MaŁopolska sacrum cz. 6 (8)

Transkrypt

1 MaŁopolska sacrum cz. 6 (8) zakonnym szlakiem Otoczone przez wieki tajemnicą, klasztory dziś otwierają furtę przed ludźmi z zewnątrz; nawet pustelnicy zapraszają do siebie Znak czasu. Fot. 123 RF Wykonano we współpracy z Województwem Małopolskim

2 przy klasztornej furcie P owołanie, misja, służba Bogu i ludziom, rezygnacja z dóbr doczesnych, celibat, post, modlitwa oraz jak mówi reguła św. Benedykta z Nursji bezwzględne posłuszeństwo wobec przełożonych, rezygnacja z własności prywatnej, praca fizyczna i umysłowa, doskonalenie duchowe to wszystko wciąż jest aktualne i obowiązujące. Życie zakonne toczy się w klasztornych murach i poza nimi. Życie intensywne, dostosowane do wymagań współczesności, do potrzeb wiernych. Otoczone przez wieki tajemnicą, klasztory dziś otwierają furtę przed ludźmi z zewnątrz; nawet pustelnicy zapraszają do siebie Znak czasu. Pobożność w zakonnych celach i świątyniach skutecznie łączy się z wyzwaniami współczesnego świata. Ludzie w habitach są aktywni w różnych sferach, duszpasterstwo i kapłańska posługa ma różne oblicza, również biznesowe. Szeroka działalność edukacyjna, kulturalna, a także promocja własnych dokonań pozwalają lepiej poznać mnichów. Cystersi popularyzują szlak turystyczny, benedyktyni sprzedają klasztorne wyroby, zakonnicy zrzucają habity i zdobywają nagrody w sportowych rozgrywkach, organizują pielgrzymki, rajdy, wycieczki wszystko po to, by ludzie lepiej się poznawali i zbliżali do siebie. Duchową wspólnotę tworzą nie tylko mnisi, ale także osoby świeckie kobiety i mężczyźni mogą żyć w klasztorze i nosić habit, ale mogą to być również osoby pozostające w związku małżeńskim, mieszkające poza klasztorem i pracujące zawodowo, a noszące pewne symbole identyfikujące z konkretnym zgromadzeniem. To są tzw. trzecie zakony. Wieki temu różne zgromadzenia powstawały jako reakcja na kryzys Kościoła i wzrost ruchów heretyckich, na różne pojmowanie reguł i doktryn, różnice w podejściu np. do ubóstwa i przestrzegania Ewangelii. Dziś bardziej otwarte życie zakonników jest reakcją na innego rodzaju społeczne zapotrzebowanie niż na doktrynalne spory. Takie podejście można również potraktować jako swoistego rodzaju reformę w Kościele, reformę zmieniającą świadomość i postawy zarówno zakonników, jak i wiernych. Z KoDeKSu prawa KanonicZnego: Kan Duchowni powinni prowadzić życie proste i powstrzymywać się od wszystkiego, co trąci próżnością. 2. Z dóbr, które im przypadły z racji wykonywania kościelnego urzędu, to, co im zbywa po zapewnieniu godziwego utrzymania i wypełnieniu wszystkich obowiązków własnego stanu, niech zechcą przeznaczyć na dobro Kościoła i dzieła miłości. Fot. 123RF Redaguje:kierownikds.projektówspecjalnychelżbietacegła, e.cegla@polskapresse.pl,tel.12/ Teksty,opracowanie:elżbietacegła,MagdalenaDomańska-Smoleń, m.domanska@polskapresse.pl, tel.12/ ,szymonsikorski, s.sikorski@gk.pl,tel.12/ Zdjęcia:123rf,archiwum gazetykrakowskiej,pap,arch.umwm.reklama:polskapressesp.zo.o.,oddziałbiurareklamyfilia Kraków, al.pokoju3,31-548kraków,tel.12/ ,ul.starowiślna6,tel.12/ , nowysącz,ul.kochanowskiego14, tel.18/ , nowytarg,ul.kr.jadwigi17,tel.18/ , Tarnów,ul.Krakowska6,tel.14/ , warszawa, ul.domaniewska41,tel.22/ druk:polskapressesp.zo.o.oddziałpoligrafia,drukarniasosnowiec,ul.baczyńskiego25a Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

3 Fot. Stanisław Śmierciak Sanktuarium grobu Bożego w Miechowie Miechowici strażnicy Grobu bożego W 1162 r. możnowładca małopolski Jaksa herbu Gryfit, wyruszył na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Wrócił z niej rok później z braćmi Zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego w Jerozolimie. Na pielgrzymce ślubował ufundowanie klasztoru w rodzinnym Miechowie i podarował na ten cel część majątku. Jaksa przywiózł też ziemię z Golgoty i rozsypał ją na miejscu budowy, a w jedną ze ścian klasztoru wmurowano kamień z grobu Jezusa w Jerozolimie. Fundator dążył do stworzenia miejsca kultu męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, a miejscem tym miała być kaplica z repliką Grobu Bożego w Jerozolimie. Sanktuarium Grobu Bożego w Miechowie to gotycka bazylika z przełomu XIV i XV w., przebudowana gruntownie w XVIII w., w późnobarokowym stylu. Z tamtych czasów pochodzi bogato zdobione wnętrze i zwieńczająca dzwonnicę kula z krzyżem. Wierna kopia jerozolimskiej kaplicy Grobu Bożego powstała ok r. Przechowuje się w niej też kopię całunu turyńskiego. A wspaniałe gotyckie krużganki klasztoru Bożogrobców są co roku w Wielki Piątek miejscem drogi krzyżowej. W przeszłości klasztor w Miechowie wielokrotnie grabili Rusini, Tatarzy, Niemcy, Węgrzy; budynki trawił ogień, stąd w skarbcu znajdują się zabytki dopiero z XVI- XVIII w. Są wśród nich m.in. bogate ornaty i kapy, haftowane złotem i srebrem infuły prepozytów generalnych, pastorały i krzyże, naczynia liturgiczne, relikwiarze, z których najcenniejszy jest ten w kształcie jerozolimskiej kaplicy Grobu Bożego, wykonany ze srebra, a podarowany w 1584 r. generałowi zakonu Andrzejowi Batoremu przez św. Karola Boromeusza. Do XVI w. powstały 32 ośrodki zakonu w Polsce, prowadzące działalność Białe płaszcze z jerozolimskim krzyżem są charakterystyczne dla Bożogrobców na Małopolskim Szlaku Bożogrobców znajduje się sanktuarium w Miechowie i pobliskie miejscowości (np. chodów, Siedliska) orazm.in. chełmk. Bochni(na zdj.wnętrzekościółaśw.janachrzcicielazxviiw.imuzeumbożogrobców),uniejów(kościółśw.witawzniesionyprzezbożogrobców) duszpasterską i charytatywną. W 1819 r. doszło do kasaty domu generalnego w Miechowie. Ostatni zakonnicy działali do poł. XIX w. Formalnie powrócili w latach 90. XX wieku. Sanktuarium miechowitów jest do dziś miejscem pielgrzymek. W 1996 r. papież Jan Paweł II podniósł świątynię do rangi bazyliki mniejszej, a w 1997 r. ustanowiono przy niej kapitułę kolegiacką. To bożogrobcy spopularyzowali wywodzący się z tradycji jerozolimskich zwyczaj budowania w kościołach w czasie wielkiego Tygodnia tzw. grobu pańskiego. w sobotę przed trzecią niedzielą wielkanocną (święto grobu Bożego) oraz 15 lipca odbywają się w sanktuarium odpusty. Fot. paulina Korbut MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

