PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI MARCINKOWO NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały nr IV-18 /11 Rady Gminy Purda z dnia 21 stycznia 2011 r. PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI MARCINKOWO NA LATA

2 Spis treści.. 2 I. Wstęp i wprowadzenie 3-5 II.CHARAKTERYSTYKA MARCINKOWA I OKOLIC II.I położenie II.II historia II.III. demografia i bezrobocie II.IV. pomoc medyczna i społeczna.. 19 II.V. kultura, oświata i sport. 19 II.VI. środowisko, klimat i formy ochrony przyrody II.VII rolnictwo i leśnictwo II.VIII. Gospodarka II.IX. turystyka, kultura III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI MARCINKOWO III.I drogi 43 III.II wodociągi...44 III.III kanalizacja 44 III.IV gospodarka odpadami...45 III.V telekomunikacja III.VI. analiza zasobów wsi Marcinkowo IV.ANALIZA SWOT MIEJSCOWOŚCI MARCINKOWO IV.I analiza SWOT,szanse i zagrożenia V.OPIS PLANOWANYCH DZIAŁAŃ W PERSPEKTYWIE 7 LAT OD DNIA PRZYJĘCIA PLANU ODNOWY MARCINKOWA.. 52 V.I. wizja rozwoju Marcinkowa V.II misja rozwoju Marcinkowa VI.OPIS PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ 53 VI.I opis zadań do realizacji VI.II. uzasadnienie realizacji zadań VI.III odbiorcy projektu VI.IV. oczekiwane rezultaty VII. SZACUNKOWY KOSZTORYS PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ 59 VIII. HARMONOGRAM PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ IX.SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOLECZNEJ

3 I.WSTĘP Plan Odnowy Miejscowości jest jednym z najważniejszych dokumentów wsi, zapewnia jej rozwój poprawę warunków pracy i życia mieszkańców. Sporządzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach między innymi, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich działanie Odnowa i rozwój wsi. Jednocześnie stanowić będzie wytyczne dla władz Gminy Purda. Celem działania Odnowa i rozwój wsi jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Działanie umożliwi rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost ich atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej. W ramach działania pomocą finansową zostaną objęte projekty dotyczące: 1. budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów: a) pełniących funkcje publiczne, edukacyjne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, turystyczne. b) służących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, 2. kształtowania obszaru przestrzeni publicznej; 3. budowy remontu lub przebudowy infrastruktury komunikacji publicznej, 4. odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci; 5. kultywowania tradycji społeczności lokalnej. Obszarem realizacji jest Sołectwo Marcinkowo, Planu Odnowy Miejscowości dotyczy tylko obszaru miejscowości Marcinkowo. 3

4 Niniejsze opracowanie zawiera charakterystykę miejscowości, inwentaryzację zasobów służącą ujęciu stanu rzeczywistego, analizę SWOT czyli mocne i słabe strony miejscowości, planowane kierunki rozwoju, przedsięwzięcia wraz z szacunkowym kosztorysem i harmonogramem działań. to dokument, który określa strategię działań w sferze społeczno-gospodarczej na lata Niniejszy plan jest planem otwartym stwarzającym możliwość aktualizacji w zależności od potrzeb społecznych i uwarunkowań finansowych. Oznacza to, że mogą być dopisywane nowe zadania, a także to, że może zmienić się kolejność ich realizacji w zależności od uruchomienia i dostępu do funduszy UE. WPROWADZENIE Uwarunkowania Planu Odnowy Miejscowości Marcinkowo, polegają na tym, że ma on zdecentralizowany, lokalny charakter, obejmuje ograniczony teren jednej miejscowości i przygotowywany jest z inicjatywy i przez mieszkańców miejscowości. Specyfika planu polega na tym, że jest on ukierunkowany na zagadnienia cywilizacyjno-kulturowe, koncentruje się na prostych, lokalnych przedsięwzięciach, które prowadzić mają do poprawy standardu i jakości życia i bezpieczeństwa mieszkańców. Ma mniej pro-gospodarczy, a bardziej pro-społeczny i pro-kulturowy charakter. I dzięki temu może stanowić doskonałe uzupełnienie strategii rozwoju całej gminy, która zazwyczaj koncentruje się na zagadnieniach infrastrukturalnych i gospodarczych. Celem planu jest podtrzymanie lub odtworzenie atrakcyjności wsi jako miejsca zamieszkania i zaplanowanie oraz przeprowadzenie tego w sposób dostępny, oczekiwany i popierany oraz wykonalny dla lokalnej społeczności. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszej sytuacji, gdy miasta oferują konkurencyjną alternatywę zamieszkania, a rolnictwo traci swą atrakcyjność jako źródło utrzymania, 4

