Wymagania rozszerzające (ocena dobra).

Transkrypt

1 PRZYRODA KLASA /2018 PLAN WYNIKOWY (kryteria na poszczególne oceny) Numer i temat lekcji 1. Poznajemy składniki przyrody 2. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę? 3. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). dwa elementy przyrody nieożywionej (A); dwa elementy przyrody ożywionej (A) zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (A); dwa informacji uzyskanych dzięki wybranym zmysłom (A); wyjaśnia, czym jest obserwacja nazwy przyrządów służących do prowadzenia w terenie (A); przeprowadza obserwację za lupy lub lornetki ; notuje dwa-trzy spostrzeżenia dotyczące obserwowanych obiektów ; schematyczny rysunek obserwowanego obiektu ; Wymagania podstawowe (ocena dostateczna). wyjaśnia znaczenie pojęcia przyroda ; trzy składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); trzy wytworów działalności człowieka (A omawia na przykładach, rolę zmysłów w poznawaniu świata ; źródła informacji o przyrodzie (A); omawia najważniejsze zasady bezpieczeństwa podczas prowadzenia i wykonywania doświadczeń je przyrząd do obserwowanego obiektu ; proponuje przyrządy, które należy przygotować do prowadzenia w terenie (D); określa charakterystyczn e cechy obserwowanych obiektów ; opisuje użycia taśmy mierniczej (B Wymagania rozszerzające (ocena dobra). cechy ożywionych elementów przyrody (A); w najbliższym otoczeniu wytwory działalności człowieka porównuje ilość i rodzaj informacji uzyskiwanych za zmysłów ; cechy przyrodnika (A); określa rolę w poznawaniu przyrody ; omawia etapy doświadczenia planuje miejsca dwóch trzech (D); proponuje przyrząd odpowiedni do konkretnego obiektu ; najważniejsze części mikroskopu (A) planuje miejsca dwóch trzech (D); proponuje przyrząd odpowiedni do konkretnego Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) powiązań przyrody nieożywionej z przyrodą ożywioną (A); klasyfikuje wskazane elementy na ożywione i nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się doświadczenia i eksperymenty przyrodnicze ; wyjaśnia różnice między eksperymentem a doświadczeniem planuje miejsca dwóch trzech (D); proponuje przyrząd odpowiedni do konkretnego obiektu ; najważniejsze części mikroskopu (A) Wymagania wykraczające (ocena celująca) wyjaśnia, w jaki zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na wybrane pozostałe elementy na podstawie podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk (np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt) (D); przeprowadza dowolne doświadczenie, posługując się instrukcją, zapisuje obserwacje i wyniki (D); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D) notatkę na temat innych przyrządów służących do prowadzenia, np. odległych obiektów lub głębin (D)

2 4. W jaki określamy kierunki geograficzne? 5. Określamy kierunki geograficzne za kompasu i gnomonu lekcja w terenie 6. Co to jest plan? 7. Czytamy plan miasta i mapę turystyczną 8. Jak się orientować w terenie? pomiar przy użyciu taśmy mierniczej nazwy głównych kierunków geograficznych wskazanych przez nauczyciela na widnokręgu (A); wyznacza główne kierunki geograficzne za kompasu na podstawie instrukcji słownej ; określa warunki wyznaczania kierunku północnego za gnomonu (prosty patyk lub pręt, słoneczny dzień) oblicza wymiary biurka w skali 1 : 10 ; rysuje plan biurka w skali 1 : 10 rodzaje map (A); odczytuje informacje zapisane w legendzie planu kierunki geograficzne na mapie ; odszukuje na nazwy głównych kierunków geograficznych (A); je skróty do nazw głównych kierunków geograficznych (A); określa warunki korzystania z kompasu (A); posługując się instrukcją, wyznacza główne kierunki geograficzne za gnomonu wyjaśnia, jak powstaje plan ; rysuje plan dowolnego przedmiotu (wymiary przedmiotu podzielne bez reszty przez 10) w skali 1 : 10 wyjaśnia pojęcia mapa i legenda ; określa przeznaczenie planu miasta i mapy turystycznej ; obiekty przedstawione na planie lub mapie za znaków kartograficznych (C / D) określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do obiektu ; najważniejsze części mikroskopu (A) wyjaśnia, co to jest widnokrąg ; omawia budowę kompasu ; samodzielnie wyznacza kierunki geograficzne za kompasu ; wyjaśnia, w jaki wyznacza się kierunki pośrednie wyjaśnia pojęcie skala liczbowa ; oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5, 1 : 20, 1 : 50; szkic terenu szkoły (D) opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie lub mapie (D); zbiór znaków kartograficznych dla planu lub mapy najbliższej okolicy orientowanie planu lub mapy ; orientuje wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych ; porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za kompasu i gnomonu (D); wyjaśnia, w jaki tworzy się nazwy kierunków pośrednich rysuje plan pokoju w skali 1 : 50 ; dobiera skalę do wykonania planu dowolnego obiektu (D): szkic okolic szkoły (D) opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie lub mapie (D); zbiór znaków kartograficznych dla planu lub mapy najbliższej okolicy orientuje mapę za obiektów w terenie historyczne i współczesne praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (A); omawia wyznaczania kierunku północnego za Gwiazdy Polarnej oraz innych obiektów w otoczeniu Gwiazdy Polarnej oraz innych obiektów w otoczeniu wyjaśnia pojęcia: skala mianowana, podziałka liniowa dostosowuje orientowania mapy do otaczającego terenu (D) dostosowuje orientowania mapy do otaczającego terenu (D)

3 9. Ćwiczymy orientowanie się w terenie lekcja w terenie 12. Otaczają nas substancje 13. Poznajemy stany skupienia wody planie okolicy wskazany obiekt, np. kościół, szkołę kierunki geograficzne na mapie ; odszukuje na planie okolicy wskazany obiekt, np. kościół, szkołę (C w najbliższym otoczeniu ciał stałych, cieczy i gazów ; w najbliższym otoczeniu dwa ciał plastycznych, kruchych i sprężystych ; dwa występowania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych (A); porównuje ciała stałe z cieczami pod względem jednej właściwości (kształt) stany skupienia wody w przyrodzie (A); występowania wody w różnych stanach skupienia (A); omawia budowę termometru ; odczytuje wskazania termometru ; krzepnięcie i topnienie podanego obiektu ; opowiada, jak zorientować plan lub mapę za kompasu określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu ; opowiada, jak zorientować plan lub mapę za kompasu stany skupienia, w jakich występują substancje (A); dwa-trzy wykorzystania właściwości ciał stałych w życiu codziennym wyjaśnia zasadę działania termometru ; przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące: wpływ temperatury otoczenia na parowanie wody, obecność pary wodnej w powietrzu ; parowanie i skraplanie wody plan lub mapę za kompasu orientowanie planu lub mapy ; orientuje plan lub mapę za kompasu zjawisko rozszerzalności cieplnej ; występowania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych i cieczy oraz gazów (D) czynniki wpływające na szybkość parowania (A); formułuje wnioski na podstawie przeprowadzony ch doświadczeń (D); je stan skupienia wody do wskazań termometru czym polega orientowanie planu lub mapy ; orientuje plan lub mapę za kompasu klasyfikuje ciała stałe ze względu na właściwości ; czym polega kruchość, plastyczność i sprężystość ; porównuje właściwości ciał stałych, cieczy i gazów opisuje zasadę działania termometru cieczowego dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D); z życia codziennego zmian stanów skupienia wody ; przedstawia w formie schematu zmiany stanu skupienia wody w przyrodzie dostosowuje orientowania mapy do otaczającego terenu (D) uzasadnia, popierając przykładami z życia, dlaczego ważna jest znajomość właściwości ciał (D) przedstawia zmiany stanów skupienia wody podczas jej krążenia w przyrodzie, posługując się wykonanym przez siebie prostym rysunkiem (D) 14. Poznajemy wyjaśnia, co, z czego, z czego mogą, z czego

4 składniki pogody 15. Obserwujemy pogodę 16. Obserwacja i pomiar składników pogody lekcja w terenie 17. Wędrówka Słońca 18. Jak zmieniają się pogoda i przyroda w ciągu roku? lekcja w terenie ca po niebie przynajmniej trzy składniki pogody (A); dowolnej ilustracji rodzaje opadów ; wyjaśnia, dlaczego burze są groźne dobiera przyrządy do pomiaru trzy składników pogody (A); odczytuje temperaturę powietrza z termometru cieczowego ; na podstawie instrukcji buduje wiatromierz ; odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody ; przedstawia stopień zachmurzenia za symboli ; przedstawia rodzaj opadów za symboli wyjaśnia pojęcia wschód Słońca, zachód Słońca ; rysuje drogę Słońca na niebie ; daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); po trzy zmian zachodzących w przyrodzie ożywionej w poszczególnyc h porach roku nazywamy pogodą ; wyjaśnia pojęcia: upał, przymrozek, mróz ; nazwy osadów atmosferycznych (A) zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną ; omawia pomiaru ilości opadów ; jednostki, w których wyraża się składniki pogody (A); na podstawie instrukcji buduje deszczomierz ; prowadzi tygodniowy kalendarz pogody na podstawie wybranych składników pogody ; określa aktualny stopień zachmurzenia