Autor: Magdalena Zarzycka

Transkrypt

1 Autor: Magdalena Zarzycka

2 STEFAN ŻEROMSKI

3 LATARNIA MORSKA W ROZEWIE IM. STEFANA ŻEROMSKIEGO KONSTANCIN NAŁĘCZÓW CIEKOTY KIELCE

4 otwarte 17 czerwca 1928 roku Muzeum Stefana Żeromskiego mieści się w dawnej pracowni pisarza, wybudowanej w 1905 roku. Jest to jednoizbowa budowla z gankiem wspartym na filarach i z dachem krytym gontem.

5 Stefan Żeromski urodził się 14 października 1864 r. w Strawczynie w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Jelita. Naukę rozpoczął najpierw w Psarach, a następnie w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach. Studia podjął w 1886 r. w Instytucie Weterynaryjnym w Warszawie. Wczesna śmierć rodziców, a co się z tym wiązało - bezdomność i bieda, zmusiły Żeromskiego do przerwania studiów i podjęcia pracy guwernera.

6 Do Nałęczowa Żeromski po raz pierwszy przyjechał 10 września 1890 r. i do wiosny 1892 r. był nauczycielem trzech córek w domu Anieli i Michała Górskich, właścicieli Nałęczowa i okolicznych majątków. Okres pobytu w Nałęczowie okazał się dla Stefana Żeromskiego bardzo owocny, wręcz przełomowy w jego karierze pisarskiej i w życiu osobistym. Debiutanckie nowele, m.in. Siłaczka, Zmierzch, Zapomnienie znalazły uznanie u wydawców warszawskiego czasopisma Głos i zainteresowały szerokie kręgi czytelników, a znajomość z poznaną tu Oktawią Rodkiewiczową uwieńczona została ślubem. Wkrótce potem małżonkowie wyjechali do Szwajcarii. Po powrocie do kraju, 8 września 1899 r. w Warszawie, przyszedł na świat syn Oktawii i Stefana - Adam. Żeromski ponownie zamieszkał w Nałęczowie w latach

7 W tym czasie aktywnie zaangażował się w życie społeczne i polityczne regionu. Był inicjatorem powstania Towarzystwa Oświatowego Światło, które swym zasięgiem objęło całą Lubelszczyznę. Organizował Wakacyjne Kursy dla Nauczycieli Ludowych, wspierał działalność Teatru Ludowego dla amatorów wystawiającego sztuki klasyczne. Stefan Żeromski należał do tych autorów, których twórczość wywoływała szeroki oddźwięk społeczny. Twórczość jego określał żarliwy patriotyzm, przejawiający się w trosce o pomyślność ojczystego kraju. Bohaterowie jego utworów stali się symbolami określonej postawy społecznej i moralnej, wzorcami osobowymi. Utwory Żeromskiego uczyły szacunku do historii, do przeszłości narodowej, rozwijały społeczną wrażliwość.

8 W czasie I wojny światowej w Zakopanem, pełnił funkcję sekretarza miejscowej ekspozytury Naczelnego Komitetu Narodowego w randze oficera Legionów. Po klęsce zaborców był jednym z pierwszych organizatorów władzy państwowej na Podhalu, został obwołany prezydentem tzw. Republiki Zakopiańskiej. W wolnej Polsce powołał do życia Związek Zawodowy Literatów oraz polski oddział PEN- Clubu. W końcu maja 1920 r. wziął udział w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach prowadzonej na rzecz powrotu tych ziem do Macierzy. Po wybuchu wojny bolszewickiej udał się na front jako korespondent wojenny. W 1924 r. kandydował do literackiej Nagrody Nobla. W tym samym roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze nadało mu godność Członka Honorowego jako Piewcy piękna ziemi polskiej. W uznaniu zasług dla kraju pisarz uhonorowany został wielką wstęgą orderu Polonia Restituta I klasy.

9 Ekspozycję Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie stanowi autentyczne wyposażenie dawnej pracowni pisarza - meble: kanapa, krzesła i fotele, za parawanem łóżko. Biurko służyło Żeromskiemu jeszcze w Warszawie w okresie pisania Popiołów, w biblioteczce pozostały jego książki. W serwantce eksponowane są podręczniki, zeszyty i przybory szkolne, pamiątki z podróży. Muzeum posiada również rysunki i szkice Oktawii Żeromskiej, a nawet dwa obrazy autorstwa Stefana Żeromskiego Widok z okna Chaty oraz ilustracja do opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. W zbiorach znajdują się również dokumenty dotyczące działalności Towarzystwa Oświatowego Światło, budowy ochronki, kolekcja listów Stefana, Oktawii i Adama Żeromskich. Ekspozycję uzupełniają bibeloty, fotografie rodzinne z różnych okresów życia pisarza i jego rodziny.