4 klasztor Benedyktynów w tyńcu Benedyktyni z Tyńca czarni MNisi znad wisły B enedyktyńska praca żmudna, drobiazgowo dokładna, mozolna Benedyktynka szesnastowieczna nalewka na bazie 21 ziół Ojciec Leon Knabit najpopularniejszy współczesny benedyktyn To pierwsze skojarzenia, jakie wywołuje pięknie położone w zakolu Wisły opactwo w Tyńcu. Opactwo bardzo nowoczesne, szeroko otwarte na świat. A czarni mnisi dlatego, że czarny jest kolor ich habitów. Zakon benedyktynów założył w VI w. we Włoszech św. Benedykt z Nursji, na ziemiach polskich mnisi wyznający regułę świętego pojawili się w X-XI w., a kiedy w Tyńcu o dacie wciąż dyskutują historycy. Jan Długosz podaje rok 1044, ale nie wiadomo, dlaczego akurat ten znalazł się w jego kronice. Z kolei pochodzący z ok r. najstarszy w opactwie dokument potwierdza tylko posiadłości, jakie już w tym czasie znajdowały się we władaniu klasztoru. Nie ma dokumentu o jego fundacji, bo do tego wystarczała wówczas wola panującego i nie musiała być spisana; przyjmuje się, że opactwo powstało i rozwinęło się za czasów króla Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego (Szczodrego). Dowodem na istnienie w II poł. XI w. opactwa w Tyńcu są zachowane pozostałości kościoła, fundamenty i najstarsze pochówki. Z kolei fragmenty ceramiki, groty, ozdoby, zapinki z brązu, rogu i kości pochodzą ze schyłku epoki brązu i wczesnej epoki żelaza to dowody na to, że 1000 lat przed przybyciem mnichów do Tyńca teren ten zamieszkiwała ludność celtycka. Liczne ślady pobytu Celtów można oglądać w lapidarium opactwa. Klasztor był świadkiem burzliwej polskiej historii. Przeżywał wzloty i upadki, wielokrotnie powstawał ze zniszczeń wojennych i pożarów, złoty okres to wiek XVI i XVIII. Niestety w 1816 r. nastąpiła kasacja opactwa przez austriackiego zaborcę. W końcu w latach 30. minionego wieku benedyktyni wracają do Tyńca biskup krakowski Adam Sapieha oddał ruiny dawnego opactwa na miejsce nowej fundacji. Mnisi przybyli tu ponownie tuż przed wybuchem II wojny, po której długo dźwigali się ze zniszczeń. Kompleksowa odbudowa zespołu klasztornego trwała od 1947 do 2008 roku. Dziś jest co podziwiać, a efekty rewitalizacji zabytkowego obiektu potwierdzają zwiedzający i nagrody: Budowa Roku 2008 Kraków Mój Dom 2009 (plebiscyt organizowany przez Gazetę Krakowską i Urząd m. Krakowa) Małopolski Lider ZPORR Kraków Bez Barier Odys 2008 Polska Pięknieje 2009 Miejsce przyjazne maluchom 2009 Perła w Koronie województwa małopolskiego 2009 Cud Krakowa. Ora et labora módl się i pracuj to dewiza św. Benedykta z nursji. Słowo benedyktyn do polszczyzny literackiej wprowadził ks. piotr Skarga. w 1579 r. przetłumaczył on Żywot św. wojciecha od jego rówieśnika, mnicha-benedyktyna bardzo uczenie napisany. Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

