GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE OPALENICA NA LATA

Transkrypt

1 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE OPALENICA NA LATA KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do życia w środowisku rodzinnym, wolnym od przemocy, która jest naruszaniem praw i dóbr osobistych CZŁOWIEK doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany DZIECI I MŁODZIEŻ mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku wolnym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić KAŻDY CZŁOWIEK doświadczający przemocy ma prawo do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej, bez naruszania jego godności osobistej KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą KAŻDY CZŁOWIEK ma prawo do przeciwdziałania przemocy w rodzinie KAŻDY CZŁOWIEK ma obowiązek udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie Deklaracja przyjęta w grudniu 1995 roku na II Ogólnopolskiej Konferencji na temat Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Opalenica, grudzień 2016r.

2 Wstęp Przemoc w rodzinie jest jedną z najbardziej dotkliwych form naruszania godności człowieka, a więc naruszaniem jego praw.przyjmuje się, że rodzina jest najważniejszym środowiskiem w jakim kształtuje się system wartości i osobowość człowieka,dlatego w szeroko pojętym interesie społecznym ważne jest budowanie skutecznego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W celu efektywnego powstrzymywania i minimalizowania konsekwencji przemocy w rodzinie opracowuje się Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Opalenica na lata , zwany dalej Programem. Opiera się on między innymi na doświadczeniach wynikających z realizowania procedury Niebieskie Karty przez członków Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego w Opalenicy w okresie od 2011r. Zadania i cele wpisane w Program wynikają z następujących aktów prawnych: ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2015r. poz ), ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016r. poz. 930 z późn. zm.), ustawa z dnia 25 lutego 1964r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015r. poz z późn. zm.), ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny (Dz. U. z 2016r. poz z późn. zm.), ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.), ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2016r. poz. 487 z późn. zm.), ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2016r. poz. 224 z późn. zm.). Program jest także spójny z programami: Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata , Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata , Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Gminie Opalenica na rok 2016, Gminny ProgramPrzeciwdziałania Narkomani w Gminie Opalenica na lata

3 I. Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie definiuje przemoc jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych (w rozumieniu art Kodeksu karnego), a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. W literaturze przedmiotu znajdziemy wiele definicji zjawiska przemocy w rodzinie, które zawierają wspólne cechy. O przemocy więc możemy mówić wtedy, gdy: - jest to intencjonalne działanie lub zaniechanie działania. Ktoś sądzi, że wie co jest dla drugiego dobre lub daje sobie prawo do decydowania w jego imieniu. Jest przy tym przekonany, że ten drugi powinien mu się bezwzględnie podporządkować i zaspokoić jego jedynie słuszne życzenia. Mając najlepsze intencje, chce spowodować, by było tak, jak on chce, - jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą, jest silniejsza fizycznie, psychicznie, materialnie, zawodowo, społecznie i w wymiarze tej przewagi oddziałuje na osobę słabszą, po to, by zmusić ją do podporządkowania swoim życzeniom, - działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej. Jedna osoba daje sobie prawo, by drugą uderzyć, obrazić, skrytykować, zabrać coś, nie dać. Nie liczy się z jej potrzebami, życzeniami, protestami, uczuciami. Traktuje daną osobęjak przedmiot pozbawiony praw, - osoba, wobec której stosowana jest przemoc, doznaje cierpienia i szkód fizycznych i psychicznych. Szkody mogą być wymierne oraz niewidoczne i niedostrzegalne, natychmiastowe i odroczone w czasie 1. Rodzaje przemocy rozróżnia się na podstawie dwóch przesłanek.po pierwsze ze względu na przebieg: przemoc chłodna wyrafinowana, gdzie jej sprawca przykłada dużą wagę do braku widocznych śladów, objawów czy świadków jej stosowania (jest to tzw. przemoc domowa w białych rękawiczkach); w takich przypadkach z racji utrudnionej możliwości zaobserwowania policja interweniuje rzadko ten rodzaj przemocy domowej jest częściej spotykany w środowiskach o tzw. wysokim statusie społecznym; gorąca przemoc przepełniona wybuchami niekontrolowanej agresji, wściekłością, chamstwem i brutalnością, ma bardzo gwałtowny przebieg, a sprawca nie przebiera w środkach przy okazywaniu swojej złości i wyższości, jej obawy są zauważalne dla 1 Zespół Stowarzyszenia Niebieska Linia.

