MiesiÊcznik DZIEÑ GWIEZDNYCH WOJEN 4 MAJA. Biuletyn Informacyjny ŒKF 2013Nr. maj

Transkrypt

1 MiesiÊcznik Biuletyn Informacyjny ŒKF 2013Nr 212 maj 4 MAJA DZIEÑ GWIEZDNYCH WOJEN

2 Galeria Dzieñ Gwiezdnych Wojen Nie wszyscy może wiedzą, ale 4 maja obchodzimy Dzień Gwiezdnych Wojen. Dlaczego wtedy? Jednym z motywów jest wspomnienie Ruchu 4 Maja (studencki antyimperialistyczny ruch w Chinach po I wojnie światowej), którego idee zwłaszcza antyimperialne zbliżone są do głównych haseł programowych Rebelii (i rycerzy jedi). Jednak jak podejrzewam głównym powodem jest zabawna gra słów (po angielsku): słynne May the Force be with you (czyli Niech Moc będzie z tobą ) brzmi całkiem jak May the fourth be with you (czyli Czwarty maja z tobą ). Zabawny przypadek, ale w końcu Dzień Gwiezdnych Wojen nie jest całkiem poważnym świętem. A skoro tak, w galerii prezentujemy serię fanowskich przeróbek najbardziej chyba znanej postaci filmu: Dartha Vadera. Warto zobaczyć w szczególności dowodzą one, jak bardzo kultowy jest ów czarny lord sithów. Wszystkie kostiumy pochodzą z rozmaitych fanowskich konkursów. PWC Vader korporacyjny, Vader kucharz i Vader Fawkes

3 Wstêpniak Sukcesem, zakończył się kolejny maraton filmowy przygotowany przez ŚKF oraz Centrum Sztuki Filmowej. 2 maja od godziny 20:00 kino Kosmos stało się świadkiem prawdziwej apokalipsy. Zapraszam do lektury krótkiej relacji pióra (klawiatury) Bogusia Kobica, którą zamieszczamy w numerze wraz ze zdjęciami z maratonu. Także w maju, dokładnie zaś 18 dnia tego miesiąca, miejsce miały dwie kolejne imprezy, w których braliśmy udział. Pierwsza to charytatywny piknik organizowany przez Gimnazjum nr 7 im. Henryka Sienkiewicza w Sosnowcu, podczas którego zaprezentujemy jedną z najbardziej malowniczych instalacji przygotowanych przez klub Szachy Czarodziejów. Druga z imprez to spotkanie miłośników filmu (oraz bohaterów filmu) Avengers, które odbyło się wieczorem w siedzibie klubu. Na czerwiec zaplanowaliśmy dwa ważne wydarzenia. Pierwszym z nich jest Seminarium Literackie, które tradycyjnie odbędzie się w hotelu Skaut w WPKiW. Zapraszamy wszystkich od 14 do 16 czerwca Akredytować można się pod adresem krzysiek.legion@wp.pl lub pod numerem telefonu Noclegi jeszcze są, mamy także miejsca dla osób chcących współtworzyć program imprezy. Z okazji ogłoszenia roku 2013 Rokiem Janusza A. Zajdla, gościem honorowym Seminarium Literackiego będzie pani Jadwiga Zajdel wdowa po patronie najważniejszej fandomowej nagrody literackiej. Udało nam się rozpocząć współpracę z Uniwersytetem Śląskim i miło mi ogłosić, że partnerem merytorycznym Seminarium Literackiego jest w tym roku Koło Doktorantów Uniwersytetu Śląskiego. Członkowie Koła wzbogacą program seminarium między innymi o prelekcje związane ze światem Dysku wykreowanym przez Terry ego Prattcheta. W programie Seminarium tradycyjnie już ognisko, występ zespołu tańców dawnych Lorien, pokaz sztuki malowania tradycyjną henną w wykonaniu Joasi ze Śląskiego Hennowania i uroczysty bankiet. Nowością będzie pokaz teatru ognia oraz atrakcyjna niespodzianka taneczna przed bankietem. Wszystkie atrakcje oczywiście w wykonaniu klubowiczów. Tydzień przed Seminarium Literackim odbędzie się uroczyste otwarcie lokalu prowadzonego przez członków pierwszej fantastycznej spółdzielni pracy w Polsce. Pub nazywał się będzie Rudy Goblin i mamy nadzieję stanie się gościnnym miejscem dla wszystkich śląskich fantastów. Podczas otwarcia wystąpi, między innymi, zespół tańców dawnych Lorien. Organizatorzy przewidują cały weekend atrakcji. Zapraszamy! Klaudia Heintze 3

4 Wieœci 17 kwietnia 2013 insygnia Honorowego Obywatela Gmi ny Woj sławice otrzymał Andrzej Pilipiuk. Jak wiadomo, najpopularniejszy z jego bohaterów, Jakub Wę drowycz (bimbrownik i egzorcysta) mieszka właśnie w Woj sła wicach, czy też raczej pod Wojsławicami. Ceremonia odbyła się przy okazji obchodów 69. rocznicy bitwy o Wojsławice oraz 150. rocznicy Powstania Styczniowego. Była zatem uroczysta msza, orkiestra dęta OSP, składanie kwiatów pod pomnikami Kościuszki oraz Poległych Partyzantów. Dostojnicy wygłaszali przemówienia, a poczty sztandarowe stały na baczność. W imieniu Rady Gminy Wojsławice wystąpiła przewodnicząca Ewa Kozłowska, natomiast Wanda Bitner przygotowała multimedialną prezentację twórczości Andrzeja. Sam pisarz wyglądał niezwykle godnie. Gratulujemy Andrzejowi szczerze i bijemy brawo. Nie ulega wątpliwości, że dzięki jego tekstom Wojsławice stały się miejscowością znaną każdemu czytelnikowi fantastyki. 15 kwietnia zmarł Richard LePar mentier, aktor, który zagrał adm i r a ł a M o t t i e g o w Gwiezdnych wojnach. Przez ostatnie czterdzieści lat mieszkał w Anglii, ale zmarł w Aus tin (Tek sas, USA), gdzie odwiedzał rodzinę. Jego krewni napisali w oś wiadczeniu: Za każdym razem, kiedy zirytuje nas czyjś brak wiary, będziemy o nim myśleć. W wieku 66 lat Richard LeParmentier zjednoczył się z Mocą. LeParmentier wystąpił jeszcze w Ośmiorniczce z Jamesem Bondem (1983), w disneyowskim Kto wrobił królika Rogera (1988) i w Supermanie II (1980). Często bywał gościem konwentów sf, w tym również polskich (m.in. Polcon 2008 w Zielonej Górze). Był świetnym mówcą i prawdziwym ambasadorem Gwiezdnych Wojen: filmu, kultury, a także co ważne ruchu fanowskiego. 7 maja, w wieku 93 lat zmarł Ray Harryhausen, pionier animacji poklatkowej i wybitna postać przemysłu filmowego. Animacją zainteresował się, kiedy zobaczył oryginalnego King Konga z Naj bardziej znane jego produkcje to Siódma podróż Sindbada (1958), ikoniczna walka ze szkieletami w Jazonie i Argonautach (1963) czy jego ostatnie dzieło, Zmierzch tytanów z 1981, w którym metodą poklatkową zrealizował starcie Perseusza z Meduzą, oświetlaną blaskiem ognia. Harryhausen był bliskim przyjacielem wielu pisarzy i artystów, a szczególnie bliskie więzy łączyły go z Rayem Bradburym i Forrestem J. Ackermanem. Był wielokrotnie wyróżniany przez fantastów: otrzymał Nagrodę Pierwszego Fandomu (1996), trafił do Science Fiction Hall of Fame w 2005, w 2008 otrzymał od British Fantasy Society Nagrodę Karla Edwarda Wagnera za dokonania życia. W 2003 wmurowano jego gwiazdę na Hollywood Walk of Fame. W 1992 przyznano mu Nagrodę Akademii Filmowej czyli Oscara za wybitne dokonania techniczne, które wpłynęły na wizerunek przemysłu filmowego. Jego osiągnięcia prezentował wtedy Ray Bradbury, a mistrz ceremonii Tom Hanks powiedział: Niekórzy mówią Casablanca, inni mówią Obywatel Kane, ale ja uważam, że Jazon i Argonauci to najwspanialszy film, jaki powstał. Miłośnicy kosmosu pewnie wiedzą, że w os tatniej zmianie załogi na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) dowódcą został Kanadyjczyk Chris Hadfield. Nie była to jego pierwsza misja (wcześniej latał na wahadłowcach). Jednak pobyt na ISS 4

