BILANS POTRZEB POMOCY SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO na 2010 r.

Transkrypt

1

2 URZĄD MARSZAŁKOWSKI w Łodzi Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi BILANS POTRZEB POMOCY SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO na 2010 r. Łódź 2009r.

3 Wydawca: Regionalne Centrum Polityki Społecznej przy Urzędzie Marszałkowskim w Łodzi ul. Snycerska 8, Łódź

4 SPIS TREŚCI Wstęp str. 5 Diagnoza województwa łódzkiego str. 5 Cele - zadania - obowiązki pomocy społecznej str. 15 Część I. Zadania gmin z zakresu zadań pomocy społecznej str. 18 Część II. Zadania powiatów z zakresu zadań pomocy społecznej str. 120 Podsumowanie str

5

6 WSTĘP Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej dla województwa łódzkiego na 2010r. sporządzony został w oparciu o zapis artykułu 21 pkt.8 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, oraz zaktualizowanej wersji Zasad przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Na podstawie danych zebranych w II kwartale 2009r. z ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie powstała zbiorcza informacja o potrzebach z zakresu pomocy społecznej na 2010r. Bilans potrzeb na 2010r. z zakresu pomocy społecznej dla województwa łódzkiego obejmuje dane ze 173 gminnych jednostek pomocy społecznej i 21 powiatowych jednostek pomocy społecznej oraz 3 jednostek realizujących zadania gminne i powiatowe. Jeden ośrodek pomocy społecznej nie przesłał danych z terenu swej gminy. Bilans składa się on z dwóch części: - pierwsza część - to zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez ośrodki pomocy społecznej, - druga część - to zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane przez powiatowe centra pomocy rodzinie. Dokument zawiera też materiał obejmujący różne planowane działania związane z projektami systemowymi realizowanymi przez: - ośrodki pomocy społecznej - Działanie 7.1. Podziałanie 7.1.1, - powiatowe centra pomocy rodzinie - Działanie 7.1. Poddziałanie DIAGNOZA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Województwo łódzkie jest położone w centrum kraju. Strukturę administracyjną regionu tworzą 3 miasta na prawach powiatu, 21 powiatów ziemskich oraz 174 gminy, w tym: 16 miejskich, 24 miejsko-gminnych i 134 wiejskie. Liczba ludności w województwie na dzień r. wynosiła: osób. Do realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej na szczeblu gminnym powołane są ośrodki pomocy społecznej. W naszym województwie jest: 135 gminnych ośrodków pomocy społecznej, 16 miejskich ośrodków pomocy społecznej, 23 miejsko-gminnych ośrodków pomocy społecznej. Ponadto 3 ośrodki wykonują zadania gminy i powiatu, w tym: 2 ośrodki pomocy rodzinie i miejski ośrodek pomocy społecznej. 5

7 Mapa nr 1 W 2008 r. w województwie łódzkim pomocą społeczną objętych było rodziny (o rodzin mniej w stosunku do 2007r.), w których żyło osób (w 2007r. w rodzinach objętych pomocą społeczną było osób). Na przestrzeni lat zmniejsza się liczba osób żyjących w rodzinach objętych pomocą społeczną. Oto przykłady: - w 2008 r. osoby te stanowiły 10,17% ludności województwa, - w 2007 r. udział procentowy osób z rodzin objętych wsparciem ośrodków wyniósł 11,93%, - w 2006 r. pomocą społeczną objętych było rodzin, a liczba osób żyjąca w tych rodzinach wyniosła osoby, co stanowiło ok. 13,38% ludności województwa. Dane w tym zakresie ilustrują wykresy nr 1 i nr 2 6

8 Wykres nr 1. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w latach ,38% ,93% ,17% ,38% ,93% ,17% ,38% ,93% ,17% 13,38% 11,93% 10,17% ,38% 11,93% ,17% 13,38% 11,93% 10,17% W łódzkim w 2008 r. pomocą społeczną objętych było (dział 5 sprawozdania MP i PS - 03 I-XII za 2008 r.) rodziny. Najliczniejszą grupę, podobnie jak rok wcześniej, stanowili beneficjenci mieszkający samodzielnie - tworzący gospodarstwa jednoosobowe. Udział ich wśród wszystkich typów rodzin wyniósł prawie 41%. Od kilku lat grupa ta wykazuje tendencję wzrostową. W 2007 r. gospodarstwa jednoosobowe stanowiły 37,58% wszystkich typów rodzin objętych pomocą, w 2006 r. samotne osoby stanowiły 34,06% ogółu rodzin. Rodziny dwuosobowe w 2008 r. stanowiły 16,13%; w 2007r. - 17,28%; w 2006r. - 18,65%, trzyosobowe w 2008 r. - 14,53%; w 2007 r. - 15,92%; w 2006 r. - 17%. Rodziny 6-osobowe i większe w 2008 r. stanowiły 5,9% rodzin ogółem (rodziny wielodzietne w 2007 r. - stanowiły 5,89% ogółu rodzin, w 2006 r. - 6,17%). Wykres nr 3 7

