Symbolika. Krzyż harcerski

Transkrypt

1 Symbolika Krzyż harcerski Krzyż Harcerski zaprojektował w 1912 roku ks. Kazimierz Lutosławski wzorując go na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym - Krzyżu Virtuti Militari. Wg "Regulaminu Odznak i Oznak" jest odznaką organizacyjną harcerzy i instruktorów. Krzyż Harcerski nosi się 2 cm nad lewą kieszenią munduru (choć lepiej twierdzić, że nosi się go na sercu). Prawo noszenia Krzyża Harcerskiego zyskuje się przy złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego. Na ubraniu cywilnym można nosić jego miniaturki. Krzyż Harcerski ma bogatą symbolikę, podaną poniżej. Różnie tłumaczy się jego kształt i poszczególne elementy. Dla wszystkich jednak pozostaje czymś niezwykle wartościowym, cennym. Czymś co przechowuje się przez całe życie i nierzadko przekazuje dzieciom i wnukom jako rodzinną świętość. Patos? Może, ale spróbujcie poprosić harcerza, aby dał Wam go na pamiątkę... Jak już wspomniano, wzorowany jest on na orderze Virtuti Militari, przyznawanym za szczególne męstwo i oddanie służbie ojczyźnie. Dewizą krzyża harcerskiego jest łacińska maksyma "ad astra per aspera" (przez trudności do gwiazd). Po środku krzyża znajduje się koło. Jest w nie wpisana lilijka, z której wychodzą promienie. Gradowane ramiona krzyża oplata wianek z liści dębu i wawrzynu (lauru). Na nich też jest umieszczone wezwanie Czuwaj. Do noszenia krzyża mają prawo harcerze po złożeniu przyrzeczenia harcerskiego. Symbolika krzyża harcerskiego Krąg: Lilijkę otacza krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów. Lilijka: Jest opisana poniżej. Promienie: Promienie biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem. Węzeł:

2 Węzeł na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są jeszcze takie środowiska, w których wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu dobrego uczynku. Wieniec z liści dębowych: Liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy temęstwo i dzielność, powinny być również udziałem każdego harcerza. Wieniec z liści lauru: Liście laurowe są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych zwycięstw, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają tryumf nad własnymi słabościami. Ziarenka piasku: Ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską. Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia. "Wianek z dębu i wawrzynu oznacza cele do zdobycia: siłę i umiejętność, sprawność i wiedzę. Oplata on główny symbol skautowy: krzyż z hasłem "Czuwaj". Kształt tego krzyża jest dawny; takiego użyto do naszego orderu waleczności: "Virtuti Militari"; uprzytamnia on szczególnie obowiązek działalności. Ma on w środku kółko - symbol doskonałości, a w nim gwiazdę promienną, jakby światło przewodnie: ad astra! A sam krzyż znaczy: per aspera (per aspera ad astra - poprzez ciernie do gwiazd - a2t), bo wskazuje drogę ciężką, cierpieniami walki z własnymi słabościami usłaną, a przytem oznacza też gotowość do tej walki i do wszelkich poświęceń - aż do męczeństwa za wiarę, aż do śmierci za Ojczyznę: Bóg i Ojczyzna są treścią wewnętrzną tego znaku. Hasło "Czuwaj" na nim - to pobudka, ostrzeżenie; oznacza gotowość do pracy nieustannej". Taką propozycję symboliki przestawił sam autor, ks. Kazimierz Lutosławski (pseudonim Jan Zawada w publikacji: Czuj duch! Szesnaście gawęd obozowych o idei skautingu ). Historia krzyża Andrzej Małkowski w pierwszej polskiej książce skautowej "Scouting jako system wychowania młodzieży" zaprezentował odznakę skautów angielskich i opisał jej symbolikę. Przypuszczał, że wkrótce zostanie wymyślona polska odznaka, która mogłaby zostać przyznana pierwszym skautom już we wrześniu 1911 roku. Tak się jednak nie stało. W pierwszym numerze redagowanego przez Małkowskiego "Skauta" wydanym 15.X.1911 roku ogłoszono konkurs na projekt polskiej odznaki. Chciano, żeby propozycje zachowywały skautowe motywy, ale także nie były naśladownictwem angielskiej odznaki tylko czymś nowym. Liczba nadesłanych prac (84) przerosła oczekiwania organizatorów. Rozstrzygnięcie konkursu opóźniło się o dwa miesiące. Pierwszą nagrodę dostał projekt IV Krakowskiej Drużyny Skautowej im. Bartosza Głowackiego przedstawiający herb Tadeusza Kościuszki Roch III, drugą - projekt z tej samej drużyny przedstawiający orła polskiego trzymającego w szponach tarczę z napisem "Czuwaj". Trzecie miejsce przypadło ks. Kazimierzowi Lutosławskiemu, którego projekt przedstawiał skrzyżowane szable na okrągłej tarczy i polski krzyż wojskowy Virtuti Militari z napisem "Bóg i Ojczyzna" i orła lecącego nad nim. Przy górnej krawędzi znajdował się napis "Czuwaj."