nieba na podstawie ; opisuje tęczę omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem ; omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia ; wyjaśnia pojęcia równonoc przesilenie ; omawia cechy pogody w poszczególny ch porach roku mogą być zbudowane chmury (A); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych na ilustracjach ; wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne ; wyjaśnia, jak powstaje wiatr przyrządy służące do meteorologiczny ch (A); dokonuje pomiaru składników pogody prowadzi kalendarz pogody ; możliwą prognozę pogody na następny dzień dla swojej miejscowości określa zależność między wysokością Słońca a temperaturą powietrza ; określa zależność między wysokością Słońca a długością cienia ; wyjaśnia pojęcie górowanie Słońca ; omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem być zbudowane chmury (A); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych na ilustracjach ; wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne ; wyjaśnia, jak powstaje wiatr odczytuje prognozę pogody przedstawioną za znaków graficznych ; na podstawie określa kierunek wiatru omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia ; porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia podczas górowania w porach roku mogą być zbudowane chmury (A); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych na ilustracjach ; wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne ; wyjaśnia, jak powstaje wiatr i temat rodzajów wiatru występujących na świecie ; na podstawie opisu przedstawia, w formie mapy, prognozę pogody dla Polski (D) praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia (np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa) ; fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)

5 21. Poznajemy budowę i czynności życiowe 22. Jak odżywiają się rośliny i dla jakich są pożywieniem? 23. W jaki organizmy cudzożywne zdobywają pokarm? 24. Poznajemy zależności pokarmowe między organizmami 25. Obserwujemy rośliny i zwierzęta Wyjaśnia, po czym rozpozna organizm ; przynajmniej trzy czynności życiowe (A); omawia jedną wybraną przez siebie czynność życiową ; odróżnia przedstawione na ilustracji organizmy jednokomórkow e od wielokomórkow ych określa, czy podany organizm jest samożywny, czy cudzożywny ; cudzożywnych: mięsożernych, roślinożernych i wszystkożernych ; ilustracji charakterystyczn e cechy drapieżników układa łańcuch pokarmowy z podanych ; analizując sieć pokarmową, układa jeden łańcuch pokarmowy (D) korzyści wynikające z uprawy roślin w domu i ogrodzie (A); zwierząt hodowanych w domach przez człowieka (A); przykład wyjaśnia pojęcia organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy ; charakterystyczn e cechy (A); czynności życiowe (A); na ilustracji wybrane organy / narządy dzieli organizmy cudzożywne ze względu na rodzaj pokarmu (A); roślinożernych ; dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców ; wyjaśnia, na wszystkożerność układa łańcuch pokarmowy z podanych ; analizując sieć pokarmową, układa jeden łańcuch pokarmowy (D) trzy roślin stosowanych jako przyprawy do potraw ; wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie w poszczególnyc h porach roku omawia hierarchiczną budowę wielokomórkow ych ; czynności życiowe ; omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego dzieli organizmy cudzożywne ze względu na rodzaj pokarmu (A); roślinożernych ; dzieli mięsożerców na drapieżniki i padlinożerców ; wszystkożerność wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego ; wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa wybrane rośliny doniczkowe ; wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin (D); określa cel hodowania różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy (np. ruch, wzrost) ; porównuje rozmnażanie płciowe z rozmnazaniem bezpłciowym omawia wytwarzania pokarmu przez rośliny ; określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi ; czym polega pasożytnictwo destruentów w łańcuchu pokarmowym opisuje szkodliwość zwierząt zamieszkujących nasze domy ; formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie (D) temat najmniejszych i największych żyjących na Ziemi (D); omawia podział na pięć królestw (A), w dowolnej formie, temat pasożytnictwa w świecie roślin (D) obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt ; uzasadnia, że zniszczenie jednego z ogniw łańcucha pokarmowego może doprowadzić do wyginięcia innych ogniw(d) jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe (D); ciekawostki i dodatkowe temat zwierząt (np.

