Farmacja. sposób na sztywne ceny. praktyczna. temperament nasz powszedni czy warto tłumić w sobie emocje?

Transkrypt

1 PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 5 (54) Maj 2012 Cena: 6,70 zł psychologia temperament nasz powszedni czy warto tłumić w sobie emocje? kryzys w aptece sprawdź, czy jesteś dobrym menedżerem TEMAT NUMERU sposób na sztywne ceny ubezpieczenie lekowe umożliwia pacjentom zakup tańszych leków refundowanych, ale tylko w wybranych aptekach

2

3 R E K L A M A spis treści Szanowni Państwo! Większość aptekarzy liczyła, że nowa ustawa zrówna ceny leków refundowanych, a tym samym apteki zaczną konkurować między sobą jakością opieki farmaceutycznej, a nie, jak dotąd, coraz większymi rabatami na leki. Wystarczyły jednak cztery miesiące jej obowiązywania, by pojawiły się sposoby na obejście przepisów. Jedna z firm ubezpieczeniowych wypuściła na rynek polisę, dzięki której pacjent ma możliwość zakupu leków refundowanych za 20 proc. ich ceny. Resztę kwoty pokrywa ubezpieczyciel. Rzecz w tym, że receptę na specjalnych warunkach można zrealizować wyłącznie w wyznaczonych przez ubezpieczyciela placówkach. I znów na rynku są równi i równiejsi. Eksperci przewidują, że jeśli w najbliższym czasie resort zdrowia nie dokona stosownej korekty w zapisach ustawy, można spodziewać się zalewu podobnych polis. O tym, jak trudno dziś zarządzać placówką, wie każdy kierownik apteki. Ale jak właściwie powinien wyglądać wzorcowy przedstawiciel kadry zarządzającej? Jakie cechy wyróżniają dobrego menedżera? Czy ja sam jestem dobrym menedżerem? Jak wiele brakuje mi do ideału? Jeśli zadają Państwo sobie podobne pytania, zachęcamy do rozwiązania quizu, który pomoże udzielić na nie odpowiedzi. Jeśli zaś wydarzenia z pierwszych miesięcy bieżącego roku rozregulowały nieco stan Państwa emocji, zachęcamy do lektury tekstu na temat temperamentu. Dowiedzą się z niego Państwo, jak zapanować nad nerwami i zawczasu zapobiegać eskalacji złego nastroju. I znów na rynku są równi i równiejsi... mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna Farmacji Praktycznej Farmacja Praktyczna Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Marzena Sacharczuk, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski Aktualności 4 Informacje 8 Ciekawostki / gadżety apteki 10 RAport: sposób na sztywne ceny Polisa lekowa umożliwia pacjentom zakup tańszych leków refundowanych, ale tylko w wybranych aptekach. 12 Sonda: czy stałe ceny staną się fikcją? Prawo 14 zapytaj eksperta 16 Kiedy lekarz i farmaceuta (nie)zapłacą za leki pacjenta Opieka farmaceutyczna 18 szybkie i skuteczne zwalczanie bólu 20 naturalnie na zaparcia 49 proc. Polaków w przypadku zaparć sięga po herbaty o działaniu przeczyszczającym. 22 alergik w aptece 24 postaci pediatrycznych leków przeciwbólowych 26 psychologia: temperament nasz powszedni Prowadzenie apteki 28 kryzys w aptece Jak w realiach nowej ustawy roztropnie zarządzać kosztami. 30 sprawdź, czy jesteś dobrym menedżerem! Nauka 32 Leki złożone w farmakoterapii bólu dermokosmetyki 35 s jak słońce Życie jest piękne 40 Metamorfozy 44 abc udanego grillowania 46 przysmaki Karola Okrasy 48 kultura 50 krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 5/2012 3

4 informacje Insuliny do Trybunału Konstytucyjnego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) chce, by rzeczniczka praw obywatelskich zaskarżyła ustawę refundacyjną do Trybunału Konstytucyjnego czytamy na łamach Gazety Wyborczej. Powód: długodziałające analogi insuliny nie są w Polsce refundowane. Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, który nie refunduje długodziałających analogów, choć to dziś podstawowy lek dla chorych na cukrzycę. Wiele razy mówiliśmy o tym, nagłaśniały problem media. Nie pomogło, więc teraz wybieramy drogę prawną mówi Gazecie prof. Leszek Czupryniak, szef Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Szacuje się, że cukrzycę ma 2-2,5 mln Polaków, ale co czwarty nie wie o tym. źródło: Gazeta Wyborcza Leki na raka sprowadzą z zagranicy Resort zdrowia zapewnia, że rozwiązał problem z dostępem do leczenia onkologicznego informuje serwis Gazetaprawna.pl. Powodem kłopotów był brak leków, który jest związany ze zmianami technologicznymi w produkującej je firmie. Ratunkiem okazał się import docelowy. Część szpitali zaczęła też szukać zasobów w hurtowniach w innych częściach kraju. Tak jest w szpitalu w Legnicy, w którym jedna z pacjentek w związku z brakiem leku nie otrzymała chemii. Pacjentka dostała leczenie w innym szpitalu, a my zrobiliśmy rekonesans w hurtowniach w całej Polsce, żeby nie doszło do podobnej sytuacji mówi dyrektor placówki, Krystyna Barcik. Niektóre szpitale poprosiły o import docelowy i jak wynika z zapewnień resortu zdrowia, był szybko realizowany. źródło: Gazetaprawna.pl Wolontariusze znikną ze szpitali i hospicjów? Wolontariusze nie będą mogli pracować w szpitalach i hospicjach zakłada rządowy projekt nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Jak donosi Gazetaprawna.pl, wynika to z faktu, że po wejściu w życie ustawy o działalności leczniczej placówki te prowadzą działalność gospodarczą. W myśl ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie wolontariusze mogą pracować na rzecz organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów w zakresie ich działalności statutowej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Jak wyjaśniają autorzy ustawy w uzasadnieniu, rozszerzenie zakazu korzystania z pomocy wolontariuszy na m.in. szpitale i hospicja to skutek ustawy o działalności leczniczej, w myśl której prowadzą one obecnie formę działalności gospodarczej. Korzystanie ze świadczeń wolontariuszy przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest sprzeczne z zasadami konkurencji oraz narusza spójność systemową regulacji dotyczącej wolontariatu. Projekt zlikwidować ma również pojawiającą się coraz częściej praktykę polegającą na odpłatnym (np. pod pretekstem pobierania składek członkowskich) zbieraniu środków z 1 proc. podatku na rzecz organizacji pozbawionych tej możliwości, np. z uwagi na niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego. źródło: Gazetaprawna.pl 4 farmacja praktyczna 5/2012

5 Licznik akcji Polocardu i Fundacji Krewniacy przekroczył kwotę ,65 zł! 5 gr z każdego sprzedanego opakowania leku Polocard, produkowanego przez firmę Polpharma, przeznaczone jest na Fundację Krewniacy. Akcja trwa od maja 2011 roku. Aktualnie kwota, którą udało się uzbierać w ramach akcji wynosi ,65 zł! źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. Złota Idea dla kampanii Simetigastu Forte SimetiGAST Forte, produkt firmy Polpharma przeciwko wzdęciom, zdobył I miejsce w konkursie Idea Awards na najlepszą polską reklamę prasową. W kwietniu br. rozpoczęła się także nowa kampania radiowa tego produktu. Spoty emitowane są w największych polskich rozgłośniach radiowych, w których odbywa się konkurs prowadzony przez Monikę Richardson i Jarka Budnika Tydzień bez zadęcia. Nagrodą są loty balonem w przestworzach. źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. Co lekarz miał na myśli? Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie Co lekarz miał na myśli?. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 15 czerwca 2012 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: konkurs! Koniec wymogu kontroli złych szczepionek Powiatowe stacje sanepidu nie będą już musiały refundować ludziom kosztów leczenia powikłań powstałych w wyniku niepożądanego działania szczepień zakłada m.in. rządowy projekt ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 26 kwietnia br. w Sejmowej Komisji Zdrowia odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu. Jak donosi dziennik Rzeczpospolita, w myśl projektowanych przepisów lekarze oraz laboratoria zostaną zwolnieni z obowiązku prowadzenia rejestrów zgłoszeń niepożądanego działania farmaceutyków. Projekt ustawy stanowi też, iż inspekcja sanitarna zobowiąże do izolacji także osoby chore na dżumę czy cholerę. Do tej pory nie było takiego obowiązku. źródło: Rzeczpospolita farmacja praktyczna 5/2012 5

