BAROKOWA PERŁA RANIŻOWA

Transkrypt

1 BAROKOWA PERŁA RANIŻOWA

2 W CHWILACH SMUTKU, W CZASIE WZRUSZEŃ KOŚCIÓŁ LECZY NASZE DUSZE TU WSZYSTKO SIĘ ZACZYNA I WSZYSTKO KOŃCZY PRZYNOSZĄ NAS W BIAŁEJ, WYNOSZĄ W CZARNEJ OPOŃCZY 2

3 Mieszkańcy Raniżowa z niepokojem słuchali nowin dochodzących z dużym opóźnieniem z szerokiego świata. Ale to nie obrady Kongresu Wiedeńskiego skupiały ich uwagę. Wszystkie myśli, siły i fundusze pochłaniała trwająca już od 12 lat budowa kościoła i plebanii. Powstające budynki warte były jednak wszelkich wyrzeczeń, gdyż ich majestatyczne sylwetki imponująco wyróżniały się na tle uwczesnej architektury. Piękniejące z dnia na dzień wnętrze świątyni cieszyło oczy i serca parafian, a szczególnie księdza Szymona Kolasińskiego. Nie jedną już noc spędził on na modlitwach o pomyślny przebieg tego zamierzenia, którego był pomysłodawcą, fundatorem i realizatorem. Szeptane w chwilach kryzysu słowa Tobie, Panie, zaufałem pełne były szczerej wiary, a zatem i wysłuchane. Dzięki temu Ciebie, Boże wysławiamy od 200 już lat w pięknej świątyni ROK zapisał się na kartach historii dzięki różnorodnym wydarzeniom, w jakie obfitował i to zarówno na arenie międzynarodowej, krajowej, jak również w skali lokalnej. W tym właśnie roku swój finał znalazły trwające już od 1798r., przetaczające się przez cały kontynent europejski burze, wywołane przez Napoleona i jego wojska. U jego bogu walczyły również polskie formacje wojskowe, tworzone na terenie Włoch, których celem była walka o niepodległość Legiony Polskie. Zostały one utworzone z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego przez Francuzów w północnych Włoszech. Polacy wiązali z Małym Kapralem wielkie nadzieje na wyzwolenie oraz na odzyskanie niepodległości. Początkowo wielki wódz Europy zwyciężał w walce z dotychczasowymi wrogami narodu polskiego, zyskał sławę jako pogromca na polach bitewnych trojga zaborców, wyniósł bowiem i postawił w centrum uwagi Europy sprawę polską. Znany jest potomnym również jako kreator Księstwa Warszawskiego, którego powstanie w 1806r przywróciło wiarę milionom Polaków, że jeszcze Polska nie zginęła oraz przyczyniło się do skomponowania hymnu państwowego. Mimo, iż finał tych wydarzeń był nieprzychylny dla samych Polaków, a ich udział w wojnach napoleońskich nie doprowadził do trwałego i permanentnego odzyskania niepodległości i suwerenności państwa polskiego, to jednak wielki wkład włożony w ówczesne akcje zbrojne oraz tradycja Księstwa Warszawskiego przetrwały na długo wśród świadomości i pamięci Polaków. Historia Legionów Polskich oraz namiastka państwowości w postaci Księstwa Warszawskiego, były jednym z wielu czynników zmierzających do odzyskania własnego kraju. 3

4 W wyniku trwających w Europie wojen napoleońskich nastąpiły bardzo znaczące zmiany terytorialne na niemal całym obszarze naszego kontynentu, dlatego celem rewizji zmian terytorialnych, a także ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego zwołano Kongres wiedeński (niem. Wiener Kongress). Ta międzynarodowa konferencja z udziałem przedstawicieli szesnastu państw europejskich, trwająca od września 1814 do 9 czerwca 1815 roku w Wiedniu, zadecydowała o utworzeniu Królestwa Polskiego, zwanego również Królestwem Kongresowym, a potocznie Kongresówką. Ta namiastka państwa połączona unią realną z Imperium Rosyjskim w latach funkcjonowała na zasadzie konstytucji z 1815 roku, później do 1918 r. jako część składowa Imperium Rosyjskiego. Królestwo Polskie w latach posiadało własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Uniwersytetem Warszawskim, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją - osoba monarchy (każdy imperator Rosji był jednocześnie Królem Polski i pod takim tytułem występował w Królestwie) oraz polityka zagraniczna, należąca do prerogatyw królewskich. Koroną królestwa była polska korona cesarska. Również na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego z ziem dawnego Księstwa Warszawskiego utworzono jeszcze dwa terytoria autonomiczne. Były to: Rzeczpospolita Krakowska, która obejmowała obszar 1164 km 2 z 88 tys. mieszkańców. To mikroskopijne państewko miało być republiką o dużym stopniu samodzielności, ale pod kontrolą mocarstw zaborczych, które gwarantowały jego neutralność i nienaruszalność granic. Rzeczpospolita Krakowska otrzymała konstytucję zapewniającą wolność i równość obywateli, jednak z pominięciem ludności żydowskiej. Wielkie Księstwo Poznańskie liczące km2 i 776 tys. mieszkańców. Tytuł wielkiego księcia przysługiwał królowi Prus. Fryderyk Wilhelm III ogłosił patent okupacyjny, w którym gwarantował m.in. równouprawnienie ludności polskiej z niemiecką oraz możliwość używania języka polskiego w szkołach i urzędach Księstwa. Analizując powyższe fakty możemy wysnuć wniosek, iż rok 1815 był czasem wielkiej rewolucji i ogromnych zmian, które miały przywrócić ład i pokój znękanym wojnami Europejczykom, a w szczególności dawały nadzieję Polakom na lepsze jutro. Różnego typu reformy i przekształcenia docierały do najdalszych zakątków kontynentu, poprzez niezmierzone ostępy Puszczy Sandomierskiej również do Raniżowa ( N E), gdzie przemiany mające łagodny, ewolucyjny charakter dotyczyły samego serca parafii - kościoła. 4

5 SZEŚĆSET LAT MARYJO W RANIŻOWIE JESTEŚ KOŚCIÓŁ ZAŚ ISTNIEJE JUŻ LAT DWIEŚCIE GENEZA POWSTANIA I POŁOŻENIE RANIŻOWA. HISTORIA KOŚCIOŁA. Wieś Raniżów jako osada występuje już w XIV wieku, natomiast najstarszą wzmiankę o istnieniu parafii w Raniżowie zawiera dokument erekcyjny sąsiedniej parafii Łąka, w diecezji przemyskiej, z 13 lutego 1409 r., gdzie jako świadek występuje Szeteslao plebano de Ranissow (de Ramischow). Dokumentu erekcyjnego parafia nie posiada, mimo wielu poszukiwań, ale podaje się powszechnie w opracowaniach, że fundacja kościoła musiała nastąpić na początku XV w. Przyjmuje się też, że fundacji dokonała rodzina Ramsch (Ramischow), która w wieku XV posiadała swoje ogromne dobra w ziemi przemyskiej. Informację o parafii w Raniżowie podaje kronikarz Jan Długosz ( ) w sporządzanej dla celów statystycznych i podatkowych księdze (spisie) beneficjów, dóbr i przywilejów, zwłaszcza kościelnych, pt.: Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. Historyk ten pisze, że wieś ta jest ostatnią na końcu diecezji krakowskiej i bezpośrednio graniczącą z diecezją przemyską, ma u siebie kościół parafialny pod wezwaniem Błogosławionej Maryi Dziewicy. Parafia jest jednak starsza. Istniała już najpewniej w 1366 roku. W lokowanej wówczas niedaleko Raniżowa wsi Doblowa (dzisiejsza Wola Raniżowska) nie postawiono kościoła. Jej mieszkańcy zapewne korzystali ze znajdującej się nieopodal świątyni raniżowskiej. W poszukiwaniach początków raniżowskiej parafii można cofnąć się jeszcze dalej. W zapisach powstania parafii w Dębicy znajdują się dokumenty potwierdzające płacenie świętopietrza w latach Jest na nich wymieniona parafia raniżowska, która, jak to określono, miała leżeć najdalej na południowywschód, przy ruskiej stronie (można założyć, że chodzi o granicę z Rusią, która przed podbojami z czasów Kazimierza Wielkiego przebiegała właśnie w tym rejonie). Dalej w przeszłość nie sposób się już cofać. Wygląda więc na to, że parafia liczy sobie nie 600, a prawie 700 (a może i więcej) lat. Wątpliwości z pewnością rozstrzygnąłby dokument informujący o założeniu parafii w Raniżowie. Na taki jednak nikt nie natrafił. 1 Nazwa parafii i miejscowości z upływem czasu przybierała różne brzmienie, które w dokumentach źródłowych występuje jako: Ramischow (1507 r.), Ramizow (1535 r.), Ranizów (1602 r.), Raniszów (1744 r.), Raniżów

