Realizacja praw pacjenta w świetle Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 r.

Transkrypt

1 Realizacja praw pacjenta w świetle Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 r. dr n. med. Marta Rorat Katedra i Zakład Medycyny Sądowej UM we Wrocławiu

2 AUTONOMIA PACJENTA PATERNALIZM MEDYCZNY Kryzys zaufania współczesnego świata? Dobrodziejstwo pacjenta czy personelu? Czy na pewno chcemy korzystać z prawa do autonomii? Poinformowana, świadoma zgoda jest tarczą ochronną dla personelu? Odpowiedzialność?

3 Art. 68. [Prawo do ochrony zdrowia] 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

4 PRAWA PACJENTA Ustawa o działalności leczniczej (2011 r.) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty (1996 r.) Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej (1996 r.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (2010 r.) Ustawa o zawodzie felczera (1950 r.) Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym (2006 r.) Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (1994 r.) Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (2008 r.) Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (2005 r.) Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (1993 r.)

5 Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008r.: Zakres przedmiotowy: prawa pacjenta zasady udostępniania dokumentacji medycznej obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych Ustawa nie definiuje szczególnych praw pacjenta wynikających ze szczególnych ustaw (np. o ochronie zdrowia psychicznego, o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego instytucja powołana Ustawą o ochronie zdrowia psychicznego w celu zapewnienia realizacji praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpitale psychiatryczne, a także przeciwdziałania nadużyciom wobec tych osób.

6 DEFINICJE LEGALNE pacjent osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny świadczenie zdrowotne działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych zakład opieki zdrowotnej oraz indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską, grupową praktykę lekarską, indywidualną praktykę pielęgniarek, położnych, indywidualną specjalistyczną praktykę pielęgniarek, położnych oraz grupową praktykę pielęgniarek, położnych

7 DEFINICJE LEGALNE osoba wykonująca zawód medyczny osoba uprawniona na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny Ilekroć w ustawie jest mowa o lekarzu, rozumie się przez to także lekarza dentystę oraz felczera w zakresie wynikającym z przepisów o zawodzie felczera. opiekun faktyczny osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga osoba bliska małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciel ustawowy, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub osoba wskazana przez pacjenta; prawo do: obecności przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, uzyskania informacji jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat, jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji oraz po śmierci; do żądania zadośćuczynienia za złamanie prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności na wskazany przez nie cel społeczny + prawa w zakresie tajemnicy.

8 P. Konieczniak. Status prawny opiekuna faktycznego w prawie medycznym. PiM 2014/2/67-90 TEZA 1 Potrzeba opieki nie musi [...] (jakkolwiek może) wynikać z choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, czy innych stanów ograniczających władze decyzyjne lub możliwość porozumiewania się z innymi osobami. Nie ma [...] też warunku, by podopieczny był całkowicie bezradny życiowo ani od owej opieki bezwzględnie zależny (np. sparaliżowany); wystarczy, że jej z [ustawowo] wymienionych [...] powodów potrzebuje. TEZA 2 Opieka ma być wykonywana "bez obowiązku ustawowego". Warunek ten wyklucza z kręgu opiekunów faktycznych osoby sprawujące pieczę w granicach obowiązków wynikających z prawa rodzinnego. TEZA 3 Pomysł [traktowania decyzji opiekuna faktycznego jako przypadku prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia z zastosowaniem m.in. art k.c.] należy odrzucić, gdyż chodzi o przepisy odnoszące się wyłącznie do stosunków majątkowych, a relacje między opiekunem faktycznym, pacjentem i lekarzem nie mają takiego charakteru i w ogóle nie są stosunkami cywilnoprawnymi.

9 Zgodnie z kodeksem rodzinnym małżonkowie są obowiązani do wzajemnej pomocy (art. 23 kro) oraz by przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27); rodzice i dzieci są obowiązani (niezależnie od kwestii władzy rodzicielskiej) do wzajemnego wspierania się (art. 87). Teresa Dukiet-Nagórska uważa, że opieka stała to taka, która jest sprawowana przez cały czas występowania okoliczności ją usprawiedliwiającej" (taką okolicznością jest wiek, stan zdrowia oraz stan psychiczny) (...) w sposób nie okazjonalny, lecz stały", inaczej więc mówiąc nieprzerwanie, lecz niekoniecznie długotrwale. W szczególności opiekunem faktycznym może być np. nauczyciel przywożący ze szkoły ucznia z urazem (...), to samo trzeba powiedzieć o kolonijnym wychowawcy", lecz już nie świadek wypadku drogowego, który przewozi ofiarę własnym samochodem do szpitala.