9 osobowe 34,06% 37,58% 41,00% 2-sobowe 18,65% 17,28% 16,13% osobowe 17,00% 15,92% 14,53% 1-osobowe 34,06% 37,58% 41,00% 4 i 5-osobowe 24,12% 23,33% 22,44% 2-sobowe 18,65% 6,17% 17,28% 5,89% - 16,13% 5,90% 3-osobowe 17,00% 15,92% 14,53% i 5-osobowe 24,12% 23,33% 22,44% 6,17% 5,89% 5,90% e 34,06% 37,58% 41,00% 18,65% 17,28% - 16,13% e 17,00% 15,92% 14,53% owe 24,12% 23,33% 22,44% 6,17% 1-osobowe 5,89% 2-sobowe 5,90% 3-osobowe 4 i 5-osobowe 6-osobowe i wi cej 34,06% 34,06% 34,06% 37,58% 41,00% 18,65% 17,28% 16,13% 17,00% 15,92% 1-osobowe Wśród rodzin z dziećmi 2-sobowe objętych 3-osobowe pomocą społeczną 4 i 5-osobowe największą grupę, 6-osobowe podobnie i wi cej jak w roku ubiegłym, stanowiły rodziny mające na utrzymaniu jedno dziecko: 38,56%, w 2007r. - 35,81%, w 2006r. - 36,06%. Natomiast rodziny z dwójką dzieci na przestrzeni lat stanowiły ok. 35% ogółu rodzin objętych pomocą społeczną. Od lat pierwsze miejsce wśród czynników przyznawania pomocy zajmowało ubóstwo. W 2008r rodziny objęte były pomocą ze względu na ubóstwo (z powodu ubóstwa pomocy w 2007 roku w łódzkim udzielono rodzinom, w 2006r rodzinom). Drugim czynnikiem przyznawania pomocy jest bezrobocie. W 2008r. pomocą objęto rodzin. (w 2007r rodziny, w 2006r rodzin). Kolejne przyczyny udzielania pomocy to: długotrwała choroba, niepełnosprawność i bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Z powodu niepełnosprawności lub choroby ośrodki pomocy społecznej w ubiegłym roku udzieliły pomocy łącznie rodzinom. Jest to liczba zbliżona do 2007r., w którym to roku pomocą objęto rodzin. Wykres nr 4. Te dwa ostatnie powody mają ścisłe powiązanie z jednym z głównych problemów polityki społecznej województwa łódzkiego tj. starzeniem się społeczeństwa. Dane statystyczne pokazują, iż w roku 2007 na 100 osób w wieku produkcyjnym w woj. łódzkim przypadało średnio 56 osób w wieku nieprodukcyjnym, dane dla kraju wynoszą 55. Wszelkie prognozy wskazują, że w województwie łódzkim będzie wzrastał wskaźnik obciążenia ludności produkcyjnej przez ludność w wieku nieprodukcyjnym. Prognozy też wskazują, iż obszar województwa łódzkiego będzie charakteryzował się większym wskaźnikiem starości demograficznej niż pozostałe województwa. Dla przykładu: w 2004 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało w naszym województwie 58 osób w wieku nieprodukcyjnym. Takie samo lub większe obciążenie demograficzne było w tym roku w innych 6 województwach kraju: kujawsko-pomorskim (58), lubelskim (64), małopolskim (61), podkarpackim (64), podlaskim (65), świętokrzyskim (62). 37,58% 37,58% 41,00% 41,00% 18,65% 18,65% 17,28% 17,28% 16,13% 16,13% 17,00% 15,92% 1-osobowe 2-sobowe 3-osobowe 4 i 5-osobowe 6-osobowe i wi cej 14,53% 14,53% 24,12% ,00% 15,92% 14,53% 23,33% 24,12% 24,12% 22,44% 23,33% 23,33% 22,44% 22,44% 6,17% 5,89% 6,17% 5,90% 5,89% 6,17% 5,90% 5,89% 5,90% 8