6 Kazimierz III Wielki upodobał sobie okoliczne lasy, założył na jednym ze wzgórków Raniżowa zameczek myśliwski i uczynił zeń drugi stan myśliwski. Polowania na tych terenach urządzał też Władysław Jagiełło. Raniżów ma swój wkład w wielkie zwycięstwo nad Krzyżakami w 1410 r. ponieważ to właśnie tu zaopatrywano się w mięso na wyprawę wojenną podczas wielkich polowań w 1409 r. Okres od śmierci Jagiełły aż do pierwszego rozbioru Polski nie zaznaczył się niczym szczególnym w historii Raniżowa. Wieś podupadła, a kryzys pogłębiał się w II poł. XVII i na początku XVIII wieku, kiedy kraj niszczony był wojnami i napadami sąsiadów. Po 1772 r., po pierwszym rozbiorze Polski, Raniżów znalazł się pod panowaniem Habsburgów. W 1820 r. do parafii raniżowskiej należały miejscowości: Raniżów, Staniszewskie, Zielonka, Mazury, Wola Raniżowska, Nart należące do fary oraz Gwoździec, Cisów Las, Rusinów, Wola Rusinowska, Wilcza Wola i Spie z przysiółkami, Bojanów z Gonianowem, Laski i Korabina należące do kościoła filialnego w Spiach. Do parafii w Raniżowie uczęszczało mieszkańców, natomiast w filii opieką duszpasterską otoczonych było ich Zwiększająca się liczba wiernych spowodowała, że Dom Boży wybudowany w 1675r., na nowo odbudowany w 1725r. przez ks. Kazimierza Kaczerskiego okazał się na mały. Trudu budowy nowej świątyni podjął się ks. Szymon Kolasiński - proboszcz i zarazem dziekan głogowski. Drzewo z rozebranego w 1800 r. budynku zostało sprzedane parafii w Górnie. Na jego miejscu, w środku wioski Raniżów, w przy drodze publicznej wiodącej z Sokołowa Małopolskiego do Kolbuszowej wybudował własnym kosztem nowy kościół murowany, wolnostojący, orientowany, na planie zbliżonym do prostokąta, z cegły palonej w Zielonce, a posadowiony - na płaskim terenie. W jego sąsiedztwie, po drugiej stronie drogi publicznej, proboszcz Kolasiński wybudował w analogicznym okresie również nową, murowaną plebanię. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w 1803 r., została zakończona w 1815 r. i istnieje do dnia dzisiejszego. Na ten cel ksiądz proboszcz pismem gubernialnym z 8 kwietnia 1814r. otrzymał ze skarbu krajowego sumę złotych reńskich. Powyższa wypłacona kwota stanowiła całą sumę dworskich rent złożonego kapitału. Od strony południowej kościoła została dobudowana zakrystia, od północnej kaplica z ołtarzem i obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Do świątyni, pokrytej gontem, prowadziło od strony zachodniej jedno główne wejście, nad którym została wybudowana jako całość dzwonnica. W niej to zawieszone zostały trzy dzwony: jeden o wadze 5 ctn, drugi 3 ctn, najmniejszy ważył 2 ctn. Czwarty dzwon, ofiarowany przez ks. Kolasińskiego został zawieszony przy wejściu do zakrystii. Nad świątynią górowała wieża dzwonnicy i wieżyczka z sygnaturką mającą dzwon o wadze 6

7 25 funtów. Z przedsionka kościoła prowadziły schody na dzwonnicę i chór muzyczny. Na chórze wspartym na dwóch kolumnach, ozdobionym rzeźbami, znajdowały się organy przeniesione ze starego kościoła. Wewnątrz świątyni usytuowane zostały trzy skromne ołtarze jeden główny i dwa boczne. W prezbiterium, oddzielonym balaskami od nawy, znajdował się ołtarz wielki, rzeźbiony, wsparty na czterech kolumnach. W ołtarzu umieszczony został stary już obraz Wniebowzięcia NMP. W głębi, za nim, na tylnym blacie zawieszono duży krucyfiks Ukrzyżowanego Zbawiciela. Na czterech kolumnach przyczepiono statuy: św. Anny, św. Elżbiety, Symeona i Zachariasza. Na tym ołtarzu, pośrodku, położono drewniane tabernakulum, mieszczące Najświętszy Sakrament. Przed Najświętszym Sakramentem zawieszona została, na wysokości balasek lampa mosiężna. Po prawej stronie nawy, umieszczony został ołtarz boczny z obrazem Przemienienia Pańskiego. Cały był drewniany, o dwóch kolumnach, ozdobnie rzeźbiony. Na nim umieszczono też małe tabernakulum. Wyżej nad obrazem sceny Przemienienia, zawieszony został mały obraz św. Stanisława Kostki (kanonizowany w 1726 r.). Drugi ołtarz boczny, ustawiony po stronie północnej, podobnie został wykonany jak poprzedni. Wyżej nad ołtarzem św. Kazimierza królewicza (kanonizowany w 1552 r.), umieszczony został obraz Matki Bożej z Różańcem w ręku. Na ołtarzu stała figura Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, zachowana z poprzedniego kościoła. Przed ołtarzami bocznymi zawieszone były dwie lampy mosiężne. Na lewo od wejścia, ustawiona została ambona drewniana, ozdobiona rzeźbą i aniołkami. Naprzeciw niej, na prawo stała chrzcielnica drewniana, ozdobiona. Od strony wejścia, pod amboną i chrzcielnicą stały dwa konfesjonały. Pośrodku umieszczone były ławki dla wiernych. Nowo wybudowaną świątynię konsekrował w czasie wizytacji parafii Franciszek Xawery Wierzchleyski, biskup przemyski, w dniu 1 czerwca 1859 r. 7