5 wnętrze kościoła w tyńcu Benedyktyni z Tyńca opactwo otwarte Na świat OdbudOwane i OdnOwiOne zabytki świadczą o dawnej świetności opactwa, mimo że większość elementów wystroju kościoła, biblioteki i archiwum uległa rozproszeniu bądź zniszczeniu po kasacji opactwa przez zaborców. najcenniejsze rękopisy trafiły np. do Biblioteki narodowej w warszawie (Xi-wieczny sakramentarz, księgi liturgiczne z XiV i XV w. oraz rękopis z dziełami Józefa Flawiusza), a większość księgozbioru do biblioteki seminarium duchownego w Tarnowie; w skarbcu tamtejszej katedry są gotyckie i barokowe kielichy, monstrancje oraz srebrne antependium ołtarzowe. Sklep benedyktynów przy ul. Siennej w krakowie Gra rynkowa uczyniła z benedyktynów biznesmenów. Jednym ze źródeł zdobywania pieniędzy są klasztorne przysmaki: konfitury, miody, marynaty, wina i nalewki, zioła, pieczywo, słodycze i wiele innych produktów opartych na starych recepturach i pochodzących z polskich i zagranicznych klasztorów mnichów w czarnych habitach. powstała w 2006 r. jednostka gospodarcza Benedicite ma cztery sklepy w Krakowie, po jednym w nowym Sączu i wadowicach, planowany jest kolejny w Zakopanem. Zakupy robi się też przez internet. B enedyktyni z Tyńca to otwarci na świat i bardzo nowocześni zakonnicy. Nie kryją się za klasztornymi murami, wprost przeciwnie są szeroko znani z różnego rodzaju przedsięwzięć, od kilku lat także biznesowych. Dewiza św. Benedykta módl się i pracuj jest codziennie wcielana w życie i ma w tynieckim opactwie wiele twarzy tej religijnej i duchowej towarzyszy szeroko pojęta działalność edukacyjna. Prowadzi ją Benedyktyński Instytut Kultury. Znani z mozolnej pracy benedyktyni słynęli w przeszłości jako kopiści starożytnych dzieł; zakonnicy z Tyńca przetłumaczyli na polski Biblię Tysiąclecia, prowadzą badania nad biblistyką i historią. Z powstałego kilka lat temu Wydawnictwa Tyniec do rąk czytelników trafia mnóstwo książek autorstwa zakonników oraz tłumaczonych z języków obcych, a dotyczących zwłaszcza dziejów i duchowości monastycznej oraz popularyzujących benedyktyńską tradycję. Upowszechnia się ją też podczas warsztatów tematycznych dla dzieci i młodzieży również dla osób niewidomych i słabowidzących, poświęconych życiu za klasztorną furtą, tajnikom pracy średniowiecznego skryby, historii książki, a także historii Małopolski. Zakonnicy organizują też warsztaty dla dorosłych rozmowom o życiu towarzyszą zajęcia np. o uprawie ziół czy gotowaniu ze św. Hildegardą. W opactwie można wynająć salę konferencyjną, pokój w domu gościnnym, zorganizować koncert lub przyjęcie. Współczesne klasztorne życie nabrało innego wymiaru. opactwo Benedyktynów w Tyńcu Kraków, ul. Benedyktyńska 37 tel )/ , MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

6 klasztor cystersów w Mogile Cystersi są aktywni w klasztorze i poza nim Modlą się i tłoczą wino Ż ycie klasztorne nie zawsze upływa tylko na modlitwie i ascezie, ale również na pracy ku pożytkowi zakonników i mieszkańców. Nie inaczej jest u cystersów. Ci w Szczyrzycu do niedawna warzyli piwo; bracia z Oberschoenenfeld mają znaną w całej Bawarii piekarnię; klasztor Castagniers słynie we Francji z produkowanej czekolady Niektóre opactwa i klasztory prowadzą też szkoły, pracują naukowo, wydają książki, a także prowadzą małe gospodarstwa winiarnie, browary, piekarnie. Jak więc widać, cystersi prowadzą aktywne życie zarówno w klasztorach, jak i poza ich murami, ale wszystko odbywa się w zgodzie z zakonnymi ślubami. Mnisi doskonalą się w miłości do Boga i w swoich cnotach, ściśle przestrzegając reguły św. Benedykta z Nursji pisze on o dwunastu stopniach pokory, po których zakonnik powinien się wspinać na szczyt doskonałości. Szczególną cześć cystersi okazują Dziewicy Maryi, która jest wzorem życia monastycznego i jego zabezpieczeniem cześć tę wyrażają też przez modlitwę różańcową. Zakon cystersów wywodzi się bezpośrednio z zakonu benedyktynów; powstał z potrzeby odnowy życia zakonnego w Kościele katolickim. 19 października 1100 r. papież Paschalis II zatwierdził ten zakon jako odrębny klasztor benedyktyński, natomiast papież Kalikst II zatwierdził go w 1119 r. jako nowy zakon. Największy rozkwit cystersi zawdzięczają św. Bernardowi, późniejszemu opatowi Clairvaux ( ). Wtedy to właśnie powstały pierwsze klasztory na ziemiach polskich (ok r.), fundowane przede wszystkim przez książąt, możnych i duchownych. Od połowy XII do końca XIII wieku w obrębie dzisiejszych granic Polski powstało 26 klasztorów męskich. Opactwo w Mogile to jedno z czterech czynnych opactw w Polsce i jedno z dwóch (obok Szczyrzyca), które w XIX w. nie uległo kasacie, lecz zostało włączone do austriackiej kongregacji Meherau. W 1950 r. państwo przejęło majątki klasztorne, zakon natomiast podjął się nowych zadań. Obok zasadniczego celu Opus Dei, wszystkie klasztory i placówki podjęły pracę duszpasterską i misyjną. zakon cysterski składa się z 13 kongregacji w europie, Brazylii i wietnamie oraz klasztorów niezależnych. Kongregację polską najświętszej Marii panny Królowej Świata zatwierdzono w 1964 r. Tworzą ją cztery opactwa: Jędrzejów, wąchock, Mogiła i Szczyrzyc oraz klasztory zależne: Szklane Domy, Krzeszów, Sulejów, oliwa, Henryków, argo-willow Springs w Stanach Zjednoczonych, nadto kilka pomniejszych placówek: w Jodłowniku, Trybszu, czarnej górze na Spiszu i winnikach. Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