5 ( ) pokazał, że jest człowiekiem niezwykle dowcipnym, inteligentnym i nie bójmy się tych słów obdarzonym charyzmą. Przez cały swój pobyt w kosmosie prowadził twitterowy magazyn o życiu astronautów (miał prawie milion śledzących), dokonał (jako pierwszy Kanadyjczyk) wyjścia w przestrzeń, kiedy trzeba było naprawić awarię modułu. Na zakończenie (jeszcze w kosmosie) nagrał swoją wersję piosenki Davida Bowie Space Oddity (z pewnymi zmianami w tekście), a teledysk umieścił w sieci. Niektórzy twierdzą, że działalność Hadfielda w mediach społecznościowych doprowadziła od odrodzenia publicznego zainteresowania badaniami kosmosu. Brawo. Muzeum Gier w Rochester (stan Nowy Jork, USA) otworzyło stałą wystawę Game Time!, prezentującą 300 lat historii gier. Dla miłośników fantasy, jednym z ciekawszych eksponatów będzie zapewne zestaw zapisanych na maszynie kartek, znany jako Manuskrypt Dalluhna (na pamiątkę poprzedniego właściciela, Keitha Dalluhna). Tekst zdradza zaskakujące podobieństwa do pierwszego wydania gry Dungeons & Dragons z 1974, choć sam pochodzi (prawdopodobnie) z wiosny 1973 a zatem jest najstarszą znaną obecnie wersją D&D. Badacze (RPG ma już badaczy, zajmujących się historią tej dziedziny, mimo że ta jest raczej krótka) podejrzewają, że Manuskrypt używany był do testowania gry przez jej legendarnych twórców. Gary ego Gygaxa i Dave a Arnesona. Wyraźne są analogie z wcześniejszymi tworami Gygaxa i Arnesona, a także z publikowanym już D&D. Na zdjęciu widzimy stronę Manuskryptu Dalluhna (po lewej) i stronę wydanego podręcznika D&D po prawej. Ta ciekawostka może być ważnym brakującym ogniwem w historii rozwoju gier RPG. 7 maja studio Summit Entertainment pokazało pierwszy oficjalny trailer filmu Gra Endera na podstawie powieści Orsona Scotta Carda. Jest do obejrzenia na Youtube, trwa niepełne dwie minuty i jak to pierwszy trailer zawiera sporo mocno pociętych scen. Na pewno jednak możemy zobaczyć Asę Butterfielda jako Endera, Harrisona Forda jako pułkownika Graffa oraz Bena Kingseya jako Mazera Rackhama. Plus widoki ze Szkoły Bojowej oraz w retrospekcji bitwy powietrzne z Pierwszej Inwazji. Przynajmniej tak można to rozumieć. Zachęcamy. Szukając pomysłów na nowe seriale, sieci telewizyjne sięgają do kinowych archiwów. Dwa głośne filmy mają więc (podobno) powrócić, choć już na małe ekrany. Pierwszym jest Johnny Mnemonic z 1995, według opowiadania Williama Gibsona. Opowiadanie znakomite, film z Keanu Reevesem w roli głównej zyskał dość zróżnicowane opinie. Mimo pewnych irytujących uproszczeń, przedstawiał bogaty i rozbudowany świat cyberpunkowy (opisany przez Gibsona, był on wzorcem i źródłem cyberpunku). Treścią są przygody tytułowego bohatera, który korzysta z implantu w mózgu, by przenosić tajne i bardzo ważne dane. Studio filmowe planuje stworzenie serialu i w tym celu zatrudniło już scenarzystów związanych dawniej z serialem (właśc. serialami) Stargate. Jednak żadnych nazwisk nie znamy. Drugim filmem, który stanie się serialem, jest Krzyk z Sam film doczekał się trzech strasznych sequeli, a ikoną popkultury stała się maska mordercy z tego filmu. Producenci chcieliby, żeby serial reżyserował autor oryginalnego Krzyku, Wes Craven. Zobaczymy. Studio Disneya, które za ogromne pieniądze wykupiło prawa do Gwiezdnych Wojen, bardzo poważnie traktuje nowe filmy. Poważniej, niż się wszystkim wydawało. Poczynając bowiem od nowe 5

6 go filmu w reż. J. J. Abramsa roboczo nazywanego Gwiezdne wojny VII studio planuje, by w przewidywalnej przyszłości co roku (najlepiej latem) trafiał do kin nowy film. Na przemian mają to być kolejne części nowej trylogii oraz dzieła samodzielne. Jeśli uda się Disneyowi powtórzyć sukces, jaki odniósł przy uniwersum Marvela, to Gwiezdne Wojny staną się stałym i pewnym źródłem dochodów. Fani przyjdą a przynajmniej będą przychodzić jeszcze przez dłuższy czas, jeśli tylko nowe filmy utrzymają przyzwoitą jakość. Zobaczymy, jak długo. Netflix firma zajmująca się m.in. udostępnianiem filmów online, ma już na swoim koncie własne produkcje (pisaliśmy o tym w poprzednim numerze). W rezultacie staje się chyba nadzieją fanów sf, których ulubione seriale zostały nagle zakończone z powodu (jakoby) niskiej popularności. Tym razem fani zwrócili się do Netflixa z petycją, by wznowić serial Stargate Universe. Przetrwał zaledwie dwa sezony, a fani wysuwają interesujące argumenty. Według nich, widzowie Stargate Universe to ludzie młodzi, zainteresowani nauką i techniką, nowocześni. Większość oglądała kolejne odcinki nie w telewizji, a na monitorach, konsolach, tabletach itd. W rezultacie badania popularności zupełnie ich pomijały, dając w rezultacie pozory niewielkiego zainteresowania. Tymczasem było ono znacząco większe, i to w cenionej grupie wiekowej lat (cenionej przez reklamodawców). Te argumenty nie są zresztą nowe i od pewnego czasu wielu znawców wątpi dokładność tzw. indeksu Nielsena z tych właśnie powodów. Czy jednak fanów wystarczy, by cała produkcja okazała się opłacalna? Trzeba odbudować dekoracje filmu (stałe), zebrać obsadę... Nie wiadomo, ile zażądają aktorzy za powrót do serialu. Sprawa jest wątpliwa, ale bądźmy optymistami. J. Michael Straczynski, twórca Babylonu 5, swój nowy serial Sense8 będzie realizował we wspomnianym wcześniej Netflix (wspólnie z rodzeństwem Wachowski). Dlaczego zrezygnował z normalnej telewizji? Niedawno wyjaśnił to w rozmowie z fanami. Według niego, decydenci sieci telewizyjnych uważają, że seriale sf nie wzbudzą zainteresowania, ponieważ ludzi nie obchodzi, co się dzieje w kosmosie. Uważają nawet, że można tam zrobić, co się chce, bo przecież w sf nic nie musi mieć sensu. A zatem widzowie nie mają ochoty oglądać takich bezsensownych produkcji. Uważają, że w sf zawsze musi chodzić o losy świata (w filmach kinowych często tak jest). W efekcie zdaniem Straczynskiego takie arcydzieła jak 2001; Odyseja kosmiczna w dzisiejszych czasach nigdy by nie powstały, bo ma za mało akcji. I bardzo trudno jest zmienić ten sposób myślenia. Straczynski mówi o rynku amerykańskim, ale wydaje się, że jego tezy zachowują ważność także u nas (z zachowaniem skali, oczywiście). Co zabawne, na sposób myślenia urzędników nie wpływa fakt, że np. w czołówce najbardziej dochodowych filmów są wyłącznie fantastyczne (oraz Titanic). Disney często wybiera jakieś istotne wydarzenie i stara się zrobić o nim film. Czasami można kwestionować moralność takiego postępowania (jak np. przy Pocahontas). Często też podnoszą się protesty. Niedawno studio Disne ya zaplanowało film, obracający się wokół meksykańskiego święta Día de los Muertos (Dzień Zmarłych, znany we wszystkich kulturach, ale w Meksyku obchodzony wyjątkowo barwnie). I złożył wniosek o zarejestrowanie tego święta jako znaku handlowego. Wzbudziło to zrozumiałe i powszechne protesty, pojawiła się petycja online, a także plakat Lalo Alcaraza. Wkrótce potem Disney wycofał wniosek, ale nie przyznał, że powodem były protesty (oficjalnie: zmieniły się plany co do tytułu, więc nazwy święta nie trzeba już rejestrować). To już nie pierwszy raz. Nie tak dawno studio zarejestrowało SEAL Team 6 co jest nazwą zespołu komandosów, który zlikwidował Osamę bin Ladena. I znowu, wycofał wniosek, gdyż tym razem ostro zaprotestowała marynarka wojenna. Dziwne jedynie, że amerykańskie prawo dopuszcza rejestrację terminów i słów znanych od dawna i powszechnie używanych. PWC 6

7 Nagrody ŚLĄKFA nagroda ŚKF, jest najstarszą przyznawaną w polskiej fantastyce i ma za zadanie wyróżnić osoby o największych, najciekawszych, najbardziej znaczących dokonaniach poprzedniego roku. Tradycyjnie laureatów w kategorii Fana, Twórcy i Wydawcy/Promotora Roku poznajemy podczas Seminarium Literackiego (w tym roku czerwca). Dzisiaj publikujemy listę nominacji, każdą z krótkim uzasadnieniem. A zatem: FAN ROKU 2012: Piotr Derkacz (Druga Era) Trudno uwierzyć w to, że Klub Fantastyki Druga Era nigdy jeszcze nie był nominowany do Śląkfy. Istniejący od 1997 roku klub, organizator Pyrkonów, Poznańskich Dni Fantastyki, Polconów (w roku 2005 i 2011) oraz wielu mniejszych imprez dla miłośników fantastyki z Poznania i okolic już wiele lat temu stał się jedną z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych tego typu organizacji w Polsce. Od piętnastu lat (z dwuletnią przerwą) prezesem klubu jest Piotr Derkacz postać darzona ogromną, zasłużoną sympatią. Erudyta, organizator, mediator i dobry duch poznańskiego fandomu. Jego spokój i pogoda ducha w połączeniu z talentami organizacyjnymi sprawiają, że w Drugiej Erze świetnie czują się nie tylko młodzi fani fantastyki, ale też niezwykłe, wyraziste osobowości z długim fandomowym stażem. Nominacja do Śląkfy w kategorii Fana Roku 2012 jest dowodem naszego uznania dla pracy prezesa oraz dla działalności całego klubu. Parafrazując popularne na konwentowych imprezach zawołanie, napiszę dziś: Druga Era kwiat fandomu!. Klaudia Heintze Mateusz Dajmos Frowal (WWFF) Grupa WWFF (We Work For Food) to stowarzyszenie wywodzące się z Sekcji 9 (mangowej) Śląskiego Klubu Fantastyki. Jeszcze jako część ŚKF jej członkowie stworzyli jeden z pierwszych mangowych konwentów w Polsce Asucon. Po usamodzielnieniu się grupa nadal organizuje konwenty mangowe. Z inicjatywy WWFF powstały takie imprezy jak Balcon, PROJECT 2011, DubleBack i Gathering. Wspiera organizacyjnie także wiele innych imprez tematycznych między innymi wskrzeszone przez ŚKF Asucony. Inicjatywą obecnego lidera grupy Mateusza Dajmosa Frowala są cykliczne spotkania fandomu mangowego pod nazwą Śląskie SPODkania Fandomowe. Wiele lat społecznej pracy dla fandomu, niesłabnące zaangażowanie i wielka życzliwość WWFF u dla środowisk mangowych w całej Polsce zasługują na to, by docenić je i nagrodzić. Klaudia Heintze 7