4 społeczności, toteż w tych przypadkach policja interweniuje najczęściej ten rodzaj przemocy jest charakterystyczny w środowisku o niższym statusie społecznym. Po drugie ze względu na strategię działania przyjętą przez sprawcę 2 : fizyczna naruszanie nietykalności fizycznej, psychiczna naruszanie godności osobistej, seksualna naruszanie intymności, ekonomiczna naruszanie własności, zaniedbanie naruszanie obowiązku sprawowania opieki nad osobami bliskimi. Na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej. Z punktu widzenia prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany określone są w różnych kodeksach i odpowiednio karane. Najczęściej stosowany artykuł kodeksu karnego dotyczy znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem rodziny i przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat. Perspektywa moralna pokazuje, że dokonywanie przemocy to krzywdzenie słabszego i jest złem moralnym. Sprawca powinien podlegać sankcjom własnego sumienia i potępieniu ze strony innych ludzi. Moralna ocena powinna powstrzymywać sprawców i motywować świadków do pomagania. Psychologiczne spojrzenie na przemoc domową zwraca uwagę na cierpienie i bezradność ofiary, odsłania mechanizmy wewnętrzne i sytuacyjne sterujące przemocą oraz złożone procesy interakcji między sprawcą i ofiarą. Psychologiczne zrozumienie przemocy odgrywa podstawową rolę przy pomaganiu ofiarom w wyzwalaniu się od przemocy i w naprawianiu szkód, jakie poczyniła w ich życiu. Z perspektywy społecznej widać czynniki zawarte w obyczajach i postawach, które mogą sprzyjać przemocy lub ją usprawiedliwiać. Z drugiej strony w przeciwdziałanie przemocy mogą angażować się znaczące siły społeczne i wywierać wpływ na stan spraw społecznych 3. Biorąc pod uwagę rozmiar negatywnych konsekwencji przemocy w rodzinie konieczne jest podejmowanie długofalowych działań zmierzających do przeciwdziałania temu zjawisku. 2 Poradnik Samorządowca, Rodzaje przemocy w rodzinie i diagnozowanie zjawiska na podstawie symptomów, s. 7, 12/ _eksperci_radza/01._jerzy_mellibruda.pdf

5 II. Lokalna diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie na tle danych krajowych. Gmina Opalenica liczy mieszkańców (dane na koniec 2015r.), z czego 50% stanowią kobiety. Dominującą grupą wiekową są mieszkańcy w wieku produkcyjnym (63%), mniej licznymi grupami są nieletni (20%) oraz osoby w wieku emerytalnym (16%). Ze statystyk policyjnych wynika, że od 2012r. do 2014r. odnotowano w Polsce znaczny wzrost liczby osób doznających przemocy, w 2015r. nastąpił spadek takich przypadków. Zjawisko przemocy w rodzinie dotyczy przeważnie kobiet, jednak można zaobserwować nasilający się problem wobec mężczyzn.mimo że dane dotyczące interwencyjnego umieszczenia dzieci w rodzinie zastępczej, w dalszej rodzinie czy placówce opiekuńczej w sytuacji zagrożenia zdrowia czy życia od 2012r. maleją, stanowi to nadal duży problem biorąc pod uwagę przede wszystkim traumę doświadczaną przez dzieci. Tabela nr 1 przedstawia szczegółowo dane z wypełnionych formularzy Niebieskich Kart w Polsce, natomiast tabela nr 2 dotyczy gminy Opalenica. Tabela nr rok 2013 rok 2014 rok 2015 rok Liczba wypełnionych formularzy Niebieska Karta Ogólna liczba ofiar przemocy Liczba ofiar - kobiet Liczba ofiar - mężczyzn Liczba ofiar - małoletni Liczba dzieci umieszczonych w nie zagrażającym im miejscu (rodzina zastępcza, dalsza rodzina, placówka opiekuńcza) Tabela nr rok 2013 rok 2014 rok 2015 rok Liczba wypełnionych formularzy Niebieska Karta Liczba ofiar - kobiet Liczba ofiar - mężczyzn Liczba ofiar - małoletni Liczba dzieci umieszczonych w nie zagrażającym im miejscu (rodzina zastępcza, dalsza rodzina, placówka opiekuńcza) Dane własne Ośrodka Pomocy Społecznej w Opalenicy.