5 co prowadzi m.in. do migracji młodych ludzi, szczególnie tych lepiej wykształconych ze wsi do miasta. Idea odnowy Marcinkowa wyrasta z przekonania, że odnowiona, doinwestowana i ożywiona kulturowo wieś odzyska swoją atrakcyjność jako miejsce zamieszkania, zapewni swoim mieszkańcom godziwy standard i jakość życia oraz zdoła zatrzymać młodzież na miejscu. Nie jako mini-miasto, wysoko zurbanizowana i konkurująca z ośrodkami miejskimi bogactwem oferty, ale właśnie jako nowa wieś, nowoczesna, lecz ceniąca i zachowująca swój wiejski charakter i kulturową specyfikę. Plan Odnowy ma więc charakter planu małych kroków, ale w kierunku wielkich celów. Małych kroków, które podejmowane przez mieszkańców przy finansowym i organizacyjnym wsparciu gminy doprowadzić mają do trwałej poprawy miejscowych warunków życia. Korzyści wynikające z posiadania Planu Odnowy: 1. Plan umożliwia efektywne gospodarowanie zasobami takimi, jak środowisko, ludzie, infrastruktura i środki finansowe. 2. zapisanie tego procesu w formie dokumentu umożliwia stałą ocenę postępów i korygowanie błędów przez wszystkich członków społeczności lokalnej. 3. dokument umożliwia zaangażowanie władz lokalnych oraz mieszkańców w planowanie swojej przyszłości. Uwzględnienie różnych opinii, pomysłów i koncepcji często wymaga consensusu. Osiągnięty na drodze otwartej dyskusji pozwala na wypracowanie strategii, z którą będzie identyfikowała się społeczność lokalna. 4. tworzenie Planu Odnowy sprzyja realistycznej ocenie mocnych i słabych stron miejscowości a przez to przyjrzenie się możliwościom oraz potencjalnym problemom, które mogą się pojawić w przyszłości. W ten sposób można uniknąć wielu trudności. 5

6 Podstawą tworzenia Planu Odnowy jest zdanie sobie sprawy z lokalnych zasobów i potencjałów, zmobilizowanie ich, zainwestowanie w rozwój i stworzenie systemu działań partnerskich tak, aby uzyskać efekt żywiołowego przyrastania inicjatyw i kumulowania się ich skutków. Projekty wprowadzone do Planu zadań powstał w oparciu o wytyczne środowiska lokalnego i konsultacji społecznych. II. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI I JEJ OKOLIC II.I. Położenie Marcinkowo wchodzi w skład Gminy Purda, która jest jedną z najpiękniejszych krajobrazowo gmin Warmii. Teren gminy jest lekko pofałdowany, z licznymi jeziorami, w 53% pokryty lasami iglastymi i mieszanymi. Charakterystycznym elementem krajobrazu są również stawy, oczka wodne i bagna. Grunty orne zajmują powierzchnię ha Na terenie gminy jest 430 gospodarstw rolnych, w tym 40 gospodarstw o pow. powyżej 50 ha. Najwięcej jest gospodarstw o powierzchni 5-15 ha. Znaczny udział łąk i trwałych pastwisk sprzyja hodowli bydła. W Szczęsnem znajdują się również dwa prężne gospodarstwa ogrodnicze. Przez gminę przebiega linia kolejowa relacji Olsztyn - Szczytno, droga krajowa wiodąca z Olsztyna w kierunku Szczytna, drogi powiatowe zapewniające dojazd do wszystkich miejscowości gminy. 6

7 Marcinkowo- Polska warmińska wieś katolicka. Jedna z najbardziej polskich części na Warmii. Otoczona od południowego zachodu lasami Purdzkimi. Ze stacji PKP dojedziemy do Olsztyna na zachód oraz do Szczytna na wschód. na którym występuje co najmniej 35 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 14 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okolicy znajdują się liczne rezerwaty, bardzo cenne przyrodniczo jeziora, w niedalekim sąsiedztwie dużych i malowniczych jezior:, Kośno, oraz rzeki Kośno. Marcinkowo leży ok.3km. na południowy zachód od Purdy, przy drodze z Purdy do drogi Olsztyn -Szczytno ; między drogami nr 53 Olsztyn Szczytno i drogą Butryny Purda, która przecina miejscowość przez jej środek na całej długości miejscowości. Wzdłuż tej drogi znajdują się budynki mieszkalne. Dodatkowo Marcinkowo podzielone jest w poprzek trakcją kolejową z przystankiem i dworcem kolejowym 7