8 Wojciech Rzadek Od 1998 roku odbywa się w Polsce turniej mający wyjątkowe znaczenie dla miłośników gier fabularnych. Wydarzenie to ma na celu nie tylko wybranie najlepszego mistrza gry, ale również scala fandom RPG z całego kraju w duchu zdrowej rywalizacji i zabawy. Pomimo jego elitarności daje on również szansę poznania, czym są gry fabularne osobom niezaznajomionym z tematem poprzez uczestnictwo w sesji jako gracz lub widz. Organizacja i promocja tego przedsięwzięcia wymaga poświęcenia od kogoś swojego prywatnego czasu oraz sił. Z tych właśnie powodów nominuję do nagrody Śląkfy w kategorii Fana Roku organizatora i opiekuna turnieju Pucharu Mistrza Mistrzów, Wojciecha Rzadka. 8 Jerzy Nowak Daniel Krejt Zalewski (Ulice Ankh Morpork) Trudno jest oceniać jakość i ilość pracy włożonej w prowadzenie forum i strony internetowej, mogę jedynie się domyślać, że robią to pasjonaci pozytywnie zakręceni, którym pasji i zapału starczyło na wiele lat. O Uamkach jak czasem nazywa się uczestników forum Ulice Ankh-Morpork, słyszałam od dawna. Forum się rozwijało, uczestnicy od czasu do czasu spotykali się na żywo, organizując sobotnio-niedzielne spotkania. Z czasem forum rozrosło się i wypączkowało w stronę internetową [hmm portal?] dyskowe.info. Wszystko (no, prawie wszystko), co chcielibyśmy wiedzieć (a czego się nie dowiemy, pytając innych w okolicy) na temat Terry'ego Pratchetta, jego twórczości oraz wszelakich różności około ŚwiatoDyskowych tam się znajduje. Strona w dalszym ciągu się rozwija, działalność forum również. Robią dobrą robotę i tyle. I za to twórców i administratorów strony nominuję. Małgorzata Pudlik TWÓRCA ROKU 2012 Jakub Ćwiek W ubiegłym roku ukazała się kolejna powieść Jakuba Ćwieka Chłopcy, będąca historią dorosłych już Zagubionych Chłopców z powieści Jamesa Barrie'ego. Chłopcy to dziesiąta książka Kuby (w tym roku ukazała się już jedenasta: Dreszcze), co jak na niecałe dziewięć lat pisarskiej kariery jest dorobkiem znacznym. Ponieważ przez długi czas autor był członkiem jury Śląkfy, to nominacja do Nagrody byłaby czymś niewłaściwym. Teraz uważam ją nie tylko za właściwą, ale wręcz za całkowicie słuszną i konieczną. Jury najstarszej w Polsce nagrody z dziedziny fantastyki nie powinno pominąć dorobku jednego z bardziej znanych autorów, docenionego już przez fanów (ubiegłoroczna Nagroda Janusza A. Zajdla). Mam nadzieję, że w tym roku jury przyzna Śląkfę właśnie temu autorowi. Ela Gepfert Aleksander Głowacki Na zachodnich rynkach wydawniczych sięganie do kanonu dzieł z domeny publicznej to rozbudowany i prężny biznes nowe przygody Sherlocka Holmesa, nowe romanse pana Darcy ego i nowe nadejścia Cthulhu cieszą się niesłabnącą popularnością. Tymczasem rodzimi twórcy nadal odnoszą się do klasyki trochę nieufnie, a trochę z brakiem zainteresowania, traktując ją albo jak świętość, której nie wolno naruszać, albo szkolne nudy, które nikogo nie zafascynują. Autor Alkaloidu przetarł tutaj pionierski szlak. Nie chcę wnikać w to, czy książka sprawdziła się w roli kontynuacji i jak wypadła w porównaniu z szacownym pierwowzorem. Uznanie należy się autorowi za samo dostrzeżenie fantastycznego potencjału tkwiącego w klasycznej powieści

9 (szalony naukowiec, rewolucyjne odkrycia właściwości substancji) i próbę zreinterpretowania klasyki przez nadanie jej fantastycznego szlifu. Alkaloid to istny festiwal pomysłów i efektów specjalnych składających się na sprytną, a miejscami zabawną reinterpretację wydarzeń znanych nam z historii. Nawet jeśli trudno to uznać za prawdopodobną historię alternatywną, a Alkę za prawdopodobną substancję, czytelnik i tak daje się porwać korowodowi wydarzeń składających się na szaleńczy wyścig przez psychodeliczny świat, w którym wszystko jest możliwe. Autor wykorzystał pewien kapitalny pomysł: każdemu rozdziałowi towarzyszą fragmenty tekstów stylizowanych na źródła z epoki są tam listy, depesze, wycinki z gazet i prywatne notatki. Oto znana aktorka deklaruje, że tonik Alka zawsze dodaje jej sił witalnych i zaświadcza swoją podobizną. Możemy podejrzeć fragment z prywatnego notesu doktora Freuda zapisującego sesje z księżniczką Nemi albo fragment listu wysłanego Wokulskiemu przez Thomasa Edisona. Choćby same te dwa elementy: sięgnięcie do klasyki i nowatorska forma, pełna zabawnych smaczków, wystarczają, by na tle zeszłorocznych publikacji wyróżnić Aleksandra Głowackiego za Alkaloid. Krystyna Chodorowska Ireneusz Konior Grafiki Ireneusza Koniora już od kilku lat możemy podziwiać na okładkach książek wydawnictwa MAG, jednak ustawiając je obok siebie, trudno chwilami uwierzyć że wyszły spod ręki tego samego twórcy. Nawet biorąc pod uwagę tylko książki wydane w zeszłym roku, obok prostych, stylizowanych okładek Atlasu chmur czy Reamde mamy nastrojowy krajobraz z parowcem, zdobiący Czarodziejski labirynt, Smoka Griaule jakby żywcem wyjętego ze średniowiecznej płaskorzeźby czy w końcu tajemniczą postać, jeśli mogę ją tak określić, z okładki Drooda. I właśnie ta ostatnia okładka wzbudza we mnie mającej do twórczości Simmonsa stosunek dość ambiwalentny chęć zakupu książki i sprawdzenia, kogo lub co ona przedstawia. Chyba trudno o lepszą rekomendację dla autora okładki. Joanna Słupek Wit Szostak Dlaczego Wit (znowu)? Bo jest świetny. Bo pisze o nas, o moim ukochanym Krakowie. Bo bohater jest podobny do mnie czy raczej, zachowując należyte królowi proporcje ja jestem podobny do niego. Bo fabuła jest niespieszna i można ją smakować. Bo lubię tego typu literaturę. Andrzej Kowalski Robert Wegner Gdyby kiedykolwiek w Sevres chcieli położyć obok wzorca metra i kilograma wzorzec dobrego opowiadania fantasy, powinni sięgnąć po utwory Wegnera, napisał w Nowej Fantastyce Wojciech Chmielarz i trudno się z nim nie zgodzić. Pierwsze dwa tomy Opowieści z meekhańskiego pogranicza to zbiory dynamicznych, przemyślanych, świetnie skonstruowanych i powiązanych fabułą opowiadań. Pisząc Opowieści z meekhańskiego pogranicza. Niebo ze stali Robert Wegner zrobił krok naprzód. Stworzył powieść konstrukcję bogatą, złożoną i konsekwentną. Doceniając zarówno wcześniejsze dokonania Wegnera, jak i rozwój jego talentu, nominuję go do Śląkfy w kategorii Twórca Roku Jednocześnie 9