8 ARCHITEKTURA ZEWNĘTRZNA OBECNIE W samym sercu tej pamiętającej czasy inkwizycji parafii raniżowski pleban posiadał uposażenie w związku z pełnionym urzędem kościelnym i prawem do dochodów z majątku związanego z tym urzędem. Perełką tego beneficjum był kościół, dominujący nad okolicznymi budynkami. W czasach nam współczesnych oczom osób zbliżających się (najlepiej w pokorze i niskości swej) do miejsca kultu NMP ukazuje się niesymetryczna, rozczłonowana bryła, składająca się z prostopadłościennych korpusów nawy głównej (wyższej) i prezbiterium, przykrytych dachami dwuspadowymi, ze szczytami od strony wschodniej, wystającymi ponad linię dachu oraz usytuowanej od frontu dwukondygnacyjnej wieży, nakrytej hełmem kopulastym, łamanym z lukarnami i uwieńczonym czworoboczną wieżyczką z kulą i krzyżem. Prezbiterium flankowane prostopadłościennymi przybudówkami od strony południowej zakrystii, od strony północnej kaplicy, przykrytym pulpitowo. Po wschodniej stronie kaplicy wtórnie dobudowana niewielka, prostopadłościenne kotłownia nakryta dachem pulpitowym, ponad którym wznosi się współczesny, prostopadłościenny komin. Na kalenicy dachu korpusu nawowego znajduje się czteroboczna sygnaturka z umieszczonymi na osiach półkolistymi oknami, ponad którymi istnieją trójkątne frontony, nakryta dachem czteropołaciowym, w górnej części kopulastym, zwieńczonym kulą z krzyżem. W latach 70-tych XX wieku kościół przeszedł kapitalny remont, w ramach którego odnowiono m.in. drewniany strop oraz polichromię. Prawdopodobnie również wtedy dokonano napraw i wzmocnienia drewnianej więźby dachu świątyni. Nieco później, bo w latach 90-tych wykonano ogrzewanie kościoła, a dach pokryto blachą miedzianą na deskowaniu ażurowym. Dzięki temu trwałość takiego pokrycia szacuje się na ponad 300 lat. Kompleks kościelny został otoczony za pomocą urządzenia ochronnego w formie ogrodzenia balustradowego składającego się z metalowych przęseł na podmurówce, osadzonych na murowanych słupkach, odmalowanych w 2011 r. analogicznie jak fasada, tj. na żółto. Brama główna usytuowana została od strony zachodniej. Jest ona również wykonana z metalu i zwieszona pomiędzy czterema symetrycznie rozmieszczonymi kolumienkami, z których dwie -wewnętrzne- zdobione są płycinami identycznymi, jak na pilastrach frontonu świątyni. Na teren świątyni można również dostać się od strony południowo-wschodniej wchodząc po kilku stopniach zabezpieczonych ozdobną balustradą. Znajduje się tam zawieszona na dwóch murowanych słupkach metalowa furtka i najczęściej korzystają z niej zmotoryzowani wierni, którzy pozastawiają swe pojazdy na pobliskim parkingu, również niedawno wybrukowanym staraniami ks. Proboszcza. 8

9 ELEWACJA. Ściany kościelnych elewacji na niewielkim cokole są tynkowane, malowane w kolorze posiadają dekoracje architektoniczne w odcieniu jaśniejszym. W celach dekoracyjnych podzielono ściany pilastrami i zwieńczono bogato profilowanym gzymsem podokapowym. Wszystkie ściany zewnętrzne kościoła są murowane z cegły pełnej, nieocieplone, otynkowane obustronnie o różnych grubościach od 550 do 190 cm. Elewacja frontowa (zachodnia) jest jednoosiowa, a dwukondygnacyjna wieża wysunięta ryzalitowo do przodu. Podział ściany dolnej kondygnacji jest ramowy, naroża są zaokrąglone, ujęte pilastrami na wysokich cokołach, z płycinami. Na osi w prostokątnej w prostokątnej płycinie usytuowany jest portal zamknięty od góry spłaszczonym łukiem, o węgarach również zdobionych płycinami. Ponad tym portalem usytuowana została nisza przesklepiona konchą, w której umieszczono przestrzenną, współczesną rzeźbę Chrystusa, stojącego na sześciobocznym cokole. Powyżej gzyms kordonowy, nad którym znajduje się daszek okapowy. Ściana drugiej kondygnacji, o prostokątnych narożach, ujęta jest płaskimi pilastrami, a na 9

10 jej osi wycięty prostokątny otwór okienny, zwieńczony półkoliście, wypełniony drewnianą żaluzją, z balkonem na żeliwnych, ozdobnych wspornikach i zabezpieczony balustradą. Kondygnację zwieńczono bogato profilowanym gzymsem koronującym, ponad którym znajduje się hełm z ulokowaną na osi lukarną, nakrytą daszkiem dwuspadowym, zwieńczonym sterczyną. W lukarnie wmontowano zabytkowy, bo pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku, zegar o wymiarach 140x74x59cm, którego tarcze są okrągłe, białe o rzymskich cyfrach. Mechanizm tego chronometru jest ręcznie nakręcany. Jego wagi mają postać dwóch walców, z których jeden zwęża się uskokowo ku górze. Jego obudowa w formie szafki z płycinami jest częściowo ażurowa. Po obu stronach wieży ścianę nawy ozdobiono dekoracją płycinową. Elewacja tylna (wschodnia) jest dwuosiowa. Część środkową, stanowiącą ścianę prostokątnie zamkniętego prezbiterium z usytuowaną na osi blendą zwieńczono łukiem odcinkowym, w której umieszczona została rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego. Ścianę ujęto w narożach pilastrami z płycinami analogicznymi jak w elewacji frontowej, oddzielono od szczytu gzymsem kordonowym, nad którym umieszczono daszek okapowy. W szczycie, na osi otwór okienny okrągły. Od strony południowej do prezbiterium przylega ślepa ściana zakrystii, nakryta pulpitowo. W narożu ujęta jest pilastrem, a od strony północnej - ściana wtórnie dobudowanej kotłowni z prostokątnym otworem okiennym i kominem usytuowanym ponad dachem wzdłuż bocznej ściany prezbiterium. Elewacja boczna (południowa) jest ośmioosiowa, na niewielkim, tynkowanym cokole od zachodu z wieżą, której wygląd jest analogiczny jak w fasadzie, z tym, że w miejscu niszy z rzeźbą to usytuowane jest półkoliście zamknięte okno, a przy drugiej kondygnacji bark balkonu. Ściana nawy podzielona pilastrami na wysokich cokołach, w narożach szerszymi z płycinami, wewnątrz zdwojonymi. Pomiędzy pilastrami symetrycznie rozlokowane otwory okienne zamknięte spłaszczonym łukiem odcinkowym. Wschodnią część elewacji stanowi ściana prezbiterium podzielona pilastrami, na narożu z płyciną. Pomiędzy pilastrami ulokowano trzy okna zamknięte półkoliście. Elewację zwieńczono podwójnie profilowanym gzymsem podokapowym. Poniżej poziomu okien prezbiterium dach pulpitowy i ściana zakrystii ujęta w narożach wąskimi pilastrami z płycinami, między pilastrami trzy symetrycznie rozmieszczone okna zamknięte półkoliście. Elewacja boczna (północna) jest z kolei dziewięcioosiowa, analogiczna jak elewacja południowa, jednak rozbudowana od strony wschodniej o kotłownię, w ścianie której znajduje się prostokątny otwór drzwiowy. Ponad dachem współczesny, prostopadłościenny komin. Ściana kaplicy z trzema niesymetrycznie rozmieszczonymi oknami zamkniętymi półkoliście. W piwnicach kaplicy urządzono kotłownię ze składem opału, a od niedawna 10