6 informacje R E K L A M A Druga wojna o recepty Pacjenci prywatnych gabinetów i przychodni zakładowych zapłacą 100 proc. za leki. Dlaczego? Lekarze nie podpiszą nowych umów na refundację, bo NFZ przywraca w nich kary za błędy na receptach czytamy w Gazecie Wyborczej. Na kolejnej wojnie między lekarzami a NFZ znów stracą pacjenci. Pełnopłatne recepty zaczną być im wydawane 1 lipca br. Właśnie w tym dniu wygaśnie ok. 160 tys. indywidualnych umów, jakie lekarze podpisali z NFZ na refundację. Nowych umów podpisać nie chcą, bo NFZ chce przywrócić w nich kary, których zniesienie wywalczyli zaledwie trzy miesiące temu, prowadząc słynny protest pieczątkowy. Jedną z głównych przyczyn protestu był punkt 8 art. 48 ustawy refundacyjnej, która weszła w życie 1 stycznia br. źródło: Gazeta Wyborcza Nie milknie spór o klauzulę sumienia Klerykalizacją kraju nazwali działacze Ruchu Palikota pomysł podlaskiego posła PO Jacka Żalka, który pracuje nad projektem ustawy dotyczącym klauzuli sumienia dla aptekarzy donosi Rynek Aptek. Działacze Ruchu zaprezentowali 20 kwietnia br. swoje stanowisko przed biurem posła w Białymstoku. Proszę sobie wyobrazić sytuację kobiety z małej miejscowości, która chce kupić środki antykoncepcyjne, a w jedynej aptece w okolicy farmaceuta posługuje się akurat klauzulą sumienia mówił podlaski poseł Ruchu Palikota Adam Rybakowicz. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, Grzegorz Kucharewicz przyznaje tymczasem, iż bezpodstawne są wszelkie obawy, że farmaceuci będą nadużywać prawa do klauzuli sumienia oraz pogorszy się dostęp pacjentów do szeroko rozumianej antykoncepcji. źródło: Rynek Aptek Mniej pieniędzy w kasie Narodowego Funduszu Zdrowia Fundusz może zakończyć rok z półmiliardowym deficytem donosi Dziennik Gazeta Prawna. Oznacza to, że pacjentom grozi gorszy dostęp do świadczeń i dłuższe kolejki w szpitalach. Po pierwszym kwartale 2012 r. do NFZ wpłynęło o 123 mln zł mniej ze składek, niż przewiduje to jego plan finansowy. To nie wróży nic dobrego szpitalom, które wciąż czekają na pieniądze za świadczenia wykonane w ubiegłym roku ponad przyznany im limit. Fundusz najprawdopodobniej nie będzie miał żadnych dodatkowych środków, które mógłby uruchomić dla świadczeniodawców w trakcie roku. Pacjenci nie powinni więc liczyć na skrócenie kolejek do specjalistów oraz deficytowych zabiegów. Wyniki finansowe NFZ w pierwszym kwartale mogą być sygnałem zbliżającego się spowolnienia w gospodarce. Na przychody Funduszu największy wpływ ma bowiem sytuacja makroekonomiczna. W ocenie ekspertów niższe od oczekiwanych przychody Funduszu mogą też wynikać z przeszacowania wskaźników, na których został oparty tegoroczny plan NFZ. źródło: Dziennik Gazeta Prawna 6 farmacja praktyczna 5/2012

7

8 ciekawostki / gadżety apteki R E K L A M A Rafy koralowe źródłem leków na raka Ochrona koralowców jest ważna nie tylko ze względu na zachowanie ekosystemów. Ma też istotne znaczenie dla medycyny podaje serwis NBC News, na który powołuje się Polskie Radio. Zdaniem naukowców te same związki, które utrzymują przy życiu koralowce i gąbki pomagają m.in. chorym na raka. Prawdopodobieństwo odkrycia leczniczego związku w głębinach oceanu jest od 400 do 600 razy wyższe niż na lądzie, a rafy są najbogatszym źródłem wyjaśnia Stephanie Wear, dyrektor programu ochrony raf koralowych amerykańskiej organizacji Nature Conservancy. Zasoby te kurczą się jednak z powodu szkód wyrządzanych przez zmiany klimatu i zanieczyszczenie. Preparaty, które zawierają związki pochodzące z raf, stosowane są w terapii przeciwnowotworowej i przeciwretrowirusowej. Badana jest także ich skuteczność w leczeniu choroby Alzheimera i Parkinsona. źródło: Polskieradio.pl Poręczny gadżet dla cukrzyków Naukowcy pracują nad specjalnym termometrem, który może uratować kończyny wielu osób cierpiących na cukrzycę donosi portal Onet.pl. Poręczny gadżet pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń krążenia, które bez odpowiedniego leczenia mogą prowadzić do konieczności amputacji kończyn z powodu uszkodzenia nerwów. Aż 40 proc. cukrzyków do pewnego stopnia traci czucie w stopach, a prawie połowa uskarża się na niegojące się rany lub owrzodzenia kończyn dolnych. Prosty w użyciu termometr może pomóc w odpowiednio wczesnym wykrywaniu źródeł stanów zapalnych i zapobiec rozwojowi gangreny w zagrożonych amputacją stopach pacjentów cukrzycowych. źródło: Onet.pl Z niewyspania można przytyć Sen krótszy niż 6 godzin na dobę może rozregulować apetyt i dodać kilogramów ostrzegają amerykańscy naukowcy. Jak przypomina American Journal of Human Biology, na który w swojej publikacji powołuj się Newsweek, otyłość rozwija się, gdy zjadamy więcej, niż tego wymaga nasz poziom aktywności. Jednak dieta i aktywność fizyczna to nie wszystko jak wskazują prace dr Kristen Knutson z University of Chicago, dodatkowym czynnikiem może być niedobór snu, który prowadzi do rozregulowania apetytu i nadmiernego objadania się. Wynika z nich, że zbyt krótki sen zaburza wydzielanie greliny i leptyny, co zwiększa apetyt i zaburza odczuwanie sytości. W rezultacie niewyspana osoba je więcej i mniej się rusza. W USA około 18 proc. dorosłych śpi mniej niż 6 godzin na dobę. Jednak wpływ braku snu na dzieci i młodzież jest jeszcze silniejszy. Szacuje się, że problem ten może dotyczyć aż 53 mln Amerykanów. źródło: Newsweek 8 farmacja praktyczna 5/2012

9

10 raport Sposób na sztywne ceny autor: Maksymilian Wysomirski Wprowadzenie 1 stycznia br. przez Ministerstwo Zdrowia sztywnych cen leków refundowanych miało ukrócić niezdrową konkurencję między aptekami. Tyle teoria, która w praktyce wygląda nieco inaczej. Jedna z większych sieci aptek znalazła właśnie sposób na to, jak sprzedawać leki refundowane o 80% taniej niż nakazuje sztywna cena. Nie rozumiem, dlaczego PZU wyznaczyło 1800 aptek w kraju należących do jednej grupy? dr Grzegorz Kucharewicz prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej PZU największy ubezpieczyciel w kraju, wprowadza właśnie na rynek swój nowy produkt, czyli tzw. ubezpieczenie lekowe. Na pozór oferta nie wyróżnia się spośród innych ubezpieczeń obecnych na rynku. Za składkę, która ma wynieść około 7, 8 zł miesięcznie, ubezpieczony otrzymuje kartę, dzięki której w razie choroby i konieczności zrealizowania recepty na lek refundowany zapłaci za niego jedynie 20% ceny. Resztę pokryje ubezpieczyciel, do kwoty 2,5 tys. zł. w ciągu roku. Zwykłe ubezpieczenie? Niekoniecznie. Bez szans na zysk? Po pierwsze ubezpieczony nie może pójść do dowolnej apteki w kraju, aby otrzymać leki z 80% zniżką. Musi to być jedna z 1800 aptek epruf, należących do grupy Pelion. Po drugie, jeśli ubezpieczony nie skorzysta przez rok z ubezpieczenia, bo nie zachoruje, będzie mógł kupić za 100 zł, czyli za roczną składkę, dowolne produkty dostępne bez recepty w aptekach epruf. Z czysto biznesowego punktu widzenia, nie ma żadnych szans, by firma zarobiła na tej polisie uważa Paweł Hechłacz, analityk ubezpieczeniowy. Firmy ubezpieczeniowe na całym świecie zarabiają w ten sam sposób ubezpieczają klientów od danego zdarzenia losowego. Czym ono jest bardziej prawdopodobne, tym składka jest wyższa. Jeśli się wydarzy, ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie ze składek tych ubezpieczonych, którym się nic nie przytrafiło. Różnicę ubezpieczyciel traktuje jako swój zysk. W przypadku ubezpieczenia lekowego cała składka wraca z powrotem do ubezpieczonego. Dlatego biorąc pod uwagę, że PZU nie jest fundacją dobroczynną, zysku dla firmy upatrywałbym gdzie indziej dodaje. Nadużycie? Obejście praktyk? Nowym ubezpieczeniem PZU oburzona jest Naczelna Rada Aptekarska. Stoi ona na stanowisku, że sytuacja, w której ubezpieczyciel wskazuje, w której aptece można zrealizować receptę, a w której nie, jest nadużyciem i zapowiada w tej sprawie interwencję. Wszystkie apteki od 1 stycznia br. mają te same ceny leków refundowanych. Dlatego nie rozumiem, dlaczego PZU wyznaczyło 1800 aptek w kraju należących do jednej grupy mówi Grzegorz Kucharewicz, prezes NRA. Decyzja, w której aptece pacjent zrealizuje receptę, powinna należeć tylko do niego. Takie były przecież założenia nowej ustawy. Zastanawiam się czy w tej sprawie nie powinno interweniować Ministerstwo Zdrowia dodaje. Resort przyznaje, że cała sprawa z ubezpieczeniem jest bardzo 10 farmacja praktyczna 5/2012