10 mam nadzieję, że ten dowód uznania utwierdzi autora w przekonaniu, że decydując się tworzyć literaturę, obrał dobrą drogę. Klaudia Heintze Andrzej Ziemiański Andrzeja Ziemiańskiego miłośnikom fantastyki przedstawiać nie trzeba. Znają go i cenią zarówno miłośnicy fantastyki naukowej, jak i wielbiciele fantasy. Jego książki uznawane są za sztandarowe przykłady literatury akcji gatunku dynamicznego, pełnego wyrazistych postaci i emocji. I tak już chyba pozostanie, choć tworząc powieści w rodzaju Miecza Orientu dowiódł Ziemiański, że potrafi wyjść poza gatunek, z którym jest utożsamiany. W roku 2012 w ręce czytelników trafiła pierwsza część Pomnika cesarzowej Achai kontynuacji kultowego już cyklu Achaja, którego pierwszy tom nominowany był do Nagrody im. Janusza A. Zajdla w roku Nominuję Andrzeja Ziemiańskiego do nagrody Śląkfa nie tylko dla uczczenia dekady z Achają i inauguracji nowej trylogii cyklu, lecz także po to, by docenić profesjonalizm, z jakim Ziemiański tworzy literaturę popularną bez kompleksów. Klaudia Heintze WYDAWCA/PROMOTOR ROKU 2012 Marcin Banach (Tisso Toys) Pierwszego lipca tego roku Tisso Toys będzie obchodzić trzecie urodziny. Oznacza to, że już od trzech lat firma wypełnia dotkliwą lukę na naszym rynku, oferując figurki bohaterów naszego dzieciństwa. Z racji profilu Śląkfy zwrócę uwagę na trzy serie figurek: Tytusa, Romka i A Tomka oraz profesora T Alenta z komiksów Papcia Chmiela; Smoka Wawelskiego, Bartłomieja Bartoliniego, profesora Gąbki (kadra naukowa ma silną reprezentację!) i tajemniczego (oczywiście) Don Pedra z kreskówki na podstawie powieści Stanisława Pagaczewskiego; oraz Kajka, Kokosza, Milusia, Kaprala, Hegemona i Łamignata z komiksów Janusza Christy. Z okazji tegorocznej nominacji firmie życzę dalszych sukcesów, a sobie kolejnych figurek, które dołączą do Milusia i Don Pedra zerkających spod monitora, czy aby nie piszę o Tisso Toys czegoś niepochlebnego na swoje (?) szczęście nie mam się na co uskarżać. Joanna Słupek Marcin Beme (Audioteka) MDPL (czyli serwis Audioteka) to nie tylko sklep z audiobookami to również producent i wydawca książek w wersji audio. Jednak tym, co zasługuje na szczególne docenienie w aktywności Marcina i prowadzonej przez niego firmy, jest reaktywowanie profesjonalnych słuchowisk. Produkcje, które powstały na bazie prozy Andrzeja Sapkowskiego, Georga R. R. Martina, a ostatnio Stanisława Lema robią wrażenie nie tylko rozmachem (pracuje przy nich często ponad setka osób), ale i doskonałą jakością warstwy muzycznej. Taki efekt udało się osiągnąć tylko dzięki profesjonalizmowi i zaangażowaniu zespołu Audioteki. Zaangażowaniu, które zasługuje na docenienie i Śląkfę. Witold Siekierzyński 10

11 Andrzej Jakubiec (Ars Machina) Sytuacja na rynku okołoliterackim jest kiepska, to wszyscy wiedzą. Kolejne wydawnictwa padają jak muchy albo przynajmniej ograniczają działalność. I oto w tych niesprzyjających czytelnictwu czasach pojawiła się Ars Machina, niewielkie wydawnictwo założone przez grupę tłumaczy. Wydawnictwo, dodajmy, które książki sprzedaje nie poprzez sieć dużych księgarni, ale przede wszystkim przez internet. Pomysł w pierwszej chwili może wydawać się desperacki, a jednak Ars Machinie nie tylko udało się przetrwać na rynku, ale w dodatku jej oferta z roku na rok wygląda coraz bardziej interesująco ukazał się tu m.in. cykl Ryfterzy cenionego autora SF, Petera Wattsa. Warto również wspomnieć, że Ars Machina pod różnymi względami stara się być wydawnictwem przyjaznym czytelnikom. Dzięki bezpośredniej dystrybucji jej książki są tańsze, Ars Machina dba także o jakość wydania oraz o to, by zamówione pozycje jak najszybciej znalazły się na półce zamawiającego. Słowem, to wydawnictwo tworzone przez grupę pasjonatów, dla których ważniejsza od dużego zysku jest satysfakcja czytelnika. Warto wspierać takie inicjatywy. Anna Kańtoch Kasia Sienkiewicz-Kosik i Rafał Kosik (Powergraph) Wydawnictwo Powergraph wyrosło na jednego z najciekawszych graczy na rynku polskiej fantastyki. Jego oferta obejmuje szerokie spektrum: inteligentną rozrywkę i ambitne poszukiwania, literaturę dla młodzieży i dla dorosłych, powieści samodzielne, cykle, jak również antologie opowiadań. Książki wydawane przez Powergraph charakteryzują się dużą starannością edytorską, są również atrakcyjne wizualnie niemal wszystkie wydane w zeszłym roku pozycje ukazały się w twardej oprawie. Na szczególną uwagę zasługuje ambitna, balansująca na pograniczu gatunków seria Kontrapunkty, która zasłużenie zbiera znakomite recenzje i za którą jak również za całokształt działalności z przyjemnością nominuję Powegraph do tegorocznej Śląkfy. Krzysztof Wójcikiewicz Łukasz Kuśnierz (Sine Qua Non) Wydawnictwo Sine Qua Non nie jest firmą, która odruchowo przychodzi na myśl, kiedy chodzi o fantastykę. Wydaje się wręcz, że adresatami jego książek są ludzie dość od fantastyki odlegli (przynajmniej w stereotypach). Sine Qua Non bowiem znane jest przede wszystkim z biografii znanych sportowców i muzyków stąd książka o Leo Messim czy o Davidzie Bowiem. Mimo jednak ugruntowanej pozycji w tym segmencie kierownictwo zdecydowało się na dość ryzykowne posunięcie wejście na zupełnie nowy (i zapewne obcy) rynek fantastyki. Cykl SQN Czerwony to właśnie seria horrorów i thrillerów. Wśród nich znalazła się też przedostatnia powieść Jakuba Ćwieka Chłopcy oraz co jeszcze bardziej niezwykłe komiks Kłamca Viva L Arte według scenariusza Jakuba Ćwieka, do którego grafiki przygotował Dawid Pochopień, a pokolorował je Grzegorz Nita. A już się wydawało, że komiksy w Polsce to domena wydawnictw specjalistycznych. Za tę odwagę i rozmach uważam, że Wydawnictwo Sine Qua Non zasługuje na wyróżnienie Śląkfą. Piotr W. Cholewa 11

12 W czwartek, 16 maja, poznaliśmy książki nominowane do Nagrody Literackiej NIKE. NIKE przyznawana jest przez jury, a składa się ze statuetki oraz 100 tysięcy złotych. W tym roku wśród dwudziestu nominacji znalazło się 9 powieści oraz po raz pierwszy komiks. Natomiast wśród tych dziewięciu mamy trzy związane z fantastyką. Przede wszystkim Fugę Wita Szostaka, trzeci tom krakowskiej trylogii, powrót Bartłomieja Chochoła (recenzję z tej książki publikowaliśmy w Miesięczniku). Druga to Morfina Szczepana Twardocha książka właściwie niefantastyczna, ale Szczepan tradycyjnie kojarzony jest z fantastyką. Trzecia Noc żywych Żydów Igora Ostachowicza, połączenie motywów Nocy żywych trupów z holokaustem. Komiks Przygody na bezludnej wyspie Macieja Sieńczyka opowiada o wyimaginowanej wyprawie, katastrofie i lądowaniu na wyspie nie do końca bezludnej. To na razie tzw. szeroki finał. Na początku września poznamy pięć tytułów, które przeszły do ścisłego finału. Zwycięzcę poznamy w pierwszą niedzielę października. Nagroda im. Arthura C. Clarke a jest jedną z najważniejszych nagród brytyjskich. Przyznaje ją jury w składzie dwóch przedstawicieli British Science Fiction Association, dwóch przedstawicieli Science Fiction Foundation oraz jednego z Festiwalu Filmowego SCI-FI-LONDON. Przewodniczył Andrew M. Butler z Canterbury Christ Church University. Zwycięzcą został Chris Beckett za powieść Dark Eden. Tradycyjnie otrzymał grawerowaną podpórkę do książek oraz czek na 2013 funtów. Australijczycy przyznali swoje nagrody (fanowskie) Ditmar Awards. O laureatach decyduje głosowanie fanów w tym roku był to Conflux 9. W głównych kategoriach Ditmary otrzymali: w kategorii powieść: Sea Hearts, Margo Lanagan; w kategorii nowela: Sky, Kaaron Warren; w kategorii opowiadanie: The Wisdom of Ants, Thoraiya Dyer; w kategorii zbiór opowiadań: Through Splintered Walls, Kaaron Warren. Australijska fantastyka nie jest w Polsce zbyt znana, a niekiedy szkoda. Spróbujmy więc zapamiętać te nazwiska, może będzie okazja przeczytać nagrodzone teksty po polsku. PWC 12