6 28. Poznajemy składniki pokarmu 29. Jak przebiega trawienie i wchłanianie pokarmu 30. Jaką rolę odgrywa układ krwionośny?, w dowolnej formie, drobnego zwierzęcia żyjącego w domach (A); trzy zwierzęta żyjące w ogrodach produktów bogatych w białka, cukry, tłuszcze, witaminy (A); omawia znaczenie wody dla organizmu modelu położenie narządów przewodu pokarmowego ; wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm ; uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem schemacie serce i naczynia krwionośne ; rodzaje naczyń krwionośnych (A); mierzy puls ; dwa zachowań korzystnie wpływających na pracę krążenia pokazuje na modelu lub dydaktycznej przemyślana ; omawia zasady opieki nad zwierzętami ; dzikich zwierząt żyjących w mieście (A) zielnik (pięć okazów) (D) składniki pokarmowe (A); je podane pokarmy do wskazanej grupy pokarmowej narządy budujące przewód pokarmowy (A); pokarmowego ; zasady higieny pokarmowego (A) serca i naczyń krwionośnych ; na schemacie pokazuje poszczególne rodzaje naczyń krwionośnych narządy budujące drogi oddechowe (A); zwierząt w domu ; wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu ; źródła informacji na temat hodowanych zwierząt ; wyjaśnia, dlaczego coraz więcej dzikich zwierząt przybywa do miast składników pokarmowych w organizmie ; produkty zawierające sole mineralne (A) wyjaśnia pojęcie trawienie ; opisuje drogę pokarmu w organizmie ; omawia, co dzieje się w organizmie po zakończeniu trawienia pokarmu funkcje krwionośnego ; wyjaśnia, czym jest tętno ; krwionośnego w transporcie substancji w organizmie ; proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie określa cel wymiany gazowej ; witamin ; wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin ; soli mineralnych w organizmie wyjaśnia rolę enzymów trawiennych ; narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu funkcje krwionośnego ; wyjaśnia, czym jest tętno ; omawia rolę krwionośnego w transporcie substancji w organizmie ; proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie czym polega współpraca układów pokarmowego, najszybsze zwierzęta) (D) przedstawia krótkie temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności (D) narządów wspomagających trawienie ; czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A), w dowolnej formie, temat; składników krwi i grup krwi (D) ilustruje wymianę gazową zachodzącą w komórkach ciała ; planuje i

7 temat; składników krwi i grup krwi (D) 32. Jakie układy narządów umożliwiają organizmowi ruch? 33. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku 34. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku 35. Jak jest zbudowany układ położenie narządów budujących układ oddechowy ; zasady higieny oddechowego sobie, modelu lub elementy szkieletu ; wyjaśnia pojęcie stawy ; omawia dwie zasady higieny ruchu narządów zmysłów ; skóry jako narządu zmysłu ; zasady higieny oczu i uszu położenie wyjaśnia, co dzieje się z powietrzem podczas wędrówki przez drogi oddechowe ; określa rolę oddechowego (A); opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu elementy budujące układ ruchu (A); nazwy i główne elementy szkieletu ; trzy funkcje szkieletu (A); zasady higieny ruchu (A) omawia, korzystając z, w jaki powstaje obraz oglądanego obiektu ; elementy budowy oka: soczewkę, siatkówkę i źrenicę ; małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową ; higieny nerwowego narządy tworzące żeński narządów oddechowego ; wyjaśnia, dlaczego drogi oddechowe są wyściełane przez komórki z rzęskami rozróżnia rodzaje połączeń kości ; nazwy głównych stawów u człowieka (A); wyjaśnia, w jaki mięśnie są połączone ze szkieletem omawia, korzystając z, w jaki powstaje obraz oglądanego obiektu ; elementy budowy oka: soczewkę, siatkówkę i źrenicę ; małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową ; higieny nerwowego narządów krwionośnego i oddechowego schematyczny rysunek ilustrujący