Święta Lipka. (Heiligelinde)

Transkrypt

1 Święta Lipka (Heiligelinde)

2 Europa potrzebuje duchowej tożsamości. Europa nie potrzebuje jednak żadnej nowej duchowej tożsamości. Europa potrzebuje przypomnienia i powrotu do Tego, który stanowił i stanowi o jej tożsamości, a bez którego stałaby się ona jedynie pustą nazwą geograficzną. Szczególny wpływ na historie Europy i jej duchowe dziedzictwo wywierali miedzy innymi święci, sztuka, architektura, uniwersytety, a także inne religie (judaizm, islam). To dziedzictwo charakteryzuje sie także dialogiem ekumenicznym i ruchem pielgrzymkowym. Historia naszego kontynentu sięga dwu tysięcy lat. Duchowe źródła Europy stanowią trwały fundament i od nich zależy nasza tożsamość kulturowa. Dlatego pamiętając o historii, łatwiej mówić o tym co wspólne sięgając do korzeni. Dużą role jednoczenia odgrywał Kościół. Łączył poprzez wspólna religie, język, wspólne zachowania i wspólne źródła wiedzy religijnej. Szczególna role odgrywają tu czasy średniowiecza, scalając kultury poszczególnych narodów. Na złożoność tych europejskich korzeni, ma wpływ przenikanie sie średniowiecznych kultur, języków i tradycji. Całe bogactwo kultury Europy, to także wpływ architektury. Ileż na tym kontynencie jest przepięknych katedr, budowli świadczących o świetności dawnych czasów. Jest to jednocześnie wspaniały pomnik chrześcijaństwa, które poprzez styl architektury i sztuki, w sposób sobie właściwy podkreśla jeden fundament, na którym budowano. Dziś trudno wyobrazić sobie pejzaż Europy pozbawiony katedralnych wież, tak jak trudno zrozumieć istotę europejskiej kultury bez chrześcijaństwa. To właśnie w tych budowlach, całe społeczności skupiały to, co było szczytem ich możliwości. To tu właśnie znajdziemy duchowe źródła Europy. W czasie wakacyjnych wędrówek odwiedziłem Sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce.

3 Święta Lipka - ta niewielka miejscowość znana już od XV wieku jako miejsce licznych pielgrzymek, położona jest w pobliżu Kętrzyna nad jeziorem Dejnowa. Co roku, ponad 100tys. turystów przyjeżdżających na Mazury, odwiedza znajdujące się tu Sanktuarium Maryjne. Z powodu licznych grup pielgrzymów, Święta Lipka często nazywana jest "Częstochową Północy". Podróżując z kierunku Reszla do Świętej Lipki możemy podziwiać barokowe kapliczki drogi różańcowej, ustawione na trasie liczącej około 6 km długości. Kościół znajduje się w miejscu poprzednio istniejących dwóch kolejnych kaplic - pierwszej z ok.1400r. i drugiej wybudowanej w.1619r. z inicjatywy sekretarza królewskiego Stefana Sadorskiego. W skład kompleksu klasztornego wchodzi bazylika, krużganki i dom zakonny ojców jezuitów. Na-kościelny dziedziniec wchodzi się przez barokową bramę z pierwszej połowy XVIII wieku. W-bazylice możemy podziwiać barokowe organy z ruchomymi figurkami, wykonane w 1721r. Na-ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Świętolipskiej. Święta Lipka - to sławne sanktuarium Maryjne już od średniowiecza przyciągające rzesze pielgrzymów nie tylko z Warmii i Prus, ale także z najdalszych zakątków Polski. Święta Lipka - to także obiekt zabytkowy niezwykłej wartości, zaliczany do najwspanialszych okazów późnego baroku w Polsce. Zespół architektoniczny złożony z kościoła, krużganku i klasztoru, posiada zachowaną w idealnym stanie bogatą i różnorodną dekorację. Składają się na nią rzeźby, freski, obrazy na płótnie, wyroby złotnicze oraz rzadko spotykane w takiej obfitości dzieła artystycznego kowalstwa.

4

5 Ołtarz główny oraz Obraz Matki Boskiej koronowany w 1968 roku przez prymasa Polski

6 Prospekt organowy. Organy zbudował nadworny organmistrz króla pruskiego Jan Jozue Mosengel. Prospekt organowy wypełnia całą ścianę zachodnią. Całość przedstawia scenę zwiastowania i orkiestrę anielską.