10 bezrobocie choroba lub lub ubóstwo ubóstwo Prognoza na 2030 rok przewiduje, że na osób w wieku produkcyjnym bezrobocie bezrobocie c oroba lub niepe nosprawno ub stwo c oroba lub niepe nosprawno ub stwo w naszym województwie przypadać będzie 76,3 osób w wieku nieprodukcyjnym (dane: Rocznik statystyczny województwa łódzkiego, 2008). Podobny współczynnik obciążenia demograficznego przewidywany jest tylko dla województwa: śląskiego (74,84) i dla województwa świętokrzyskiego (74,09). W całej populacji województwa, prócz tendencji zmniejszenia się liczby mieszkańców regionu, zauważa się wrastający w niej udział % osób w wieku poprodukcyjnym. Jak w 2004r. osoby w wieku poprodukcyjnym stanowiły 17,17% ogółu ludności, to trzy lata później udział ich wzrósł do 17,92%. Dane obrazują poniższe zestawienia tabelaryczne. Tabela nr 1. Diagnoza demograficzna województwa łódzkiego. (Dane GUS, rocznik statystyczny województwa łódzkiego, 2008). Wyszczególnienie Liczba mieszkańców w województwie łódzkim ogółem Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w województwie Udział % populacji osób starszych w populacji województwa Dane za 2004r. stan na (GUS) Dane za 2005r. stan na (GUS) Dane za 2006r. stan na (GUS) Dane za 2007r. stan na (GUS) ,17 % 17,25 % 17,62 % 17,92 % 9

11 Dalszej analizie poddano dane dotyczące stanu mieszkańców w poszczególnych powiatach województwa. Tabela nr 2. Diagnoza demograficzna województwa w skali powiatów. (Dane GUS, Województwo łódzkie 2008: podregiony, powiaty, gminy). Powiat Liczba mieszkańców - ogółem. Stan na Liczba osób w wieku 65 lat i powyżej w powiecie. Stan na Udział % populacji osób starszych w populacji ludności danego powiatu Liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Stan na Udział % osób w wieku poprodukcyjnym w populacji województwa ogółem. Stan na r. (GUS) bełchatowski , ,05 brzeziński , ,90 kutnowski , ,73 łaski , ,07 łęczycki , ,94 łódzki wschodni , ,05 łowicki , ,77 opoczyński , ,42 pajęczański , ,82 pabianicki , ,68 piotrkowski , ,14 poddębicki , ,89 rawski , ,46 radomszczański , ,71 sieradzki , ,59 skierniewicki , ,43 wieluński , ,15 wieruszowski , ,73 tomaszowski , ,18 zduńskowolski , ,03 zgierski , ,35 Miasto Łódź , ,40 Miasto Piotrków Tryb , ,27 Miasto Skierniewice , ,28 Województwo łódzkie , ,92 10

12 Z danych tych wynika, że udział ludzi w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców województwa kształtuje się na poziomie 17,92%. Największy udział osób w wieku poprodukcyjnym w całej społeczności (20,40%) występuje w mieście Łodzi. W ujęciu powiatowym - powiatem posiadającym najwięcej ludzi starych w ogólnej populacji jest: - skierniewicki (19,43 %), - łęczycki (18,94 %), - poddębicki (18,89 %), - pabianicki (18,68 %). Mapa nr 2. 11

13 Analizując poszczególne gminy wchodzące w skład powiatów dochodzimy do stwierdzenia, że: - w powiecie skierniewickim najwyższy udział ludności w wieku poprodukcyjnym w 2007r. był w gminach: Nowy Kawęczyn (stanowią 20,97% ogółu ludności), Kowiesy (20,17 %), Głuchów (19,75 %). - w powiecie łęczyckim w gminach: Góra Św. Małgorzaty (21,06 %), Daszyna (20,99 %). - w powiecie poddębickim w gminach: Zadzim (22,11 %), Pęczniew (20,30 %), Uniejów (gminy miejska i wiejska razem - 20,96 %). - w powiecie pabianickim w gminach: miasto Pabianice (19,50 %), Dłutów (19,37 %). Należy też zaznaczyć, że procesy demograficzne województwa łódzkiego wykazują niekorzystne dane w zakresie przyrostu naturalnego. O ile przyrost naturalny na 1000 ludności dla kraju na dzień r. wynosił: 0,3 to dla województwa łódzkiego -3,2. Grupa seniorów jest grupą szczególnie narażoną na proces wykluczenia społecznego. Z jednej strony ze względu na brak ofert pracy dla osób w wieku po 50 roku życia, z drugiej strony niskie emerytury i renty spychają ich odbiorców na margines życia społecznego. Co prawda, wysokość przeciętnej emerytury brutto corocznie ulega wzrostowi, ale w stosunku do wysokości wynagrodzenia przeciętnego brutto jest niskim świadczeniem, nie osiągającym nawet jego połowy. Dla przykładu: wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto na koniec 2007r. dla województwa łódzkiego wynosiła 2.298,75 zł, a wysokość przeciętnej miesięcznej emerytury i renty brutto wynosiła 1.093,62 zł. (Tabela nr 3.) Tabela nr 3. Wysokość przeciętnej emerytury i renty w województwie łódzkim a wynagrodzenie przeciętne brutto. (Dane GUS, Województwo łódzkie 2008: podregiony, powiaty, gminy). Wyszczególnienie Przeciętna emerytura i renta brutto dla województwa łódzkiego w zł. Wynagrodzenie przeciętne brutto dla województwa łódzkiego w zł. Wysokość emerytury w stosunku do wysokości wynagrodzenia Dane za 2000r. Dane za 2001r. Dane za 2004r. Dane za 2005r. Dane za 2006r. Dane za 2007r. 742,64 824,87 957,34 984, , , , , , , , ,75 2,25 razy mniejsza 2,16 razy mniejsza 2,08 razy mniejsza 2,09 razy mniejsza 2,02 razy mniejsza 2,10 razy mniejsza 12