10 KATALOG PRAW PACJENTA 1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych 2. Prawo pacjenta do informacji 3. Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych 3a. Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych. 4. Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych 5. Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta 6. Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej 7. Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza 8. Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego 9. Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej 10. Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

11 PRAWO do świadczeń zdrowotnych Art Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń. Pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych: 1) lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie; 2) pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej). Lekarz może odmówić zwołania konsylium lekarskiego lub zasięgnięcia opinii innego lekarza, jeżeli uzna, że żądanie jest bezzasadne. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych.

12 PRAWO do informacji 1. Pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia. 2. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. 3. Pacjent lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do wyrażenia zgody na udzielenie informacji wymienionych w ust. 2 innym osobom. 4. Pacjent ma prawo żądać, aby lekarz nie udzielił mu informacji, o której mowa w ust Po uzyskaniu informacji, o których mowa w ust. 2, pacjent ma prawo przedstawić lekarzowi swoje zdanie w tym zakresie. 6. W przypadku określonym w art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (...), pacjent ma prawo żądać, aby lekarz udzielił mu informacji, o której mowa w ust. 2, w pełnym zakresie. 7. Pacjent małoletni, który nie ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskania od lekarza informacji, o których mowa w ust. 2, w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego. 8. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej przystępnej informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich.

13 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty 1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. 2. Lekarz może udzielić informacji, o której mowa w ust. 1, innym osobom za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. 3. Na żądanie pacjenta lekarz nie ma obowiązku udzielać pacjentowi informacji, o której mowa w ust [Przywilej terapeutyczny] W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli według oceny lekarza przemawia za tym dobro pacjenta. W takich przypadkach lekarz informuje przedstawiciela ustawowego pacjenta lub osobę upoważnioną przez pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak obowiązek udzielić mu żądanej informacji. 5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy także pacjentów, którzy ukończyli 16 lat. 6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta 7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat, lekarz udziela informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania.

14 Art. 10. Prawo do informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia: W przypadku, o którym mowa w art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny mają prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Art. 11. Prawo do informacji o prawach pacjenta: Pacjent ma prawo do informacji o prawach pacjenta określonych w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych, uwzględniającej ograniczenia tych praw określone w tych przepisach. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia tę informację w formie pisemnej, poprzez umieszczenie jej w swoim lokalu, w miejscu ogólnodostępnym. Art. 12. Prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych: Pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez ten podmiot.

15 Art. 12a. PRAWO do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych [Działanie niepożądane produktu leczniczego] Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy, lub opiekun faktyczny ma prawo zgłaszania osobom wykonującym zawód medyczny, Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych lub podmiotowi odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu działania niepożądanego produktu leczniczego zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2016 r. poz i 2003 oraz z 2017 r. poz. 1015).

16 PRAWO do tajemnicy informacji Art Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego W celu realizacji prawa, o którym mowa w art. 13, osoby wykonujące zawód medyczny są obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności ze stanem zdrowia pacjenta Przepisu ust. 1 nie stosuje się, w przypadku gdy: 1) tak stanowią przepisy odrębnych ustaw 2) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób 3) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy 4) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń

17 PRAWO do tajemnicy informacji Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Art Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy: 1) tak stanowią ustawy; 2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje; 3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób; 4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia; 5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu; 6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

18 PRAWO do tajemnicy informacji Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Art a. W sytuacjach, o których mowa w ust. 2, ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie. W sytuacji, o której mowa w ust. 2 pkt 4, zakres ujawnienia tajemnicy może określić pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy. 3. Lekarz, z zastrzeżeniem sytuacji, o których mowa w ust. 2 pkt 1-5, jest związany tajemnicą również po śmierci pacjenta, chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Osoba bliska wyrażająca zgodę na ujawnienie tajemnicy może określić zakres jej ujawnienia, o którym mowa w ust. 2a. 3a. Zwolnienia z tajemnicy lekarskiej, o którym mowa w ust. 3, nie stosuje się, jeśli ujawnieniu tajemnicy sprzeciwi się inna osoba bliska w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. [nowel. od r.] 4. Lekarz nie może podać do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody.