10

11

12

13 Proza: Syzyfowe prace (1898), Ludzie bezdomni (1900), Dzieje grzechu (1908), Wierna rzeka (1912), Przedwiośnie (1925) Dramaty: Róża (1909), Sułkowski (1910), Ponad śnieg bielszym się stanę..., Biała rękawiczka (1921), Turoń (1923), Uciekła mi przepióreczka (1924)

14 W pierwszej sali znajdują się eksponaty związane z okresem dzieciństwa Stefana Żeromskiego i osobami mu najbliższymi

15

16 Jedyną zachowaną do czasów współczesnych rzeczą materialną należącą do pani Żeromskiej jest broszka w formie miniaturki czaka kadetów amerykańskich. Na odwrocie denka wyryte: J. Karteli 17.III.18 - ostatnie dwie cyfry są nieczytelne. Zegarek i podstawka, które niegdyś należały do Wincentego Żeromskiego, stanowią nieliczną pamiątkę po ojcu pisarza. JELITA HERB RODU ŻEROMSKICH Jeżeli nie liczyć przelotnych uśmiechów fortuny, bezpośredni po mieczu przodkowie Stefana Żeromskiego, osiadli w ziemi kieleckiej, byli od kilku pokoleń szlachtą nieposiadającą i niezasobną

17 W drugiej sali zgromadzone są materiały, dokumentujące lata nauki w Męskim Gimnazjum Rządowym oraz twórczość Stefana Żeromskiego.

18 Do najciekawszych pamiątek zgromadzonych w muzeum należą rękopisy utworów Stefan Żeromskiego. Zobaczyć tu można jedyny zachowany fragment brulionu Wiernej rzeki, część czystopisu Słowa o bandosie, tekst polski włoskiej przedmowy do książki G.L. Milesi La spedizione di Francesco Nullo in Polonia, 1863, czystopisy utworów Wszystko i nic oraz Snu o chlebie, pięć kartek noweli Z odczytem, a także rękopis Oświadczenia w sprawie ochrony dla dzieci w Nałęczowie. Na uwagę zasługuje również zgromadzony w muzeum zespół listów pisarza. Pochodzą one z różnych lat, a poruszane w nich kwestie dotyczą rozmaitych spraw. Adresatami tychże autografów byli m.in: Bronisław Saski kuzyn Żeromskiego, Zofia Kozierkiewiczowa mieszkanka Kielc, Edmund Massalski ówczesny redaktor Gazety Kieleckiej, Edward Łuszczkiewicz szkolny kolega. W gablotach zobaczyć można bilet wizytowy pisarza oraz unikalną płytę gramofonową z 1924 roku z nagranym głosem pisarza.

19

20 To pamiątkowe zdjęcie maturzystów 1886 roku Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach. Widać na nim Stefana Żeromskiego (drugi rząd od góry, pierwsze zdjęcie po lewej stronie) oraz jego przyjaciół.

21 Nauka jest jak niezmierne morze(...) Im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony. ~STEFAN ŻEROMSKI

22 W Ciekotach część dzieciństwa i wczesnej młodości spędził Stefan Żeromski.

23 Nazywany sumieniem polskiej literatury z powodu społecznego zaangażowania oraz wrażliwości na ludzką krzywdę i biedę zawartej w jego twórczości. Zmarł w 1925 r. w Warszawie.

24 Przyroda odgrywała zawsze bardzo ważną rolę w twórczości Stefana Żeromskiego. Nie tylko jako element opisu świata; była przede wszystkim skarbcem historycznej pamięci i utrwalonych w niej wartości. Od najwcześniejszych utworów autora Pomyłek pejzaże przypominały bohaterom dramatyczne i krwawe wydarzenia polskich dziejów, heroizm Polaków walczących o wolność ojczyzny, rozogniały patriotyczne uczucia. Splatały się losy człowieka i przyrody, jednako poddane władzy Moskali, spojone niewolą i śmiercią z rąk zaborcy. Wczesne pejzaże Żeromskiego są przesycone dramatyzmem i niepokojącą symboliką. Kilka przykładów, dla przypomnienia. W Syzyfowych pracach czarny, spróchniały krzyż czerniał wysoko na drzewie. ( ) Borowicz zamknął oczy. Znalazł już wszystko. To ten sam żołnierz, o którym mówił mu przed laty strzelec Noga na pagórku pod lasem. Ten sam, zabity nahajami, leżący w skrwawionej mogile pod świerkiem."

25 Latarnia nosi imię Stefana Żeromskiego.

26 Magdalena Zarzycka