13 Zapiski zgryÿliwego tetryka Najnowszy numer LOCUSA z marca 2013 przynosi listę finalistów Nagrody Nebula za rok Ze zdumieniem stwierdziłem, iż znani mi są jedynie niektórzy nominaci. Wśród powieściopisarzy tylko Kim Stanley Robinson z powieścią 2312, wśród autorów mikropowieści Nancy Kress, nowel Catherynne M. Valente, a z autorów opowiadań nie znam nikogo. Wśród dwunastu nominowanych do nagrody Andre Norton znany jest mi tylko China Miéville. O czym to świadczy? Czy powoli odpłynąłem na obrzeża fantastyki? Choć nie czytam wszystkiego, co się w Polsce ukazuje przeglądam miesięczniki o książkach, czytam recenzje więc to nie to. Po prostu nie wydajemy młodych, obiecujących autorów angielskich i amerykańskich. W ogóle wydajemy mało, a więc bezpiecznie jest decydować się na książki autorów już znanych i popularnych. Zwłaszcza, że i ci dostarczają sporo nowości. Dwie, jak myślę, pokażą się szybko w Polsce, bo to dzieła pisarzy mainstreamowych MaddAddam Margaret Atwood oraz Miracles of Life: Shanghai to Shepperton autobiografia J. G. Ballarda. Neil Gaiman prezentuje dwie książki młodzieżowe: Fortunately, the Milk i The Silver Dream oraz dla dorosłych The Ocean at the End of Lane. Z dużym zainteresowaniem czekam na The Last Dark, nową powieść Stephena R. Donaldsona. Naszym wydawcom przypominam o trzeciej trylogii Donaldsona o Thomasie Covenancie Niedowiarku. Ben Bova wraca powieścią New Earth. Obecne sukcesy marsjańskiego łazika powinny zwiększyć zainteresowanie książkami Bovy. Terry Brooks prezentuje Witch Wraith, a C. J. Cherryh Protector. Lada dzień ukaże się nowa powieść Guya Gavriela Kaya River of Stars, a w czerwcu powieść Mercedes Lackey (napisana wspólnie z Erikiem Flintem i Dave em Freerem) Burdens of the Dead. Naomi Novik (aktualnie u nas wydawana) przedstawia Blood of Tyrants, a Tad Williams Happy Hour in Hell. Chętnie dowiedziałbym się od naszych wydawców, które z tych tytułów mają zamiar wydać. Do listy dopiszę jeszcze The Bread We Eat in Dreams i The Melancholy of Mechagirl Catherynne M. Valente. O The Long War Terry ego Pratchetta jestem spokojny. Andrzej Bilbo Kowalski PS: Pojawiły się reklamy drugiej części cyklu Carda Mithermages Trilogy. Po The Lost Gate nadchodzi The Gate of Thief. 13

14 14 Ksi¹ ki Zachodni portal katedry w Lugdunum Do lektury książki często zachęca/zniechęca nas notka na okładce. W tym przypadku czytamy o mrocznym i niepokojącym humorze Marka S. Huberatha, który w swej powieści zabiera nas w zaświaty Dantego, Boscha i swojej Kary większej. Nie wiem, jaką książkę czytał Michael Kandel, któremu przypisano te słowa, ale z Dantego w Portalu zdobionym posągami jest niewiele ponad to, że powieść dzieli się na sto rozdziałów, zgrupowanych w części, zatytułowane (po włosku): Piekło, Czyściec i Raj. A z Boscha nie ma tu nic zgoła. Tego malarza, owszem, wiele było w Miastach pod skałą, gdzie też mieliśmy dantejski pomysł gościa w zaświatach, żyjącego człowieka, który wstępuje na zaświatowe ścieżki i z nich powraca. Nowa opowieść Huberatha rozgrywa się wyłącznie po tamtej stronie śmierci (niestety, spoiler główny bohater nie od razu zdaje sobie z tego sprawę); wiele tu jak sądzę inspiracji Rozwodem czy Podziałem ostatecznym (w zależności od tłumaczenia) C.S. Lewisa, a w końcowych rozdziałach chyba filmem Miedzy piekłem a niebem. Gdy zaś chodzi o malarstwo dość szybko orientujemy się, że motywami przewodnimi powieści jest twórczość Luki Signorellego i Rogiera van der Weydena (w powieści występującego także pod alternatywnym, ale też historycznym imieniem Rogeleta de la Pasture). I choć mowa tu głównie o ich nieistniejących dziełach, warto przed lekturą zapoznać się z tymi istniejącymi. Warto też rzucić okiem na inne dzieła quattrocenta (włoskiego XV w.): to ich łagodną aurą, a nie grozą Boscha nasycona jest ta książka. Natomiast wiązanie tej powieści z Karą większą jest trafne. Huberath wrócił do kluczowego pomysłu tamtego opowiadania: że Piekło i Czyściec różnią się od siebie wyłącznie sytuacją pensjonariuszy. Jednak i tam, i w Miastach... przez cały czas pozostawaliśmy w domenie Potępienia (dla niektórych czasowego lub zawieszonego ). Tu mamy coś nowego jakąś formę ciągłości tej domeny z domeną Zbawienia, bo choć widzimy wyraźne tropy, mówiące o osobności prawdziwego Piekła, a wędrówka bohaterów kończy się w Raju Ziemskim, wedle Dantego stanowiącego ukoronowanie Czyśćca, akcja rozgrywa się przez cały czas w jednym miejscu/niemiejscu, gmachu/portalu. I to, mimo przetworzonych zapożyczeń z Boskiej Komedii, jest bardzo współczesne, odwołujące się do naszej, a nie późnośredniowiecznej świadomości czasu i przestrzeni. Gwoli wyjaśnienia: Refrigerio czyli miejsce ochłody, któremu przypisał autor dziewięć rozdziałów, to nie przedsionek Czyśćca, lecz jego teologiczny poprzednik, starsza koncepcja miejsca pobytu dusz nie dość złych, ale i nie dość dobrych; tylko pobytu, oczekiwania, ale nie pokuty, oczyszczenia, jak Czyściec. W czasach Dantego już odrzucona, tu ciekawie wpisuje się w zamysł autora. Co zaskakuje, to postawy bohaterów, którzy nie dość, że nie do końca rozumieją swój status i muszą go odkrywać, określać, ale też mogą wspierać się nawzajem, a także zachowują

15 (po śmierci!) jeśli nie wolną wolę, to zaskakująco dużą swobodę działania i decydowania. Tej ich zdolności odpowiada jasna, wyraźna nuta nadziei, raczej rzadka u naszego autora. Nadziei, której bodaj pierwszym wyrazem jest to, że nawet w Piekle można wymówić imię Jezus. A dalej dalej przeczytajcie sami. Portal zdobiony posągami utkany jest nie tylko z artystycznych wizji chrześcijańskich zaświatów, ale i z różnorodnych spekulacji, czy też, używając bardziej współczesnego terminu hipotez teologicznych, odnoszących się do Sądu i życia wiecznego. Nie naruszając tego, co należy do depozytu wiary chrześcijańskiej, Huberath snuje na ich kanwie opowieść, tak jak to przez wieki czynili i artyści, i teolodzy (bo teologia, gdy próbuje wyjrzeć za horyzont Słowa Bożego, w istocie snuje własne opowieści na jego marginesie). Za słabo znam dzieje teologii i malarstwa, by prześledzić te tropy ale nie jest to niezbędne, by z satysfakcją i pożytkiem przeczytać tę książkę. A może nawet nie jest to potrzebne. Główną słabością tej książki jest nadmiar. Zdecydowane odchudzenie wyszłoby jej na dobre, podobnie jak Miastom pod skałą (i zapewne Vatranowi Auraio, książce, od której odbiłem się właśnie ze względu na grubość grzbietu). Huberath jest przede wszystkim nowelistą, dwie jego najlepsze powieści, Druga podobizna w alabastrze i Gniazdo światów liczą odpowiednio 100 i 250 stron. Tu mamy ich ponad 600. Gdyby autor zechciał (zdołał?) opowiedzieć swą historię zwięźlej, zamiast książki znakomitej dostalibyśmy książkę wspaniałą. A wydawcy należy się wytyk. Książka, owszem, złożona jest ładną, czytelną czcionką i dobrze zredagowana (choć rażą niekiedy błędy językowe, jak ora zamiast orze czy depta zamiast depcze ), a także pięknie zilustrowane ale przez kogo? Na stronie redakcyjnej znajdujemy tylko nazwisko autora grafiki okładkowej, ale nie ilustratora. Którym jest Jarosław Musiał (charakterystyczna kreska, widoczny na niektórych ilustracjach inicjał). Pierwotny tytuł powieści brzmiał tak, jak w tytule tej recenzji (przewijał się w zapowiedziach, nie wiem, czy został zmieniony z inicjatywy autora, czy raczej wydawcy). A skoro tak parę słów o tej (?) katedrze. Znak zapytania jest zasadny, bowiem w Lyonie (Lugdunum) jest romańsko-gotycka katedra, ale św.św. Jana Chrzciciela i Stefana. Katedra św. Landebertusa (Lamberta) była, owszem, ale w Liege, i została zburzona w 1794 r. Czy portal tej drugiej mieścił wyobrażenie Sadu Ostatecznego nie wiem, być może. Tympanony zachodniego portalu katedry Lyońskiej zostały całkowicie zniszczone w XVIII w.; sądząc z zachowanych materiałów nie zawierały sceny Sądu Ostatecznego. Zresztą popatrzcie: oto współczesne zdjęcie fasady tej katedry oraz jej wirtualnej rekonstrukcji, wyświetlonej dwa lata temu podczas lokalnego święta świateł. Tadeusz A. Olszański Marek S. Huberath: Portal zdobiony posągami. Fabryka Słów, Lublin