11 raport Z czysto biznesowego punktu widzenia, to ubezpieczenie nie ma żadnych szans, by firma na nim zarobiła Paweł Hechłacz analityk ubezpieczeniowy tajemnicza i pod względem prawnym w świetle obowiązującej ustawy o lekach refundowanych może budzić wątpliwości. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.), ubezpieczanie to może prowadzić do obejścia praktyk zabronionych, wynikających z art. 49 ust. 3, który stanowi, iż zakazane jest stosowanie jakichkolwiek form zachęty odnoszących się do leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych podlegających refundacji ze środków publicznych tłumaczy Agnieszka Gołąbek, rzecznik MZ. Dodaje, że w szczególności dotyczy to ofert kierowanych do świadczeniobiorców, przedsiębiorców oraz ich pracowników lub osób uprawnionych, w tym sprzedaży uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i uczestnictwa w programach lojalnościowych, darowizn, nagród, prezentów, upominków, wycieczek, loterii, losowań, wszelkich form użyczeń, transakcji wiązanych, ułatwień, zakupów lub usług sponsorowanych, wszelkiego rodzaju talonów, bonów oraz innych niewymienionych z nazwy korzyści. Przyznaje jednak, że wśród wymienionych form nie ma ubezpieczeń. Nowela w trybie pilnym? Nieoficjalnie przedstawiciele resortu zdrowia przyznają, że ubezpieczenie proponowane przez PZU jest niczym innym, jak programem lojalnościowym, jednak są świadomi, że będzie to bardzo trudno udowodnić. Niewykluczone, że trzeba będzie w trybie pilnym nowelizować ustawę z 1 stycznia albo wprowadzić w życie nowe rozporządzenie ministra, aby ukrócić tego rodzaju praktyki mówi pracownik ministerstwa. PZU odrzuca wszystkie zarzuty i twierdzi, że ich oferta nie jest skierowana po to, by wyróżnić jakąkolwiek sieć aptek. Przy obsłudze ubezpieczenia lekowego współpracujemy z firmą epruf. Platforma epruf jest otwartą platformą każda apteka może do niej przystąpić, stając się świadczeniodawcą dla naszego ubezpieczenia. Dzięki tej współpracy już dziś nasi klienci mają możliwość korzystania z ponad 1800 aptek w całej Polsce mówi Agnieszka Rosa z biura prasowego PZU, dodając, że PZU dopiero rozpoczyna sprzedaż ubezpieczenia lekowego. Rozpoczęliśmy spotkania z potencjalnymi klientami. Reakcje są pozytywne, ale produkt jest ubezpieczeniem sponsorowanym, więc proces sprzedaży (od pierwszego spotkania do zawarcia polisy) trwa kilka tygodni. Liczymy, że pierwsze polisy mogą pojawić się w maju zapewnia. Nieoficjalnie PZU przyznaje, że nie zamierza współpracować w przyszłości w ramach ubezpieczenia lekowego z żadną inną siecią aptek poza Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 5/

12 sonda Czy stałe ceny staną się fikcją? wysłuchała: Izabela Domasławska Reakcja wolnego rynku czy sprytna próba obejścia przepisów? Polisa czy ukryta karta rabatowa? Urzędnicze niedopatrzenie czy słabość resortu? W naszej kolejnej sondzie pytamy naszych Czytelników, co sądzą na temat tzw. ubezpieczenia lekowego, które umożliwia pacjentom zakup leków refundowanych po preferencyjnych cenach. Ministerstwo powinno natychmiast zareagować jeśli tego nie zrobi, to będzie całkowita porażka nowego szefa resortu mgr farm. Aneta Kownacka farmaceutka z Poznania mgr farm. Aldona Mróz farmaceutka z Warszawy To było do przewidzenia, że znajdą się sposoby na obejście ustawy dotyczącej stałych cen na leki refundowane. Dlatego jedyne, co mnie w tej sprawie zdziwiło, to fakt, że stało się to dopiero po trzech miesiącach. Nowa ustawa o lekach refundowanych, zamiast ułatwić życie pacjentom i farmaceutom, tylko je utrudniła. Nie rozumiem, co było złego w starych przepisach, gdzie ustalona była jedynie maksymalna cena za lek refundowany. Korzystali na tym przede wszystkim pacjenci, którzy mogli kupować leki taniej niż ma to miejsce teraz. Trzeba pamiętać, że leki są produktem specjalnym, a szczególnie te na recepty, dlatego Ministerstwo Zdrowia powinno robić wszystko, by ich dostępność była jak największa dla możliwie najszerszej grupy potrzebujących. Tak właśnie działała zdrowa rywalizacja cenowa. Aby zatrzymać u siebie pacjenta, aptekarze mogli korzystać z szerokiej palety technik marketingowych, które w przytłaczającej większości były z korzyścią dla pacjenta. Obecnie nie mamy takich możliwość i uważam, że wszyscy na tym tracą. Rozumiem, że apteki to nie są zwykłe sklepy, ale zdrowa konkurencja zawsze jest dobra dla rynku. Sprawia, że lepsi się rozwijają, a gorsi z tego rynku wypadają. Teraz ten mechanizm został zachwiany. mgr farm. Marcin Napiórkowski farmaceuta z Kielc Słyszałem o tej ofercie i muszę przyznać, że to ciekawy sposób obejścia nowej ustawy o lekach refundowanych. Ta cała sytuacja pokazuje tylko, że duzi zawsze znajdą sposób na niekorzystne dla siebie przepisy. Nowa ustawa miała dać wszystkim aptekom równe szanse na rynku. Okazuje się jednak, że zamiast tego podcięła skrzydła małym aptekom, a duże sieci mogą sobie działać w najlepsze. W naszym kraju to nic nowego, zawsze biednemu wieje wiatr w oczy. W tej całej sytuacji martwi mnie co innego. Nasze ministerstwo poległo w tej ustawie na całej linii. To pokazuje, że po zmianach w rządzie coś złego stało się w resorcie i co chwilę jakieś mądre głowy, które tam siedzą, raczą nas kolejnymi bublami prawnymi. Jeśli tak dalej pójdzie, to poważnie będę się zastanawiał nad zamknięciem apteki i przekwalifikowaniu się na przedstawiciela handlowego w jakieś hurtowni leków. Już teraz ledwie wiążę koniec z końcem. Myślę, że w ministerstwie pracuje za dużo lekarzy, którzy myślą, że farmaceuci śpią na pieniądzach. Prawda jest 12 farmacja praktyczna 5/2012