14 W tabeli podajemy wysokości emerytury i renty brutto oraz wynagrodzenia brutto na przestrzeni kilku lat (dane: GUS - rocznik statystyczny). Z powyższego zestawienia wynika, że w 2007r., emeryt łódzki, by posiadać środki finansowe na poziomie wynagrodzenia brutto musiałby otrzymywać w skali jednego miesiąca więcej niż dwa swe świadczenia ZUS-owskie. Dane te pokazują też, że w 2007r. wysokość emerytury w stosunku do wynagrodzenia brutto Wykres była nr wynagrodzenie niższa 5. niż w emerytury/renty 2004r. Powyższe a dane wynagrodzenie ilustruje wykres w latach nr emerytura/renta brutto dla woj. emerytura/renta brutto dla woj. brutto dla woj. wynagrodzenie brutto dla woj. Wykres nr 5. emerytury/renty a wynagrodzenie w latach , , , , ,34 742, ,31 668, ,04 824, ,90 782, ,90 957, ,06 993, ,62 984, ,75 052, , , , , ,64 742, , ,76 824,87 824, , ,98 957,34 957, , ,31 984, , , , , przeci tna e erytura renta brutto dla woj dzkie o (w z ) przeci tne przeci tna e erytura renta wyna rodzenie brutto dla dla woj woj dzkie o (w (w z ) z ) przeci tne wyna rodzenie brutto dla woj dzkie o (w z ) 984, , , , , , ,75 Zatrudnienie w instytucjach pomocy społecznej W 2008 r. zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej (dane: sprawozdanie MP i PS za 2008r. dział 1.) w łódzkim wynosiło osób, w tym: - służby wojewody realizujące zadania z zakresu pomocy społecznej - 38 osób (2007r osoby, w 2006 r osób), - regionalne ośrodki polityki społecznej - 15 osób (w 2007r. i w 2006r. - 5 osób pracujących na rzecz pomocy społecznej), - powiatowe centra pomocy rodzinie osoby (w 2007r osób, w 2006r osób), - ośrodki pomocy społecznej osób (w 2007r osoby, w 2006r osób ), - domy pomocy społecznej osób (w 2007r osoby, w 2006r osób), - placówki opiekuńczo-wychowawcze osób (w 2007r osób, w 2006 r. było osób), - ośrodki wsparcia osób (w 2007r osób, w 2006r osób). 13

15 Na terenach gmin oprócz ośrodków pomocy społecznej zadania z zakresu pomocy społecznej realizują inne jednostki organizacyjne o zasięgu lokalnym finansowane z budżetu gmin ze środków na pomoc społeczną. Ośrodki wsparcia 1. Środowiskowe Domy Samopomocy W województwie łódzkim na koniec 2008r. było działających 36 środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi finansowanych z budżetu pomocy społecznej. Wśród tej ogólnej liczby placówek 26 z nich to jednostki organizacyjne o zasięgu gminnym. Śds-y prowadzone przez gminę są w: Kutnie, Łasku, Sędziejowicach, Widawie, Łęczycy, Łowiczu, Sławnie, Dłutowie, Ksawerowie, Pabianicach, Białej Rawskiej, Mokrsku, Ostrówku, Wieluniu, Aleksandrowie Łódzkim, Głownie i Piotrkowie Trybunalskim. Mapa nr 3 14