8 Położenie Marcinkowa 8

9 II.II. Historia MARCINKOWO (1928: Alt Mertindorf, 1938: Alt Martinsdorf) Początkowo był to majątek, który uformował się na zachodnim brzegu rzeki Kośnik, w drodze nadania kapituły warmińskiej z 21 sierpnia 1380 r. na rzecz jej wasala Marcina von Leysen. Po jakimś czasie majątek został zmieniony przez kapitułę w wieś czynszową na prawie chełmińskim. W 1577 r. zamieszkujący ją chłopi z kategorii wolnych, posiadali pasieki. Według danych z 1656 r. wieś liczyła 15 łanów (251,85 ha), a zatem była to miejscowość nie duża. Według spisu podatkowego sporządzonego w l r. po zaborze Warmii przez Prusy, na 15 łanach było 8 gospodarstw, których właściciele nosili polskie nazwiska. W 1785 r. było we wsi 19 chałup, w 1820r. 20 chałup i 70 mieszkańców, w 1836 r. 115 mieszkańców. Znaczniejszy rozwój wsi nastąpił po uruchomieniu z dniem 1 listopada 1883 r. linii kolejowej na odcinku Olsztyn-Szczytno, gdy Marcinkowo uzyskało przystanek kolejowy. Powstał jeden z większych w okolicy tartaków, istniała szkoła wiejska i placówka pocztowa. W 1925 r. wieś liczyła 339 mieszkańców. Obecnie miejscowość liczy sobie 502 mieszkańców. 9

10 Układ przestrzenny historyczny Marcinkowa to Owalnica. Aktualny układ przestrzenny to Owalnica zdegradowana. Wzdłuż drogi powiatowej znajdują się budynki jedno dwukondygnacyjne, są kryte dachami spadzistymi. Zabudowa tworzy jednolity układ rozciągnięty wzdłuż drogi powiatowej i dróg gminnych odchodzących przeważnie prostopadle od drogi powiatowej. W centrum wsi znajduje się sklep, przystanek PKS. na jej początku przystanek PKP. Przez sam środek wsi przebiega droga powiatowa, na której poboczach po lewej i prawej stronie znajdują się neogotyckie kapliczki z XIXw. Na zdjęciu widoczny jest brak pobocza dla pieszych. Ludność przemieszcza się po wyżej pokazanej drodze. Początek miejscowości stanowi osiedle powojskowe położone przy ścianie Lasu Warmińskiego, wzdłuż drogi leśnej odchodzącej od drogi nr 53 i łączącej się z drogą powiatową Butryny Purda. 1

11 Poniżej zamieszczono zdjęcie osiedla wojskowego. /Zdjęcie: osiedle wojskowe w Marcinkowie/ 1

12 W centralnej części Marcinkowa obok nowej zabudowy, znajdują się zabytkowe drewniane chaty XIX w przypominające nam o Historii i obowiązkach społeczeństwa wobec dziedzictwa kulturowego. Chata z XIXw. Marcinkowo 1

13 W Marcinkowie istnieją jeszcze zabytkowe XIXw. obiekty zabudowy gospodarczej, zdjęcie poniżej przedstawia stodołę z XIXw. 1

14 Przy wjeździe do Marcinkowa od strony Butryn, po lewej i prawej stronie drogi powiatowej znajdują się kapliczki neogotyckie z XIX w. murowane z cegły, nie tynkowane, w części górnej wnęka z krucyfiksem. Poniższe zdjęcie przedstawia kapliczkę znajdującą się po lewej stronie drogi powiatowej jadąc od strony Butryn do Purdy. 1

15 Na zdjęciu widoczna jest kapliczka z lewej jak i z prawej strony drogi powiatowej Butryny Purda. Oba obiekty sakralne, kapliczki wymagają renowacji. 1

16 W Marcinkowie znajduje się XIX wieczny budynek szkolny, aktualnie znajduje się w nim szkoła podstawowa 1

17 II.III. Demografia, bezrobocie W miejscowości Marcinkowo zamieszkuje: 507.osób( na dzień r) Tb:Nr 1.Liczba ludności Marcinkowa z roku 2010 Liczba ludności Miejscowość ogółem kobiety mężczyźni Marcinkowo Tb. Nr.2 Liczba Ludności z liczby ogółem w %-w przedziałach wiekowych. Liczba Ludności z liczby ogółem w %-w przedziałach wieku Ogółem przedprodukcyjny produkcyjnym poprodukcyjnym m ,3 68,2 W demografii widoczna jest dominacja 11,5 ludzi młodych w wieku produkcyjnym i prokreacji, tylko 11,5% ogółu osób jest wieku poprodukcyjnym. 1