11 funkcjonuje tam również łazienka z węzłem sanitarnym, co szczególnie doceniają osoby starsze i rodzice najmłodszych parafian. W 2011 r. rada parafialna wytypowała zakrystię przykościelną do kapitalnego remontu, jako tę część budynku, która najpilniej go potrzebowała. Prace te pochłonęły kwotę zł. i zostały zrealizowane przez firmę remontowo- budowlaną Rembisz z Zielonki. Meble natomiast wykonał i zmontował pan Zbigniew Kazior z Raniżowa. W lutym 2012 roku z inicjatywy aktualnego Księdza Proboszcza przedstawiciele Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu, delegatury w Rzeszowie dokonali wizji lokalnej zabytkowego kościoła parafialnego p.w Wniebowzięcia NMP w Raniżowie (w dniu 13 lutego 2012r.), podczas której stwierdzono: bardzo duży stopień zawilgocenia wewnątrz obiektu do wysokości około 1 m od poziomu posadzki, wykwity solne, ślady grzybów i pleśni, pęknięcia ścian i gzymsów, liczne odparzenia tynków zewnętrznych do wysokości około 1,2 m od poziomu terenu. Analiza stropów nad nawą, prezbiterium, zakrystią i kaplicą wykazała brak ocieplenia, co powoduje duże straty ciepła. Diagnoza stanu stolarki okiennej wykazała, iż witraże zabezpieczone od zewnątrz nieszczelną ślusarkę stalową, jednoszybową w kolorze popielatym. Natomiast w przypadku stolarki drzwiowej zewnętrznej: dobry stan techniczny nowych, drewnianych, dwuskrzydłowych drzwi do wejścia głównego, zaś w przypadku drzwi wejściowych do zakrystii i kaplicy (płycinowych, zimnych) wizje lokalne ujawniły ślady przemarzania, szronu i lodu przy ościeżnicach i filunkach na skrzydłach, które powodują deficyty ciepła. Z uwagi na zły stan techniczny elewacji i w trosce o estetykę wpisanej dnia r. do rejestru zabytków województwa podkarpackiego (decyzją nr rej.a-206) świątyni konserwator zabytków wydał zgodę remont elewacji budynku. W związku z tym przeprowadzono prace remontowe polegające na: wykonaniu izolacji metodą iniekcji niskociśnieniowej, położeniu tynków renowacyjnych wewnątrz do poziomu 1,5m, wymianie instalacji elektrycznej aluminiowej na miedzianą wykonaniu centralnego ogrzewania podłogowego, dociepleniu stropu wełną mineralną oraz zabezpieczeniu witraży okiennych ślusarką aluminiową od zewnątrz 11

12 Po korekcie odwodnienia terenu, nowa kostka brukowa z otoczaków granitowych znalazła się na ciągach komunikacyjnych, drodze procesyjnej wokół kościoła, a ułożona w dekoracyjny wzór ozdobiła również placyk przed kościołem. Zwieńczeniem remontu w obejściu kościelnym są trzy stylizowane latarnie, ustawione od strony drogi publicznej i kolejne dwie od północy, które z elegancją wkomponowują się w charakter krajobrazu i nawiązują do stylu świątyni. Całkowity koszt wyżej opisanych prac renowatorskich wyniósł ,49zł. 12

13 WNĘTRZE. FRESKI.. ORGANY. Zwiedzanie Kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Raniżowie przypomina podróż wehikułem czasu, ponieważ wiele epok historycznych pozostawiło tu swoje ślady w architekturze, malarstwie, rzeźbie, w aparatach kościelnych, a nawet w szatach liturgicznych. Jednonawowe, trzyosiowe wnętrze Domu Bożego w Raniżowie zachowuje swój pierwotny układ przestrzenny. Oś główna kościoła jest zorientowana na kierunku wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym na wschód i wieżą po stronie zachodniej. Świątynia składa się z: zamkniętego prostokątnego, trzyprzęsłowego prezbiterium o wymiarach wnętrza w rzucie 8,80 m (szerokość) x 10,90 m (długość)x 9,55m (wysokość), z przejściami do zakrystii i kaplicy, oraz nawy, o wymiarach wnętrza w rzucie 11,58m (szerokość)x22,20 m (długość)x 9,50m(wysokość), której korpus jest czteroprzęsłowy, zaś przęsła rozdzielone są za pomocą pilastrów. Ściany nawy i prezbiterium zwieńczone są bogato profilowanym gzymsem. Sufity są płaskie, otynkowane i polichromowane, otoczone na obwodzie wąskimi fasetami. W decyzji Podkarpackiego Konserwatora Zabytków w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków z dnia 14 sierpnia 2009r. czytamy, iż : Na wyposażenie kościoła parafialnego (pw. WNMP w Raniżowie przypis N.F.) zbudowanego w 1815r. składają się elementy późnobarokowe, zapewne przeniesione z dawnego drewnianego kościoła, który uposażył 1776r. Marcin Lubomirski. Cechy stylistyczne detalu snycerskiego i rzeźb ołtarzy, ambony, chrzcielnicy i chóru muzycznego wskazują związki wyposażenia z warsztatem Macieja Polejowskiego (zbliżenie formalne do wyposażenia kościoła w pobliskim Majdanie Królewskim). Elementy te są cennymi przykładami późnobarokowej sztuki sakralnej w Polsce. Zachowany zespół ornatów i dalmatyk świadczy o bogactwie parafii i fundacji kolatorskiej z 2 poł. XVIII w. Dzwon z 1769 roku posiada wysoką wartość artystyczną. Zegar wieżowy jest unikalnym zabytkiem techniki zegarmistrzowskiej. Neobarokowa polichromia ścienna umiejętnie harmonizuje z architekturą kościoła i estetycznie scala wnętrze. Opis ten to kompendium wiedzy na temat wartości historycznej, artystycznej, naukowej, a dla Raniżowian również emocjonalnej znajdujących się na wyposażeniu świątyni przedmiotów. Jednakże aby przekonać się, jak cenne są to dobra, warto zapoznać się ze szczegółami. 13

14 Najważniejszym miejscem w każdej świątyni, miejscem sprawowania pamiątki Wieczerzy Pańskiej jest ołtarz. W naszym kościele ofiara Mszy Świętej sprawowana jest przy ołtarzu głównym (o wymiarach 650x 500cm), wykonanym w stylu barokowym w 1776r. z drewna polichromowanego, pozłacanego. Altare architektoniczny, jednoosiowy, dwukondygnacyjny, na wysokich dwustopniowych impostach. Retabulum kulisowe z czterema kolumnami o gładkich trzonach i kapitelach korynckich podpierających przerwane silnie gierowane belkowanie, na których woluty z umieszczonymi na nich figurami adorujących aniołów oraz flakonami. W polu głównym ołtarza znajduje się rzeźba krucyfiks z 2 połowy XVIIIw. z namalowanym w tle widokiem Jerozolimy. Na zasłonie zobrazowano Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Powyżej baldachim o falującym pokryciu wklęsłowypukłym, z lambrekinowym zwisem i koroną zamkniętą. W tle kulisowych kolumn pilastry o kapitelach korynckich ozdobionych ornament asymetryczny, plastyczny, zbudowany z form przypominających muszlę, koguci grzebień lub płomienie tzw. rocaille na trzonach. W przerwach pomiędzy kolumnami wklęsłe odcinki ścian retabulum z motywem gęstych 14

15 zwisów z ornamentem rocaille. Na skrajnych narożach usytuowane są pełnoplastyczne rzeźby św. Piotra i św. Pawła, przy polu głównym ołtarza św. Jan i Matka Boska Bolesna. Zwieńczenie o bokach wklęsłych. W centrum zwieńczenia obraz Św. Stanisław Biskup w ramie o bokach wklęsłych, ściętych dolnych i górnych narożnikach, zwieńczona łukiem wklęsło-wypukłym, otoczoną wąskim ornamentem roślinnym. Na narożnikach dwie postacie małych aniołków i ażurowe zwisy kampanul ułożone w kształt naśladujący wcięcie boków zwieńczenia. W szczycie promienista gloria z Gołębicą w otoczeniu wieńca chmurek. W centralnym punkcie ołtarza głównego mieści się wykonane również w 1776 r. tabernakulum o wymiarach 100x280 cm. Wykonane ono zostało, analogicznie jak altare, w stylu barokowym, z polichromowanego i pozłacanego drewna. Szafka o wypukłych drzwiczkach ozdobionych płaskorzeźbą z motywem kielicha oplecionego kłosami pszenicy. Po bokach dwie opaski wolutki o zawinięciach u dołu mniejszych, u góry wydatne, z liściem akantu na grzbietach, pod którymi pełnoplastyczne kwiaty róż podwieszone na wstążkach. Tron eucharystyczny w formie architektonicznej aediculi ujętej gierowanymi pilastrami (pod kątem 45 ) na impostach. Po bokach spływy wolutowe z liśćmi akantu i rocaille. Półkoliście zamknięta wnęka z ażurowymi kotarkami i dwoma antytetycznymi wolutkami w szczycie. 15