13 sonda zupełnie inna i obawiam się, że najgorsze jeszcze przed nami. Sprawa z ubezpieczeniem lekowym pokazuje, że sieciowe apteki dadzą sobie radę, ale pojedyncze placówki będą padać jak muchy. mgr farm. Jan Domański farmaceuta z Krakowa Analizowałem ofertę PZU. To nie jest żadne ubezpieczenie, a karta rabatowa, nic więcej. Zagrali na nosie Ministerstwu Zdrowia i ośmieszyli je. Tego, kto wypuścił taki bubel prawny, jakim jest nowa ustawa o lekach refundowanych, należałoby natychmiast dyscyplinarnie wyrzucić z pracy. A na jego miejsce przyjąłbym tego, kto wymyślił ten pomysł z ubezpieczeniem. Jak potrafi obchodzić tak sprawnie prawo, to pewnie doskonale sprawdziłby się też w jego konstruowaniu. Jestem teraz bardzo ciekawy, co zrobi ministerstwo. Jest niemal pewne, że jeżeli pomysł z ubezpieczeniem lekowym się przyjmie, to inne sieci aptek pójdą za przykładem i również nawiążą współpracę z firmami ubezpieczeniowymi. Wtedy przepis o stałej cenie leków refundowanych będzie fikcją. Od początku uważałem, że jest to nie trafiony pomysł. Nie po to walczyliśmy o wolny rynek, by teraz wprowadzać do niego mechanizmy rodem z komunizmu. Pan minister jest dość młodym człowiekiem, ale to, że zdalne sterowanie gospodarką i ustalanie sztywnych cen na towary już raz zakończyło się totalną katastrofą, powinien pamiętać. Widać jednak, że niektórzy nie potrafią uczyć się na błędach albo mają poważne braki w wiedzy historycznej. Farmaceuci są przekonani, że jeśli pomysł z ubezpieczeniem lekowym się przyjmie, inne sieci aptek również nawiążą podobną współpracę z firmami ubezpieczeniowymi mgr farm. Aneta Kownacka farmaceutka z Poznania To całe ubezpieczenie to jakiś skandal. To jawna drwina z obowiązujących przepisów. Dlaczego ja musiałam zrezygnować z prowadzonego w swojej aptece programu lojalnościowego dla pacjentów, a ktoś inny może go sobie realizować w najlepsze. Bo to, że nazywa się to ubezpieczeniem, nic nie znaczy. To jest najzwyklejszy program lojalnościowy. Mam nadzieję, że prokuratura się tym zajmie, bo jest to przecież łamanie prawa. Ministerstwo powinno natychmiast zareagować. Jeśli tego nie zrobi, to będzie całkowita porażka nowego szefa resortu. Od początku byłam przeciwna sztywnym cenom leków, ale skoro już je wprowadzono, to powinny obowiązywać wszystkich, a wszelkie próby obejścia przepisów muszą zostać ukarane z największą surowością. Całe to ubezpieczanie to nic innego, jak ordynarne cwaniactwo. To dlatego ten kraj wygląda tak, jak wygląda. Nikt nie potrafi uszanować przepisów i każdy próbuje je obejść. Jeśli wprowadza się jakiś przepis, to trzeba się do niego dostosować, a nie szukać sposobów na jego obejście. Władze powinny być w takich przypadkach bezwzględne. mgr farm. Grzegorz Kowal farmaceuta z Gliwic O ubezpieczeniu słyszałem kilka dni temu i od razu pomysł mi się spodobał. Poważnie zaczynam się zastanawiać czy by samemu nie włączyć się do podobnej inicjatywy. Przed ustawą miałem w swojej aptece program lojalnościowy i dzięki niemu miałem o wiele więcej pacjentów niż mam obecnie. Od początku roku moje obroty spadły o około 20% i obawiam się, że to jeszcze nie koniec. Ludzie przestali widzieć sens odwiedzania mojej apteki, skoro leki mogą kupić w tej samej cenie w każdej aptece w mieście. Wybierają najczęściej te najbliżej domu. Taki stan rzeczy sprowadza całą działalność marketingową właścicieli aptek jedynie do wyboru miejsca, gdzie apteka będzie się mieściła. To, jak będzie działać, jaką opiekę farmaceutyczną będzie oferowała pacjentom i jacy fachowcy będą w niej pracować, schodzi na plan dalszy. A przecież chyba nie o to chodziło w całej tej reformie. Miał na niej skorzystać przede wszystkim pacjent. Ja tymczasem nie widzę, by pacjent miał skorzystać na tego tupu zmianach. Ta cała ustawa to błąd i może takie inicjatywy, jak ubezpieczenie lekowe skłonią ministerstwo do wycofania się z Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 5/

14 prawo R E K L A M A Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika odpowiada Dariusz Chrzanowski, radca prawny. Póki co ustawodawca nie zakazał reklamowania leków i innych produktów na terenie apteki zakazał jedynie reklamy samej apteki Czy dodawanie gadżetu do suplementu diety jest dozwolone? Jeżeli reklama jest zlecona przez podmiot wprowadzający do obrotu produkt, to jest to dozwolone. Podobnie jak eksponowanie ulotek leków OTC (wydawanych bez recepty). Według interpretacji GIFu również plakaty, np. Pyralginy, są pośrednio reklamą apteki... Wręcz przeciwnie GIF potwierdził, że nie istnieje kolizja między prawem do reklamowania leków zapisanym w ustawie Prawo farmaceutyczne i zakazem reklamy aptek. Reklama leku pochodząca od podmiotu odpowiedzialnego nie jest reklamą apteki i należy ją oddzielić od reklamy samej apteki. Z reklamą apteki będziemy mieli, w mojej ocenie, do czynienia wówczas, kiedy ta będzie prowadziła samodzielnie działania zmierzające do zachęcenia do dokonywania zakupów leków lub innych produktów. Przejawami takiej aktywności, stosowanymi w poprzednim okresie, były różnego rodzaju gazetki, zawierające nie tylko ceny produktów, ale również adresy aptek i ich logotypy, wszelkiego rodzaju informacje o charakterze wartościującym, wskazujące na atrakcyjność zakupów w danym miejscu (aptece). Myślę tu o ulotkach, programach lojalnościowych, pseudo-listach cenowych, zwierających de facto informacje o atrakcyjnych cenach w danej aptece. Czy praca hostessy na terenie apteki jest zgodna z prawem? W mojej ocenie tak, jeżeli akcję organizuje podmiot inny niż apteka i działanie nie jest skierowane na reklamę apteki, a konkretnego produktu leczniczego lub suplementu diety. Wówczas bowiem mamy do czynienia z reklamą konkretnego produktu/produktów, a nie apteki. W takiej konstrukcji apteka jest wyłącznie miejscem, gdzie reklama jest prowadzona. Póki co ustawodawca nie zakazał reklamowania leków i innych produktów na terenie apteki. Zakazał jedynie reklamy samej apteki. Jeżeli pojawiło się pismo z urzędu farmaceutycznego, że należy usunąć plamy produktowe, ulotki etc., to jak się wtedy powinien zachować farmaceuta? W takiej sytuacji apteka może oczywiście odmówić, wskazując na okoliczność tego, że nie prowadzi reklamy swojej działalności, ale na jej terenie prowadzona jest reklama produktów na zlecenie innych podmiotów. Wydaje mi się, że po pierwszym okresie, w którym sami inspektorzy byli zdezorientowani, nastąpi już niedługo moment, w którym zarówno farmaceuci, jak i kontrolujący ich urzędnicy zdadzą sobie sprawę, że należy umiejętnie oddzielić reklamę produktów prowadzonych na terenie apteki od reklamy samej apteki. Wyjaśni tę kwestię pierwsza zaskarżona decyzja wydana przez inspektora. Czy apteki mogą brać udział w programach lojalnościowych dotyczących kosmetyków? Tak. W przypadku suplementów i kosmetyków nie działają przepisy ustawy refundacyjnej, które zakazały wyłącznie w odniesieniu do produktów refundowanych uczestnictwa w programach lojalnościowych. Oczywiście program taki musiałby być prowadzony w taki sposób, aby nie można uznać go za reklamę samej Podyskutuj o tym na forum! 14 farmacja praktyczna 5/2012