18 By zachęcić młodą społeczność do pozostania w Marcinkowie oraz utrzymania statusu wsi młodej należy stworzyć samorealizacji w różnych warunki do godnej edukacji, egzystencji, dziedzinach życia społeczno- kulturalnego i gospodarczego. Tb.nr. 3 Ludność Marcinkowa stan z dnia 30 grudnia 2010 r w grupach wiekowych. Płeć /Wiek 0-3lata 4 6 lat 7 18 lat i Razem starsi(1945 i starsi (2010- ( at) 2005) ) Kobiety Mężczyźni Razem W (2004 Marcinkowie większość ( osób zatrudnionych jest w zakładach pracy Olsztyna, nieliczna grupa znajduje zatrudnienie w podmiotach gospodarczych działających na terenie miejscowości. Bezrobocie; Na dzień r. bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy było : Marcinkowo : 19 osób w tym: - kobiet :-12 mężczyzn:- 7 1

19 II.IV Pomoc medyczna i społeczna Marcinkowo Korzysta z opieki medycznej Lekarzy Rodzinnych w Olsztynie jak i Purdzie. Pomocom społeczną na terenie Marcinkowa zajmuje się: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Purdzie; prowadzi działalność związaną ze wsparciem rodzin dotkniętych problemem ubóstwa i uzależnień.. Z pomocy społecznej na dzień r. w Marcinkowie korzysta : 17 rodziny tj. 44 osoby. Powodem przyznania świadczeń z opieki społecznej jest: wielodzietność, rodzina niepełna, niepełnosprawność, z powodu bezrobocia pomoc społeczną otrzymuje 19 osób. Łączna liczba osób pobierających świadczenia społeczne stanowi ok. 8,7 % populacji zamieszkałej w Marcinkowie 1

20 II.V. Kultura, oświata, sport Warmia jest specyficznym terytorium, na którym być może najliczniej znajdują się przydrożne krzyże i kapliczki. Te małe formy architektoniczne, tak bardzo typowe dla Dominium Biskupiego, powstały na przestrzeni minionych 400-u lat. Powszechnie występują w różnorodnych miejscach prezentują różne aktualnie obowiązujące style architektoniczne, formy oraz funkcje. Od wieków są kulturowym elementem naszych przodków, którzy w ten sposób pozostawili ślad swego przywiązania do religii. Współcześnie kapliczki oraz krzyże nadal stanowią trwały pomost łączący człowieka z Bogiem. W miejscowości działa: Szkoła Podstawowa w Marcinkowie, Hala Sportowa W Marcinkowie co roku odbywają się następujące imprezy: Festyn wiejski- Radę Sołecką, Dożynki organizowane przez Parafię. Święto pieczonego ziemniaka ognisko organizowane prze Rade Sołecką Dzień Rodziny Rada Sołecka. Brak formalnych organizacji sportowych II.VI. Środowisko, klimat i formy ochrony przyrody, jak i miejscowość Marcinkowo położona jest na obszarze charakteryzującym się wysokimi walorami przyrodniczo krajobrazowymi. W koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET POLSKA, południowa i wschodnia cześć terenu gminy znajdują się w obrębie zachodniomazurskiego obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym. 2

21 Obszar gminy (według podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego) położony jest w obrębie Pojezierza Olsztyńskiego. Mezoregion ten wchodzi w skład makroregionu Pojezierze Mazurskie. Razem z Pojezierzami Wschodniowobałtyckimi jest on częścią około bałtyckiej strefy pojeziernej. Powierzchnia tego terenu na przeważającym obszarze jest falista, miejscami pagórkowata. Została ona ukształtowana przez lądolód zlodowacenia północnopolskiego - głównie w jego fazie pomorskiej, a zmodyfikowana (złagodzona) w holocenie - trwającym od około 10 tys. lat do dzisiaj. Klimat Marcinkowa, podobnie jak klimat Polski, odznacza się dużą różnorodnością i zmiennością typów pogody. Związane jest to z przemieszczaniem się frontów atmosferycznych i częstą zmiennością mas powietrza. Fluktuacje stanów pogody są nawet większe niż w pozostałych nizinnych regionach kraju, co związane jest z różnorodnością fizjograficzną podłoża: urozmaiconą rzeźbą, występowaniem dużych kompleksów leśnych, obszarów podmokłych oraz bogatej sieci wód powierzchniowych. Warmińsko-Mazurska dzielnica klimatyczna do której należy gmina Purda jest najchłodniejsza w nizinnej części Polski, a związane jest to głównie z chłodnymi zimami i wiosnami. Warunki te kształtują bardzo krótki okres wegetacyjny, który dla rejonu Olsztyna wynosi tylko około 200 dni. Dla porównania dla Szczecina i Wrocławia sezon wegetacyjny wynosi około 230 dni. Średnia roczna temperatura w rejonie Olsztyna wynosi około 7,10C. Najniższe temperatury z wielolecia notowane są w styczniu i lutym (odpowiednio 4,20C i 3,90C), a najwyższe w czerwcu, lipcu i sierpniu (odpowiednio: 16,1; 16,9 i 16,40C). Średnia liczba dni gorących (powyżej 250C) wynosi 26. Średnia liczb dni mroźnych (poniżej 00C) wynosi około 50. Roczne sumy opadów wynoszą średnio około 610 mm. Największe są latem (w lipcu około 90 mm), a najmniejsze zimą i wczesną wiosna (styczeń kwiecień; mm). Dni z opadem jest około 160 w roku. 2