16 Scharakteryzowany powyżej kompleks zabytków poddany został w roku 2013 gruntownej renowacji, dokonano konserwacji technicznej i estetycznej, której koszt całkowity wyniósł zł. Obecnie trwają prace renowacyjne, mające na celu przywrócenie pierwotnego piękna ołtarzowi bocznemu p.w. Matki Bożej, który znajduje się od północnej strony łuku tęczowego. Ten wykonany w 2 połowie XVIII wieku z drewna, polichromowany i pozłacany ołtarz o wymiarach 550x300 cm reprezentuje styl barokowy. Mensa sarkofagowa z kartuszem pośrodku i narożnikami ujętymi rocaille. Po bokach imposty, na których powyżej wolnostojące kolumny, w ich tle pilastry z motywem zwisów rocaille. W polu głównym ołtarza wnęka zamknięta łukiem wklęsło-wypukłym, nadwieszonym, wewnątrz figura Matki Bożej z Dzieciątkiem (z początku XXw.). Ponad polem głównym baldachim z lambrekinem i korona zamknięta (analogicznie jak w ołtarzu głównym). Po bokach lambrekinu obłoki. Gierowany falujący gzyms, przerwany pośrodku, z przyczółkami, na których siedzące postacie aniołków. Zwieńczenie o wklęsłych bokach, ujętych ażurowym motywem zwisu kampanullowego. W centrum zwieńczenia obraz Matka Boża Niepokalana w ramie o ściętych narożnikach, bokach wklęsłych, zamkniętej łukiem falistym. W narożnikach zwieńczenia uskrzydlone główki aniołków, w szczycie promienista gloria o wiązkach promieni nierównej długości, z ażurowym monogramem Maria w centrum otoczonym kłębiastymi chmurkami i główkami aniołków. Na konserwację techniczną i estetyczną zabezpieczono w bieżącym roku kwotę zł. 16

17 W 2014 r. odrestaurowany został przez konserwatora zabytków- Grażynę Głaz (sumptem zł) ołtarz boczny p.w. Przemienienia Pańskiego, który umiejscowiony jest przy południowej stronie łuku tęczowego. Ołtarz wykonany został w 2 połowie XVIII wieku w stylu barokowym, z polichromowanego, a następnie pozłacanego drewna. Jego wymiary, konstrukcja i detale są identyczne jak w ołtarzu bocznym p.w. Matki Bożej. W centrum pola głównego znajduje się rzeźba Serce Pana Jezusa z początku XX wieku. W zwieńczeniu namalowany w XVIII wieku farbami olejnymi na płótnie obraz Święty Antoni. W glorii ażurowy chrystogram. Obraz Przemienienie Pańskie namalowany na płótnie o wymiarach 160x100cm farbami olejnymi w XVIII wieku z barokowym przepychem przedstawia w centrum postać Jezusa w białej szacie z rozłożonymi na boki, ugiętymi rękoma. ¾ twarzy kieruje On w swój prawą stronę. Nimb z promieni rozszerzających się. Powyżej wyłaniający się z obłoków Bóg Ojciec z 17

18 wyciągniętymi ramionami i postacie aniołków w poruszonych pozach. Nimb Boga Ojca trójkątny. Po bokach, nieco poniżej Jezusa postacie proroków. Poniżej półkoliście zamknięty horyzont z odcinkiem ciemnoniebieskiego nieba i postacie budzących się ze snu apostołów w poruszonych pozach. Obraz pod tytułem Święta Rodzina Św.Anna z Marią i Św. Joachimem został namalowany na płótnie o wymiarach 160x100cm farbami olejnymi w XVIII wieku w stylu barokowym. W jego centrum widzimy siedzącą Świętą Annę, ubraną w czerwoną suknię i zielony płaszcz. Jasnougrowa chusta na jej głowie dopełnia stroju. Na kolanach trzyma ona dziecko -Marię w jasnougrowej sukience, która wyciąga lewą rączkę i ofiarowuje kwiat białej lilii nachylającemu się ku niej Św. Joachimowi. Oba powyższe dzieła pierwotnie były obrazami zasłonowym w ołtarzach bocznych, adekwatnie do tematyki. Obecnie zawieszone są w pobliżu Ołtarza głównego, po jego prawej i lewej stronie. Idąc za radą św. Klemensa Szukajcie tego, co w Górze możemy podziwiać wspomniany już powyżej łuk tęczowy, zamykający od góry otwór tęczowy w ścianie oddzielającej nawę kościoła od prezbiterium. Powstał on na przełomie XIX i XX wieku. Został wykonany w stylu neobarokowym, z kutego żelaza. Ta górna część arkady archaicznie zwana tęczą jest ażurowa i posiada wymiary 850x200cm. Zwęża się ku stykom z bocznymi ścianami. Skośna kratka ujęta została listwami, a przy zewnętrznych krawędziach ozdobiona ażurkową wicią roślinną. W centrum łuku znajduje się krzyż ujęty wolutkami z rzeźbą Chrystusa. Ramiona krzyża z wewnętrzną kratką skośną rozszerzają się na końcach, są liściaste. Najświętszym po ołtarzu i tabernakulum miejscem, tam gdzie chrześcijanin umiera dla grzechu i odradza się przez łaskę jest Chrzcielnica, która w naszym kościele jest stała, a dzięki usytuowaniu w pobliżu zbytkowego wejścia do zakrystii pozostaje w optycznej więzi z wiernymi. Raniżowskie fons baptismi źródło chrzcielne (nazwa wywodzi się z faktu, że pierwotnie chrztu udzielano przy brzegu rzeki (Dz 8,36-38; 16,13) powstało z drewna polichromowanego i pozłacanego w 1776 roku, a zatem zostało przeniesione razem z ołtarzami z poprzedniego, drewnianego kościółka. Chrzcielnica posiada wymiary 200x85 cm, a włączając baldachim jej wysokość osiąga ok.450 cm. Na kolistej podstawie osadzony został szeroki, gruszkowaty trzon, wklęsły w połowie wysokości, który ujęty jest czterema płasko spływającymi wolutami, wywiniętymi przy podstawie i powyżej czaszy. Pomiędzy wolutami spływają reliefowe rocaille, analogicznie od dołu, wpinające się ku górze. Czasza kielichowa udekorowana jest identycznie jak trzon, powyżej wolut listwy o poziomych, drobnych żłobkach i również ozdobiony ornamentem muszlowym. Profilowany brzeg i krawędź pokrywy w formie dzwonu, o płaszczu kanelowanym. Na szczycie 18