16 2. Dzienne Domy Pomocy W województwie jest powołanych 28 placówek, które prowadzone są przez gminy m.in.: Kutno, Radomsko, Aleksandrów Łódzki, Zgierz, Piotrków Trybunalski, Łódź, Sieradz. Dodatkowo jeden dzienny domy pomocy w Łodzi prowadzi inny podmiot. Ogółem w naszym regionie działają 84 ośrodki wsparcia, z których 61 prowadzonych jest przez gminę, a 23 przez inny podmiot, najczęściej przez stowarzyszenie. Wśród nich są: - noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych - 11, - jadłodajnie - 12, - kluby samopomocy - 3 Innymi jednostkami o zasięgu gminnym są: - mieszkania chronione - 8, - ośrodki interwencji kryzysowej - 4, - dzienne placówki opiekuńczo -wychowawcze - 21, - jednostki specjalistycznego poradnictwa - 1. CELE - ZADANIA - OBOWIĄZKI POMOCY SPOŁECZNEJ Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Organy administracji rządowej i samorządowej przy partnerskiej współpracy z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi organizują szeroko pojętą pomoc społeczną. Celem instytucji pomocy społecznej jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im godnego życia. Zadaniem pomocy społecznej jest przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych rodzin poprzez podejmowanie działań, które zmierzają do usamodzielnienia się osób i rodzin oraz ich pełnej integracji ze środowiskiem. Prawo korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej przysługuje: 1. osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2. cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której 15

17 mowa w art.53 ust.1 pkt.13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003r. o cudzoziemcach, zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej; 3. mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art.2 pkt.4 ustawy z dnia 14 lipca 2006r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej członków ich rodzin, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Osobom lub rodzinom może być udzielona pomoc społeczna w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, 8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze; 11) trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii, 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej. Pomoc społeczna polega w szczególności na: 1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń; 2) pracy socjalnej; 3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej; 4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej; 5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych; 6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. W zakresie ustalonych ustawą - na organach administracji rządowej oraz jednostkach samorządu terytorialnego spoczywa obowiązek zapewnienia realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej. 16

18 Strategia gminna Obowiązująca od 1 maja 2004 r. nowa ustawa o pomocy społecznej przekazała samorządom lokalnym realizację nowych zadań z obszaru pomocy społecznej. Należą do nich m.in. świadczenia alimentacyjne. Przed władzami samorządowymi oraz instytucjami pomocy społecznej na poziomie lokalnym stają do rozwiązania trudne problemy społeczne. Pogłębiające się dysproporcje dochodowe rodzin, problemy osób starszych, samotnych, ludzi niepełnosprawnych tworzą powiązany ze sobą system problemów społecznych, które decydują o sposobie i jakości życia wspólnoty lokalnej. Od skuteczności ich rozwiązywania zależy funkcjonowanie mieszkańców. Z kolei rozwiązywanie problemów społecznych należy do procesów długofalowych, rozłożonych w czasie, dlatego celowe jest strategiczne podejście, którego wyrazem są gminne strategie rozwiązywania problemów społecznych. W dokumencie tym, na podstawie wnikliwej diagnozy środowiska, wytyczone są strategiczne kierunki działania obejmujące zadania zmierzające do zmniejszenia lub likwidacji niekorzystnych zjawisk. Warunkiem pozyskiwania przez gminę środków unijnych jest posiadanie strategii. Dotyczy to też ośrodków pomocy społecznej, realizujących projekty w ramach PO KL Priorytet VII. W województwie łódzkim wymagany dokument został przyjęty w zdecydowanej większości gmin. Tylko dwie gminy (jedna z powiatu pajęczańskiego, jedna z powiatu rawskiego) poinformowały, że do końca 2009r. strategii jeszcze nie będą posiadać. 19 gmin deklaruje, że na dzień wypełniania druków do bilansu na następny rok w/w dokumentu nie mają, ale do końca bieżącego roku będzie on przyjęty. Najlepsza sytuacja jest w powiatach: łaskim, łęczyckim, pabianickim, poddębickim, wieluńskim, wieruszowskim i zduńskowolskim, w których to wszystkie gminy mają przyjętą strategię. Strategia powiatowa Posiadanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych jest wymogiem stawianym przez ustawodawcę w zapisach ustawy o pomocy społecznej i w Zasadach przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki W nadesłanych danych do bilansu potrzeb na 2010r. 21 pcpr-ów określiło, że strategia powiatowa jest już przyjęta, 3 jednostki podały, że dokument nie został jeszcze przyjęty, ale do końca bieżącego roku powiat będzie w jego posiadaniu. 17

19 CZĘŚĆ I ZADANIA GMIN Z ZAKRESU ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ I. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: 1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; 2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; 3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; 4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; 5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych; 6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; 7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom nie mającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; 8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego; 9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; 10) praca socjalna; 11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych; 13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną; 14) dożywianie dzieci; 15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; 16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu; 16a) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, 17) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego; 18) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników. Ustawodawca w tekście ustawy o pomocy społecznej opublikowanej w Dzienniku Ustaw z 2009r. Nr 175 do zadań własnych gmin o charakterze obowiązkowym dodał nowe zadania: 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; 2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 18