6 W okresie od 2012r. do 2015r. w gminie Opalenicasporządzono 62 formularze Niebieskiej Karty. Instytucje najczęściej rozpoczynające procedurę w rodzinie, to Policja (42 sporządzone Niebieskie Karty ) oraz Ośrodek Pomocy Społecznej (17 sporządzonych Niebieskich Kart ). Pozostałe sprawy zostały zgłoszone przez przedstawicieli oświaty, ochrony zdrowia oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Tomyślu. We wszystkich przypadkach wskazano kobiety jako osoby doznające przemocy, jednak należy także zwrócić uwagę na informację o grupie dzieci doświadczających przemocy(20 osób).na terenie gminy nie odnotowano natomiast sytuacji, w której doszłoby do umieszczenia dziecka w trybie interwencyjnym w związku zagrożenia zdrowia czy życia. Z każdą z osób zgłoszoną jako doznającą przemocy sporządzono formularz Niebieskiej Karty część C i ustalono plan działań. Osoby wskazane jako sprawcy przemocy rzadziej podejmują działania - sporządzono 42 Niebieskie Karty część D. Ważnym elementem w budowaniu systemu wsparcia społecznego jest poznanie zagrożeń w środowisku lokalnym, co pozwala na przyjęcie odpowiednich kierunków działań. W 2013r. przeprowadzono Diagnozę lokalnych zagrożeń społecznych wśród 100 osób dorosłych i 72 uczniów szkół podstawowych oraz 349 uczniów gimnazjum. Z danych wynika, iż 20,4% ankietowanych dorosłych przyznało, że zna osobę ze swojego środowiska doświadczającą przemocy fizycznej, 27% badanych zna osobę ze swojego środowiska doświadczającą przemocy psychicznej. Ponadto, 17,5% respondentów odpowiedziało, że zna przypadki bicia dzieci przez ich rodziców czy opiekunów. Należy podkreślić, że większość badanych 66% posiada wiedzę na temat instytucji, do których należy się zwrócić, by pomóc osobie, która jest ofiarą przemocy. Jak wynika z badań ankietowych umiarkowanym problemem w gminie i mieście Opalenica są przypadki agresji i przemocy, z jakimi młodzi ludzie spotykają się w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. 8,7% badanych uczniów szkół podstawowych oraz 32,1% badanych gimnazjalistów przyznaje, że zna osoby, które doznają przemocy ze strony rówieśników lub członków rodziny 4. III. Cele Programu. Głównym celem programu jest zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie na terenie gminy Opalenica oraz rozwój systemu interwencji i wsparcia dla osób zagrożonych i dotkniętych przemocą. Założenia programowe będą realizowane poprzez cele szczegółowe: 1. Współpraca instytucji działających na rzecz rodziny w ramach procedury Niebieskie Karty w celu podniesienia skuteczności udzielanego wsparcia. Działania pozwalające osiągnąć cel: podnoszenie wiedzy i kompetencji osób zaangażowanych w proces pomagania rodzinom z problemem przemocy (szkolenia, warsztaty), diagnozowanie sytuacji rodzin dotkniętych przemocą i informowanie o możliwościach uzyskania wsparcia. 4 Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych Gmina Opalenica 2013, Studio Diagnozy i Profilaktyki, Kraków, s. 72, 74.

7 2. Rozwój oferty pomocowej w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie poprzez umożliwienie korzystania ze specjalistycznego wsparcia (m. in. psychologicznego, prawnego, socjalnego czy rodzinnego). 3. Promowanie w społeczności lokalnej postaw wolnych od przemocy poprzez działania: informacyjne takie jak: tworzenie i dystrybucja materiałów informacyjnych w celu ułatwienia dostępu do instytucji wspierających (broszury, ulotki, plakaty, media lokalne, strony internetowe), edukacyjnenp.:podnoszenie kompetencji rodzicielskich podczas warsztatów, grup wsparcia czy indywidualnych spotkań ze specjalistami, rozpowszechnianie wiedzy wśród dzieci i młodzieży na temat przyjmowania właściwych postaw i budowania prawidłowych relacji z innymi. profilaktyczne m. in.rozpowszechnianie konstruktywnych sposobów spędzania czasu wolnego rodziców z dziećmi, promowanie aktywnej postawy na krzywdę innych wśród społeczności lokalnej,organizowanie konkursów plastycznych, fotograficznych w zakresie zapobiegania przemocy. IV. Adresaci Programu. Działania programowe skierowane są do osób zagrożonych i dotkniętych przemocą w rodzinie, sprawców przemocy w rodzinie, a także instytucji działających na rzecz rodziny oraz społeczności lokalnej. V. Realizatorzy Programu. W realizację zadań programowych zaangażowani będą przede wszystkim członkowie Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego oraz grup roboczych. W efektywnym osiąganiu wytyczonych celów, podejmowana będzie współpraca z instytucjami i osobami działającymi na rzecz rodziny. VI. Monitorowanie i sprawozdawczość. Monitorowanie realizacji Programu odbywać się będzie w oparciu o sprawozdawczość z osiągniętych celów przedstawianych Burmistrzowi Opalenicy do 31 marca każdego roku. VII. Finansowanie Programu. Źródła finansowania zadań zawartych w Programie mogą pochodzić ze środków własnych Gminy Opalenica oraz z Rządowych Programów Osłonowych.