19 umieszczono pierścień oraz kulę z opaską i krzyżykiem greckim. Tło chrzcielnicy stanowi obudowana ściana w formie architektonicznego zaplecka z płycinami i ornamentami rocaille. Baldachim profilowany, gierowany, a jego zwieńczenie stanowią ażurowe, wspięte woluty, a na nich mała podstawa z rzeźbą Św. Jana Chrzciciela. W opozycji do baroku w stylu klasycystycznym przeważają dekoracje o liniach prostych bez wygięć i skrętów. Drzwi w prezbiterium z obramieniem z 1815 roku są tego doskonałym przykładem. Wykonane są one z drewna polichromowanego, o wymiarach 230x120 cm (2 szt, tj. wejścia do zakrystii i kaplicy bocznej). Są jednoskrzydłowe, częściowo przeszklone. U dołu dwie płyciny wypełnione profilowaniem. Profilowana jest również pozioma listwa. Przeszklenie w formie biforium, a powyżej pośrodku znajduje się mały krzyżyk i dwa skrzyżowane liście. W górnych narożnikach skrzydła drzwiowego motyw rocaille. Futryna ujęta jest dwoma wąskimi pilastrami. Nadproże z poziomą płyciną, w której motywem snycerskim jest rozetka i wić roślinna w układzie symetrycznym, a górny gzyms - o linii falistej w formie spłaszczonych, profilowanych wolutek. Powstała pod koniec XVIII w. (równocześnie z chrzcielnicą, tj. w 1776r.) z polichromowanego i pozłacanego drewna zabytkowa ambona jest świadectwem minionej epoki, pamięta bowiem poprzednią świątynię. Przyciąga wzrok ekstrawagancką mieszanką form tzn. powaga Kościoła została tutaj pokazana w finezyjnym przebraniu baroku. Usytuowane od strony prezbiterium schody prowadzą na zawieszoną mównicę z wielobocznym, zwężającym się zwisem o krawędziach ujętych wolutami. Zwis to winne grono obramowane liśćmi, a jego boki posiadają karbowane płaszczyzny ścianek, o fakturze rzeki. Podstawa mównicy jest profilowana, zaś jej najszerszy półwałek opleciono ornamentem roślinnym (płaski relief). Korpus mównicy o ściankach z Arma 19

20 Christi ujętych kartuszowym rocaille z kratką. Balustrada schodów- pełna, z płycinami, również w obramieniu rocaille z analogicznymi ornamentami wewnątrz. Wymiary: 550x350 cm. Uczestnicząc w Ofierze Mszy Świętej obserwujemy jak na początku adoracji duchowny wyjmuje z tabernakulum kustodię z hostią i umieszcza ją za pomocą specjalnego uchwytu zwanego melchizedekiem w monstrancji. Na wyposażeniu naszego kościoła jest ich kilka, lecz ta wykonana w końcu XVIII wieku jest prawdziwym dziełem sztuki. Ten barokowy eksponat o wymiarach 69x33 cm wykonano z cyny i srebra złoconego, a ozdobiono techniką repusowania (trybowania), począwszy już od płaszcza czterolistnej, wypukłej stopy, przechodzącej ku górze w wazonowy nodus, czyli ozdobne zgrubienie. Tuż nad nim w centrum znajduje się okrągłe serce, reservaculum, czyli szklane naczynie na hostię. Powyżej gloria o mięsistym, zwartym ornamencie roślinnym, nałożona na promienie o zróżnicowanej długości, na przemian ostre i faliste (krótsze). Zwieńczenie monstrancji stanowi osadzona na promykach korona z rozłożonym pod nią fragmentem chusty z wzorem w gwiazdy, które mogą być symbolami łaski Trójcy Przenajświętszej, która - gdy zamieszkała w Maryi Pannie - spowodowała, że Jeden objawił się w Niej. Tak więc gwiazdy są nie tylko symbolami Trójcy Świętej, lecz także powinny przypominać nam rolę Patronki naszego kościoła w objawieniu Wcielonego Słowa - Jezusa Chrystusa. Parafianie, którzy chcą być blisko Jezusa Eucharystycznego systematycznie uczestniczą w niedziele i święta Maszach Św., w nabożeństwach, adoracjach i procesjach, tworząc z radością asystę parafialną (z łacińskiego assistere stać przy ). Są to mężczyźni oraz kobiety, którzy aktywnie biorą udział we wspólnocie Kościoła. Mężczyźni pomagają prowadzić kapłana z Najświętszym Sakramentem w procesji. Niosą baldachim nad monstrancją, a także chorągwie. Kobiety biorą udział w procesji niosąc figury i zabytkowe feretrony, między innymi: 20

21 obraz feretron Matka Boska Leżajska / św.stanisław Biskup, pochodzący z połowy XIX wieku (neorokoko). Owalny, tablicowy na podstawie w formie wolut ujętych stylizowanymi liśćmi akantu, w których znajdują się otwory na drążki. Woluty wsparto na dwóch nóżkach w kształcie dzwonków stojących na prostopadłościennych cokołach. Wokół owalnych przestawień wąski profil i rozbudowane motywy roślinne i rocaille. W szczycie umieszczono Kartusz z monogramem MARIA. Na awersie przedstawiono na srebrnym tle Matkę Boską Leżajską z Dzieciątkiem Jezus, ubranych w suknie w kolorze srebrnym z orientalnymi motywami kwiatowymi. Na głowach mają korony zamknięte z motywem główkami aniołków ze skrzydłami, zwieńczone krzyżem. Prawe dłonie Maryja i Jezus wyciągają w geście błogosławieństwa. Postać Matki Bożej otacza wieniec z dwunastu gwiazd. W centrum rewersu ukazano Świętego Stanisława w szatach pontyfikalnych, pochylającego się nad siedzącym mężczyzną podtrzymującym na kolanach martwą postać Piotrawina. Za Biskupem stojący kapłan trzyma pastorał. Głowę Świętego ze Szczepanowa otacza świetlista aureola. Scena rozgrywa się na tle wnętrza kościoła. Wymiary wykonanego z drewna polichromowanego feretronu - 150x70 cm, a namalowanych farbami olejnymi na płótnie obrazów- 60x40 cm. obraz feretron św. Rodzina/ św. Wincenty z Saragossy powstał w XIX wieku reprezentuje styl neoklasycystyczny. Uniesiony na dwóch kostkowych nóżkach z otworami na drążki, dolną krawędź podstawy ozdobiono ornamentem muszlowym i roślinnym. Rama profilowana jest flankowana kolumienkach, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem, zaś w tympanonie monogram MARIA. W szczycie ulokowano krzyżyk ujęty niewielkimi wolutami. W awersie podziwiamy Świętą Rodzinę. W centrum z rozłożonymi rękami stoi Jezus ubrany w beżową sukienkę 21

22 związaną paskiem. Po bokach zwróceni ku Niemu, lekko pochyleni rodzice: ubrana w czerwoną suknię i niebieski płaszcz Maria ze złożonymi modlitewnie dłońmi oraz św. Józef w brązowych szatach, z prawą dłonią ułożoną na piersi, w lewej zaś trzyma kwiat lilii. Wokół głów postaci świetliste nimby. W tle jasne niebo, niski oddalony krajobraz. W centrum rewersu, na tle pagórkowatego krajobrazu o niskim horyzoncie widnieje postać św. Wincentego z Saragossy w stroju diakona. W prawej ręce trzyma on liść palowy, lewa dłoń ułożona jest na piersiach. Za plecami Świętego widnieje stojący krzyż, z boku leżą dyby z łańcuchami, za którymi płonie ognisko. Wymiary wykonanego z drewna polichromowanego feretronu - 155x73 96 cm, a namalowanych farbami olejnymi na płótnie obrazów- 77x56 cm. obraz feretron Serce Pana Jezusa/ św. Józef pochodzi z połowy XIX wieku reprezentuje klasycyzm. Posiada poziomą podstawę na profilowanym cokole, z dwoma impostami, w których znajdują się otwory na drążki. Rama jest prostokątna ze światłem obrazu wykrojonym z zaokrąglonymi narożnikami. Rama ujęta wicią roślinną (po bokach stylizowane liście akantu, pod obrazem ornament kwiatowy). W zwieńczeniu widnieje okrągły otwór, nad którym umieszczono krzyż. Podstawę i ramę pomalowano kolorem niebieskim z pozłacanymi elementami dekoracyjnymi. Awers stanowi obraz Serce Pana Jezusa. Centralną jego postacią jest ukazany do pasa Syn Boży ubrany w jasnoczerwoną suknię i zapięty na piersiach szeroką klamrą niebieski płaszcz. Otoczoną świetlistym nimbem głowę lekko przekręca i pochyla w prawą stronę. W prawej dłoni Chrystus trzyma przed sobą gorejące serce, a lewą wskazuje na nie. W rewersie umieszczono obraz Św. Józef z Dzieciątkiem. Ubrany w niebieską suknię i brązowy płaszcz, z otoczoną delikatnym, świetlistym nimbem głową lekko odchyloną w prawą stronę święty Józef ukazany jest w pozie siedzącej. Prawą dłonią podtrzymuje siedzące na kolanach Dzieciątko, w lewej, uniesionej również w stronę Jezuska, trzyma kwiat lilii. Mały Chrystus o kędzierzawych, jasnougrowych włosach lewą ręką przytrzymuje na ramieniu białą szatę, w którą jest ubrany. Postaci obydwu obrazów zostały ukazane na płaskim, jasnooliwkowym tle. Wymiary wykonanego z drewna polichromowanego feretronu - 145x98 cm, a namalowanych farbami olejnymi na płótnie obrazów- 60x49 cm. 22