20 II. Do innych zadań własnych gminy należy: 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; 2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; 3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; 4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych, 5) współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. III. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę m.in. należy: 1) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 2) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną; 3) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 4) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia; 5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5 a; 6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zadania gmin z zakresu pomocy społecznej Kadra pomocy społecznej - ośrodki pomocy społecznej Głównymi wykonawcami zadań socjalnych w gminach są ośrodki pomocy społecznej, wchodzące w skład lokalnej administracji samorządowej. W regionie łódzkim działa 177 ośrodków pomocy społecznej, w tym: 135 gminnych ośrodków pomocy społecznej, 16 miejskich ośrodków pomocy społecznej, 23 miejsko - gminnych ośrodków pomocy społecznej oraz 3 ośrodki wykonują zadania gminy i powiatu. Celem działania ośrodków pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, wspieranie ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb, 19

21 umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka oraz w miarę możliwości doprowadzenie ich do życiowego usamodzielnienia oraz integracji ze środowiskiem. W szczególności działania pomocy społecznej obejmują: - przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń; - pracę socjalną, - prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej, - analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, - realizację zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych; - rozwijanie nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidenty kowanych zidentyfikowanych potrzeb. Realizacja tak szerokiego wachlarza zadań jest możliwa poprzez zatrudnienie wykwali kowanej wykwalifikowanej kadry. Na koniec grudnia 2008r. w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej w województwie łódzkim zatrudnionych było osób (w 2007r osób) w tym: - w ośrodkach pomocy społecznej osób (w 2007r osoby, osób w 2006 r.). W województwie łódzkim stan zatrudnienia pracowników socjalnych w jednostkach gminnych w 2008 r. r. wynosił i i był był wyższym w stosunku do poprzednich lat, bowiem w 2007 r. na szczeblu gmin pracowało pracowników socjalnych, w 2006 r Wykres nr 6. ionych ów ps-ach Wykres nr 6. Liczba zatrudnionych pracowników socjalnych w ops-ach woj. ódzkiego w latach Wzrost ogólnej liczby pracowników socjalnych nie oznacza, że w skali województwa potrzeby w zatrudnieniu tej grupy zawodowej są coraz mniejsze. Analizując dane ze sprawozdania rocznego za 2008 r. dotyczącego stanu kadrowego ośrodków pomocy społecznej i porównując je z zapisami ustawowymi dotyczącymi wymogów ustawowych określonych w art. 110 ust.11 ustawy o pomocy społecznej wynika, że w naszym regionie występują nadal braki kadrowe. Na koniec 2008 r. niedobór pracowników socjalnych wynosił 224 osób, a w 2007 r osób. 20

22 Niedobór kadry występuje w 101 ośrodkach pomocy społecznej naszego regionu. Najgorsza sytuacja jest w gminach powiatu skierniewickiego, w którym to na 9 gmin wchodzących w skład powiatu - siedem z nich ma mniej niż 3 pracowników socjalnych oraz w gminach powiatu wieruszowskiego, w którym na 7 gmin - pięć nie spełnia wymogu ustawowego dot. zatrudnienia 3 pracowników socjalnych. W powiatach: bełchatowskim, łowickim, pajęczańskim, tomaszowskim, wieluńskim co najmniej połowa gmin z danego powiatu nie spełnia wymogów ustawowych dotyczących liczby 3 pracowników socjalnych w jednostce pomocy społecznej. Nadal dwa ośrodki pomocy społecznej: Kobiele Wielkie w powiecie radomszczańskim i Będków w powiecie tomaszowskim nie zatrudniały na koniec 2008 r. żadnego pracownika socjalnego. Podobna sytuacja miała miejsce w w/w ośrodkach w 2007 r. Poddając szczegółowej analizie powyższy temat należy wspomnieć o jego pozytywnych stronach, czyli o ops-ach spełniających zapisy art. 110 ustawy o pomocy społecznej, dotyczącego wymaganej liczby pracowników socjalnych. W naszym województwie na 177 ośrodków jest 76 takich jednostek. Najlepsza sytuacja w zatrudnieniu jest w gminach powiatu sieradzkiego, w którym to na 11 gmin wchodzących w skład powiatu - 9 zatrudnia wystarczającą liczbę pracowników socjalnych. Podobna sytuacja jest w powiecie radomszczańskim, w którym to na 14 gmin - 8 z nich spełnia wymóg zatrudnieniowy, w powiecie pabianickim 4 gminy na 7 wchodzących w skład powiatu, łęczyckim - 5 na 8 gmin, kutnowskim - 6 gmin na 11 gmin, brzezińskim - 3 gminy na 5 w powiecie. Stan zatrudnienia pracowników socjalnych obrazuje wykres nr 7 i 7A. Ośrodki pomocy społecznej nieustannie sygnalizują brak środków budżetowych na zatrudnianie nowych pracowników. Niezadowalający stan kadrowy od trzech lat mogą jednostki gminne uzupełnić sięgając po środki na upowszechnianie pracy socjalnej z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Priorytet VII. Promocja integracji społecznej. Działanie 7.1. Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji. Poddziałanie Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. Na podstawie informacji z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi przesłanej w lipcu 2009r. do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi wiadomo, że w 2008 roku zwiększyło się zatrudnienie pracowników socjalnych w ośrodkach pomocy społecznej. Dzięki środkom na upowszechnienie pracy socjalnej liczba nowo zatrudnionych pracowników socjalnych w naszym regionie wyniosła 65 osób. W kolejnym roku (2009) jednostki gminne mogły znów skorzystać ze środków unijnych na zwiększenie kadry pracowników socjalnych. Propozycje Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi w sprawie alokacji środków dla ośrodków pomocy społecznej na upowszechnianie aktywnej integracji i pracy socjalnej w województwie łódzkim objęły: - na rok osób. w przeważającej większości wsparcie skierowane było do jednostek gminnych o liczbie mieszkańców do 25 tysięcy. - na 2010r osoby, w tym dla 35 osób była to kontynuacja wsparcia pracy socjalnej z lat ubiegłych. W następnym roku (2010) gminne jednostki pomocy społecznej planują zwiększyć liczbę pracowników socjalnych o kolejne 232 osoby. Największe 21