15 Pierwszy polski latanoprost Pierwszy polski latanoprost z tymololem Analogi prostaglandyn są coraz częściej stosowane jako leki I wyboru w leczeniu jaskry otwartego kąta ze względu na wysoką skuteczność hipotensyjną. 1 Preparaty złożone w porównaniu z lekami stosowanymi oddzielnie mają wiele zalet: 1» poprawiają compliance (stosowanie się do zaleceń lekarza)» redukują ilość działań niepożądanych (mniej środków konserwujących) Xaloptic (Latanoprostum). Skład i postać: 1 ml roztworu kropli do oczu zawiera 0,05 mg latanoprostu. Wskazania: Obniżenie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą otwartego kąta oraz z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym. Dawkowanie i sposób podawania: Przed podaniem kropli do oczu należy zdjąć soczewki kontaktowe; można je założyć z powrotem po 15 minutach. Zalecane dawkowanie u pacjentów dorosłych (w tym pacjentów w podeszłym wieku): Zalecane jest podawanie 1 kropli do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym raz na dobę. Optymalny efekt uzyskuje się podając latanoprost wieczorem. Nie należy podawać latanoprostu częściej niż raz na dobę, ponieważ stwierdzono, że częstsze podawanie zmniejsza działanie obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe. W przypadku pominięcia jednej dawki, należy kontynuować leczenie podając kolejną zaplanowaną dawkę. Tak jak w przypadku wszystkich kropli do oczu, w celu ograniczenia wchłaniania substancji czynnej do krwioobiegu, zaleca się uciśnięcie worka spojówkowego w przyśrodkowej części kąta szpary powiekowej (punktowy ucisk) przez minutę. Ucisk powinien nastąpić natychmiast po wkropleniu każdej kropli. Jeżeli stosowane są inne miejscowe leki okulistyczne, należy je podać po co najmniej 5-minutowej przerwie. Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania preparatu u dzieci nie zostały ustalone. Dlatego nie zaleca się stosowania latanoprostu u dzieci. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na latanoprost lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Latanoprost może stopniowo zmieniać kolor oka poprzez zwiększenie ilości brązowego pigmentu w tęczówce. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o możliwości trwałej zmiany zabarwienia oka. Leczenie jednego oka może prowadzić do trwałej heterochromii. Zmiana koloru oka była obserwowana przede wszystkim u pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego, np. niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, żółto-brązowych i zielono-brązowych. Początek zmian ma miejsce przeważnie w czasie pierwszych 8 miesięcy leczenia, ale u niewielkiej grupy pacjentów może wystąpić później. W oparciu o wykonywane kolejno zdjęcia, efekt ten obserwowano u 30% pacjentów z grupy leczonych latanoprostem przez cztery lata w ramach badań klinicznych. Zmiana koloru tęczówki jest w większości przypadków nieznaczna i często niezauważalna klinicznie. Częstość jej występowania wśród pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego wynosi od 7 do 85%, przy czym występuje najczęściej u osób z żółto-brązowym zabarwieniem tęczówki. U pacjentów z jednorodnym niebieskim zabarwieniem oczu nie obserwowano żadnych zmian, natomiast u pacjentów o oczach koloru szarego, zielonego lub brązowego zmiany obserwowane były wyjątkowo rzadko. Zmiana koloru jest związana ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki i nie wiąże się ze wzrostem ilości melanocytów. Zazwyczaj brązowe zabarwienie wokół źrenicy rozprzestrzenia się koncentrycznie w kierunku obwodu tęczówki w leczonym oku, zdarza się jednak, że cała tęczówka lub jej część staje się bardziej brązowa. Po zaprzestaniu leczenia nie obserwuje się dalszego nasilania brązowej pigmentacji tęczówki. Do chwili obecnej, na podstawie przeprowadzonych badań klinicznych, nie dowiedziono, aby zmianie koloru tęczówki towarzyszyły inne objawy lub zmiany patologiczne. Znamiona ani plamki obecne na tęczówce przed leczeniem nie ulegają zmianom w czasie terapii. W badaniach klinicznych nie obserwowano odkładania się pigmentu w siatce włókien kolagenowych w kącie przesączania lub innych miejscach komory przedniej oka. W oparciu o pięcioletnie doświadczenie kliniczne nie stwierdzono żadnych negatywnych następstw zwiększonej pigmentacji tęczówki i leczenie latanoprostem może być kontynuowane w przypadku wystąpienia tego objawu. Pacjenci powinni być jednak regularnie badani i jeżeli stan kliniczny tego wymaga należy przerwać leczenie latanoprostem. Doświadczenie kliniczne dotyczące stosowania latanoprostu w jaskrze przewlekłej zamkniętego kąta, jaskrze z otwartym kątem u pacjentów z pseudofakią oraz jaskrze barwnikowej jest ograniczone. Brakuje obserwacji klinicznych dotyczących stosowania latanoprostu w jaskrze zapalnej i neowaskularnej, w stanach zapalnych oka lub jaskrze wrodzonej. Latanoprost nie wykazuje wpływu na źrenicę, bądź jest on nieznaczny, jednak nie ma doświadczeń związanych z ostrym atakiem jaskry z zamkniętym kątem. Należy zachować ostrożność podczas podawania preparatu w tych stanach chorobowych do czasu uzyskania większej ilości danych klinicznych. Dane z badań dotyczących stosowania latanoprostu w okresie okołooperacyjnym po usunięciu zaćmy są ograniczone. Należy zachować ostrożność stosując latanoprost u tych pacjentów. Należy zachować ostrożność podczas stosowania latanoprostu u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki lub soczewkami implantowanymi do komory przedniej oka, lub też u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia torbielowatej postaci obrzęku plamki. Latanoprost powinien być stosowany z zachowaniem ostrożności u pacjentów ze stwierdzonymi skłonnościami do występowania zapalenia tęczówki / zapalenia błony naczyniowej oka. Obecnie brak doświadczenia w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z ciężką lub chwiejną astmą. Należy zatem zachować ostrożność w leczeniu tych pacjentów do czasu uzyskania wystarczających danych. Obserwowano zmianę zabarwienia skóry w okolicy okołooczodołowej, przy czym w większości przypadków objaw ten był zgłaszany przez pacjentów pochodzących z Japonii. Dane doświadczalne wskazują, że zmiana zabarwienia skóry w okolicy oczodołowej nie była trwała i w niektórych przypadkach ustępowała w trakcie dalszego leczenia latanoprostem. Latanoprost może stopniowo zmieniać rzęsy i włosy meszkowe w leczonym oku i otaczającej powierzchni; zmiany te obejmują zwiększenie długości, grubości, zabarwienia, ilości rzęs lub włosów i zmiany kierunku wyrastania rzęs. Zmiany w rzęsach są odwracalne po przerwaniu leczenia. Latanoprost krople do oczu, roztwór zawierają chlorek benzalkoniowy, który jest często używanym środkiem konserwującym w produktach okulistycznych. Chlorek benzalkoniowy powodował keratopatię punktowatą i (lub) toksyczną wrzodziejącą keratopatię. Pacjentów z zespołem suchego oka lub schorzeniami przebiegającymi z uszkodzeniem rogówki stosujących produkt Xaloptic często lub długotrwale, należy starannie monitorować. Działania niepożądane: Bardzo często ( 1/10): zwiększenie pigmentacji tęczówki; podrażnienie oka (w tym uczucie obecności ciała obcego w oku); zmiany w wyglądzie rzęs (ciemnienie, pogrubienie, wydłużenie, zwiększenie ilości). Często ( 1/100, <1/10): łagodne do umiarkowanego przekrwienie spojówek; przemijające punkcikowate ubytki nabłonka, w większości nie dające objawów; zapalenie brzegów powiek; ból oka. Niezbyt często ( 1/1000, <1/100): obrzęk powiek; wysypka. Rzadko ( 1/10 000, <1/1000): zapalenie tęczówki lub zapalenie błony naczyniowej oka; obrzęk plamki; objawowy obrzęk i ubytki rogówki; obrzęk okołooczodołowy; ciemnienie skóry powiek; miejscowe reakcje skórne na powiekach; zmiany kierunku wyrastania rzęs, co może powodować drażnienie oka; zwiększenie liczby, ciemnienie, pogrubienie i wydłużenie włosów meszkowych na powiece (obserwowane w większości przypadków w populacji japońskiej); pojawienie się podwójnego rzędu rzęs na otworach gruczołów tarczkowych (distichiasis); kołatanie serca; astma, zaostrzenie astmy, duszność; bóle głowy, zawroty głowy; bóle mięśni, bóle stawów. Bardzo rzadko (< 1/10 000): nasilenie istniejącej dusznicy bolesnej; ból w okolicy klatki piersiowej. Latanoprost może powodować zwiększenie pigmentacji tęczówki, najczęściej u pacjentów o tęczówkach mieszanego koloru (np. niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, żółto-brązowych, zielono-brązowych). Jest to związane ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki. U niektórych pacjentów zmiana koloru tęczówki może być trwała. W trakcie leczenia latanoprostem rzadko obserwowano obrzęk plamki. Objaw ten występował głównie u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki lub soczewkami implantowanymi do komory przedniej oka, jak również u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia obrzęku plamki (pacjenci z retinopatią cukrzycową i zamknięciem światła naczyń siatkówki). Nie można wykluczyć związku pomiędzy występowaniem niewyjaśnionego obrzęku plamki i stosowaniem latano prostu. Notowano rzadkie przypadki zapalenia tęczówki/zapalenia błony naczyniowej oka. W większości przypadków dotyczyło to pacjentów predysponowanych do występowania zapalenia tęczówki/ zapalenia błony naczyniowej oka. Notowano rzadkie przypadki występowania astmy, zaostrzenia astmy i duszności. Doświadczenie w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z astmą jest ograniczone, natomiast nie wykazano wpływu latanoprostu na czynność układu oddechowego w trakcie badań przeprowadzonych na niewielkiej grupie pacjentów z umiarkowaną astmą otrzymujących niewielkie dawki preparatów steroidowych i niesteroidowych. Obecnie brak doświadczenia w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z ciężką lub chwiejną astmą, należy zatem zachować ostrożność w leczeniu tych pacjentów do czasu uzyskania wystarczających danych. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA, ul. Pelplińska 19, Starogard Gdański. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel , fax , Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna wynosi: 47,83 pln. Kwota dopłaty ponoszonej przez pacjenta wynosi 3,20 pln. Data ostatniej aktualizacji 31/10/2011. Xaloptic Combi (Latanoprostum, Timololum). Skład i postać: 1 ml roztworu kropli do oczu zawiera 50 mikrogramów latanoprostu oraz 6,8 mg maleinianu tymololu, co odpowiada 5 mg tymololu. Wskazania: Zmniejszenie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą otwartego kąta oraz z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym, u których jest niedostateczna odpowiedź na leczenie produktami beta-adrenolitycznymi lub analogami prostaglandyn. Dawkowanie i sposób podawania: Zalecane dawkowanie u pacjentów dorosłych (w tym pacjentów w podeszłym wieku): Zalecane jest podawanie 1 kropli do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym raz na dobę. W przypadku pominięcia jednej dawki, należy kontynuować leczenie podając kolejną zaplanowaną dawkę. Nie należy przekraczać dawki jednej kropli raz na dobę do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym. Przed podaniem kropli do oczu należy zdjąć soczewki kontaktowe; można je założyć z powrotem po 15 minutach. Jeżeli stosowane są inne miejscowe leki okulistyczne, należy je podać po co najmniej 5-minutowej przerwie. Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania u dzieci i młodzieży nie zostały ustalone. Przeciwwskazania: Nadreaktywność oskrzeli, w tym astma oskrzelowa występującą obecnie lub w wywiadzie, ciężka przewlekła obturacyjna choroba płuc, bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia, jawna niewydolność serca, wstrząs kardiogenny, nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Tak jak inne miejscowo stosowane leki okulistyczne, substancje czynne kropli Xaloptic Combi mogą być wchłaniane ogólnoustrojowo. Składnik beta-adrenolityczny - tymolol może spowodować takie same działania niepożądane, jak w przypadku podawanych ogólnie leków blokujących receptory beta-adrenergiczne. Przed rozpoczęciem terapii tymololem należy odpowiednio leczyć niewydolność serca. Pacjentów z ciężką niewydolnością serca w wywiadzie należy obserwować pod kątem występowania oznak niewydolności serca oraz sprawdzać częstość tętna. Po zastosowaniu tymololu donoszono o występowaniu objawów ze strony układu oddechowego i układu krążenia, w tym zgonów w wyniku nagłego skurczu oskrzeli u pacjentów z astmą oraz, rzadko, zgonów w wyniku niewydolności serca. Beta-adrenolityki należy ostrożnie stosować u pacjentów narażonych na wystąpienie samoistnej hipoglikemii lub u chorych z chwiejną cukrzycą insulinozależną, ponieważ mogą one maskować objawy przedmiotowe i podmiotowe ostrej hipoglikemii. Beta-adrenolityki mogą również maskować objawy nadczynności tarczycy oraz spowodować nasilenie dławicy naczynioskurczowej (zespołu Prinzmetala), ciężkich zaburzeń krążenia obwodowego i centralnego oraz niedociśnienia. W trakcie leczenia inhibitorami receptorów betaadrenergicznych pacjenci z chorobą atopową w wywiadzie lub ciężkimi reakcjami anafi laktycznymi wywołanymi przez różne alergeny w wywiadzie mogą wykazywać brak odpowiedzi na dawki adrenaliny zwykle stosowane w leczeniu reakcji anafi laktycznych. Tymolol może wchodzić w interakcje z innymi produktami leczniczymi. Podawany jednocześnie z innym doustnym preparatem beta-adrenolitycznym, preparat Xaloptic Combi może prowadzić do nasilenia działania zmniejszającego ciśnienie wewnątrzgałkowe lub znanych działań związanych z ogólnoustrojową blokadą receptorów beta-adrenergicznych. Nie jest zalecane stosowanie dwóch miejscowo działających beta-adrenolityków lub dwóch miejscowo działających prostaglandyn. Latanoprost może stopniowo zmieniać kolor oka poprzez zwiększenie ilości brązowego pigmentu w tęczówce. Podobnie jak w przypadku latanoprostu u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem przez okres do jednego roku, zaobserwowano nasilenie pigmentacji w tęczówce (na podstawie dokumentacji fotografi cznej). Takie działanie obserwowane było przede wszystkim u pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego, np. zielono-brązowych, żółto-brązowych, niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, a zmiana koloru jest związana ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki. Zazwyczaj brązowe zabarwienie wokół źrenicy rozprzestrzenia się koncentrycznie w kierunku obwodu tęczówki w leczonym oku, zdarza się jednak, że cała tęczówka lub jej część staje się bardziej brązowa. Podczas badań klinicznych u pacjentów z jednorodnym niebieskim, szarym, zielonym lub brązowym zabarwieniem oczu, leczonych przez dwa lata latanoprostem, zmiany takie obserwowane były wyjątkowo rzadko. Zmiana koloru tęczówki jest w większości przypadków nieznaczna i często niezauważalna klinicznie przez kilka miesięcy lub lat i nie dowiedziono, aby zmianie koloru tęczówki towarzyszyły inne objawy lub zmiany patologiczne. Po zaprzestaniu leczenia nie obserwuje się dalszego nasilania brązowej pigmentacji tęczówki, jednak zmiany koloru mogą być trwałe. Znamiona ani plamki obecne na tęczówce przed leczeniem nie ulegają zmianom w czasie terapii. W badaniach klinicznych nie obserwowano odkładania się pigmentu w siatce włókien kolagenowych w kącie przesączania lub innych miejscach komory przedniej oka. Pacjenci powinni być jednak regularnie badani i jeżeli dojdzie do zwiększenia pigmentacji tęczówki stan kliniczny tego wymaga należy przerwać leczenie. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o możliwości trwałej zmiany zabarwienia oka. Leczenie jednego oka może prowadzić do trwałej heterochromii. Brak udokumentowanych doświadczeń dotyczących stosowania latanoprostu w jaskrze zapalnej i neowaskularnej, lub jaskrze przewlekłej zamkniętego kąta lub jaskrze wrodzonej, jaskrze z otwartym kątem u pacjentów z pseudofakią oraz jaskrze barwnikowej. Latanoprost nie wykazuje wpływu na źrenicę, bądź jest on nieznaczny, jednak nie ma doświadczeń dotyczących stosowania w ostrych atakach jaskry z zamkniętym kątem. Należy zachować ostrożność podczas podawania produktu w tych stanach chorobowych do czasu uzyskania większej ilości danych klinicznych. Podczas leczenia latanoprostem obserwowano wystąpienie obrzęku plamki, w tym także postaci torbielowatej. Należy zachować ostrożność podczas stosowania latanoprostu u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki oraz u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia torbielowatej postaci obrzęku plamki. Podczas stosowania środków hamujących wytwarzanie cieczy wodnistej (np. tymolol, acetazolamid) po zabiegach fi ltracyjnych opisywano przypadki odwarstwienia naczyniówki. Krople do oczu Xaloptic Combi zawierają benzalkoniowy chlorek, który jest często używanym środkiem konserwującym w produktach okulistycznych. Benzalkoniowy chlorek powodował keratopatię punktowatą i (lub) toksyczną wrzodziejącą keratopatię, podrażnienie oka oraz odbarwienie miękkich soczewek kontaktowych. Pacjentów z zespołem suchego oka lub schorzeniami przebiegającymi z uszkodzeniem rogówki stosujących produkt Xaloptic Combi często lub długotrwale, należy starannie monitorować. Soczewki kontaktowe mogą absorbować benzalkoniowy chlorek, z tego względu przed zastosowaniem preparatu Xaloptic Combi soczewki należy zdjąć i nie zakładać wcześniej niż po 15 minutach. Działania niepożądane: Najczęściej stwierdzanymi działaniami niepożądanymi po zastosowaniu latanoprostu były działania związane z narządem wzroku. Na podstawie danych uzyskanych z wydłużonej fazy pierwszoplanowych badań produktu złożonego zawierającego latanoprost i tymolol stwierdzono, że u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem wystąpiło zwiększenie pigmentacji tęczówki, niekiedy trwałe. W pięcioletnich badaniach u 33% pacjentów stosujących latanoprost zaobserwowano zmianę pigmentacji tęczówki. Inne działania niepożądane związane z okiem są zazwyczaj przemijające i występują przy podawaniu dawki leku. W przypadku tymololu najbardziej ciężkie działania niepożądane są z reguły ogólnoustrojowe, w tym bradykardia, arytmia, zastoinowa niewydolność serca, skurcz oskrzeli oraz reakcje alergiczne. Poniżej wymieniono działania niepożądane związane ze stosowaniem kropli do oczu zawierających latanoprost z tymololem, jakie odnotowano w badaniach klinicznych. Bardzo często ( 1/10): zwiększenie pigmentacji tęczówki. Często ( 1/100, <1/10): podrażnienie oka (w tym kłucie, pieczenie i świąd), ból oka. Niezbyt często ( 1/1000, <1/100): przekrwienie spojówek, zapalenie spojówek, niewyraźne widzenie, nadmierne łzawienie, zapalenie brzegów powiek, choroby rogówki; wysypka, świąd; bóle głowy. Dodatkowe działania niepożądane, jakie mogą wystąpić były obserwowane w badaniach klinicznych, pochodzą z raportów z rynku lub dostępnej literatury i są specyfi czne dla poszczególnych substancji czynnych preparatu. Dla latanoprostu są to: zawroty głowy. Zmiany w wyglądzie rzęs (wydłużenie, pogrubienie, ciemnienie, zwiększenie ilości), punkcikowate ubytki nabłonka, obrzęk okołooczodołowy, zapalenie tęczówki / zapalenie błony naczyniowej oka, obrzęk plamki (u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki, jak również u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia obrzęku plamki). Suchość oczu, zapalenie rogówki, obrzęk i ubytki rogówki, zmiany kierunku wyrastania rzęs, co może powodować drażnienie oka. Pogorszenie wcześniej istniejącej dławicy piersiowej, kołatanie serca. Astma, zaostrzenie astmy, duszność. Ciemnienie skóry powiek. Bóle stawów, bóle mięśni. Ból w okolicy klatki piersiowej. Dla tymololu są to: Objawy przedmiotowe i podmiotowe ogólnoustrojowej reakcji alergicznej, w tym obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, miejscowa lub uogólniona wysypka. Depresja, utrata pamięci, zmniejszone libido, bezsenność, koszmary nocne. Zawroty głowy, parestezje, niedokrwienie mózgu, udar mózgowo-naczyniowy, nasilenie objawów przedmiotowych i podmiotowych miastenii, omdlenie. Objawy podrażnienia oczu, w tym zapalenie rogówki, zmniejszenie wrażliwości rogówki, suchość oczu, zaburzenia widzenia łącznie ze zmianami refrakcji (w niektórych przypadkach spowodowane zaprzestaniem leczenia mającego na celu zwężenie źrenicy), podwójne widzenie, opadanie powiek, odwarstwienie naczyniówki (po zabiegu fi ltracyjnym). Szum w uszach.kołatanie serca, arytmia, bradykardia, zatrzymanie czynności serca, blok serca, zastoinowa niewydolność serca. Zmniejszone ciśnienie tętnicze krwi, objaw Raynauda, zimne dłonie i stopy. Skurcz oskrzeli (głównie u pacjentów z uprzednio występującymi stanami spastycznymi oskrzeli), duszność, kaszel. Nudności, biegunka, zaburzenia trawienia, suchość błony śluzowej jamy ustnej. Wypadanie włosów, łuszczyca, wysypka łuszczycopodobna lub zaostrzenie łuszczycy. Osłabienie/uczucie zmęczenia, ból w klatce piersiowej, obrzęk. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA, ul. Pelplińska 19, Starogard Gdański. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel , fax , www. polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Data ostatniej aktualizacji 04/08/ Terminology and guidelines for glaucoma, European Glaucoma Society. 3 rd Edition * Refundacja we wskazaniu: jaskra. XAL-C/018/