7 Małopolska Na cysterskim szlaku P olskę przecinają cztery pętle cysterskich ścieżek turystycznych: wielkopolska, pomorsko kujawska, śląska i małopolska. Samorząd województwa małopolskiego jest partnerem w ponadregionalnym projekcie pn. Południowo Zachodni Szlak Cysterski, realizowanym przez te cztery województwa i 12 gmin. Unikatowość szlaku polega na wyjątkowej randze znajdujących się na nim obiektów pereł architektury i sztuki. MogiŁa Bp krakowski Iwo Odrowąż ufundował kilka klasztorów, wśród nich też ten w Mogile. Ojcowie przebywają tu nieprzerwanie od 1225 r. W klasztornym skarbcu zgromadzono m.in. szaty i naczynia liturgiczne. Unikatowa jest biblioteka z 1535 r. jako jedna z dwóch w Polsce przetrwała do dziś w pierwotnej formie, chroniąc m.in. najstarsze rękopisy z XV w. Bogaty w wystroju jest też kościół klasztorny p. w. Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława z I poł. XIII wieku. To jedna z najstarszych budowli ceglanych w Polsce i jedna z najcenniejszych z tego okresu w Krakowskiem. Opactwo Cystersów w Mogile, Kraków, ul. Klasztorna 11, tel.: / , SZcZYRZYc Najstarszy znany dokument, mówiący o Szczyrzycu, pochodzi z 1238 r. Bolesław Wstydliwy zezwolił im na sprowadzanie osadników oraz zakładanie miast i wsi. Obecny budynek powstał w XVII w., ale liczne detale potwierdzają jego przeszłość. W przyklasztornym muzeum jest galeria obrazów (m. in. Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok r.), biblioteka, zbrojownia, szaty i naczynia liturgiczne, monety, zegary, pergaminowe manuskrypty, Krzyż Dobrej Drogi z XV w. Do niedawna był tu jedyny w Polsce a w l jedyny czynny w krajach socjalistycznych, klasztorny browar. Opactwo OO. Cystersów, Szczyrzyc 1, tel / , JoDŁowniK Pod koniec XVIII w. opiekę nad drewnianym kościołem pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i wiernymi przejęli (po dominikanach) cystersi ze Szczyrzyca. Parafię erygowano w 1925 r. Wnętrze kościółka zdobi ołtarz główny i obdarzony kultem obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (patronki parafii) z XVII w. Parafia Narodzenia NMP, Jodłownik 27, tel / , KRaKÓw, os. SZKLane DoMY 10 czerwca 1983 r. erygowano parafię pw. Matki Bożej Częstochowskiej, gdzie duszpasterstwo parafialne prowadzą cystersi z opactwa w Mogile. W klasztorze działa Kolegium św. Bernarda (męskie liceum ogólnokształcące), dom klasztorny cystersów, dom zakonny Sióstr Służebniczek i Sercanek. Parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków, os. Szklane Domy 7, tel / LuDŹMieRZ prandocin Dzisiejsze sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala należało do cystersów (akt erekcyjny z 1234 r. wydał bp krakowski Wisław), zaś obecny murowany kościół powstał w l ). To miejsce kultu cudownej figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala, Ludźmierz, ul. Jana Pawła II 124, tel / , Tę wieś w gm. Słomniki wymieniano w dokumentach z XIII w. jako własność klasztoru cystersów w Mogile. Z XII w. pochodzi zbudowany z ciosów romański kościół pw. św. Jana Chrzciciela. To fundacja komesa Prandoty Starszego z rodu Odrowążów. Parafia rzymsko katolicka p. w. Św. Jana Chrzciciela, Prandocin 54, tel / na małopolskim szlaku cystersów są też dwa drewniane kościoły pw. św. elżbiety węgierskiej w trybszu oraz kościół pw. Przemienienia Pańskiego w czarnej górze. MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

8 św. franciszek klasztor i bazylika pw. św. Franciszka z asyżu w krakowie Franciszkanie, bernardyni, kapucyni Ś w. Franciszek z Asyżu założył trzy zakony, spośród których najbardziej znany jest zakon braci mniejszych (Ordo Fratrum Minorum) franciszkanie. To katolicka wspólnota z grupy zakonów żebrzących powstała w 1209 r. Na fali reformacji, rozbieżności w pojmowaniu ubóstwa i realizacji w praktyce idei zakonu żebrzącego mocą bulli papieskiej w 1517 r. franciszkańską wspólnotę podzielono na zakon braci mniejszych zwanych obserwantami (benedyktyni w Polsce), zakon braci mniejszych konwentualnych, zaś w 1619 r. pełną niezależność uzyskała trzecia gałąź zakon braci mniejszych kapucynów. Wszystkie są jednak oparte na tej samej regule, napisanej przez św. Franciszka i zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III 29 listopada 1223 r. franciszkanie Klasztor i bazylika pw. św. Franciszka z asyżu, Kraków, pl. wszystkich Świętych 5, tel / Franciszkanie osiedlili się w Krakowie w 1237 r. i dostali zgodę na utworzenie ośrodka duszpasterskiego. Z ofiar składanych przez wiernych zbudowano kościół i klasztor. W 1249 r. odbyła się w klasztorze kapituła prowincjonalna i ten rok uznano za datę konsekracji kościoła. Są w nim wielkie dzieła sztuki: cudowny obraz Smętnej dobrodziejki Krakowa z I poł. XV w., ozdobiony papieskimi koronami, freski w krużgankach z XV w., portrety biskupów krakowskich, polichromia i witraże autorstwa Stanisława Wyspiańskiego (m.in. słynny wizerunek Boga Ojca w chwili stworzenia świata), klasztor pw. Stygmatów św. Franciszka z asyżu w wieliczce umieszczone w lunetach sklepienia sceny z życia św. Franciszka, obrazy drogi krzyżowej autorstwa Józefa Mehoffera, a także kaplica bł. Salomei i jej relikwie oraz grób księcia Bolesława Wstydliwego, grób-sarkofag z relikwiami bł. Anieli Salawy. W klasztorze rozpoczynał działalność wydawniczą o. Maksymilian Kolbe. Klasztor pw. Stygmatów św. Franciszka z asyżu, wieliczka, ul. Br. alojzego Kosiby 31, tel / Franciszkanie przybyli tu w 1623 r., wywodzą się z ruchu ściślejszej obserwacji (przestrzegania reguły zakonnej) i nazywani są reformatami. W1626 r. powstał barokowy kościół, w jego budowie bardzo pomogli górnicy z kopalni soli i król Zygmunt III. Była to pierwsza murowana świątynia u polskich reformatów, w pełni zgodna z mocno akcentującym ubóstwo ustawodawstwem zakonnym. W poł. XVII w. dobudowano klasztor. Z ok r. pochodzi obraz Najświętszej Marii Panny, który od początku był obiektem kultu przy klasztorze jest sanktuarium Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki. Przez 60 lat przebywał tu brat Alojzy Kosiba ( ), zasłynął gorliwą modlitwą i troską o najbiedniejszych. BeRNaRDYNi Pojawili się w Krakowie za sprawą św. Jana Kapistrana, włoskiego kaznodziei i misjonarza, nawołującego wiernych do pokuty i zreformowania życia religijnego. Jego obecność w Krakowie zapoczątkowała w Polsce wspólnotę braci mniejszych de observantia bernardynów. Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