7 Nawa Główna oraz ołtarz główny ufundowany prze biskupa Teodora Potockiego. Twórcą ołtarza był K. Peucker. Ołtarz ma wysokość 19 m, posiada trzy kondygnacje i ażurową glorię w zwieńczeniu widoczny emblemat zakonu jezuitów IHS.

8 Obraz Matki Boskiej w ołtarzu Głównym. Slajd poniżej przedstawia wnętrze kopuły krużganku kaplicy Osiem Błogosławieństw. Podzielone jest na osiem części każda z nic ilustruje jedno z błogosławieństw.

9

10 Fasada Bazyliki. W środkowej części widoczny jest motyw lipy z figurą Matki Boskiej. Na wieżach dwie z czterech tarcz zegara (średnica każdej trzy metry).

11 Święta Lipka to prastare ognisko kultu Maryi na ziemiach mazursko-warmińskich. Ta mała wioska położona jest w lesistej okolicy pomiędzy dwoma jeziorami. Dlaczego wzniesiono tak piękną świątynię, godną największych stolic świata właśnie tutaj, wśród bagien i lasów, na zupełnym odludziu? Fakt ten tłumaczy legenda przekazywana ustnie przez protestanckich mieszkańców Prus, a spisana w 1626r. przez pierwszego historyka Świętej Lipki, Michała Ciaritiusa. Początki sanktuarium maryjnego sięgają XIV w., kiedy to w zamku krzyżackim w Kętrzynie oczekującemu na śmierć skazańcowi objawiła się Matka Boska i poprosiła o wyrzeźbienie jej postaci z Dzieciątkiem. Mając w oczach obraz Pięknej Pani, w oczekiwaniu na egzekucję, skazany w ciągu nocy wyrzeźbił w kawałku drewna Jej figurkę. Rankiem znaleziono przy skazańcu rzeźbę. Była tak piękna, że zdumieni doszli do wniosku, iż jest to znak bożego ułaskawienia i zwrócili skazanemu wolność. Dziękując Matce Boskiej za uratowanie życia ucieszony człowiek szedł w kierunku Reszla szukając po drodze dorodnej lipy, na której mógłby postawić rzeźbę, jak poleciła mu Piękna Pani w widzeniu. Właśnie tutaj, gdzie stoi obecna bazylika, napotkał wspaniałą lipę. W krótkim czasie miejsce to zasłynęło cudami i uzdrowieniami. Zdziwieni pasterze patrzyli, jak przechodzące obok lipy owieczki klękały, niewidomi odzyskiwali wzrok. Zaczęły przychodzić pielgrzymki wiernych. Proboszcz z Kętrzyna w uroczystej procesji kilkakrotnie przenosił cudowną figurkę do kościoła w mieście. Rzeźba znikała stamtąd i ponownie pojawiała się na drzewie, gdzie ją ustawił ocalony skazaniec. Postanowiono zbudować właśnie tutaj kaplicę. Miała ona wymiary 8x12m. Lipa wystawała przez otwór w dachu. Pierwsze pisane dokumenty pozwalały stwierdzić, że w XV w. Święta Lipka była już słynnym miejscem pielgrzymkowym. Około 1519r. pieszo i boso, przybył do Świętej Lipki wielki mistrz krzyżacki, późniejszy książę Albrecht Hohenzollern.