16 prawo Kiedy lekarz i farmaceuta (nie)zapłacą za leki pacjenta Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, lekarz nie ma obowiązku wypisywania poziomu odpłatności w przypadku, gdy produkt występuje w jednej odpłatności. W przypadku, gdy produkt występuje w jednej odpłatności, a lekarz nie wpisze na recepcie poziomu odpłatności, znaku x lub oznaczenia 100%, farmaceuta ma obowiązek wydać produkt zgodnie z poziomem odpłatności, który został dla tego produktu określony w obwieszczeniu. W przypadku, gdy produkt występuje w więcej niż jednej odpłatności lekarz ma obowiązek określić poziom odpłatności wpisując następujące oznaczenie ( 6 ust. 1 pkt 6b): a) P w przypadku przepisywania produktu za najniższą odpłatnością wynikającą z wykazu, b) nie wpisywać poziomu odpłatności w przypadku przepisywania produktu za najwyższą odpłatnością wynikającą z wykazu, c) wpisać odpłatność określoną w wykazie refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych, w przypadkach innych niż określone w pkt a i b. W przypadku, gdy produkt występuje w kilku odpłatnościach, a lekarz nie określi poziomu odpłatności, farmaceuta ma obowiązek wydać produkt za najwyższą odpłatnością okresową w wykazie 16 ust. 1 h Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich. Uwaga! W przypadku, gdy produkt przepisywany jest jako nierefundowaautor: mgr prawa, dr n. med. Justyna Zajdel Gdy nie wiadomo, o co chodzi, to wiadomo, że chodzi o pieniądze. W niniejszym artykule rozważamy wybrane problemy związane z refundacją leków, zastanawiając się kto, kiedy i w jakich warunkach może wystawić receptę na produkt refundowany, czyli taki, za który płatnik płaci z pieniędzy publicznych. Zastanowimy się nad niezbyt ostrą granicą pomiędzy dwoma, często sprzecznymi światami regulacji instytucjonalnych oraz decyzji diagnostyczno-terapeutycznych, podejmowanych przez lekarzy, a często i farmaceutów, wynikających z wiedzy i sztuki medycznej. Decyzji, które podejmowane są przez szeroko pojmowane środowisko medyczne w duchu nakazu salus aegroti suprema lex esto. Ponadczasowy obowiązek działania na rzecz dobra pacjenta leży u podstaw posiadania przez lekarza prawa do podejmowania autonomicznych decyzji terapeutycznych, jakże często stojących w jawnej sprzeczności z interesem ekonomicznym różnie pojmowanych podmiotów. Zmiany w aktach normatywnych odnoszących się do refundacji nie pojawiły się, jak można by wnosić, z przekazu mediów dopiero 1 stycznia 2012 r. Już 12 maja 2011 r. wydano Ustawę o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (UoRL)[1], która zmodyfikowała zasady wypisywania recept na produkty refundowane. Wtedy także nabrały nowego znaczenia pojęcia, których pełne zrozumienie ułatwiają zamieszczone poniżej ramki: 1. Produkt refundowany produkt leczniczy, środek specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny objęty decyzją o refundacji. 2. Produkt leczniczy substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne art. 2 pkt 32 Ustawy Prawo Farmaceutyczne[2]. 3. Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego lekarz ( ) będący świadczeniodawcą, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarz ( ), który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej art. 5 pkt 15 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych[3]. ( ) Obowiązki farmaceuty realizacja recept Kwestie dotyczące zasad wypisywania i realizacji recept lekarskich określa Rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z 8 marca 2012 r.[4] (Dz.U r., nr 0, poz. 260). Zgodnie z 6 ust. 1 pkt 6 a 16 farmacja praktyczna 5/2012