23 22 Wykres nr 7. Wymogi ustawowe zatrudnienia pracowników socjalnych a ich zatrudnienie w ops-ach w 2008 roku braki w zatrudnieniu zatrudnienie zatrudnienie ustawowe wymogi zatrudnienia ustawowe wymogi zatrudnienia braki w Wykres nr Liczba zatrudnieniu 17 osób kutnowski kutnowski pabianicki pabianicki piotrkowski 40 piotrkowski rawski rawski sieradzki sieradzki skierniewicki skierniewicki tomaszowski tomaszowski wieruszowski wieruszowski zgierski ustawowe wy o i zatrudnienia zatrudnienie na dzie braki w zatrudnieniu zgierski ustawowe wymogi zatrudnienia zatrudnienie na dzie braki w zatrudnieniu

24 Liczba osób 400 Wykres nr 7A. - Wykres nr 7A ustawowe zatrudnienie braki w wymogi ustawowe zatrudnienie zatrudnieniu zatrudnienia braki w wymogi zatrudnieniu zatrudnienia Piotrków Skierniewice Piotrków Skierniewice ustawowe wy o i ustawowe zatrudnienia wy o i zatrudnienia zatrudnienie na dzie zatrudnienie na dzie braki w zatrudnieniu braki w zatrudnieniu 50 0 Piotrk w Potrzeby zatrudnienia dodatkowych Potrzeby zatrudnienia pracowników kierniewice d dodatkowych pracowników powiatów powiatów kutnowski kutnowski pabianicki pabianicki piotrkowski piotrkowski Piotrków Piotrków rawski rawski sieradzki sieradzki skierniewicki 411 skierniewicki Skierniewice 3 4 Skierniewice tomaszowski 7 3 tomaszowski 8 7 wieruszowski 8 8 wieruszowski 6 8 zgierski 8 6 zgierski Liczba osób 0 Piotrk w kierniewice d potrzeby zgłasza miasto Łódź osób, w następnej kolejności plasują się gminy z powiatów: radomszczańskiego, które łącznie planują zwiększenie kadry o 15 osób, gminy z powiatu sieradzkiego - 11 osób, z opoczyńskiego - 9 osób. Żadnych zmian nie planują tylko gminy z powiatów brzezińskiego i łaskiego. Tabela nr 4, 5 i 6. 23

25 Lp. powiat Ustawowe wymogi dot. zatrudnienia pracowników socjalnych w ops-ach. Stan zatrudnienia pracowników socjalnych na r. Braki w zatrudnieniu kutnowski pabianicki piotrkowski Piotrków Trybunalski rawski sieradzki skierniewicki Skierniewice tomaszowski wieruszowski zgierski Kształcenie i dokształcanie kadry ośrodków pomocy społecznej Osoby wykonujące zawód pracownika socjalnego są zobowiązane posiadać wykształcenie zgodne z ustawą o pomocy społecznej. W zawodzie pracownika socjalnego wyróżnia się stanowiska: 1) pracownik socjalny, 2) starszy pracownik socjalny, 3) specjalista pracy socjalnej, 4) starszy specjalista pracy socjalnej, 5) główny specjalista pracy socjalnej. Pracownik socjalny może ubiegać się o uzyskanie I lub II stopnia specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego. Na podstawie informacji przekazanych w połowie 2009r. przez ośrodki pomocy społecznej do RCPS Łodzi w związku z rozpoczęciem przez Departament Pomocy i Integracji Społecznej przygotowań do realizacji projektów szkoleniowych 24