9 i bracia MNiejsi Kościół i klasztor pw. św. Bernardyna ze Sieny, sanktuarium św. Szymona z Lipnicy, Kraków, ul. Bernardyńska 2, tel / Powstał w r.1453 dzięki fundacji bpa Zbigniewa Oleśnickiego i poparciu króla Kazimierza Jagiellończyka; rozbudowywał go też Jan Długosz. Obecną świątynię w stylu wczesnobarokowym, wzniesiono w latach Do dziś zachował się m.in. ołtarz z czarnego marmuru z II poł. XVII w. dedykowany bł. Szymonowi z Lipnicy, w kaplicy pod jego wezwaniem Józef Mehoffer wykonał witraż. Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, kościół i parafia pw. Stygmatów św. Franciszka z asyżu, alwernia, ul. Klasztorna 1, tel / Klasztor powstał w 1616 r. z inicjatywy Krzysztofa Korycińskiego. Idea zrodziła się w czasie zwiedzania sanktuarium Stygmatów św. Franciszka na górze La Verna (Alwernia) we Włoszech, na której św. Franciszek często się modlił, pościł, i gdzie w 1224 r. otrzymał stygmaty. Koryciński podarował bernardynom zalesioną górę Podskalne, budując tymczasowy drewniany klasztor i kościół pw. Stygmatów św. Franciszka. Alwernia to znane miejsce kultu obrazu Jezusa Ecce Homo, czczonego tu jako ikona Miłosierdzia Bożego. Sanktuarium pasyjno-maryjne, klasztor i bazylika mniejsza pw. Matki Bożej anielskiej, Kalwaria Zebrzydowska, ul. Bernardyńska 46, tel / W 1602 r. Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda i generalny starosta krakowski ufundował klasztor bernardynom. To najstarsza i jedna z największych kalwarii w Polsce, miejsce pielgrzymek do cudownego obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej. Sanktuarium wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Bernardyni posiadają też kościół i klasztor pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Tarnowie, który w 1459 r. ufundował Jan Amor Tarnowski, właściciel miasta, kasztelan krakowski i wojewoda sandomierski. W 1465 r. przełożonym wspólnoty był o. Szymon z Lipnicy (beatyfikowany w 1685 r., kanonizowany w 2007 r.). Do tego zakonu należy też kościół i parafia pw. św. Antoniego z Padwy w Zakopanem. KaPUcYNi W 1681 r. sprowadził ich do Polski Jan III Sobieski, pierwszy klasztor powstał w Warszawie, drugi w Krakowie (1695 r.), kolejne we Lwowie i Lublinie. W 1754 r. erygowano Prowincję Polską Kapucynów pw. św. św. Wojciecha i Stanisława; patronem prowincji krakowskiej jest św. Józef Oblubieniec. Ojciec Pio to najbardziej rozpoznawalny kapucyn. Mnisi w brązowych habitach przepasanych sznurem i w sandałach na bosych stopach to wizerunek żebraczego zakonnika, hołdującego zasadzie św. Franciszka pomocy ubogim. Kościół i klasztor kapucynów, Kraków, ul. Loretańska 11, tel / Zabytkowy kościół pw. Zwiastowania NMP konsekrowano w 1703 r. Wnętrze, kruchtę, krużganki zdobią epitafia wojskowe i tablice pamiątkowe ku czci wodzów ta kolekcja powstała dlatego, że kapucyni od powstania kościuszkowskiego do I wojny byli kapelanami żołnierzy. W kościele jest mogiła bezimiennych konfederatów barskich poległych w walkach w pobliżu klasztoru. Kapucyni mają też wspólnoty w Olszanicy, Tenczynie, Skomielnej Czarnej. Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w alwerni kościół i klasztor kapucynów w krakowie, ul. loretańska 11 MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