3 Żaden z nagrodzonych ani wyróżnionych projektów nie przyjął się jako odznaka dla polskich skautów. Pod koniec roku 1912 Naczelna Komenda Skautowa wyznaczyła ks. Lutosławskiego, Alfonsa Borkiewicza i Czesława Jankowskiego do dalszych prac nad wzorem odznaki skautowej. Ostateczny projekt, choć jeszcze bez lilijki, został zamieszczony na okładce książki ks. Lutosławskiego "Czuj Duch". Był to przerobiony jego pierwotny pomysł. W latach krzyż harcerski stawał się powoli oficjalną odznaką drużyn w zaborze rosyjskim, podległych Naczelnej Komisji Skautowej w Warszawie. Trzeciego czerwca 1916 roku krzyż stał się oficjalną odznaką świeżo powołanego Związku Harcerstwa Polskiego. Masowa produkcja krzyża zaczęła się w zakładzie grawerskim Józefa Chylińskiego już w 1915 roku. Każdy krzyż miał w tamtych czasach swój numer i było wiadomo, kto go otrzymał. Krzyż harcerski z czasem przyjmował się w innych organizacjach skautowych. Przed 1918 rokiem był używany przez polskie drużyny na Wileńszczyźnie i Łotwie. W 1919, niecały rok po tym, jak wszystkie organizacje harcerskie połączyły się w jeden Związek Harcerstwa Polskiego, na Zjeździe Naczelnej Rady Harcerskiej w Zwierzyńcu Zamojskim przyjęto "Przepisy o oznakach harcerskich". Dwiema odznakami organizacyjnymi zostały lilijka noszona na rogatywce (kapeluszu) oraz oczywiście krzyż noszony na lewej piersi dwa centymetry nad kieszenią. Krzyż harcerski jest jedyną odznaką cywilną, którą wolno nosić na mundurze wojskowym. Harcerzom zezwolił na to 15. listopada 1919 roku Naczelny Wódz Wojska Polskiego Józef Piłsudski. Noszono ją w tym samym miejscu, to znaczy tuż nad lewą kieszenią. Krzyż był odznaką wyjątkową. Żeby móc go nosić, trzeba było posiadać zezwalającą na to książeczkę służbową. Krzyż pozostawał też własnością Związku. Po zgubieniu trzeba było czekać pół roku na nowy, a gdy rezygnowało się z harcerstwa, trzeba było oddać swój krzyż. W czasie drugiej Wojny Światowej produkcja krzyży siłą rzeczy została wstrzymana. Nie spadło jednak zapotrzebowanie. Harcerstwo przeszło do konspiracji i kontynuowało swoją działalność z zachowaniem zwyczaju przyrzeczenia harcerskiego. Po wyczerpaniu przedwojennych zapasów często harcerze składający przyrzeczenie nie otrzymywali krzyża. Starano się jednak, żeby krzyż jako ważny symbol znajdował się na każdej uroczystości przyżeczenia. W czasie Powstania Warszawskiego, gdy harcerze się ujawnili, malowano harcerskie lilie na pancerzach czołgów, lilie i napisy "Czuwaj" na samochodach, a przede wszystkim było bardzo dużo harcerskich krzyży. "Pasieka" nie przeciwstawiała się temu. Było to działanie żywiołowe, spontaniczne, świadczące o niezwykłym charakterze Krzyża. Lilijka harcerska Baden Powell zamierzał w różnoraki sposób wzbudzać poczucie wspólnoty wszystkich skautów służyć temu miało noszenie na bluzie mundurka i na klamrze pasa albo przypinanie symbolicznej odznaki. Nad wyborem jej kształtu B P nie zastanawiał się długo: igła kompasu który tak często wskazywał mu właściwą drogę do celu miała wówczas zawsze