19 Art PRAWO do wyrażenia zgody Wyrażenie zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9 Prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego; rozstrzyga sąd opiekuńczy Zgoda oraz sprzeciw, mogą być wyrażone ustnie albo poprzez takie zachowanie osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom albo brak takiej woli

20 PRAWO do wyrażenia zgody Forma pisemna zgody: W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, zgodę, o której mowa w art. 17 ust. 1, wyraża się w formie pisemnej Przed wyrażeniem zgody w sposób określony w ust. 1 pacjent ma prawo do uzyskania informacji, o której mowa w art. 9 ust. 2 Odesłanie do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty: Zasady przeprowadzenia badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza pomimo braku zgody albo wobec zgłoszenia sprzeciwu, o których mowa w art. 17 i 18, określają przepisy art. 33 i art. 34 ust. 6 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

21 Art. 33. [Badania i świadczenia zdrowotne bez zgody pacjenta] 1. Badanie lub udzielenie pacjentowi innego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. 2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych w okolicznościach, o których mowa w ust. 1, lekarz powinien w miarę możliwości skonsultować z innym lekarzem. Art. 34. [Leczenie stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta] 6. Jeżeli przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody nie zgadza się na wykonanie przez lekarza czynności wymienionych w ust. 1, a niezbędnych dla usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia, lekarz może wykonać takie czynności po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

22 SYTUACJE KONFLIKTOWE Ustawodawca reguluje konflikt w przypadku: braku możliwości udzielenia zgody ze względu na stan zdrowia lub wiek braku przedstawiciela ustawowego lub jego zgody sprzeciwu osoby małoletniej, ubezwłasnowolnionej, osoby chorej psychicznie, upośledzonej umysłowo lub przedstawiciela ustawowego Wskazuje na sąd opiekuńczy jako uprawniony do wyrażania zgody na działanie. W sytuacjach nagłych zezwala na działanie i uzyskanie zgody sądu w terminie późniejszym

23 Opisywane sytuacje dotyczą jednak wyłącznie: braku zgody (sytuacji gdy podmiot uprawniony do jej wyrażenia nie może tego zrobić) sprzeciwu jednego z podmiotów uprawnionych do wyrażenia zgody podwójnej (kumulatywnej) BRAK ZGODY ŚWIADOMY SPRZECIW

24 Ustawodawca nie przyzwala na łamanie sprzeciwu wyrażonego w sposób świadomy. Nie tylko nakazuje respektować taki sprzeciw lecz nawet penalizuje jego złamanie. ŚWIADOMA ZGODA? ŚWIADOMY SPRZECIW Obowiązek ratowania życia Autonomia pacjenta

25 PRAWO do poszanowania intymności i godności Art Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych Obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności; pacjent znajdujący się w stanie terminalnym ma prawo do świadczeń zdrowotnych zapewniających łagodzenie bólu i innych cierpień [Art. 20a] Pacjent ma prawo do leczenia bólu. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska Odmowa obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta; odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej Osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia; uczestnictwo i obecność innych osób wymaga zgody pacjenta, a w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, jego przedstawiciela ustawowego, i osoby wykonującej zawód medyczny, udzielającej świadczenia zdrowotnego (Art. 22 ust. 2)

26 PRAWO do poszanowania intymności i godności Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Art Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta. 3. Lekarz ma obowiązek dbać, aby inny personel medyczny przestrzegał w postępowaniu z pacjentem zasady określonej w ust Do klinik i szpitali akademii medycznych, medycznych jednostek badawczo-rozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych nie stosuje się art. 22 ust 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

27 PRAWO do dokumentacji medycznej Pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych Dane zawarte w dokumentacji medycznej podlegają ochronie określonej w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych Obowiązek przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej: W celu realizacji prawa, o którym mowa w art. 23 ust. 1, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany prowadzić, przechowywać i udostępniać dokumentację medyczną w sposób określony w niniejszym rozdziale oraz zapewnić ochronę danych zawartych w tej dokumentacji Lekarze, pielęgniarki i położne są uprawnieni do uzyskiwania i przetwarzania danych zawartych w dokumentacji medycznej Udostępnienie dokumentacji: Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta Po śmierci pacjenta, prawo wglądu w dokumentację medyczną ma osoba upoważniona przez pacjenta za życia

28 PRAWO do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza Art Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy mogą wnieść sprzeciw wobec opinii albo orzeczenia określonych w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jeżeli opinia albo orzeczenie ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa Sprzeciw wnosi się do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta, za pośrednictwem Rzecznika Praw Pacjenta, w terminie 30 dni od dnia wydania opinii albo orzeczenia przez lekarza orzekającego o stanie zdrowia pacjenta. Sprzeciw wymaga uzasadnienia (prawnego) Komisja Lekarska (bezwzględną większością głosów) na podstawie dokumentacji medycznej oraz, w miarę potrzeby, po przeprowadzeniu badania pacjenta, wydaje orzeczenie (do 30 dnia od wniesienia sprzeciwu) Od rozstrzygnięcia Komisji Lekarskiej nie przysługuje odwołanie

29 Pozostałe prawa Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego Prawo do kontaktu osobistego z innymi osobami Prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej Umożliwienie kontaktu z duchownym Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

30 Odstąpienie od leczenia Art. 38. Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty 1. Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek, o którym mowa w art. 30, z zastrzeżeniem ust W przypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym. 3. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego. 4. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.