17 prawo Przypisy: 1. ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z r., Dz.U r., nr 122, poz. 696, ze zm. 2. ustawa Prawo Farmaceutyczne z r., tj. Dz.U r., nr 45, poz. 271, ze zm. 3. ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z r., tj. Dz.U r., nr 164, poz. 1027, ze zm. 4. rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z 8 marca 2012 r., Dz.U r., nr 0, poz ny, lekarz ma obowiązek wpisać na recepcie symbol X lub 100%. Odstąpienie od realizacji recepty w przypadku, gdy poziom refundacji nie został określony przez lekarza, może skutkować poniesieniem odpowiedzialności wobec pacjenta. W takim przypadku pacjent ma prawo dochodzić zadośćuczynienia i/lub odszkodowania na drodze sądowej w sytuacji, gdy wystąpiły u niego negatywne następstwa w związku z odstąpieniem od rozpoczęcia terapii w czasie rokującym największymi szansami powodzenia. Substytucja apteczna Zgodnie z art. 38 ust. 4 UoŚŚP, apteka ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o możliwości nabycia leku, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej lub postaci farmaceutycznej zbliżonej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena nie przekracza limitu ceny. Apteka ma obowiązek posiadać ten lek. Z kolei art. 38 ust. 4a UoŚŚP stanowi, że apteka zobowiązana jest do wydania na żądanie kupującego leku, którego cena jest niższa od produktu przepisanego na recepcie. Do kwestii substytucji aptecznej odnosi się również art. 44 UoRL: osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku. Od chwili wejścia w życie UoRL, osoba posiadająca uprawnienia do wydawania leków w ramach ogólnodostępnej apteki ma obowiązek poinformować kupującego o możliwości nabycia alternatywnego produktu jedynie wówczas, gdy będzie istniał zamiennik, którego cena detaliczna nie będzie wyższa niż cena detaliczna produktu przepisanego na recepcie, a jednocześnie cena detaliczna zamiennika nie będzie przewyższała limitu finansowania przewidzianego dla pierwotnie zaordynowanego produktu. Od przedstawionej wyżej zasady istnieje wyjątek dotyczący sytuacji, w której podmiot uprawniony do wystawiania recept dokona odpowiedniej adnotacji na druku recepty wykluczając tym samym możliwość zamiany przepisanego leku lub innego produktu. Zgodnie z 6 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, na recepcie można zamieścić dodatkowo zastrzeżenie o konieczności wydania pacjentowi leku lub innego produktu wypisanego na recepcie. W takim przypadku lekarz musi zamieścić przy nazwie leku lub innego produktu adnotację nie zamieniać lub NZ. Uwaga! Zaniechanie informowania o tańszym zamienniku leku lub innego produktu (wyrobu medycznego, środka specjalnego przeznaczenia żywieniowego) może skutkować odpowiedzialnością farmaceuty, gdy pacjent odstąpi od realizacji recepty z powodów ekonomicznych, w związku z brakiem informacji na temat możliwości zakupu tańszego produktu. Należy podkreślić, że odpowiedzialność może zaistnieć w przypadku, gdy konsekwencją odstąpienia od realizacji recepty z powodów ekonomicznych będą negatywne następstwa dla zdrowia pacjenta, w związku z nierozpoczęciem terapii lub rozpoczęciem jej w czasie rokującym mniejszymi szansami powodzenia. * Całość artykułu dostępna na stronie Podyskutuj o tym na forum! farmacja praktyczna 5/