16 Filmy Ciągle żywe zło Ciemna noc, mały domek gdzieś w lesie. Grupka znajomych, która przyjechała tu, by spędzić miło czas, nagle staje w obliczu koszmaru, który tylko nielicznym pozwoli ocalić życie... Dobra... chwila... Czy ja już tego przypadkiem nie przerabiałem? Jakiś milion razy? Ano tak. Więc niby dlaczego miałbym chcieć po raz kolejny wałkować ten sam motyw, tym razem w remake u Martwego zła? Cóż... powodów jest kilka. Pierwszy i według mnie najmniej istotny to fakt, że jest to remake a (uwaga: patetyczny ton) Wielkiego Kultowego Dzieła, Które Rzuciło Gatunek Na Nowe Tory bla... bla... bla... Istotne jest to, że Sam Raimi, który 1981 roku stworzył oryginalny film, nie porzucił swojego dziecka i choć sam nie zasiadł na fotelu reżysera (zajął się tym Fede Alvarez) i nie pisał scenariusza, to jednak dał na remake pieniążki, a jak wiadomo: kto daje kasę, ten rządzi (i jak rzadko można to uznać za duży plus). Drugim powodem jest kierunek, jaki obrał nowy film. W latach osiemdziesiątych Raimi nakręcił swój film z dużym przymrużeniem oka. Tym razem, nie licząc kilku absurdalnych i zabawnych scen, mamy do czynienia ze slasherem podanym całkiem na serio. Wyszło to tytułowi zdecydowanie na dobre, gdyż jak sądzę to, co śmieszyło trzydzieści lat temu, mogłoby nie znaleźć dziś podatnego gruntu. Za scenariusz, poza Fede Alvarezem, odpowiada debiutujący Rodo Sayagues Mendez i pani Diablo Cody, która ma na swoim koncie Oscara za scenariusz do filmu Juno. Ale z drugiej strony napisała fabułę czegoś takiego, jak Jennifer s Body (Zabójcze ciało po naszemu). Razem stanęli jednak na wysokości zadania, więc owszem, w filmie mamy grupę przyjaciół, ale nie przyjechali oni na odludzie, by się bawić, ale zafundować uzależnionej koleżance ostry detoks. W piwnicy domku, w którym mieszkają odnajdują księgę, której przeczytane wersety wpuszczają do naszego świata pradawne tytułowe Zło. A potem zaczyna się jatka, która muszę przyznać trzyma w napięciu i serwuje widzowi kilka ciekawych zwrotów. Jest brutalnie, jest krwawo, ale po tego typu produkcji właśnie tego się spodziewam. I nie jestem zawiedziony. Kolejnym powodem, dla którego warto obejrzeć film, a który zwłaszcza przypadnie do gustu fanom oryginalnej trylogii, są przewijające się liczne smaczki i ukłony w kierunku widza zaznajomionego z pierwowzorem. Jest czerwona piła łańcuchowa, niezależne od woli właściciela ręce, czy scena, w której główny bohater podarowuje dziewczynie wisiorek (choć kontekst jest tym razem zupełnie inny). Jest tego oczywiście więcej, ale nie będę nikomu psuł radości z odkrywania tych rarytasów. 16

17 No, a gdzie są wszystkie rzeczy złe? No cóż... film to wciąż jednak tylko remake. Mimo że w ciekawy sposób, miele wciąż te same motywy, nie siląc się na żadną innowacyjność. Nie żebym miał wobec tego tytułu czy wobec slasherów w ogóle jakieś wysokie wymagania. Uważam jednak, że nie jest to gatunek, który się wyczerpał i myślę, że wciąż można pokazać w nim wiele nowego i ciekawego. Wydaje mi się również, że twórcy nie mogli się do końca zdecydować, czy aby na pewno chcą mieć film serio. Przez większość seansu właśnie tak jest, ale nagle pojawiają się momenty, które zupełnie zaburzają ten schemat (jak choćby scena reanimacji, przeprowadzanej w bardzo specyficzny sposób), zupełnie rujnując atmosferę. Jeśli chodzi o aktorów, to początkowo chciałem się popastwić nad mizerną grą, i byłoby to w pełni uzasadnione. Postaci poza Mią graną przez Jane Levy są nieciekawe i papierowe, a główny bohater nie dorasta Bruce owi Campbellowi do pięt. Z drugiej strony obsada pierwszego Martwego Zła też nie powalała talentem. Zauważyłem też inne podobieństwa do oryginalnego filmu: poza aktorem grającym główną rolę członkowie ekipy są debiutantami, A w przypadku ekipy z '81 roku nikt poza Campbellem nie załapał się na karierę aktorską (nie żeby Campbell stał się megagwiazdą, ale Evil Dead uczyniło go swego rodzaju legendą; facet ma nawet własny film komedię My Name is Bruce). W przypadku nowego Zła trudno zgadywać, jak potoczą się losy aktorów, ale Shiloh Fernandez ma już na koncie kilka kreacji, między innymi w kiepskim, ale plastycznie przykuwającym uwagę Red Riding Hood, więc przynajmniej w teorii ma największe szanse. Podsumowując: Nowe Evil Dead jest przyzwoitym slasherem i udanym remakiem filmu z 1981 roku. Jeśli lubicie ten gatunek z pewnością będziecie się dobrze bawić, a jeśli nie przepadacie za hektolitrami sztucznej posoki, to i tak byście się na niego nie wybrali nieważne, co bym tu napisał. W skrócie: Najlepsza scena: Finałowa sekwencja w deszczu. Najgorsza scena: Reanimacja. Szymon Gonera Martwe zło (Evil Dead). Scenariusz: Fede Alvarez, Rodo Sayagués, Diablo Cody; reżyseria: Fede Alvarez. Obs. Jane Levy, Shiloh Fernandez, Lou Taylor Pucci. Muzyka: Roque Baños; zdjecia: Aaron Morton; montaż: Bryan Shaw. Prod.: Sam Raimi, Bruce Campbell, Robert G. Tapert. Ghost House Pictures, FilmDistrict. Czas proj. 92 min. USA Już 15 czerwca upływa termin zgłaszania nominacji do Nagrody im. Janusza A. Zajdla. Przypominamy zatem, że każdy czytelnik może zgłosić pięć powieści i pięć opowiadań, pocztą elektroniczną (na adres zajdel@fandom.art.pl) lub tradycyjną (na adres: Związek Stowarzyszeń Fandom Polski, ul. Zamieniecka 46/25, Warszawa). Szczegółowe informacje na stronie Nagrody: Czytałeś? Podobało ci się? Głosuj! Czas nagli. 17

18 Zapowiedzi Seminarium Literackie Śląskiego Klubu Fantastyki 2013 poświęcone będzie twórczości Janusza A. Zajdla z okazji 75 rocznicy urodzin Autora rok 2013 ogłoszony został w polskim fandomie Rokiem Janusza A. Zajdla. Wśród atrakcji imprezy, poza bogatszym w tym roku programem, tradycyjnym już ogniskiem oraz uroczystym bankietem połączonym z wręczeniem nagród ŚLĄKFA za rok 2012, wampiryczne przedstawienie zespołu tańców dawnych Lorien oraz pokaz tancerzy ognia. Miejscem imprezy będzie jak zawsze gościnny Hotel Skaut w Parku Śląskim, przy ul. Harcerskiej 3. Zapraszamy serdecznie do udziału w imprezie, a także do współtworzenia jej programu. Termin: czerwca 2013; Akredytacja: 25 zł (członkowie ŚKF), 50 zł (pozostali); Noclegi: 50 zł za noc. Koordynator imprezy: Klaudia Heintze (klaudia.heintze@gmail.com). Przypominamy: już w przyszłym roku Worldcon najważniejszy konwent fantastyki po dziewięciu latach znowu odbędzie się w Europie, a dokładniej: w Londynie, w dniach sierpnia Głównym miejscem imprezy będzie centrum konferencyjne ExCeL we wschodniej części miasta, łatwo dostępne środkami komunikacji publicznej. W okolicach ExCeL znajduje się wiele hoteli, będzie też można skorzystać z tańszych noclegów w akademikach. Gośćmi Honorowymi są: Iain M. Banks znakomity brytyjski pisarz, John Clute znany krytyk i teoretyk fantastyki, Malcolm Edwards fan, krytyk, wydawca, Chris Foss grafik, który w latach 70 zrewolucjonizował okładki książek fantastycznych; Jeanne Gomoll fanka, grafik, laureatka wielu nagród fanowskich; Robin Hobb autorka amerykańska (właśc. Megan Lindholm), Bryan Talbot autor i rysownik komiksowy, wielokrotnie nagradzany. Tradycyjnie również około twórców fantastyki ze światowej czołówki uczestniczy w konwencie jako fanowie. Na koniec to, co najmniej przyjemne: koszty wzrosły od 1 czerwca, ale tylko dla dorosłych. Dla dzieci i młodzieży pozostały niezmienione (zgodnie z polityką imprezy, by przyciągać młodszych uczestników. Obecne ceny to: akredytacja pełna: dorośli 105/ 135, młodzież (do 26 lat) 65/ 85, dzieci (do 16 lat) 30/ 40, maluchy (do 6 lat) 2/ 3; akredytacja wspierająca: 25/ 35; akredytacja rodzinna (dwoje dorosłych i dwoje dzieci) 245/ 315. Uwaga! Istniej możliwość wpłat ratalnych. Wystarczy wpłacić akredytację wspierającą ( 25 i nie wzrasta), a pozostałą część w trzech ratach kwartalnych lub czterech miesięcznych, ale po stawce z dnia pierwszej wpłaty, bez progresji. Spieszmy się. Więcej informacji na stronie imprezy: 18