10 Kraków-Bielany klasztor Ojców Kamedułów piorunochron dla krakowa w klasztorze znajdują się bezcenne dzieła sztuki O kamedułach mówiło się, że obcują z wiecznością tak bardzo, iż jedynym ich pozdrowieniem są dwa słowa: memento mori i że śpią w trumnach. Nawet jednak po śmierci ich ciała nie kładzie się do trumny lecz na desce do niszy, która się zamurowuje. Erem na krakowskich Bielanach jest jednym z dwóch w Polsce (drugi w Bieniszewie) i jednym z 9 w świecie, należących do Kongregacji Eremitów Kamedułów z Góry Koronnej (3 we Włoszech, 2 w Polsce, po jednym w Hiszpanii, Kolumbii, USA, Wenezueli). Powstał w 1609 r. z fundacji marszałka wielkiego koronnego Mikołaja Wolskiego, który w 1602 r. sprowadził kamedułów pod Kraków i pod budowę klasztoru zapisał im wsie Mników i Mnikówek, zaś Srebrną Górę i wieś Bielany zapisał mnichom kasztelan wojnicki Sebastian Lubomirski. Kameduli wybrali górę bielańską, doszło więc do kolizji interesów marszałka i kasztelana. W sukurs Wolskiemu przyszła Anna z Branickich na Ruszczy Lubomirska i kobieca mądrość zwyciężyła Lubomirski przekazał mnichom bielańską górę, otrzymując w zamian srebrne naczynia od Wolskiego. Stąd Srebrna Góra, na której powstał barokowy klasztor i kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Marszałek Mikołaj Wolski nie szczędził pieniędzy na budowę, dzięki jego hojności powstała architektoniczna perła, bo fundator zaprosił najlepszych mistrzów do stawiania obiektu. Odcisnęły na nim jednak piętno katastrofy budowlane i pożary. W 1617 r. zawaliła się spora część kościoła, dwa wieki później ogień strawił ołtarz główny, pokrycie wieży zegarowej z wszystkimi dzwonami, dach nad kościołem i niektórymi kaplicami. Na szczęście szybko naprawiono straty. w klasztorze znajdują Się Bezcenne dzieła Sztuki, M.in.: w ołtarzu głównym obraz Wniebowzięcia NMP, obraz NMP z Dzieciątkiem oraz duże malowidła w chórze zakonnym autorstwa Michała Stachowicza, kaplice (jest ich 11 wokół kościoła): królewska, ufundowana przez króla Władysława IV nad wejściem wisi wielki złocony i rzeźbiony kartusz z herbami królewskimi, św. Krzyża, w której pod krucyfiksem umieszczona jest niewielka płaskorzeźba z alabastru przedstawiająca złożenie Chrystusa do grobu. Bielański erem odwiedzali znamienici goście, m.in. Maria Kazimiera i Jan III Sobieski przed wyruszeniem pod Wiedeń, królowie: Władysław IV, Jan Kazimierz, Stanisław August Poniatowski. Klasztor był schronieniem dla partyzantów. 9 sierpnia 2002 r. klasztor odwiedził Jan Paweł II, nazywając to miejsce piorunochronem dla Krakowa. Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

11 klasztor kamedułów na Bielanach Kraków-Bielany klasztor Ojców Kamedułów pustelnia Na srebrnej Górze W jeżdżając od zachodu do Krakowa, widać, jak pięknie prezentuje się klasztor na Srebrnej Górze. Kościelne wieże wznoszą się ponad lasem, przeciętym alejkami sprzyjającymi kontemplacji. Bo kameduli żyją z dala od świata, pogrążeni w modlitwie i oddani pracy fizycznej. dzień w klasztorze: godz pobudka godz rozpoczyna się wspólna modlitwa, po której mnisi rozchodzą się do cel i kontynuują czytanie duchowe godz mnisi zbierają się w kościele na jutrznię, po czym odprawiają mszę św., a po jej zakończeniu odmawiają tercję; kameduli nucą modlitwę, w kościele nie używają żadnych instrumentów, godz wspólne śniadanie godz praca fizyczna (odbywa się w milczeniu i skupieniu); obowiązki są ściśle podzielone i tak zaplanowane, by dzień i noc wydawały się za krótkie na pracę, godz rozpoczyna się seksta, a o modlitwa na Anioł Pański i potem czas wolny, wspólny obiad godz dzwon wzywa na nonę, godz różaniec godz kolacja, po niej duchowe czytanie godz ostatnie wspólne modlitwy w kościele, po ich zakończeniu mnisi udają się do cel na indywidualne modlitwy; przygotowują się do snu. zwiedzanie PuStelni: Zgodnie z regułą zakonną, wstęp do klasztoru codziennie przez cały rok mają wyłącznie mężczyźni. Wchodzą co pół godziny w czasie otwarcia furty od 8.00 do i od do Natomiast kobiety mają wstęp do klasztoru tylko przez 12 dni w roku: Niedziela i Poniedziałek Wielkanocny 3 maja (święto NMP Królowej Polski) niedziela Zesłania Ducha Świętego i poniedziałek po niej (Zielone Świątki, święto ruchome) niedziela po 19 czerwca druga i czwarta niedziela lipca pierwsza niedziela sierpnia 15 sierpnia (Wniebowzięcie NMP) 8 września (Narodzenie NMP) 25 grudnia (Boże Narodzenie) eremita lub pustelnik (gr. eremites, żyjący na pustkowiu): osoba, która z pobudek religijnych wycofuje się z życia w społeczeństwie i decyduje na życie w izolacji, celibacie, ascezie. poświęca się przede wszystkim modlitwie; utrzymuje się z jałmużny i/lub rzemiosła. klauzura (łac. clausus zamknięty): część klasztoru zamknięta dla obcych ogół przepisów kanonicznych ograniczających komunikowanie się zakonników z osobami z zewnątrz. MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