23 obraz feretron Matka Boża Niepokalana / Matka Boża Różańcowa powstał na przełomie XIX i XX wieku (neogotyk). Uniesiony na dwóch toczonych nóżkach w formie stopy kielicha. Powyżej sześcioboczne graniastosłupy z otworami na drążki ujęte wielobocznymi talerzykami. Na nich stoją autytetycznie dwie figury uskrzydlonych aniołów ze złożonymi modlitewnie dłońmi, plecami natomiast podtrzymują ramę profilowaną pole głównego feretronu. Ponad aniołami umieszczono wieżyczkowe baldachimy z dekoracją maswerkową. Obrazy w ramie zamkniętej łukiem w ośli grzbiet, zwieńczonej krzyżem. Górną krawędź ramy ozdabia ażurowa wić suchego akantu. W awersie przedstawiona jest Matka Boża Niepokalana w tonacji bladoniebieskiej. Maria ubrana w białą suknię i niebieski płaszcz krzyżuje dłonie na piersiach i adorowana przez aniołki unosi się wśród obłoków. Centralną postacią rewersu jest Matka Boża Różańcowa ubrana w czerwoną suknię, niebieski płaszcz i maforion (gr.) wierzchnią szatę, długi kobiecy szal, sięgający od głowy do stóp. Maria siedzi na wysokim tronie z Dzieciątkiem na prawym kolanie. W lewych dłoniach Najświętsza Panienka i Jezus trzymają różańce, przekazując je klęczącym na pierwszym planie i zwróconym w kierunku Matki Bożej Św. Dominikowi i Św. Katarzynie Sieneńskiej. Wymiary wykonanego z drewna polichromowanego feretronu - 150x73 cm. Oprócz feretronów oraz sztandarów starsi wierni dźwigają także krzyż i obrazy, które dekorują, przyozdabiają, a także dbają, aby każda uroczystość kościelna była wyjątkowym przeżyciem. Troszczą się o zachowanie i przekazanie, kolejnym pokoleniom pięknych, polskich, katolickich tradycji. Raniżowski kościół to skarbnica kryjąca w swym wnętrzu również wysokiej klasy zabytki sztuki tekstylnej w postaci tzw. paramentów, które obok urządzeń ołtarza oraz naczyń i odznak liturgicznych należą do bardzo ważnej grupy aparatów kościelnych. Są one wspaniałymi pamiątkami przeszłości, dowodem pobożności oraz ilustracją smaku przeszłych pokoleń i jako takie zasługują na to, by zająć się nimi dokładniej: Ornat czerwony reprezentuje style: barok i eklektyzm, wykonany w XIX i XVII w., z jedwabiu. Został udekorowany haftem płaskim i wypukłym, nicią metalową i jedwabiem. Boki adamaszkowe z wzorem wydobytym połyskiem osnowy w formie wici z owocami granatu. Kolumna ozdobiona haftem płaskim na wypukłym tle w układzie kandelabrowym ułożonym z kwiatów piwonii, goździków i róż ze strzępiastymi liśćmi. Całość o wymiarach 104x61 cm. Ornat biały pochodzi z drugiej połowy XVII wieku. Ta rokokowa szata liturgiczna wykonana została z jedwabiu broszowanego i posiada wymiary 107x61 cm. Jej największą ozdobą jest wzór w formie rzeki falistej broszowanej srebrem i wzór kwiatowy cieniowany niebieskogranatową nicią jedwabną. 23

24 Ornat czerwony wykonany został w stylu klasycystycznym na przełomie XVIII/XIX w. Szatę o wymiarach 103x60 cm uszyto z jedwabiu, a jej dekoracje stanowią doskonały przykład kunsztu hafciarskiego. W centrum kolumny widnieją litery IHS w promienistej glorii poniżej i powyżej której znalazły się dwa bukieciki kwiatów. Boki ozdobiono motywami pojedynczych bukiecików kwiatków o zróżnicowanej wielkości. Na przodzie kolumny wyhaftowano motywem imienia MARIA w promienistej glorii oraz bukiecikami kwiatów analogicznymi jak na stronie tylnej. Rokokowy, zielony ornat pochodzący z drugiej połowy XVIII wieku wykonany z jedwabiu broszowanego posiada wymiary 109x64cm. Na wszystkich częściach szaty jednakowa tkanina. Ornat charakteryzuje się raportem kwiatowym, w którym przeważają rozwiniętych kwiatów piwonii. Ornat biały wykonany został w początkach XVII wieku z jedwabiu broszowanego. To klasycystyczna szata liturgiczna, której ozdobną część pretekstę - uszyto z tkaniny o drobnych liniach falistych, a boki z luźnego raportu wydłużonych, wąskich liści paproci. Neobarokowy, bo XIX-wieczny ornat biały wykonano z jedwabiu broszowanego, a ozdobiono haftem płaski. Boki są białe, z adamaszku z raportem stylizowanym roślinnym, ujętym w czteroliście. Kolumna jest wielobarwna, z gęstego raportu wici kwiatowych, o mięsistych, szerokich liściach oraz rozwiniętych piwoniach i tulipanach. Rozumiejąc, jak wielką wartość dla poznania kultury minionych epok mają dawne paramenty- wszystkie te przedmioty, które są potrzebne do kultu Bożego, wyrażamy troskę o to, by zachować ten dorobek artystyczny w jak najlepszym stanie. Polichromia figuralno - ornamentalna we wnętrzu świątyni, która obejmuje wszystkie powierzchnie ścian i sufitów stanowi cudowne tło dla zgromadzonych tu przez ponad dwieście lat zabytków. Ten neobarokowy, suchy fresk nie przytłacza ich lecz dyskretnie eksponuje dzięki pastelowej tonacji jasnych róży, zieleni, popielu, odcieni kremowych. W prezbiterium dekoracja malarska dostosowana jest do podziałów architektonicznych. Na sklepieniu widnieje iluzjonistyczna dekoracja ramowa, w środku której umieszczono kartusz z monogramem Chrystusa podtrzymywany przez dwa aniołki. Na ścianach prezbiterium sceny figuralne w kwadratowych płycinach z zaokrąglonymi narożami, zdobionymi stylizowanym ornamentem roślinnym, usytuowanymi między pilastrami. Na ścianie północnej możemy podziwiać następujące sceny: Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Zwiastowanie, Boże Narodzenie", 24