wymianę gazową zachodzącą w płucach porównuje zakres ruchów stawów: barkowego, biodrowego i kolanowego (D); na modelu lub kości o różnych kształtach ; omawia pracę mięśni szkieletowych zadania mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów (A); wyjaśnia, w jaki układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia wspólną cechę narządów zmysłu węchu i smaku (A); drogę informacji dźwiękowych ; uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); na podstawie doświadczenia formułuje wniosek dotyczący zależności między zmysłem smaku a zmysłem powonienia wyjaśnia przyczyny różnic w budowie rozrodczego doświadczenie potwierdzające obecność pary wodnej w wydychanym powietrzu (D) wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę ciała ; omawia działanie mięśni budujących narządy wewnętrzne zadania mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów (A); wyjaśnia, w jaki układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia wspólną cechę narządów zmysłu węchu i smaku (A); drogę informacji dźwiękowych ; uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); na podstawie doświadczenia formułuje wniosek dotyczący zależności między zmysłem smaku a zmysłem powonienia temat roli kobiet i

8 rozrodczy? 36. Dojrzewanie to czas wielkich zmian 39. Jak dbać o higienę? 40. Poznajemy choroby zakaźne narządów rozrodczego ; komórki rozrodcze: męską i żeńską ; wyjaśnia pojęcie zapłodnienie zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (A); dwa zmian w funkcjonowaniu skóry w okresie dojrzewania co najmniej trzy zasady zdrowego stylu życia (A); korzystając z piramidy zdrowego żywienia i aktywności fizycznej, produkty, które należy spożywać w dużych i w małych ilościach ; wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk ; omawia dbania o zęby ; dwie zasady bezpieczeństwa podczas zabaw na świeżym powietrzu (A) drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczy ch (A); trzy zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób i męski układ rozrodczy (A); określa rolę rozrodczego (A); omawia zasady higieny rozrodczego ; miejsce rozwoju nowego organizmu zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (A); higieny, których należy przestrzegać w okresie dojrzewania zasady prawidłowego odżywiania (A); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry ; opisuje pielęgnacji paznokci ; właściwy dobór odzieży wypoczynku czynnego i biernego przyczyny chorób zakaźnych (A); nazwy chorób przenoszonych drogą oddechową (A); omawia objawy wybranej choroby rozrodczego opisuje zmiany psychiczne zachodzące w okresie dojrzewania (wszystkie) zasady zdrowego stylu życia (A); wyjaśnia rolę aktywności fizycznej w zachowaniu zdrowia ; opisuje pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania ; higiena jamy ustnej wyjaśnia, czym są szczepionki ; sposoby zapobiegania chorobom przenoszonym drogą oddechową (A); szkody, które pasożyty żeńskiego i męskiego ; omawia przebieg rozwoju nowego organizmu (A) narządy rozrodczego męskiego i żeńskiego przykładach, czym jest odpowiedzialność wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia ; omawia skutki niewłaściwego odżywiania się ; czym polega higiena osobista ; sposoby uniknięcia zakażenia się grzybicą (A) porównuje objawy przeziębienia z objawami grypy i anginy ; klasyfikuje pasożyty na wewnętrzne i zewnętrze, pasożytów ; pasożyty wewnętrzne człowieka ; opisuje mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń (np. zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry, itp.) (D) informacje dotyczące zagrożeń, na które mogą być narażone dzieci w okresie dojrzewania (D) propozycję prawidłowego jadłospisu na trzy dni, odpowiedniego w okresie dojrzewania (D) temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania (D)