19 Imprezy Zaraszamy do schronu Ludzie, ludzie! Czy nie widzicie? Apokalipsa się zbliża! Do schronu! Chodźcie wszyscy do schronu! Czy nie widzicie, media kłamią! Próbują was uśpić! Apokalipsa się zbliża! Do schronu! Już po raz trzeci Centrum Sztuki Filmowej Kino Kosmos gościło maraton filmów SF organizowany wspólnie ze Śląskim Klubem Fantastyki. Po maratonie Aliens oraz SF pod kontrolą, przyszedł czas na fantastykę postapokaliptyczną. W repertuarze maratonu każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Na otwarcie zaplanowano klasyczny obraz Ostatni brzeg z 1959 roku. Film powstał na podstawie powieści Nevila Shute a. Przedstawia świat zaraz po wybuchu wojny nuklearnej. Życie na ziemi zamiera. Do Australii, ostatniego wolnego od promieniowania obszaru, powoli zbliża się radioaktywna chmura. Drugi z przedstawionych filmów to 12 małp w reżyserii Terry ego Gilliama. Film, pełen zaskakujących zwrotów akcji, prezentuje upiorną wizję życia na ziemi po wybuchu gigantycznej epidemii. Niedobitki ludzkości wysyłają swojego przedstawiciela (w tej roli Bruce Willis) w przeszłość, aby zmienić bieg historii i powstrzymać pojawienie się zarazy. Na zakończenie widzowie mogli obejrzeć film Johna Carpentera, Ucieczka z Nowego Jorku. W Ameryce dochodzi do gwałtownego wzrostu przestępczości, prezydent USA dostaje się w ręce najgroźniejszych przestępców, osadzonych w silnie strzeżonym więzieniu znajdującym się w wydzielonym obszarze Nowego Jorku. Główny bohater, Snake Plissken (Kurt Russell), musi uwolnić prezydenta z rąk więźniów. Pokazy filmów zostały wzbogacone o scenografię oraz happening przygotowany przez członków Śląskiego Klubu Fantastyki. Już od wejścia witał gości szalony prorok (Szymon Brandys), wzywający do schronienia się przed zbliżającą się apokalipsą. W środku widzowie zastali zaskoczeni symulacją skażenia chemicznego. Rannych i chorych obsługiwał polowy szpital. Protestującymi i opornymi zajmował się oddział 19

20 specjalny wyposażony w odpowiednie stroje oraz środki przymusu bezpośredniego. Całość wzbogacona została odpowiednim oświetleniem oraz efektami dźwiękowymi. Wśród zgromadzonej publiczności rozlosowano okolicznościowe gadżety. Maraton filmowy spotkał się ciepłym przyjęciem widzów, co zachęca do kontynuowania współpracy z kinem Kosmos. BK Maraton Filmowy: Maraton Filmów Postapokaliptycznych SCHRON 02. Ostatni brzeg, 12 małp, Ucieczka z Nowego Jorku. Org. Katowickie Centrum Sztuki Filmowej oraz Śląski Klub Fantastyki. 3 maja 2013 r. Ratujemy Galaktykę Pod koniec kwietnia w Bielsku-Białej mieliśmy okazję uczestniczyć w konwencie Grojkon tradycyjnym już konwencie, organizowanym przez fanów z Bielska-Białej. Grojkon zaczynał jako typowy konwent gier, ale rozwijał się przez lata, a nowa era zaczęła się od zmiany lokalizacji na budynki Akademii Techniczno-Humanistycznej, dodatkowo gwarantującej spory ogrodzony teren pod gołym niebem. Nawet pobieżna lektura programu imprezy zdradza, że Grojkon (zgodnie z nazwą) jest głownie growy. Tabela prezentowała teoretycznie trzynaście linii programowych, jednak dwie dotyczyły właśnie terenu pod gołym niebem, trzy bloku kuglarskiego, dwa RPG, jeden prezentacji gier... Dla nie-gracza, czyli mnie, pozostała więc linia prelekcyjna, literacka, starwarsowa i kultury azjatyckiej (nie będąca jednak co ważne blokiem czysto mangowym). No i ratowanie Galaktyki, o czym później. W bloku azjatyckim nasza koleżanka Asia Petruczenko od samego otwarcia malowała henną chętnych. Poza tym można było nauczyć się japońskich ideogramów, zrozumieć samuraja i zagrać w go. Na salach prelekcyjnych i literackich odbywało się to, co odruchowo określam jako główne punkty programu. Tym razem gościem Grojkonu był Marek S. Huberath, który niedawno opublikował kolejną powieść, Portal zdobiony posągami, a także powrócił w swoich wykładach do tematu trupów, czyli mumifikacji, liofilizacji i innych tego typu ciekawostek. Nie zdążył opowiedzieć do końca, więc warto sprawdzić, na jakim konwencie wygłosi kolejne części swojej prelekcji. Interesująco o beskidzkich zbójnikach opowiadał Stanisław Noworyta. Niestety, popularność zdobył głównie Janosik z Tatr, a cała grupa bohaterów z Beskidów pozostaje nieznana (i to niezależnie od tego, czy istnieli w rzeczywistości, czy są legendą). 20 Spotkanie z Jakubem Ćwiekiem i Michałem Cholewą

21 Ratujemy Galaktykę w tej chwili trwa przewa i kalibracja sprzętu. Oprócz Marka Huberatha, mieliśmy okazję spotkać się (na spotkaniu autorskim) z Jakubem Ćwiekiem i Michałem Cholewą (którzy swoje spotkania prowadzili sobie nawzajem). Ciekawie o wilkołakach mówiła Ania Głomb i pewnie równie ciekawie o fandomowym wychowaniu dziecka, jednak zdążyłem tę tematykę zaliczyć praktycznie (i chyba skutecznie), więc darowałem sobie. Na otwartym terenie zorganizowano wioskę rycerską, gdzie miały miejsce typowo średniowieczne zabawy: turniej rycerski, turniej łuczniczy, rzucanie toporem no i spożywanie średniowiecznej spyży. Można też było poćwiczyć walki długim mieczem albo przymierzyć zbroję. Obok bo teren był duży znalazło się miejsce dla bardziej nowoczesnych sztuk walki. Powstała tam strzelnica ASG, odbył się też turniej Laser Army. Wróćmy do tego, co ważne. W zeszłym roku na Grojkonie odkryliśmy symulator okrętu kosmicznego i w tym roku wróciliśmy do tej gry. Z dużą satysfakcją zasiadłem znowu za sterami naszej jednostki, inną dowodził Michał nasz zeszłoroczny kapitan awansował i tym razem dowodził flotyllą (czy może eskadrą); w jeszcze innej służył Krzyś Bortel. Stoczyliśmy kilka starć z bezlitosnym wrogiem i po raz kolejny obroniliśmy Galaktykę przed straszliwym zagrożeniem (kolegom z załogi dziękuję za współpracę). Co można powiedzieć w podsumowaniu? Udany konwent, z roku na rok coraz większy. Ekipa bielska ma w przyszłym roku organizować Polcon, więc sądzę, że całkiem sprawnie się do niego przygotowuje. Za rok pojawią się pewnie nowe atrakcje. Czekamy niecierpliwie i trzymamy kciuki. PWC Grojkon 2013: Marzenia. Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała kwietnia 2013 r. W okolicy bliższej lub dalszej 18 kwietnia w Empiku Silesia w Katowicach spotkanie autorskie miał Kuba Ćwiek. Kuba promował swoją nową książkę Dreszcz. 21

22 20 i 21 kwietnia w Nawojowej Górze pod Krakowem spotkali się miłośnicy świata Dysku. Imprezę organizowało forum/portal Pratchett.pl pod dowództwem Grace Kościelnej. Na imprezę w miejscowej bibliotece i domu kultury zjechało około 50 osób (w tym niżej podpisany). Uczestnicy byli pięknie, pomysłowo i niekiedy fenomenalnie poprzebierani, wszyscy grali w dyskowe gry, uczestniczyli w dyskowych konkursach i prowadzili nie tylko dyskowe rozmowy. Główną atrakcją było spotkanie z Terrym Pratchettem wprawdzie za pośrednictwem Skype a, ale i tak naprawdę przyjemnie było go znowu zobaczyć (fotografia po prawej stronie). 9 maja w Bytomiu nastąpiło otwarcie wystawy Stylowo-epokowo. Są to dzieła grupy młodych artystów współpracujących z naszą koleżanką, Janiną Dżaną Gładysz. Fotogramy prezentują jej artystyczne stylizacje, charakterystyczne dla rozmaitych epok historycznych (prehistoria, starożytność, średniowiecze, renesans, barok, wczesne dekady XX wieku). Często pojawiają się też obrazy przypominające znane dzieła sztuki, choć interpretowane na nowo. Wystawa znajduje się w klubie Brama przy ul. Chrobrego 1, a potrwa do końca czerwca. Na zdjęciach po lewej stronie Dżana (w czerwonej stylizacji) podczas otwarcia wystawy w "Bramie", po prawej jeden z fotogramów. 22

23 11 maja w Dąbrowie Górniczej swój dzień otwarty miało Centrum Gier Fabularnych FURIA. Na zdjęciach po lewej FURIA organizuje głównie strzelanki i rozmaite gry taktyczne z użyciem ASG (a nie paintballa). W ramach promocji, w czasie dnia otwartego odbyło się kilka spotkań z zaproszonymi gośćmi, turniej indywidualny (tor przeszkód, strzelnica, zadanie specjalne), można też było pograć na konsolach no i oczywiście zaplanować sobie stoczenie w Centrum jakiejś poważniejszej walki. 18 maja miał miejsce charytatywny piknik organizowany przez Gimnazjum nr 7 im. Henryka Sienkiewicza w Sosnowcu (wspomina o tym Klaudia we wstępniaku). Ekipa naszego klubu wystąpiła jako żywe szachy. 23

