr bie rodzin zakwalifikowanych do kat. I. Je li ju dochodzi do rozpadu rodziny alkoholowej dziecko pozostaje najcz ciej pod opiek rodzica niepij cego. Cech charakterystyczn dla rodzin alkoholowych jest i to, e dwukrotnie cz ciej dochodzi do rozbicia dopiero wtedy, gdy problemy alkoholowe osi gaj najwi ksze nasilenie, ni we wcze niejszych etapach. Alkoholizm, jak wiele innych chorób, rozwija si powoli, czasem ca ymi latami. W tym okresie rodzina przechodzi przez kolejne jego fazy, dojrzewaj c do decyzji o rozstaniu, najcz ciej dopiero wtedy, gdy nie jest w stanie d ej wytrzyma pi trz cych si problemów i cierpie. Je li osoba uzale niona, pozostaj c w rodzinie nie podejmie leczenia, to najprawdopodobniej pozostali jej cz onkowie z czasem zaadaptuj si do patologicznej sytuacji, wytwarzaj c wewn trzne mechanizmy pozwalaj ce rodzinie trwa. Takie trwanie w systemie rodziny alkoholowej jest dla wychowuj cych si w niej dzieci niejednokrotnie dalece bardziej traumatycznym do wiadczeniem ni rozstanie z pij cym rodzicem. Przede wszystkim dlatego, e w rodzinie alkoholowej prawid owy rozwój psycho - spo eczny dziecka jest nie tylko utrudniony, ale czasami, w skrajnych przypadkach, nawet niemo liwy. Podzia rodzin na kategorie w obr bie grup wyró nionych ze wzgl du na to, kto sprawuje opiek nad dzie mi, czyli czy rodzina jest pe na, czy niepe na, prezentuje tabela 4. Tabela 4. Wyst powanie problemów alkoholowych a liczba osób sprawuj cych opiek nad dzieckiem w rodzinie N= 632 kategoria rodziny Osoby sprawuj ce opiek nad dzieckiem I II III % % % rodzina pe na (matka + ojciec) 69 15,7 15,3 rodzina niepe na (matka) 58 12,6 29,4 rodzina niepe na (ojciec)

10 VII Liczebno rodziny Pod wzgl dem liczebno ci w ród rodzin z problemami alkoholowymi daje si zauwa tendencja do posiadania przez nie wi kszej liczby dzieci, ni ma to miejsce w ród rodzin zaliczanych do kategorii I. rednia liczba dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym wynosi 2,49; czyli nieco wi cej ni ma to miejsce w przypadku rodzin zaliczanych do kategorii I. (2,24). Jednak dla wszystkich kategorii rodzin mediana wynosi 2, co oznacza, e po owa rodzin posiada dwoje dzieci. (por. rys. 4) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 22% Rysunek 4. Liczebno rodziny a wyst powanie problemów alkoholowych 48% 46% 12% 17% 40% 22% 27% 28% 15% 13% 10% 1 dziecko 2 dzieci 3 dzieci 4 i w i cej dzieci I kat. II kat. III kat. Podzia rodzin na kategorie w obr bie grup wyró nionych ze wzgl du na liczb posiadanych dzieci przedstawia tabela 5. Tabela 5. Wyst powanie problemów alkoholowych a liczba dzieci w rodzinie N= 632 kategoria rodziny liczba dzieci w rodzinie I II III % % % jedno dziecko 74,3 9 16,7 dwoje dzieci 68 16,6 15,4 troje dzieci 62,3 17,