18 opieka farmaceutyczna R E K L A M A Szybkie i skuteczne zwalczanie bólu autor: mgr farm. Anna Jakowska Sięgając po lek przeciwbólowy warto zwrócić uwagę nie tylko na siłę jego działania, lecz również na szybkość, z jaką uwalnia substancję aktywną. Kiedy ból jest nie do zniesienia i liczy się każda minuta, warto sięgnąć po nowoczesną rozpuszczalną formę leku, by móc skutecznie go kontrolować. Zazwyczaj pacjenci sięgają po tabletkę przeciwbólową i cierpliwie czekają na efekty jej działania. W wyniku rozpadu w przewodzie pokarmowym tabletka uwalnia aktywną substancję przeciwbólową, a czas rozpadu według norm farmakopealnych dla tabletek powlekanych nie powinien być dłuższy niż 30 minut. Są jednak sytuacje, kiedy pacjent nie może czekać tak długo na efekt analgetyczny lub istnieje niemożność zastosowania tej postaci leku u chorego. Działaj szybko! Leki przeciwbólowe mające postać granulatu do rozpuszczenia bądź sporządzenia zawiesiny możemy zaliczyć do leków szybko znoszących dolegliwości. Zażywając sporządzony roztwór pomijamy fazę rozpadu, jakiemu ulegają tabletki w przewodzie pokarmowym nim uwolnią substancję czynną. Taka postać leku jest łatwa do przygotowania i zaaplikowania, a co najważniejsze szybciej wykazuje działanie lecznicze i prawie natychmiast zwalcza ból. Na rynku farmaceutycznym obecnych jest kilka preparatów przeciwbólowych mających postać granulatu. Zawierają one kwas acetylosalicylowy, nimesulid, a od pewnego czasu również metamizol. Jest on lekiem działającym bardzo silnie przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Uważa się, że metamizol jest prolekiem działającym ośrodkowo i obwodowo poprzez cztery główne produkty jego rozpadu. Jest on zalecany w silnych stanach bólowych i gorączce, nie ustępujących po zastosowaniu innych leków przeciwbólowych. Wykazuje zatem skuteczność, gdy inne preparaty zawodzą. Metamizol znajduje zastosowanie w: bólach i stanach gorączkowych, pooperacyjnym uśmierzaniu bólu, bólach o charakterze kolki (ze względu na dodatkowe działanie spazmolityczne). Ograniczenia w połykaniu Osoby starsze lub mające problem z połykaniem to grupy pacjentów, u których aplikacja tabletki czy kapsułki może powodować pewne trudności. Rozwiązaniem może być podanie leku w postaci granulatu do sporządzenia roztworu doustnego. Jest on łatwy do przygotowania i połknięcia. Szybkość działania Dla grupy osób aktywnych i mających odczucie, że oczekiwanie na działanie przeciwbólowe leku trwa zbyt długo, ta postać leku jest również doskonałym rozwiązaniem. Zawartość saszetki z granulatem wystarczy rozpuścić w szklance wody, a uwolniona substancja aktywna jest szybciej absorbowana z układu pokarmowego, niż Przekaż pacjentowi: przy wyborze leku przeciwbólowego zwróć uwagę na szybkość jego działania postać granulatu do sporządzenia roztworu doustnego cechuje szybki początek działania, siła zastosowanego leku powinna być adekwatna do odczuwanego bólu lek nie powinien być zbyt słaby, ani zbyt silny, weź lek, gdy ból jest jeszcze słaby przy silnych bólach analgetyki cechuje mniejsza skuteczność, w przewlekłej terapii lekami przeciwbólowymi pojawia się tzw. zjawisko tolerancji, wymagające zwiększenia dawek leku. w przypadku tradycyjnej tabletki. Ponadto lek bardziej rozdrobniony szybciej się wchłania do ustroju, dlatego widoczne są różnice rozpoczęcia działania przeciwbólowego tego samego leku występującego w postaci tabletki, granulatu czy Podyskutuj o tym na forum! 18 farmacja praktyczna 5/2012

19

20 opieka farmaceutyczna Naturalnie na zaparcia autor: mgr farm. Małgorzata Derwińska Proszki, tabletki, granulaty, zawiesiny choć na rynku pojawiło się wiele nowości w kategorii preparatów o działaniu przeczyszczającym, pacjenci nadal chętnie sięgają po herbaty. Na zaparcia stosuje je ok. 49% Polaków cierpiących na ten problem. Zaletą herbat o działaniu przeczyszczającym jest fakt, że oprócz związków czynnych zawartych w surowcach wprowadzamy do organizmu wodę Na rynku farmaceutycznym znajdziemy ogrom preparatów o działaniu przeczyszczającym. Są to zarówno leki, najczęściej pochodzenia roślinnego, jak i suplementy diety. Występują w różnych postaciach tabletki, herbaty ziołowe, proszki do przygotowania zawiesiny. W większości dostępne są bez recepty przez co są bardzo często stosowane przez pacjentów, a niekiedy nawet nadużywane. Wielu pacjentów, zwłaszcza w podeszłym wieku skarży się na zaparcia. Jest to najczęściej związane z trybem życia, jaki prowadzą. Mało ruchu, zła dieta, przyjmowanie leków wszystko to powoduje problemy z wypróżnianiem. U takich osób przyjmowanie środków przeczyszczających jest jak najbardziej uzasadnione. Starszej osobie ciężko zmienić przyzwyczajenia żywieniowe, czy zmusić się do aktywności fizycznej. U młodszych osób z kolei zaparcia mogą pojawiać się na tle nerwowym. Bywa, że są powodowane stresem, nadmiernym pośpiechem lub jak u starszych siedzącym trybem życia. Na zaparcia skarżą się też kobiety, które w celach odchudzających gwałtowanie i radykalnie zmieniły dietę. Obok przyczyn nawykowych, powodem zaparć mogą być czynniki chorobowe, takie jak zła praca narządów wewnętrznych, zaburzenia tarczycy, długotrwałe działanie toksyn oraz niedrożność jelita, wynikająca z obecności guza lub skrętu jelita. Leki a suplementy diety Najbardziej rozpowszechnionymi preparatami o działaniu przeczyszczającym są leki pochodzenia naturalnego, zawierające takie surowce roślinne, jak liść senesu (Sennae fol.), korę kruszyny (Frangulae rx) czy kłącze rzewienia (Rhei rx). Na rynku obecne są też suplementy diety, polecane jako wspomagające prace jelit. W przeciwieństwie do ziół przeczyszczających nie mają one jednak działania leczniczego. Według definicji, są to preparaty, które mają uzupełnić dietę w substancje, które są konieczne do prawidłowego działania organizmu, a których w codziennej diecie może być za mało. Bardzo ważna jest świadomość, że zioła stosowane w lecznictwie (jako leki) podlegają innym wymogom niż suplementy diety. Muszą mieć uzasadnienie stosowania w terapii oraz udowodnione bezpieczeństwo stosowania. Wg ESCOP (European Society of Cooperative of Phytotherapy) lek roślinny to środek farmaceutyczny używany w celach leczniczych, który zawiera zioła lub przetwory roślinne. I tak lekiem pochodzenia roślinnego będą pojedyncze zioła, mieszanki ziołowe w formie tabletek, fixów i granulatów, preparaty galenowe (nalewki, wyciągi roślinne, soki), olejki, oleje, żywice. Błędem jest ogólne przeświadczenie, że zioła są całkowicie bezpieczne. Często są one źródłem bardzo silnie działających związków i stosowanie ich powinno być uzasadnione. Tak jest w przypadku surowców roślinnych zawierających antrano- 20 farmacja praktyczna 5/2012