9 41. Jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w naszym otoczeniu? 42. Niebezpieczeńst wa i pierwsza pomoc w domu 43. Uzależnienia i ich skutki przenoszonych drogą oddechową (A); trzy zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób przenoszonych drogą pokarmową (A) zjawiska pogodowe, które mogą stanowić zagrożenie (A); odróżnia muchomora sromotnikowego od innych grzybów ; określa postępowania po użądleniu (A) postępowania podczas pielęgnacji roślin hodowanych w domu ; środków czystości, które stwarzają zagrożenia dla zdrowia (A); rodzaje urazów skóry (A) przynajmniej dwa negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka ; opisuje zachowanie świadczące o mogącym rozwinąć się uzależnieniu od komputera lub telefonu ; zachowanie asertywne przenoszonej drogą oddechową ; omawia przyczyny zatruć ; określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę w czasie burzy, gdy przebywa się w domu lub poza nim (A); owady, które mogą być groźne trujących roślin hodowanych w domu (A); je nazwę zagrożenia do symboli umieszczanych na opakowaniach ; omawia postępowania przy otarciach i skaleczeniach substancji, które mogą uzależniać (A); skutków działania alkoholu na organizm ; sytuacji, w których należy zachować się asertywnie powodują w organizmie (A); omawia objawy zatruć charakterystyczn e cechy muchomora sromotnikowego (A); objawy zatrucia grzybami (A) pierwszej pomocy po kontakcie ze środkami czystości palenie bierne ; skutki przyjmowania narkotyków ; wyjaśnia, czym jest asertywność objawy wybranych chorób zakaźnych ; drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę omawia postępowania po ukąszeniu przez żmiję ; dziko rosnące rośliny trujące postępowania w przypadku oparzeń wyjaśnia, czym jest uzależnienie ; substancje znajdujące się w dymie papierosowym ; uzasadnia konieczność zachowań asertywnych (D); uzasadnia, dlaczego napoje energetyzujące nie są obojętne dla zdrowia plakat ostrzegający o niebezpieczeństw ach w swoje j/w temat pomocy osobom uzależnionym (D); temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktyki chorób nowotworowych (D)

10 46. Co to jest krajobraz? 47. Poznajemy formy terenu 48. Czy wszystkie skały są twarde? 49. Wody słodkie i wody słone 50. Krajobraz wczoraj i dziś w wybranej sytuacji zdjęciach rodzaje krajobrazów ; krajobrazu naturalnego ; nazwy krajobrazów kulturowych ; określa rodzaj krajobrazu najbliższej ilustracji formy terenu ; wyjaśnia, czym są równiny ; modele wzniesienia i doliny je jedną dwie okazane skały do poszczególny ch grup wód słonych ; mapie przykład wód stojących i płynących w najbliższej zdjęciach krajobraz kulturowy ; dwa-trzy zmian wyjaśnia, do czego odnoszą się nazwy krajobrazów ; rodzaje krajobrazów (naturalny, kulturowy) (A); wyjaśnia pojęcie: krajobraz kulturowy ; w krajobrazie najbliższej okolicy składniki, które są wytworami człowieka ilustracji formy terenu ; wyjaśnia, czym są równiny ; modele wzniesienia i doliny nazwy grup skał (A); skał litych, zwięzłych i luźnych wód słodkich (w tym wód powierzchniowy ch) ; różnice między oceanem a morzem ; na podstawie ilustracji rozróżnia rodzaje wód stojących i płynących (C / D); różnice między jeziorem a stawem, podając, od czego pochodzą nazwy miejscowości wyjaśnia pojęcie: krajobraz ; składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz (A); omawia cechy krajobrazów kulturowych ; składniki naturalne w krajobrazie najbliższej opisuje wklęsłe formy terenu ; opisuje formy terenu dominujące w krajobrazie najbliższej opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych ; co najmniej jedną skałę występującą w najbliższej okolicy (C/D) wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone ; schemat podziału wód powierzchniowy ch ; omawia warunki niezbędne do powstania jeziora ; porównuje rzekę z kanałem śródlądowym omawia zmiany w krajobrazie wynikające z rozwoju rolnictwa ; omawia zmiany wyjaśnia pojęcie: krajobraz ; składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz (A); omawia cechy krajobrazów kulturowych ; składniki naturalne w krajobrazie najbliższej klasyfikuje wzniesienia na podstawie ich wysokości (A); omawia elementy doliny (A) opisuje skały występujące w najbliższej okolicy (D); omawia proces powstawania gleby wody słodkie występujące na Ziemi ; omawia, jak powstają bagna ; wody płynące działalności człowieka, które prowadzą do przekształcenia krajobrazu ; pozytywne i negatywne skutki przekształcenia krajobrazu najbliższej okolicy (D) przygotuje krótką prezentację o najciekawszych formach terenu (w Polsce, w Europie, na świecie) (D) kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem (D) informacje typu naj (najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna) (D); wyjaśnia, czym są lodowce i lądolody plakat lub prezentację multimedialną na temat zmian krajobrazu na

11 51. Obszary i obiekty chronione 54. Poznajemy warunki życia w wodzie w krajobrazie najbliższej dwietrzy formy ochrony przyrody w Polsce (A); dwa-trzy ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych ; wyjaśnia, na ochrona ścisła trzy ryb do życia w wodzie (A); dwa innych przystosowań do życia w wodzie (A) (A); zmian w krajobrazach kulturowych (B ) wyjaśnia, co to są parki narodowe ; obiektów, które są pomnikami przyrody ; omawia zachowania się na obszarach chronionych omawia, popierając przykładami, zwierząt do życia w wodzie ; wyjaśnia, dzięki czemu zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę w krajobrazie związane z rozwojem przemysłu (A); wyjaśnia pochodzenie nazwy swojej miejscowości wyjaśnia cel ochrony przyrody ; wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody ; wyjaśnia różnice między ochroną ścisłą a ochroną czynną ; przykład obszaru chronionego lub pomnika przyrody znajdującego się w najbliższej okolicy (A) omawia, na przykładach, roślin do ruchu wód ; omawia pobierania tlenu przez organizmy wodne źródła, z których można uzyskać informacje o historii swojej miejscowości (A) różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym ; na podstawie mapy w podręczniku lub atlasie pomników przyrody ożywionej i nieożywionej na terenie Polski i swojego województwa (D) wyjaśnia pojęcie plankton ;, na przykładach, zwierząt do ruchu wody przestrzeni dziejów (A); przygotuje prezentację multimedialną lub plakat Moja miejscowość dawniej i dziś (D) w dowolnej formie temat ochrony przyrody w najbliższej okolicy (gminie, powiecie lub województwie) (D) informacje o największych organizmach żyjących w środowisku wodnym (D) 55. Poznajemy rzekę 56. Poznajemy warunki życia w jeziorze ilustracji elementy rzeki: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście (C / D) je na schematycznym rysunku nazwy do stref życia w jeziorze ; odczytuje z ilustracji nazwy dwóch trzech żyjących po dwietrzy nazwy żyjących w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki (A); omawia warunki panujące w górnym biegu rzeki (A) nazwy stref życia w jeziorze (A); grupy roślin żyjących w strefie przybrzeżnej (A); na ilustracjach pospolite rośliny wodne przytwierdzone cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki ; porównuje warunki życia w biegach rzeki ; omawia żyjących w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki roślin do życia w strefie przybrzeżnej ; czynniki warunkujące życie w poszczególnyc h strefach jeziora (A); porównuje świat roślin i zwierząt w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki ; ilustracjach organizmy charakterysty czne dla każdego z biegów rzeki wyjaśnia pojęcie plankton ; poszczególne strefy jeziora ; ilustracjach pospolite zwierzęta związane z jeziorami ; układa z poznanych łańcuch pokarmowy pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (D prezentację na temat trzech czterech tworzących plankton (D); informacje naj- na temat jezior w Polsce, w Europie i na świecie (D)