25 zaś od strony południowej znajdują się: Wesele w Kanie, Maria pod krzyżem, Koronowanie N.M.P. Ścianę wschodnią po obu stronach ołtarza zdobią alegorie Eucharystii w postaci aniołków trzymających kłosy zboża i winne grono. Na sklepieniu nawy namalowana została dekoracja ramowa imitująca marmur, w centrum której, w owalnej rozecie Matka Boża Królowa Polski, a w narożach i środkach ram w iluzjonistycznych wnękach postacie grających aniołów. Na ścianach nawy w owalnych płycinach wykonane zostały sceny: Ostatnia wieczerza, Syn marnotrawny, Samarytanki i widnieją one na ścianie południowej, zaś na północnej: Chrystus z niewiastą, Rozmnożenie chleba, Umycie nóg. Pod chórem w iluzjonistycznych ramach z motywem rocaille namalowane zostały dwa pseudo tryptyki z przedstawieniami od strony południowej: Św. Michał ( Alegoria sprawiedliwości ), Wąska i szeroka droga ( Alegoria czasu ); od strony północnej: Obrona Jasnej Góry, Polonia, Odsiecz Wiedeńska. W zakrystii, na ścianie północnej widnieje w prostokątnej płycinie scena pt. Chrystus wśród dzieci. Elementy i detale architektoniczne również pokryte dekoracją malarską, tj. na pilastrach ornamentami kandelabrowymi, zaś pod gzymsem kimationem. Autorem tych wielobarwnych ozdób malarskich ścian, sufitów we wnętrzu naszej świątyni jest Andrzej Chojkowski, a swoje prace wykonał w 1974 r. Pierwotna polichromia ścienna Obok fresków namalowanych na ścianach w Kościele pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Raniżowie możemy podziwiać także sceny i postaci biblijne wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelazne sztaby. Witraże spełniają wiele funkcji np. dydaktyczną, ale przede wszystkim dekoracyjną. Raniżowskie obrazy szklane wykonane zostały w 1920 roku w krakowskim zakładzie witraży S. G. Żeleńskiego, kompilacyjnie łącząc poszczególne elementy i treści z różnych stylów, epok i kierunków artystycznych, czyli w stylu eklektycznym. Sześć z nich znajduje się w oknach prezbiterium, mają one prostokątny kształt, są zwieńczone łukiem pełnym. Wypełnia je ornament geometryczny w postaci plecionki. W centrum dwóch środkowych prostokątne płyciny z 25

26 przedstawieniami Serca Marii i Serca Pana Jezusa. Nad Chrystusem widnieje monogram IHS, a nad Matką Bożą IMS. Analogicznie również w nawie znajduje się sześć prostokątnych witraży, które z kolei zwieńczonych spłaszczonym łukiem odcinkowym, wypełnionych przedstawieniami figuralnymi, ujętymi bordiurami w postaci wyrastającego od dołu stylizowanego drzewa oliwnego, którego gałęzie porośnięte liśćmi i owocami tworzą wieniec oplatający prostokątne płyciny. Tematami obrazów szklanych po południowej stronie nawy są: Stygmatyzacja Św. Franciszka - w centrum kompozycji Święty Franciszek ubrany w brązowy habit franciszkański klęczy na prawym kolanie, z szeroko rozłożonymi rękami, zwrócony w kierunku Chrystusa. Wokół głowy zakonnika świetlisty nimb. Jezus ukazuje się Św. Franciszkowi jako serafin, w pozie wiszącego na krzyżu. Okryty czterema niebieskimi skrzydłami (dwoma wyciągniętymi do lotu na wysokości ramion i dwoma okrywającymi biodra i nogi), został przedstawiony na tle wielobarwnych obłoków i promieni świetlnych wychodzących z lewego górnego naroża kompozycji. Wokół głowy Chrystusa nimb krzyżowy. Scena rozgrywa się na tle roślinnego krajobrazu. W dolnej części płyciny wstęga z napisem: OFIARA BRACI I SIÓSTR TRZECIEGO ZAKONU. Matka Boża Ostrobramska, Św. Wojciech Biskup w stroju pontyfikalnym, zwrócony w prawą stronę trzyma w lewej ręce pastorał w kształcie krzyża przechodzący w dolnej części we wiosło, zaś prawą ręką złożoną na piersiach obejmuje paliusz. Wokół głowy postaci świetlisty nimb z napisem Św. Wojciech. Twarz Świętego o wyrazistych rysach z lekko wysuniętą do przodu, krótko przyciętą brodą. W tle krajobraz roślinny. W dolne części płyciny wstęga z napisem: OFIAROWAŁA FAMILIA POMYKAŁÓW, a poniżej: WYKONAŁ KRAKOWSKI ZAKŁAD WITRAŻÓW S.G.ŻELEŃSKI/ROK PAŃSKI Na stronie północnej widzimy przedstawienia pt.: Matka Boża z Dzieciątkiem - stojąca w kontrapoście z lekko ugiętą lewą nogą Maria ubrana jest w długą, fioletową, drobno pofałdowaną suknię. Na ramionach ma obszerny, niebieski płaszcz upięty pod szyją i mocno udrapowany pod rękami. Głowę Matka Boża lekko pochyla w prawą stronę. Twarz o drobnych, regularnych rysach, wokół które długie, falujące, jasne włosy opadające na ramiona. Na prawej ręce Marii siedzi Jezus z założonymi nogami lewa na prawą. Dzieciątko jest nagie, z biodrami zasłoniętymi biała chustą, której drugi koniec obejmuje lewe ramię Marii. W prawej dłoni Jezusa i lewej dłoni Matki Bożej brązowe różańce. Ponad ich głowami korony otwarte na tle dużego, świetlistego nimbu otoczonego wieńcem z dwunastu gwiazd. Wychodzące od aureoli promienie, tworzące jasnoniebieską 26

27 glorię, otoczoną wielobarwnymi obłokami, stanowią tło inscenizacji, wzbogaconego poniżej krzewem różanym z czerwonymi kwiatami. W dolnej części płyciny wstęga z napisem: DAR BRACI I SIÓSTR RÓŻAŃCA ŚWIĘTEGO. Matka Boża Częstochowska, Matka Boża Niepokalana - centralną postacią jest Maria ubrana w białą suknię o drobnych fałdach związaną szerokim pasem w kolorze jasnoniebieskim. Na ramionach ma niebieski płaszcz ozdobiony złotą lamówką i upięty pod szyją. Najświętsza Panienka stoi z rękami skrzyżowanymi na piersi, z głową lekko uniesioną ku górze i przekręconą w prawą stronę. Twarz młodzieńcza o drobnych, regularnych rysach, wokół które długie, falujące, jasne włosy opadające na ramiona. Głowę i ramiona Matki Bożej rozświetla duży nimb w postaci tarczy słonecznej, której promienie i odblask tworzą tło górnej części inscenizacji. W stóp Marii, na tle wielobarwnych, kłębiastych obłoków dwa ukazane fragmentarycznie aniołki z główkami otoczonymi nimbami i kolorowymi skrzydłami. W dolnej części płyciny wstęga z napisem: OFIAROWAŁA GMINA MAZURY. Po bokach: WYKONAŁ KRAKOWSKI ZAKŁAD WITRAŻÓW S.G.ŻELEŃSKI/ROK PAŃSKI Okna przy chórze muzycznym upiększają witraże w prostokątnych płycinach z zaokrąglonymi narożami i są to: monogram Maria i chrystogram na tle płomienistej glorii. Płyciny ujęto bordiurą w formie podwójnego wieńca z drzewa oliwnego. Składową część kościoła, która przeznaczona jest dla wiernych, czyli nawę zamyka ozdobna, secesyjna krata z kartuszami, która oddziela ją od barokowej kruchty. Kratownica wykonana została na przełomie XIX i XX wieku z metali (żelaza i miedzi). Jej wymiary to 350x200cm. Krata z pionowym, rytmicznym podziałem, zaś pionowe podziały - o zróżnicowanej wysokości. Motywami dekoracyjnymi są stylizowane girlandy i motywy rozetek kwiatowych. Dwa kartusze (fr. cartouche) ozdobne obramowania w postaci ozdobnej tarczy o dekoracyjnym, rozbudowanym, ażurowym wykroju i zawinięciach odcinków poziomych posiadają grawerowane inskrypcje o treści: Proszę o zdrowaś Marya za fundatorów oraz Ofiarę ludu Twojego racz przyjąć Panie. 27