22 Pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio około 106 dni w roku. Najwięcej dni pochmurnych występuje późną jesienią (w grudniu), a najmniej późnym latem (we wrześniu). Zachmurzenie generalnie jest większe w okresie późnej jesieni i zimą, mniejsze w pozostałych porach roku. Przeważają zdecydowanie wiatry z kierunku południowo zachodniego (18%). Także dość znaczny udział mają wiatry z kierunku zachodniego (13%). Częstość wiania wiatrów z pozostałych kierunków wynosi średnio około 7-10%. Przeważają wiatry słabe i o średniej prędkości. Na klimat lokalny ma wpływ rzeźba terenu. Obniżenia terenowe przyczyniają się do zalegania chłodnego, wilgotnego powietrza, dużych wahań dobowych temperatury, mniejszych prędkości wiatrów, występowania przymrozków wczesną jesienią. Topoklimat terenów wyniesionych jest na ogół bardziej sprzyjający pobytowi ludzi. Cechą ujemną jest narażenie na działanie silnych wiatrów w kulminacjach pagórków. Wody są istotnym elementem krajobrazu terenów gminy. Zajmują około 6,29 % jej powierzchni. Teren gminy mieści się prawie całkowicie w zlewisku Zalewu Wiślanego (dorzecze Wadąga - Łyny). Tylko fragment południowo-wschodniej części gminy (rejon jeziora Gim), znajduje się w dorzeczu Omulwi - Narwi. Położenie hydrograficzne obszaru gminy przy głównym wododziale jest powodem, że brak jest dużych rzek. Natomiast teren gminy obfituje w liczne strugi. Zdecydowanie największą z nich jest rzeka Kośno wypływająca z jeziora o tej samej nazwie. Jej przepływ średni w rejonie miejscowości gminnej wynosi 1,8 m 3/sek. Wody tej rzeki zasilają głównie Kanał Kiermas i w części Kanał Elżbiety. Z jeziora Klebarskiego wypływa Kanał Wiktorii, którego przepływ średni wynosi 0,6 m 3/sek. Dość znacznymi strugami są też rzeka Wardęga, wypływająca z jeziora Serwent (0,23 m 3/sek. na wysokości Pajtun) i jej prawostronny dopływ Kanał Nerwik (0,18 m 3/sek. poniżej wsi Nerwik). Ponadto ciekami podstawowymi są: Kanał Giławy prawostronny dopływ Wardęgi; Kanały: Butryny i Przykop dopływy jez. Łajs; strugi: Kaborno i Linowo oraz Kanał OZOS dopływy jez. Linowskiego; struga Purdka dopływ Kośny; Kanał Gimski uchodzący z jez. Gim. 2

23 W pobliżu miejscowości położone są znane i cenione jeziora: 1. Jezioro Kośno. Jest to duży, wydłużony akwen -12 km długości, Otoczony rozległymi kompleksami leśnymi, które stanowią 95 % otoczenia zbiornika. Obszar jeziora wraz z przyległymi lasami zajmuje łączną powierzchnię 1,232,8 ha i został uznany za rezerwat przyrody pod nazwą Jezioro Kośno (Zarz. MLiPD z 12 X 1982 r. M.P. nr 25 z 1982 r.). Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie swoistych cech Pojezierza Olsztyńskiego. Jezioro posiada korzystne cechy naturalne zaliczono je do I kategorii podatności na degradację. Największym dopływem jeziora jest rzeka Struga. W wodach dopływu z jez. Łajskiego latem zanotowano dość wysokie stężenia substancji biogennych. Odpływ rzeka Kośno pozostawała w II klasie czystości. Powołując się na Raport o stanie środowiska Województwa Warmińsko Mazurskiego z 2001 roku, ocena jakości wód jeziora wskazywała na dobrą jeszcze jakość wody II klasa czystości. W porównaniu do badań z roku 1992 nastąpiło niewielkie kierunkowe pogorszenie jakości wody. Niekorzystnymi uznano nasycenie hypolimnionu tlenem, stężenia fosforu nad dnem, a także azotu oraz stężenie fosforu w wodzie powierzchniowej w pasie południowo zachodnim (przy krańcu którego leży Łajs i do którego dopływa ciek z jez. Łajskiego). Uznano, że akwen charakteryzuje się umiarkowanym stanem zaawansowania trofii, jednak za niepokojące zjawiska uznano wysoki poziom fosforu latem w pasie południowo zachodnim, a także dominację nitkow atych sinic w letnim fitoplanktonie. Oceniono, że wciągu ostatnich czterdziestu lat zdecydowanie uległy pogorszeniu warunki tlenowe w hypolimnionie. Zagrożeń dla jeziora należy 2