12 Z chwilą sekularyzacji Prus (1525r.) praktyki katolickie zostały zabronione, a tym samym pielgrzymki zakazane. Podburzeni przez starostę protestanci z Kętrzyna zniszczyli około 1525r. kaplicę, figurkę wrzucili do jeziora Wirowego. Ścięli lipę a na jej miejscu ustawili szubienicę. Ludność przychodziła potajemnie nocami i zapalała świeczki na miejscu kaplicy. W tym okresie zdarzały się również ocalenia i cudowne ozdrowienia. Sytuacja taka trwała prawie przez 100lat. Po blisko stu latach książę pruski Joachim Frederyk przywrócił wolność wyznania katolikom, a jego syn Jan Zygmunt podjął starania o przywrócenie dawnego znaczenia Świętej Lipki. W 1619 roku Stefan Sadorski sekretarz króla Zygmunta III Wazy odkupił od właściciela Ottona von der Groben całą posiadłość. Stefan Sadorski w trosce o bezpieczeństwo Świętej Lipki oddał ją pod opiekę królowi polskiemu. Można było spokojnie rozpocząć odbudowę kaplicy. Konsekracji nowej kaplicy dokonał w 1619 roku biskup Szymon Rudnicki, a w 1631 roku kaplicę przekazano jezuitom. Rozpoczął się wspaniały okres rozkwitu. Pielgrzymi napływali nie tylko z Prus i Warmii, ale również z Mazowsza, Podlasia, Litwy i Polski. Z tego okresu pochodzi bardzo wiele opisów cudów i niezwykłych łask, jakich doznawali pielgrzymi. Kult Maryi w Świętej Lipce stawał się coraz większy, toteż kapituła warmińska nakazała jezuitom zbudowanie nowej większej świątyni. Budowę nowego kościoła rozpoczęto w 1686 roku a w 1693 roku biskup Jan Zbąski dokonał konsekracji ołtarza. W latach wokół kościoła zbudowano krużganki z kaplicami w narożnikach i klasztor. Podczas wojen napoleońskich na świętą Lipkę nałożono kontrybucję. Z powodu zamknięcia granicy ustały pielgrzymki z Polski i Litwy. Dopiero po roku 1815 powróciły one z dawną intensywnością. W czasie drugiej wojny światowej kościół szczęśliwie uniknął większych zniszczeń. W roku 1968 prymas Stefan Wyszyński w obecności kardynała Karola Wojtyły i biskupa warmińskiego Józefa Drzazgi dokonał koronacji obrazu Matki Boskiej w Świętej Lipce. W roku 1983 papież Jan Paweł II nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł bazyliki mniejszej.

13 Budowę kościoła realizował Jerzy Ertli z Wilna. Przed rozpoczęciem budowy trzeba było ustabilizować grunt, przez wbicie weń pali z drewna olchowego, ponieważ plac budowy wchodził na bagnisty teren między jeziorem Wirowym i Dejnowa. Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem nawy głównej i emporami nad nawami bocznymi. Kościół jest otoczony przez czworoboczny krużganek odpustowy, z kaplicami narożnymi. Na fasadzie kościoła, przednich kaplic oraz frontowym ramieniu krużganka ustawiono rzeźby dłuta rzeźbiarza Krzysztofa Perwangera. Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane, m.in. malowidłami na sklepieniu z lat , autorstwa Macieja Jana Meyera. Sklepienie prezbiterium i nawy głównej (poczynając od prezbiterium) ozdobione jest ilustracjami do zawołań litanii loretańskiej od Królowej Aniołów do Królowej Wyznawców. Ci ostatni są umieszczeni na sklepieniu ostatniego przęsła nawy głównej (przy chórze), a wśród nich (nad południowym oknem nawy głównej) Jadwiga Śląska, Zygmunt III Waza i św. Kazimierz. Ten sam malarz wykonał część malowideł na sklepieniach krużganka. Pozostałe wyposażenie kościoła to m.in. ołtarz główny z , dzieło Krzysztofa Peuckera. W ołtarzu głównym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej namalowany w 1640 r. przez Bartłomieja Pensa. Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną (1720) przez złotnika z Królewca Samuela Grew. Dziełem tego samego złotnika jest wykute ze srebra zdobienie tabernakulum. Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia NMP i górny Wniebowzięcia NMP malowane są przez Piotra Kolberga. Na pozostałych 8 ołtarzach obrazy malowane są przez kilku autorów, w tym Marcina Altomonte. Za najlepszy jego obraz Świętej Lipce uważa się Obraz Matki Bożej Bolesnej. Organy z wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają 40 głosów i ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla Krzysztof Peucker. W kościele na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeźba Matki Boskiej w sukience srebrnej z Święta Lipka posiada bogaty skarbiec.

14 1. Święta Lipka Sanktuarium Maryjne. Alicja Woronowicz 2. Duchowe Dziedzictwo Europy. Ks. Dr Tomasz Trębacz 3. Etniczne i Duchowe Wartości oraz źródła integracji europejskiej. Strona Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego. 4. Święta Lipka. Wikipedia wolna Encyklopedia. 5. Święta Lipka Sanktuarium. Mazury.info.pl 6. Święta Lipka. Jan Obłąk. Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1975

15 Kamil Tokarski