4 kształt lilijki. Dlatego właśnie lilia, uchodząca na dodatek za symbol czystości, miała się stać odznaką skauta. Narysował tę lilię. Pod lilijką naszkicował wstęgę, której końce podwinięte były ku górze. Miały one symbolizować uśmiech skauta. Na wstędze tej wypisać: Be prepared (dosłownie: bądź gotów) hasło skautów, które nasunęło mu się spontanicznie. Hasło to należy rozumieć następująco: skaut ma się starać o to, aby w każdej chwili być zdrów na duchu i ciele, i gotów wypełnić swój obowiązek. W. Hansen, Wilk, który nigdy nie śpi Lilijka od początków chrześcijaństwa symbolizuje czystość i cnotę. Nosili ją na swych szatach królowie, na sztandarach książęta, na herbach rycerze. Harcerska lilijka wywodząc swój kształt z igły magnetycznej, symbolizuje stałość drogi jaką obiera każdy, kto chce żyć, pracować, działać i służyć zgodnie z prawem i przyrzeczeniem harcerskim. Trzy literki ONC na ramionach lilijki są skrótem hasła filaretów: "Ojczyzna, Nauka, Cnota". Na węźle widnieje skrót nazwy naszej organizacji- ZHP. Na lilijce z krzyża nie ma żadnych liter, są za to dwie gwiazdki. Symbolizują one oczy harcerza, zawsze szeroko otwarte, uważnie obserwujące świat, gotowe dostrzec dobro i zło. Są symbolem oczu patrzących i widzących kiedy i gdzie harcerz może być pomocny. Lilijka jest noszona na nakryciu głowy, a harcerze na okresie próbnym przypinają ją w miejscu, gdzie nosi się krzyż harcerski. Symbolem harcerzy i instruktorów drużyn wodnych i żeglarskich jest lilijka połączona z kotwicą.

5 Lilijka WOSM Oficjalny symbol WOSM, noszony przez wszystkich członków tej organizacji. Lilia to znak używany od dawna, między innymi w heraldyce i motywach dekoracyjnych oraz do oznaczania kierunku północnego w kompasach i na mapach. Ponadto kwiat lilii oznacza czystość i cnotę. Ta symbolika bliska jest ruchowi skautowemu. Lilia niczym strzałka kompasu, wskazuje każdemu skautowi drogę służby, braterstwa i wierności ideałom skautowym. Trzy listki reprezentują 3 zasady ruchu skautowego wyrażone w Przyrzeczeniu - służbę Bogu, ludziom i samemu sobie. Dwie gwiazdki oznaczają Prawo i Przyrzeczenie. Węzeł płaski jest symbolem jedności i braterstwa ruchu skautowego. Biel lilii oznacza czystość, a kolor tła na którym umieszczony jest główny symbol - królewska purpura - to oznaka przywództwa i pomagania innym. Koniczynka WAGGS Oficjalny symbol WAGGGS, noszony przez wszystkie członkinie tej organizacji. Złota koniczyna trójramienna na jasnoniebieskim tle symbolizuje słońce, które świeci dla wszystkich ludzi na świecie tak jak i ruch skautowy jest dostępny dla wszystkich dziewcząt na świecie. Trzy listki symbolizują trzy części Przyrzeczenia Skautowego: służbę Bogu, ludziom i troskę o własny rozwój. Dwie gwiazdki na ramionach oznaczają Prawo i Przyrzeczenie, które harcerski powinny zawsze mieć przed oczyma. Dolna część koniczynki symbolizuje igłę magnetyczną kompasu wskazującego drogę, a podstawa łodyżki wyraża płomień miłości bliźniego.