24 upatrywać głównie w letniskowej miejscowości Łajs i dopływach z jezior: Łajs i Kalwa. Rzeka Kośna Rzeka ta ma spokojny nurt i szerokość od 6 do 25 metrów. Jej źródłem jest jezioro Łajs, a ujściem rzeka Pisa poniżej Barczewa. Szlak początkowo biegnie wzdłuż rzeki. Potem przy brzegu Jeziora Kośno. 2

25 Ogólny udział wód powierzchniowych gmin powiatu olsztyńskiego przedstawia się następująco: 16 14, ,79 5,73 Województwo 1,08 Powiat Dywity Olsztynek Gietrzwałd Kolno Barczewo Biskupiec Purda Stawiguda 0 1,81 1,6 1,5 Jonkowo 2,07 2 Świątki 4 4,56 4,08 3,81 Dobre Miasto 4,82 4,72 Jeziorany 6,29 6 Wyraźnie widać, że zajmuje drugie miejsce wśród wszystkich gmin powiatu, ze średnią udziału wód powierzchniowych większą od średniej powiatu i województwa. Oprócz jezior, dużym potencjałem są obszary chronione. Występują one w sporej ilości, a z najciekawszych należy wymienić: Rezerwat przyrody Jezioro Kośno; Las Warmiński; Puszcza Napiwodzko Ramucka. Prawne formy ochrony przyrody. 1. Rezerwaty przyrody Na terenie gminy zostały utworzone dwa rezerwaty przyrody: Jezioro Kośno i Las Warmiński. Obydwa rezerwaty zostały utworzone zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 12.X.1982 roku (Mon. Pol. Nr 25 z 1982 r., poz. 234). Ponadto planowane jest utworzenie rezerwatu 2

26 Południewo, obejmującego swym zasięgiem jeziora Kemno Wielkie, Kemno Małe i Pajtuny oraz przyległe torfowisko. Rezerwat przyrody Jezioro Kośno - Jezioro Kośno objęte zostało ochroną rezerwatową w 1982 r. (MP nr 25, poz. 234). Jest to rezerwat krajobrazowy, położony pomiędzy miejscowościami Łajsy i Kośno w gminie Pasym i Purda, obejmujący łącznie 1247,84 ha powierzchni (w tym 592,21 ha stanowią lasy, 41,35 ha gruntu orne, 569,19 ha wody). Został on utworzony dla ochrony swoistych cech krajobrazu pojeziernego, w tym znacznych powierzchni leśnych z leżącym w ich obrębie jeziorem Kośno z typową dla Pojezierza Olsztyńskiego roślinnością wodną. Jezioro Kośno reprezentuje pod względem limnologicznym typ jeziora mezotroficznego, pod względem rybackim jest to jezioro sielawowe. Jezioro Kośno, stanowiące zasadniczy składnik rezerwatu, liczy 551 ha powierzchni. Należy ono do grupy najgłębszych jezior województwa, odznacza się bowiem głębokością dochodzącą do 44,5 m. Jest to jezioro wydłużone, o osi skręcającej z północy na południowy-zachód. Przy północnym krańcu jeziora wybiega w ploso duży, wydłużony półwysep. Kośno jest jeziorem Oreczkiem przepływowym, i Łajskim. połączonym strumieniem z jeziorem Na wschodnim brzegu, w jego części środkowej znajduje się ujście potoku Kalwa, który doprowadza tu wody z jeziora Kalwa. Z północnego krańca jeziora wypływa rzeka Kośna. Jezioro leży w krajobrazie morenowym. Jego brzegi są w większości strome i wysokie, jedynie w północnej części płaskie lub łagodnie wzniesione. W otoczeniu jeziora występują duże powierzchnie leśne. Jezioro odznacza się interesującą szatą roślinną, co znajduje swój wyraz zarówno w bogactwie jego flory, jak też różnorodności zespołów roślinnych w wykształceniu typowym dla Pojezierza Olsztyńskiego. Jest tu większość charakterystycznych dla tych ziem zespołów wodnych i 2