31 Klauzula sumienia Art. 39. Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30 (z wyłączeniem innych przypadków niecierpiącymi zwłoki), z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego. Art. 39 częściowo został uznany za niezgodny z zasadą prawidłowej legislacji wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP i z dniem 16 października 2016 r. traci moc w zakresie, w jakim nakłada na lekarza obowiązek wykonania niezgodnego z jego sumieniem świadczenia zdrowotnego w "innych przypadkach niecierpiących zwłoki" oraz w zakresie, w jakim nakłada na lekarza powstrzymującego się od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jego sumieniem obowiązek wskazania realnych możliwości uzyskania takiego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym

32 Art. 30. [Obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej] Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.

33 Konsekwencje łamania praw pacjenta zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę Art W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. 2. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może, na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego, zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. 3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zawinionego naruszenia prawa pacjenta do: 1) przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie stacjonarnego podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne 2) informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych; 3) dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia 4) zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych. Ograniczenia w korzystaniu z praw pacjenta: Kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, a w przypadku praw, o których mowa w art. 33 ust. 1 [prawo do kontaktu z innymi osobami], także ze względu na możliwości organizacyjne zakładu.

34 Ustawa o DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ Art Wypisanie pacjenta ze szpitala albo innego przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju całodobowe i stacjonarne świadczenia zdrowotne, jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, następuje: 1) gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych w tym zakładzie leczniczym; 2) na żądanie pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego; 3) gdy pacjent w sposób rażący narusza porządek lub przebieg procesu udzielania świadczeń zdrowotnych, a nie zachodzi obawa, że odmowa lub zaprzestanie udzielania świadczeń zdrowotnych może spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia innych osób.

35 Art. 29 Jeżeli przedstawiciel ustawowy żąda wypisania pacjenta, którego stan zdrowia wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych, można odmówić wypisania do czasu wydania w tej sprawie orzeczenia przez właściwy ze względu na miejsce udzielania świadczeń zdrowotnych sąd opiekuńczy, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie zawiadamia się właściwy sąd opiekuńczy o odmowie wypisania i jej przyczynach. Pacjent występujący z żądaniem, o którym mowa w ust. 1 pkt. 2, jest informowany przez lekarza o możliwych następstwach zaprzestania dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych. Pacjent taki składa pisemne oświadczenie o wypisaniu na własne żądanie. W przypadku braku takiego oświadczenia lekarz sporządza adnotację w dokumentacji medycznej.

36 RZECZNIK PRAW PACJENTA Centralny organ administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony praw pacjentów Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością Rzecznika Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta Rzecznikiem może zostać osoba spełniająca łącznie następujące kryteria: 1) posiada co najmniej wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magistra lub inny równorzędny; 2) nie była prawomocnie skazana za przestępstwo popełnione umyślnie; 3) stan jej zdrowia pozwala na prawidłowe sprawowanie funkcji Rzecznika; 4) posiada wiedzę i doświadczenie dające rękojmię prawidłowego sprawowania funkcji Rzecznika 11 zadań, najważniejsze - prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów

37 Rzecznik po zapoznaniu się z wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu lub pacjentowi środków prawnych, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy. W razie podjęcia sprawy Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające; 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, zgodnie z ich kompetencjami. W trakcie prowadzenia sprawy Rzecznik może: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu; 2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji pozarządowych, społecznych i zawodowych, oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych oraz samorządów zawodów medycznych; 3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w biurze akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania, po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia; 4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii

38 ZBIOROWE PRAWA PACJENTÓW Przez praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów rozumie się: 1) bezprawne zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych; 2) stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowanie wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku - mające na celu pozbawienie pacjentów praw lub ograniczenie tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowej. Nie jest zbiorowym prawem pacjentów suma praw indywidualnych.

39 RZECZNIK PRAW PACJENTA KARY W przypadku wydania przez Rzecznika decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów nakazuje on jej zaniechanie lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. Decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Niepodjęcie działań: Rzecznik nakłada na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych albo organizatora strajku, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości złotych w przypadku niepodjęcia działań określonych w decyzji ( ). Nieprzekazanie dokumentów oraz informacji W przypadku nieprzekazania na żądanie Rzecznika dokumentów oraz informacji ( ) Rzecznik nakłada, w drodze decyzji, na podmiot, do którego skierowano żądanie, karę pieniężną do wysokości złotych.