12 Dominikanie w beczce u białych braci kraków bazylika trójcy świętej i budynki klasztorne to wielkie dzieło architektury i sztuki K lasztor na Jasnej Górze w Częstochowie oraz w Krakowie na Skałce to dwa klasztory paulinów, które ocalały z dziejowej zawieruchy. Pod koniec XVIII w. było w Rzeczpospolitej ponad 80 klasztorów, rezydencji, parafii itp. jednostek, natomiast podczas rozbiorów zakon dotknęły liczne kasacje. Dopiero w latach 20. XX w. oraz po drugiej wojnie paulini odrodzili się i rozwinęli. Na Jasnej Górze jest dom generalny zakonu, zaś w Małopolsce klasztory i domy zakonne znajdują się w Krakowie, Miechowie i na Bachledówce k. Zakopanego. Paulini wzięli nazwę od imienia św. Pawła z Teb, sławnego pustelnika (żył w l ). Do Polski sprowadził ich z Węgier książę Władysław Opolczyk. W 1382 r. otrzymali jasnogórskie wzgórze, z Krakowem zaś związani są od 1472 r. Stało się to przede wszystkim za sprawą kanonika krakowskiego Jana Długosza, który przekazał zakonnikom w opiekę sanktuarium św. Stanisława oraz kościół pw. św. Michała Archanioła i parafię. Kronikarz dziejów Polski został fundatorem jednego z najznamienitszych obiektów K t o w czasach Gomułki, Gierka i Solidarności studiował w Krakowie, ten choć raz był w kościele Dominikanów nie tylko na mszy, ale także w Beczce. To miejsce, dla wielu tajemnicze, tętniło studenckim życiem, bowiem w krakowskiej bazylice powstało w 1964 r. duszpasterstwo akademickie. Czasy były trudne, a bracia w białych habitach mieli działać wśród studentów, ale studentów nie było Była za to podejrzliwość wobec nowatorskich metod pracy z młodymi ludźmi, do której w końcu przekonały się władze duchowne i świeckie. Do Beczki chodziło się na opłatek i jajeczko połączone ze śpiewem (nie zawsze religijnych pieśni) i dyskotekowym tańcem, na pogadanki o sektach, w latach 80. XX w. studenci pomagali internowanym opozycjonistom. Do dziś przetrwały różne formy aktywności ludzi w różnym wieku i z różnych środowisk. Dominikanie przybyli do Krakowa w 1222 r. za sprawą biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża, ale polską prowincję zakonników założył inny Odrowąż Jacek (kanonizowany w 1594 r.), który w 1221 r. przyjął habit z rąk św. Dominika (Guzmána), założyciela zakonu kaznodziejskiego, uznanego oficjalnie w 1217 r. Dziś w krakowskim klasztorze żyje ponad stu braci, też z innych krajów. Kościół i klasztor Świętej Trójcy, Kraków, ul. Stolarska 12, / , Paulini z pustelni do wiernych klasztor Paulinów na Skałce w krakowie sakralnych paulińskiego klasztoru na Skałce. Ten dziś narodowy panteon to zarówno miejsce kultu św. Stanisława, jak i miejsce spoczynku znamienitych Polaków. Paulini prowadzą też Wyższe Seminarium Duchowne. Kościół i klasztor ojców paulinów, Kraków, ul.skałeczna 15, tel / , Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

13 Jezuici dobre Miejsce dla zakonu W 1960 r. Jan XXIII nadał jej tytuł bazyliki mniejszej, a kard. Karol Wojtyła poświęcił kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu. Ściany z czerwonej cegły, detale z szarego kamienia, mozaikowe herby miast wspierających budowę, rzeźby projektu Xawerego Dunikowskiego (m. in. pomnik twórcy świątyni Fr. Mączyńskiego), bogate polichromie i mozaikowe fryzy, ołtarz Matki Boskiej Anielskiej, jedna z najwyższych wież kościelnych w Krakowie (68 m) nic dziwnego, że w 1966 r. bazylikę wpisano do rejestru zabytków. Od 1989 r. jezuici prowadzą tu Wyższą Szkołę Filozoficzno-Pedagogiczną Ignatianum ; posiadają biblioteki i archiwa, bursy. Bazylika najświętszego Serca Pana Jezusa kraków, ul. kopernika 26 K orzystne położenie na międzynarodowych szlakach, dwór królewski, Akademia Krakowska i wykształceni ludzie to wystarczyło, by w 1579 r. przybyli pod Wawel pierwsi jezuici. Przez kilka wieków rozwijali działalność duszpasterską i edukacyjną. Gdy w 1773 r. papież Klemens XIV rozwiązał zakon jezuitów na całym świecie, w Polsce jego majątek przejęła na własność Komisja Edukacji Narodowej. W 1814 r. Pius VII wskrzesił zakon, jezuici powrócili do swych dawnych miejsc i znaleźli nowe, np. w podkrakowskich Przegorzałach, Nowym Sączu (dwie parafie; dziś prowadzą akademickie liceum i gimnazjum oraz bursę), Zakopanem (kościół rektoralny Matki Bożej Nieustającej Pomocy). Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa, Kraków, ul. Kopernika / To jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej sztuki sakralnej z pocz. XX w. Znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca. W tym miejscu jezuici osiedlili się w 1868 r., szybko zbudowali kaplicę, ale była niewystarczająca, powstała więc okazała świątynia konsekrowana w 1921 r. Kościół św. Barbary, Kraków, Mały Rynek 8, tel / odzwierciedla działalność jezuitów w Krakowie. Świątynią tą władali z przerwami od 1583 r. Od 1775 r. kościołem opiekowała się Kongregacja Kupiecka. W 1780 r. za sprawą dra Andrzeja Bandurskiego w budynku zakonnym powstał pierwszy w Polsce szpital kliniczny. Później dom i kościół św. Barbary przekazano Kanonikom Regularnym Stróżom Świętego Grobu Jerozolimskiego (bożogrobcy, miechowici), którzy prowadzili szkołę i bursę. Jezuici powrócili tu w r. Drewniany krucyfiks i gotycka rzeźba Matki Boskiej Bolesnej z pocz. XV w., wspaniała barokowa balustrada przed ołtarzem głównym, odlane w Norymberdze trzyłokciowe świeczniki, relikwiarze, witraże to niektóre wspaniałe zabytki tego kościoła. Spoczywa w nim 139 jezuitów i wielu świeckich dobroczyńców. kościół św. Barbary w Małym rynku w krakowie towarzystwo jezusowe założył św. ignacy Loyola, a zatwierdził w 1540 r. papież paweł iii. Jezuici doceniali znaczenie pracy nad młodzieżą i zakładali szkoły, które kształciły na wysokim poziomie. Znani polscy jezuici to m.in. piotr Skarga, Jakub wujek, Franciszek Bohomolec, adam naruszewicz, grzegorz piramowicz zasłużeni też dla nauki. MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011