11 czworo dzieci lub

12 VII.5. Sytuacja spo eczno psychologiczna dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym Jako sytuacj spo eczno psychologiczn dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym rozumie nale y zespó prze, do wiadcze, zachowa i stanów emocjonalnych, jakich doznaje ono w zwi zku z nadu ywaniem lub uzale nieniem rodziców od alkoholu. Analizie tak rozumianej sytuacji pos y odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety. (por. tabela 6) Tabela 6. Liczba odpowiedzi twierdz cych na pytania kwestionariuszowe udzielonych przez dzieci wychowuj ce si w rodzinach z problemem alkoholowym (II i III kat.). kategoria rodziny Pytania kwestionariuszowe: razem II III II i III % % % Czy kiedykolwiek chcia (a ), aby Twój rodzic/rodzice przesta /li pi alkohol? 61,7 87,6 74,4 Czy martwi (a ) si o zdrowie którego z rodziców z powodu picia przez niego 58,3 61,1 59 alkoholu? Czy kiedykolwiek pomy la (a ), e które z Twoich rodziców ma k opoty z 20, powodu picia alkoholu? Czy chcia (a ) kiedykolwiek, eby Twój dom by podobny do domów Twoich 25,1 65,9 46 kolegów, których rodzice nie pij alkoholu? Czy kiedykolwiek mia (a ) ochot schowa lub wyla alkohol nale cy do mamy 24,4 56,8 41 lub taty? Czy kiedykolwiek czu (a ) si ura ony(a) tym, e Twój rodzic pije alkohol? 16,7 55,1 37,5 Czy prosi ) kiedykolwiek którego z Twoich rodziców, aby przesta pi 16,1 53,5 35 alkohol? Czy Twój rodzic kiedykolwiek uderzy Ci albo krzycza na Ciebie lub kogo z 13,1 50,3 32,5 Twojej rodziny kiedy by pijany? Czy ba (a ) si, e Twoi rodzice rozwiod si z powodu picia alkoholu? 10,7 49,7 31 Czy zdarzy o Ci si broni kogo z Twojej rodziny przed rodzicem, który by pijany? 7,7 45,9 29 Czy zdarzy o Ci si, e który z Twoich rodziców sk ada Ci obietnice, których 8,9 48,6 29 potem nie dotrzymywa z powodu picia alkoholu? Czy zdarzy o Ci si pomy le, e Twój tata jest alkoholikiem? 11,9 43,8 28 Czy Twoi rodzice kiedykolwiek szarpali si ze sob, gdy jedno z nich by o pijane? 8,9 43,5 27 Czy czu (a ) si kiedykolwiek chory(a), p aka (a ) lub mia (a ) md ci, bo 4,2 44,9 25 martwi si piciem Twojego rodzica/ rodziców? Czy kiedykolwiek nie mog (a ) zasn, poniewa tata lub mama pili alkohol? 8,3 37,8 24 Czy kiedykolwiek czu (a ) si samotny(a), ba (a ) si, by (as) zdenerwowany 3,6 38,4 22 lub by o Ci le, bo rodzic nie przestawa pi alkoholu? Czy cz sto my lisz o upijaniu si taty lub mamy i o k opotach, które przez to 4,2 35,7 21 powstaj? Czy kiedykolwiek mia (a ) ochot porozmawia z kim, kto móg by zrozumie 3,6 37,3 21 i pomóc rozwi za problemy alkoholowe w Twojej rodzinie? Czy kiedykolwiek bra (a ) udzia w sprzeczce lub w szarpaninie pomi dzy 1, rodzicami, z których jedno by o pijane? Czy kiedykolwiek pomy la (a ), e pij cy alkohol rodzic nie kocha Ci naprawd? 6 28,1 17,4 Czy kiedykolwiek czu (a ) si odpowiedzialny lub winny za to, e który z Twoich 6,5 18,4 13 rodziców pije alkohol? Czy kiedykolwiek czu (a ), e z Twojego powodu rodzic napi si alkoholu? 6,5 18,4 13 Czy kiedykolwiek unika (a ) spotka z kolegami i kole ankami, poniewa wstydzi (a ) si swojego pij cego rodzica/ rodziców? 1,2 20,