12 57. Warunki życia na lądzie 58. Poznajemy budowę lasu i panujące w nim warunki 59. Jakie organizmy spotykamy w lesie? lekcja w terenie 60. Poznajemy różne drzewa w poszczególnyc h strefach jeziora czynniki warunkujące życie na lądzie (A); omawia zwierząt do zmian temperatury warstwy lasu na dydaktycznej lub ilustracji ; po dwa gatunki żyjących w dwóch wybranych warstwach lasu (A); trzy zasady zachowania się w lesie (A) po dwa drzew iglastych i liściastych (A); dwa drzewa iglaste i dwa liściaste 61. Na łące dwa znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać do podłoża omawia przystosowa nia roślin do niskiej lub wysokiej temperatury nazwy warstw lasu (A); zachowania się w lesie ; pospolite organizmy żyjące w poszczególny ch warstwach lasu ; pospolite grzyby jadalne porównuje wygląd igieł sosny i świerka ; cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek ; cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych cechy łąki (A); zwierzęta mieszkające na łące i żerujące zwierzęta żyjące w strefie przybrzeżnej (A) ptaków i ssaków do życia w strefie przybrzeżnej roślin i zwierząt zabezpieczające przed utratą wody ; przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (A); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnyc h warstwach lasu porównuje drzewa liściaste z iglastymi ; rosnące w Polsce rośliny iglaste ; przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych ; typy lasów rosnących w Polsce (A) omawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku ; przynajmniej występujący w jeziorze omawia negatywną i pozytywną rolę wiatru w życiu roślin ; wymianę gazową u roślin ; roślin do wykorzystania światła (A) omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w warstwach lasu drzew rosnących w lasach liściastych, iglastych i mieszanych (A) je nazwy gatunków roślin do charakterystycznyc h barw łąki ; uzasadnia, że łąka jest temat przystosowań dwóch trzech gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnyc h warunkach lądowych informacje o życiu wybranych leśnych (innych niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej warstwie lasu temat roślin iglastych pochodzących z innych regionów świata, uprawianych w ogrodach (D) zielnik z roślin łąkowych poznanych na lekcji lub innych (D)

13 62. Na polu uprawnym 62. Na polu uprawnym traw ; przynajmniej trzy gatunki poznanych roślin łąkowych nazwy zbóż (A); ilustracjach owies, pszenicę i żyto ; warzyw uprawianych na polach (A); dwa szkodniki upraw polowych (A) nazwy zbóż (A); ilustracjach owies, pszenicę i żyto ; warzyw uprawianych na polach (A); dwa szkodniki upraw polowych (A) na niej (A); przedstawia w formie łańcucha pokarmowego proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące nazwy zbóż (A); ilustracjach owies, pszenicę i żyto ; warzyw uprawianych na polach (A); dwa szkodniki upraw polowych (A) nazwy zbóż (A); ilustracjach owies, pszenicę i żyto ; warzyw uprawianych na polach (A); dwa szkodniki upraw polowych (A) pięć gatunków roślin występujących na łące ; wyjaśnia, w jaki ludzie wykorzystują łąki wyjaśnia pojęcia zboża ozime, zboża jare ; wykorzystywani a uprawianych warzyw ; sprzymierzeńcó w człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych wyjaśnia pojęcia zboża ozime, zboża jare ; wykorzystywani a uprawianych warzyw ; sprzymierzeńcó w człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych środowiskiem życia wielu zwierząt innych upraw niż zboża i warzywa, wskazując sposoby ich wykorzystywania ; przedstawia zależności występujące na polu w formie co najmniej dwóch łańcuchów pokarmowych ; zboża rosnące w najbliższej innych upraw niż zboża i warzywa, wskazując sposoby ich wykorzystywania ; przedstawia zależności występujące na polu w formie co najmniej dwóch łańcuchów pokarmowych ; zboża rosnące w najbliższej wyjaśnia, czym jest walka biologiczna ; temat korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D) wyjaśnia, czym jest walka biologiczna ; temat korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D)