27 przybrzeżnych, zespoły a wśród nich zespoły ramienic, zróżnicowane wywłócznika kłosowego, rzęsy gatunkowo grzybieni i i spirodeli, zespoły liczne rdestnic, grążeli, żabiścieku pływającego, a także liczne zespoły szuwarowe między innymi trzcinowy, pałkowy, manny mielec, szuwarów turzycowych. Równie zróżnicowanie są zbiorowiska leśne rezerwatu. Są one wykształcone w postaci boru mieszanego świeżego, boru świeżego, boru wilgotnego, lasu mieszanego i olszyny typowej. Największą powierzchnię zajmuje w rezerwacie bór mieszany i świeży. Jego drzewostan buduje sosna zwyczajna i świerk pospolity, natomiast runo zawiera w swoim składzie obok gatunków borowych, również dużą liczbę gatunków właściwych dla lasów liściastych. Nieco uboższe siedliska zajmuje w rezerwacie bór świeży, w którym, obok sosny zwyczajnej i świerka pospolitego dużą rolę odgrywa jałowiec. Znaczna powierzchnię zajmuje w rezerwacie las mieszany. Jego drzewostan buduje obok sosny zwyczajnej i drobnolistna, zwyczajny, brzoza brodawkowata. Natomiast w runie grab świerka pospolitego, przeważają gatunki właściwe dla lasów liściastych. Do również zbiorowisk lipa rzadziej występujących w rezerwacie należy bór wilgotny oraz oles, zajmujące siedliska zabagnione, o wysokim poziomie wód gruntowych. Rezerwat przyrody Las Warmiński - Jest to jeden z większych rezerwatów leśnych województwa olsztyńskiego, utworzony w 1982 r. (MP nr25, poz. 7) w gminie Purda i Stawiguda, na terenie nadleśnictwa Nowe Ramuki i Olsztyn. Jego powierzchnia wynosi 1798,18 ha, w tym jest między innymi 144,84 ha lasu, ha gruntów rolnych i 157,07 ha wód. Omawiany rezerwat względów naukowych został utworzony w celu zachowania ze i dydaktycznych obszarów leśnych o dużym stopniu naturalności oraz przełomowego odcinka rzeki Łyny, a także leżących tu jezior: Ustrych, Galik, Jełguń i Oczko. Całość wyróżnia się nieprzeciętnymi wartościami przyrodniczymi. Rezerwat leży w terenie 2

28 morenowym, sfalowanym, o wyniosłościach osiągających 35 m wysokości. Między pagórkami występują zagłębienia o różnym stopniu zabagnienia. W szacie roślinnej dominują lasy liściaste i bory mieszane, niedużą powierzchnię zajmują lasy jesionowe i olchowe oraz bagienne. Lasy liściaste, reprezentujące pod względem wielopostaciowy grąd, porastają około 50% bory wilgotne i fitosocjologicznym powierzchni rezerwatu. Buduje je w warstwie drzew przede wszystkim dąb szypułkowy, lipa drobnolistna i grab zwyczajny, w grądzie suchym trafia się ponadto sosna zwyczajna, w grądzie wilgotnym częsta jest domieszka jesionu wyniosłego. W tym typie lasu liczne są pomnikowe dęby i sosny. Bogate runo składa się w większości z gatunków typowych dla lasów liściastych, jest tu między innymi marzanka wonna, wiechlina gajowa, fiołek leśny, gajowiec żółty, gwiazdnica wielkokwiatowa, prosownica rozpierzchła, kopytnik pospolity. Obok grądu dużą powierzchnię zajmuje bór mieszany, pokrywający około 30% powierzchni rezerwatu. W składzie drzewostanu dominuje zdecydowanie sosna zwyczajna, natomiast udział gatunków drzew właściwych dla borów liściastych jest niewielki. Jest wśród nich dąb szypułkowy, grab zwyczajny i świerk pospolity. Te same gatunki tworzą prócz licznie występującej leszczyny stosunkowo obfity porost. Natomiast w runie dominują tu gatunki borowe, wśród których szczególnie wysokim pokryciem odznacza się konwalijka dwulistna, szczawik zajęczy, turzyca palczasta, sałatnik leśny, siódmaczek leśny, borówka czarna, jastrzębiec Lachenala. Oprócz obszarów leśnych granicami rezerwatu objęto także przełomowy odcinek rzeki Łyny, liczący 6,5 km długości, od miejsca jej wypływu z jeziora Łańsk poprzez przepływowe jezioro Ustrych do wsi Ruś. Łyna wyróżniająca się na tym obszarze wysoka czystością swoich wód, odpowiadających I klasie czystości, płynie w głębokiej i wąskiej dolinie. Całość wyróżnia się malowniczością i pięknem. 2