13 Czy kiedykolwiek k óci (a ) si lub szarpa (a ) z pijanym rodzicem? 3 17,4 10,5 Czy kiedykolwiek powiedzia (a ) mamie lub tacie, e uciekniesz z domu je li nie 0 19,4 10 przestan pi alkoholu? Czy kiedykolwiek nie wróci (a ) do domu, eby nie widzie pij cego rodzica/ 3 16,2 10 rodziców? Czy kiedykolwiek kto pot pia Ci lub dokucza Ci, z tego powodu, e Twój rodzic 1,2 16,8 9 pije alkohol? Czy musia (a ) wykonywa jakie domowe obowi zki za swojego rodzica, bo by 4,2 28,1 8 on pijany? Czy zdarzy o Ci si pomy le, e Twoja mama jest alkoholiczk? 3,6 10,8 7 Czy zdarzy o si, e bi (a ) si z bratem lub siostr dlatego, e rodzice pij 0 9,7 5 alkohol? Z przeprowadzonych analiz wynika niezbicie, e negatywne do wiadczenia, b ce udzia em dzieci znacznie cz ciej i z wi kszym nasileniem dotycz rodzin zakwalifikowanych do kat. III, czyli takich, gdzie jedno lub oboje z rodziców jest uzale nione od alkoholu. Uwag zwraca tak e i to, i na wszystkie pytania testu CAST respondenci udzielili odpowiedzi pozytywnych, oczywi cie w mniejszej lub wi kszej liczbie. Oznacza to, e w rodzinach alkoholowych wyst puje ogromne zró nicowanie w zakresie sposobów funkcjonowania i odczuwania przez dzieci stresów wynikaj cych z faktu nadmiernego lub na ogowego korzystania przez doros ych z alkoholu. W ród wszystkich odpowiedzi na pytania kwestionariusza uwag badacza skupiaj te, które dotycz szczególnie trudnych dla dziecka sytuacji. Do takich zaliczy trzeba przede wszystkim zjawisko przemocy, zarówno tej, której dziecko bywa ofiar, ale i tej, której jest wiadkiem. Bezpo redniej przemocy ze strony pijanego rodzica do wiadczy o, lub by o jej wiadkiem co trzecie dziecko yj ce w rodzinie alkoholowej. 27% widzia o szarpi cych si ze sob rodziców. Nieco wi cej, bo 29% bra o czynny udzia w obronie kogo spo ród rodziny. Wobec powy szych danych nie dziwi fakt, e w ród najcz ciej deklarowanych przez dzieci odczu maj cych zwi zek z sytuacj domow w rodzinach z problemami alkoholowymi dominowa y l k, niepewno, obawa o zdrowie rodziców, poczucie krzywdy, urazy, l k o przysz rodziny. VIII. Wnioski Zaprezentowane wy ej wyniki przeprowadzonego badania upowa niaj do sformu owania nast puj cych wniosków: 1. Problem alkoholowy wyst puj cy w rodzinie dotyczy 29% badanej populacji. 2. W poszczególnych rejonach województwa lubuskiego problemy alkoholowe w rodzinach wyst puj w ró nym nasileniu. Najtrudniejsz sytuacj pod tym wzgl dem odnotowano w: Che m arski(ii + III kat = 47,8%); Bia ków (II + III kat = 45,3%); Stara Woda (II + III kat. = 44,5%); Jasie (II + III kat = 41,8%) 13

14 3. Zjawisko bezrobocia i zwi kszona liczebno rodziny dotycz cz ciej rodzin alkoholowych, ni rodzin zdrowych. Najbardziej s one nasilone w ród rodzin zaliczanych do kat. III, czyli takich, w których wyst puje uzale nienie od alkoholu. 4. Co trzecie dziecko yj ce w rodzinie alkoholowej do wiadczy o przemocy ze strony pijanego rodzica, wi cej ni co czwarte by o wiadkiem przemocy domowej. 5. Najcz ciej do wiadczane przez dzieci w rodzinie alkoholowej prze ycia to: l k o zdrowie rodzica, obawa o trwa i przysz rodziny, dolegliwo ci psychosomatyczne itd. 6. ycie dziecka w rodzinie alkoholowej to do wiadczenie na tyle traumatyczne, i pozostawi mo e w jego psychice trwa e lady. Dorastaj cy cz owiek jest zbyt s aby, by samodzielnie upora si z emocjami, poczuciem l ku, winy, krzywdy. Pozostawiony bez pomocy - wniesie ten baga w swoje przysz e ycie. Ze wzgl du na rozmiar problemu konieczne wydaje si systematyczne wspomaganie dzieci, których rodzice nadu ywaj lub s uzale nieni od alkoholu w tym jak e trudnym i bolesnym okresie dorastania. 14

15 SPIS RYSUNKÓW 1. RYS. 1. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinach uczniów s.5 2. RYS.2. Zatrudnienie rodziców a wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie s.7 3. RYS. 3. Osoby wychowuj ce dziecko a wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie s.9 4. RYS. 4. Liczebno rodziny a wyst powanie problemów alkoholowych s.10 SPIS TABEL 1. TAB. 1. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinach uczniów szkó gimnazjalnych w Lubsku i Zielonej Górze s.6 2. TAB. 2. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie a zatrudnienie rodziców s.7 3. TAB. 3. Zatrudnienie rodziców w poszczególnych miastach i wsiach województwa lubuskiego s.8 4. TAB. 4. Wyst powanie problemów alkoholowych w rodzinie a liczba osób sprawuj cych opiek nad dzieckiem s.9 5. TAB. 5. Wyst powanie problemów alkoholowych a liczba dzieci w rodzinie s TAB. 6. Liczba odpowiedzi twierdz cych na pytania kwestionariuszowe udzielonych przez dzieci wychowuj ce si w rodzinach z problemem alkoholowym (II i III kat.) s.11/12 15