14 Misjonarze trzy domy św. wincentego W Krakowie dziś funkcjonują trzy domy misjonarzy: kościół SeMinaryJny Pw. nawrócenia świętego Pawła w krakowie, ul. StradoM- Ska 4, jest nie tylko istotną częścią Domu Stradomskiego, ale także Kościołem Matką całej Prowincji Polski Zgromadzenia Misji. Barokowa świątynia powstała w XVIII w., zaś część fasady ukończono dopiero w 1960 r. Sklepienie kościoła zdobi piękna polichromia m.in. z wizerunkami świętych misjonarskich. kościół św. wincentego a Paolo, ul. św. FiliPa w obecnym kształcie powstał w latach 70. XIX w., kiedy na Kleparz sprowadzili się misjonarze. Zbudowano go według projektu Filipa Pokutyńskiego, a na początku XX w. rozbudowano według planów Jana Zubrzyckiego. Wewnątrz jest m.in. sprowadzony z Milatynu cudowny wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego, pochodząca z Lourdes figura Matki Boskiej, rzeźba św. Wincentego a Paolo i witraż z jego wizerunkiem. kościół Pw. najświętszej Maryi Panny z lourdes, ul. MiSJonarSka 37 konsekrowano w 1894 r., kilka miesięcy wcześniej kard. Albin Dunajewski poświęcił trzy dzwony i sygnaturkę. Wśród superiorów domu zgromadzenia i proboszczów był bp Albin Małysiak ( ). Przez ponad 50 lat w dawnym budynku Małego Seminarium Księży Misjonarzy mieścił się Okręgowy Szpital Kolejowy. kościółśw. wincentegoa Paolo, kraków, ul. św. Filipa Z ałożycielem Zgromadzenia Misji w 1625 r. był Francuz św. Wincenty a Paolo ( ; w 1737 r. kanonizowany). W 1651 r., na zaproszenie Marii Ludwiki de Gonzaga, żony króla Jana Kazimierza, sprowadził księży misjonarzy do Warszawy; w 1653 r. przybyły siostry miłosierdzia. Polska Prowincja Zgromadzenia Księży Misjonarzy powstała w 1685 r., ale w Krakowie zakonnicy pojawili się w 1682 r. Wiek XVII i XIX to okres rozkwitu zgromadzenia, ale trudne chwile nadeszły w XIX i XX stuleciu, kiedy kasacji uległa część domów. kościół seminaryjny pw. nawrócenia świętego Pawła w krakowie, ul. Stradomska 4 kościół pw. najświętszej Maryi Panny z lourdes ul. Misjonarska 37 Gazeta krakowska 4 czerwca 2011 MaŁopolska sacrum

15 Postaci krakowskiego kościoła do ostatniej koronacji wawelskiej W iek XVII, a zwłaszcza XVIII dla Polski był tragicznym okresem sukcesywnego upadku potęgi. W tym czasie przeniesiono również stolicę do Warszawy, a Jan Aleksander kardynał Lipski dokonał ostatniej wawelskiej koronacji. Chociaż to właśnie pod zaborami diecezja krakowska zyskała tytuł książęcy. Piotr Skarga, SJ właściwie Piotr PowęSki ( ) jezuita, teolog, pisarz i kaznodzieja, czołowy polski przedstawiciel kontrreformacji, kaznodzieja nadworny Zygmunta III Wazy, rektor Kolegium Jezuitów w Wilnie, pierwszy rektor Uniwersytetu Wileńskiego. Założył w Krakowie Bank Pobożny dla ochrony ludzi przed lichwą i Arcybractwo Miłosierdzia. Współtwórca Unii Brzeskiej. Propagował ideę unii Kościoła katolickiego z prawiosławiem. Został pochowany w kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie. Krypta została udostępniona dla zwiedzających. Rep. adam wojnar Rep. adam wojnar Rep. adam wojnar Bernard kardynał MacieJowSki ( ). W 1602 założył seminarium duchowne w Krakowie; przyczynił się do zawarcia unii brzeskiej (1596). Za jego czasów powstały w diecezji trzy wielkie fundacje klasztorne: Mikołaj Wolski wprowadził kamedułów na Bielany (1605), Mikołaj Zebrzydowski osadził bernardynów w Kalwarii, a na Wesołą pod Krakowem przybyli z Genui karmelici bosi (1605). Jan olbracht kardynał waza ( ) syn króla Zygmunta III. 19 listopada 1632 został biskupiem Krakowa. Rok później był kreowany kardynałem diakonem. Wybrał się do Włoch, gdzie zmarł w Padwie 29 grudnia Jego ciało zostało sprowadzone do Polski, a następnie pochowane w grobach królewskich na Wawelu. Jan aleksander kardynał lipski ( ). Z biskupstwa łuckiego (1731) przeniesiony 19 XII 1732 do Krakowa i mianowany kanclerzem państwa. W 1734 koronował w katedrze krakowskiej Augusta III Sasa na króla polskiego i jego żonę Marię Józefinę. W zamian za to król poparł starania biskupa o kapelusz kardynalski. Lipski był jedynym kardynałem polskim w całym XVIII wieku. Zmarł w Kielcach 20 II 1746 roku, został zaś pochowany na Wawelu. Jan Paweł woronicz ( ). Biskup wolnego miasta Krakowa. To on przyjął na Wawelu zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki. W 1818 na mocy bulli Piusa VIII zniesiono diecezję kielecką, a jej terytorium podzielono między diecezję krakowską i nowo powstałą sandomierską.pod koniec życia Woronicz został przeniesiony do Warszawy, gdzie jako prymas Królestwa Polskiego (kongresowego) koronował cara Mikołaja I na króla polskiego. albin kardynał dunajewski ( ). Przystąpił do restauracji katedry krakowskiej: odnowił konfesję św. Stanisłwa i kaplicę Zygmuntowską. Za jego pontyfikatu w latach 1880 i 1886 do diecezji krakowskiej przyłączone zostały dekanaty leżące na południe od Wisły, które odebrano diecezji tarnowskiej. W 1889 cesarz Austro Węgier nadał biskupstwu krakowskiemu tytuł książęcy, na mocy tego dokumentu aż do 1951 r. każdy kardynał krakowski musiał pochodzić z książęcego rodu. MaŁopolska sacrum Gazeta krakowska 4 czerwca 2011