29 Znaczna powierzchnia rezerwatu, a ponadto duże zróżnicowanie siedliskowe jego biocenoz warunkują bogactwo żyjącej tu fauny. Oprócz sarny, jelenia i dzika spotkać tu można wydrę, a nawet rysia i popielicę. Liczną awifaunę reprezentuje bielik, rybołów. Orlik. Żuraw, bocian czarny, derkacz, zimorodek i muchołówka białoszyja. 2. Projektowany Park Krajobrazowy Puszczy Napiwodzko Ramuckiej i jego otulina oraz obszary chronionego krajobrazu. Obecnie w tym względzie obowiązują postanowienia rozporządzenia nr 53 Wojewody Olsztyńskiego z dnia r. w sprawie systemu obszarów chronionych w województwie olsztyńskim, wyznaczania obszarów chronionego krajobrazu oraz zasad gospodarowania na tych terenach (Dz. Urz. Woj. Olszt. nr 13/98, poz. 186), utrzymane w mocy Obwieszczeniem Wojewody Warminsko Mazurskiego z dnia 30 marca1999 r( Dz. Urzęd. Nr 15) w sprawie wykazu obowiązujących aktów prawa miejscowego, wydanych przed dniem suwalskiego, 1 stycznia 1999r dla ciechanowskiego, woj. olsztyńskiego, ostrołęckiego oraz elblaskiego, toruńskiego. Rozporządzenie - obok ochrony rezerwatowej poprzez parki krajobrazowe, wprowadza kategorię wzmożonej ochrony i ochrony umiarkowanej. Na terenie gminy Purda rozporządzenie ustanawia projektowany Park Krajobrazowy Puszczy Napiwodzko Ramuckiej i jego otulinę. W granicach projektowanego Parku znajduje się tylko południowy fragment gminy otoczenie jeziora Gim. Natomiast część południowa i środkowa terenów gminy wchodzi w skład otuliny projektowanego parku. Wzmożoną ochroną krajobrazu objęto ponadto tereny w północnej części gminy i jej część północno -wschodnią. Pozostałe fragmenty północnej części gminy objęte są umiarkowaną ochroną krajobrazu (wyznaczaną na terenach mało odpornych na degradację, a nie 2

30 włączonych do wyższych form ochrony) Jest to obszar położony w zlewni pojeziernej, a nie objęty wzmożoną ochroną krajobrazu. Puszcza Napiwodzko-Ramucka (kod obszaru PLB280007) wpisana jest do sieci NATURA Puszcza Napiwodzko-Ramucka jest rozległym, zwartym kompleksem borów sosnowych, w którym dorodne, stare drzewa są miejscem gniazdowania dużych ptaków drapieżnych: bielików, rybołowów i orlików krzykliwych. Liczne zbiorniki wodne zapewniają bielikom i rybołowom odpowiednio obfite zasoby pokarmu. Torfowiska i łąki tego obszaru są lęgowiskami cietrzewi i derkaczy. Z powodu występowania wspomnianych gatunków oraz lelków i bardzo nielicznych już krasek. Puszcza jest ostoją ptaków o randze europejskiej. Położenie Obszar specjalnej ochrony ptaków o powierzchni ,9 ha położony jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego na północny-wschód od Nidzicy. Obejmuje obszar drugiego pod względem wielkości kompleksu leśnego Warmii i Mazur rozciągającego się między Szczytnem a Olsztynkiem. Historia geologiczna i ukształtowanie Krajobraz rejonu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej uformowany został kilkanaście tysięcy lat temu podczas i pod koniec ostatniego zlodowacenia. Obszar ten leży na podłożu morenowym i sandrowym. Polodowcowe zagłębienia wypełniają jeziora, a doliny kształtowane są przez kilka niewielkich rzek. Rzeźba tego terenu jest bardzo urozmaicona (różnice w wysokości dochodzą do 70 m, a najwyższy punkt wynosi się na 229 m. n.p.m.). W Puszczy rozsianych jest wiele małych zbiorników wodnych, lecz oprócz nich znajdują się tu większe jeziora: Łańskie (1070 ha), Kośno (552 ha) i Omulew (549 ha). Puszcza ma też bogatą sieć cieków wodnych, w której większe są rzeki: Omulew, Łyna i Orzyc. Ekosystem Obszar w ponad 70% pokrywają lasy. Dominują w nich rozmaite siedliska borowe 3