26 Tabela nr 5. Potrzeby zatrudnienia dodatkowych pracowników socjalnych Lp. Powiat Potrzeby dot. zatrudnienia dodatkowych pracowników socjalnych w ops-ach w 2010r kutnowski pabianicki piotrkowski Piotrków Trybunalski rawski sieradzki skierniewicki Skierniewice tomaszowski wieruszowski zgierski w ramach Działania 1.2 PO KL powstało w formie tabelarycznej zestawienie obejmujące pracowników socjalnych chętnych do podjęcia specjalizacji I i II stopnia w zawodzie. Z nadesłanego materiału wynika, że nadal jest duże zapotrzebowanie na w/w specjalizacje. Pracownicy zgłaszają też chęć dalszego dokształcania na studiach licencjackich lub na studiach II stopnia - magisterskich. Dane zbiorcze dla województwa ilustrują tabele nr 7 i 8. W związku z realizacją w 2008r. projektu 1.20 Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników pomocy i integracji społecznej w ramach Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wdrażanego przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi zorganizowało nabór na specjalizacje w zawodzie pracownik socjalny, w efekcie którego specjalizację I stopnia - podjęło 58 osób a specjalizację II stopnia - podjęło 17 osób. Dodatkowo 52 osoby podjęły studia I stopnia, 13 osób rozpoczęły studia II stopnia. Na początku 2009r. przeprowadzony został nabór uzupełniający, w wyniku którego kolejne 6 osób 25

27 Miasto/gmina w w tym: tym: Powiat Powiat Dyrektorzy/kierownicy Dyrektorzy/kierownicy kierownika kierownika starszy specjalista pracy starszy specjalista pracy socjalnej socjalnej specjalista pracy specjalista pracy socjalnej socjalnej starszy pracownik starszy pracownik socjalny socjalny pracownik socjalny pracownik socjalny w tym: pracownicy w tym: pracownicy socjalni w rejonach socjalni w rejonach socjalnym socjalnym Aspirant pracy socjalnej Aspirant pracy socjalnej Konsultant Konsultant Radca prawny Radca prawny Pozostali pracownicy Pozostali pracownicy Kleszczów Kleszczów Kluki Kluki Rusiec Rusiec Szczerców Szczerców Zelów Zelów Brzeziny m Brzeziny gm Brzeziny m Dmosin Brzeziny gm Dmosin Rogów Rogów Bedlno Bedlno Kutno m Kutno gm Kutno m Nowe Ostrowy Kutno gm Oporów Strzelce Nowe Ostrowy Oporów Strzelce KUTNOWSKI KUTNOWSKI Koordynator ds. komputeryzacji Koordynator ds. komputeryzacji

28 Buczek Widawa Wodzierady Daszyna Grabów Witonia Bielawy Domaniewice Kiernozia Nieborów Zduny Andrespol Brójce Koluszki Nowosolna Rzgów Tuszyn WSCHODNI 27

29 Drzewica Mniszków Opoczno Ksawerów Lutomiersk Pabianice m Pabianice gm Siemkowice Strzelce Wielkie Sulmierzyce Aleksandrów Czarnocin Gorzkowice Grabica Moszczenica Rozprza Sulejów Wola Krzysztoporska Wolbórz Piotrków Trybunalski PIOTRKOWSKI PABIANICKI 28

30 Dalików Uniejów Wartkowice Zadzim Dobryszyce Gidle Gomunice Kobiele Wielkie Lgota Wielka Przedbórz Radomsko m Radomsko gm. bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd Rawa Maz. m Rawa Maz. gm Regnów Sadkowice Burzenin Goszczanów Klonowa Sieradz m Sieradz gm Warta m./gm Wróblew SIERADZKI RAWSKI 29

31 Bolimów Godzianów Kowiesy Lipce Reymontowskie Maków Skierniewice gm Skierniewice Budziszewice Czerniewice Lubochnia Rokiciny Rzeczyca Tomaszów Maz. m Tomaszów Maz. gm Ujazd Konopnica Mokrsko Osjaków Ostrówek Skomlin Wierzchlas Czastary Galewice Lututów Sokolniki Wieruszów m./gm WIERUSZOWSKI TOMASZOWSKI SKIERNIEWICKI 30

32 Szadek Zapolice Ozorków m Ozorków gm Stryków m./gm Zgierz m Zgierz gm ZGIERSKI OWOLSKI bd - brak danych 31