24 Warto także wspomnieć, że w kwietniu miały premierę książki naszych klubowych kolegów. Ania Kańtoch wydała drugi tom nagrodzonej powieści Przedksiężycowi po licznych perypetiach opublikowało go wydawnictwo Powergraph (przy okazji wznawiając też tom pierwszy, w tej samej szacie graficznej i formacie). Michał Cholewa wydał (w wydawnictwie Warbook) powieść Punkt cięcia, kontynuację Gambitu. PWC Brandy Hall Wiadomoœci Bucklandu 212 Prawdziwy pocz¹tek wiosny 2013 roku wg Ra chu by Du ych Ludzi Zima tegoroczna swoje groźne oblicze pokazała dopiero w czasie, w którym oczekiwaliśmy przedwiośnia. Silne opady śniegu, a także mrozy, a do tego nawał pracy w Bilboprojekcie długo nie pozwalały mi na zajęcie się sporą, jak byłem pewien, porcją następnej części zapisek Saradoka. No ale wiosna w końcu przyszła i po drobnych pracach ogrodowych zasiadłem do studiowania zapisków. W oczekiwaniu na przybycie orłów, które na prośbę Gandalfa poleciały na wschód, trzeba było pomyśleć nad wyborem drogi. Wędrowcy mogli się zdecydować na przebycie Mrocznej Puszczy Starym Leśnym Traktem. Wtedy w drodze wzdłuż Anduiny towarzyszyłyby im leśne elfy ze swoim królem i krasnoludy z Żelaznych Wzgórz, z których wywodził się członek ich ekspedycji, Dwalin. Droga ta miała dwie wady: była długa i podchodziła blisko, być może zbyt blisko, Samotnej Góry, w której panoszył się smok Smaug. Druga, krótsza prowadziła z biegiem Anduiny aż do wysokości pól Celebrantu. Wtedy ominęliby Mroczną Puszczę od południa, a Gondorczycy towarzyszyliby im aż do Celebrantu. Niestety groźne były pogłoski o złu, które znów zamieszkało w Dol Guldur Gandalf podejrzewał, iż był to sam Sauron a które mogło łatwo ich wytropić. 24

25 Elrond z elfami z Rivendell i Dunedainowie z północy opuścili naradę i wyruszyli w drogę powrotną. Na odchodnym Elrond podsunął jeszcze jedną drogę przez Przewężenie Puszczy najkrótszą i najbezpieczniejszą. Jedynym problemem, zdaniem Elronda, była bardzo wąska i miejscami zarośnięta ścieżynka. Ale obecność Galadona, który już wędrował tą drogą, dawała szansę na pomyślną przeprawę. Następnego dnia wyruszyła grupa Gondorczyków z Beregorem, młodszym synem Namiestnika na czele, a towarzyszyła im drużyna Barahira. Przez część drogi do Rohanu towarzyszyła im również grupa Rohańczyków z późniejszym królem Frealotem, zwanym przez swoich żołnierzy Frobitem. Kolejny dzień chylił się ku zachodowi, gdy nagle nad Caras Galadhon pojawił się orzeł. Podleciał do drzewa królewskiego i tam opowiedział Galadrieli, Celebornowi, Gandalfowi i Radagastowi, co zobaczyły orły lecąc aż do kraju Rhûn. W Ereborze widziały Smauga, w dwóch lotach na południe, tak więc droga Starym Leśnym Traktem wydała się niezbyt bezpieczna. Wracając, widziały smoka z oddali (pewnie był to Smaug, ale orzeł nie był pewny), jak leciał wzdłuż Czerwonej Wody na północ w kierunku Żelaznych Wzgórz. Krasnoludy znów będą musiały walczyć westchnął Gandalf. Ale Dzikie Kraje były spokojne. Kilka karawan nie budziło obaw, a grup zbrojnych nie było widać. Za to nad Dol Guldur unosił się niewielki dym, a ponadto dzisiaj, gdy już wracałem, zobaczyłem grupę konnych wyjeżdżających z Dol Guldur i kierujących się na południe. W okolicy było też sporo wilków. Gandalf podziękował orłowi i po krótkiej naradzie z elfami poprosił uczestników wyprawy na wschód. Powtórzył im wieści orła i dodał, iż postanowili z parą królewską z Lorien, iż należy wybrać drogę przez Przewężenie Puszczy. Będzie im z oddali towarzyszył Radagast. A dlaczego nie ty, Gandalfie? spytał Galadon. Na pewno jestem obserwowany przez wysłanników Nieprzyjaciela. Lepiej jak pojadę na południe i odciągnę zbrojnych z Dol Guldur. No, a teraz zbierajcie się, wyruszacie jutro o świcie. Rys. Małgorzata Pudlik Na tym kończyły się zapiski. Następne trzeba było dopiero odnaleźć. Wasz Bilbo Brandybuck 25

26 Premiery czerwca Aftershock. Reż. Nicolas Lopez, obsada: Eli Roth, Gringo, Selena Gomez. USA [ ] Film opowiada o wydarzeniach po trzęsieniu ziemi z 2010 roku w Chile, w którym zginęło 480 osób. Bohaterami jest grupa osób, które schroniła się przed katastrofą na pewnej wyspie. Tedi i poszukiwacze zaginionego miasta (animowany). Reż. Enrique Gato, obsada: Meritxell Ane, Oscar Barberán, Carles Canut. Hiszpania [ ] Głównym bohaterem filmu jest Tedi, robotnik z budowy w Chicago, który marzy by stać się archeologiem. Jego marzenie się spełnia, kiedy pomyłkowo zostaje wzięty za sławnego odkrywcę lat po Ziemi. Reż. M. Night Shyamalan, obsada: Will Smith, Jaden Smith, Isabelle Fuhrman. USA [ ] Gdy ludzie uciekli z Ziemi po kataklizmie, Nova Prime stała nowym ich domem. Generał Cypher Raige wraca z misji i pragnie zajmować się tylko swoim 13-letnim synem Kitaiem. Jednak zderzenie z asteroidą spowodowało uszkodzenie ich statku i muszą lądować na Ziemi, która jest dla nich nieznana. Cypher jest ciężko ranny i Kitai musi odnaleźć latarnię, aby dać sygnał i wrócić na ich planetę. Thor ratuje przyjaciół (animowany). Reż. Oskar Jonasson; obsada: Mary Murray, Justin Gregg, Paul Tylak, Nicola Coughlan. Liz Lloyd. Islandia [ ] Młody kowal Thor wiedzie, wraz ze swoją samotną matką, szczęśliwe życie w małej, spokojniej wiosce. Legenda głosi, że jest on synem Odyna króla bogów. Człowiek ze stali. Reż. Zack Snyder; obsada: Henry Cavill, Amy Adams, Russell Crowe, Kevin Costner. USA [ ] Clark Kent/Kal-El jest młodym dwudziestoparoletnim dziennikarzem, który czuje się w otaczającym go środowisku wyalienowany. Przybyły z obcej planety Clark zmaga się z pytaniem Dlaczego tu jestem?. Wartości zostały mu wpojone przez przybranych ziemskich rodziców a Clark wkrótce odkryje, że wspaniałe kosmiczne umiejętności, jakie posiada, oznaczają dla niego podejmowanie trudnych decyzji. Świat bowiem potrzebuje stabilizacji, a grozi mu wielkie niebezpieczeństwo. Czy zdolności, jakie posiada Clark będą użyte, by utrzymać pokój czy zostaną ostatecznie wykorzystane przez przeciwników? Clark musi zostać bohaterem znanym jako Superman, nie tylko po to, by stać się ostatnią nadzieją ludzkości, ale też by chronić tych, których kocha. Iluzja. Reż. Louis Leterrier, obsada: Jesse Eisenberg, Morgan Freeman, Woody Harrelson. USA [ ] Film opowiada o jednostce FBI ścigającej grupę najlepszych na świecie iluzjonistów, którzy podczas swoich występów napadają na banki a skradzione pieniądze rozdają widowni. Świat w płomieniach. Reż. Roland Emmerich; obsada: Channing Tatum, Jamie Foxx, James Woods, Maggie Gyllenhaal, Rachelle Lefevre. USA [ ] Policjant John Cale zabiera córkę na wycieczkę po Białym Domu. Miłe chwilę obojga przerywa atak ciężko uzbrojonej, paramilitarnej grupy terrorystycznej, która za cel obrała siedzibę amerykańskiego przywódcy. John musi ocalić nie tylko życie Emily i prezydenta, ale i uratować swój kraj, który z każdą chwilą coraz bardziej pogrąża się w anarchii. Dziękujemy serwisowi za zgodę na wykorzystanie notek o premierach filmowych 26

27 Vader Batman, Vader w służbowym gorsecie, Vader Goofy i Mario Vader

28 Vader mała księżniczka, Myszka Vader oraz Vader steampunkowy w w wersji męskiej i żeńskiej Miesiêcznik biuletyn Śląskiego Klubu Fantastyki. Redaguje: Klaudia Heintze, Małgorzata Pudlik, Bogusław Kobic, Arkadiusz Sroka, Piotr Raku Rak, PWC. Adres: ul. A. Górnika 5, skr. poczt. 502, Katowice. Tel. (wtorek ) (32) skf@skf.org.pl Konto: PKO BP Nr Biuletyn dostępny w Internecie pod adresem Wydawnictwo bezpłatne.