Sprawozdanie dotyczące sprawozdania finansowego. Szkół Europejskich za rok budżetowy wraz z odpowiedziami Szkół

Transkrypt

1 ЕВРОПЕЙСКА СМЕТНА ПАЛАТА TRIBUNAL DE CUENTAS EUROPEO EVROPSKÝ ÚČETNÍ DVŮR DEN EUROPÆISKE REVISIONSRET EUROPÄISCHER RECHNUNGSHOF EUROOPA KONTROLLIKODA ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙO EUROPEAN COURT OF AUDITORS COUR DES COMPTES EUROPÉENNE CÚIRT INIÚCHÓIRÍ NA HEORPA CORTE DEI CONTI EUROPEA EIROPAS REVĪZIJAS PALĀTA EUROPOS AUDITO RŪMAI EURÓPAI SZÁMVEVŐSZÉK IL-QORTI EWROPEA TAL-AWDITURI EUROPESE REKENKAMER EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY TRIBUNAL DE CONTAS EUROPEU CURTEA DE CONTURI EUROPEANĂ EURÓPSKY DVOR AUDÍTOROV EVROPSKO RAČUNSKO SODIŠČE EUROOPAN TILINTARKASTUSTUOMIOISTUIN EUROPEISKA REVISIONSRÄTTEN Sprawozdanie dotyczące sprawozdania finansowego Szkół Europejskich za rok budżetowy 2008 wraz z odpowiedziami Szkół 12, RUE ALCIDE DE GASPERI TELEPHONE (+352) euraud@eca.europa.eu L LUXEMBOURG TELEFAX (+352) INTERNET:

2 2 SPIS TREŚCI Punkt Wstęp 1-5 Sprawozdania finansowe 6-10 Przedstawianie sprawozdań do konsolidacji Inwentaryzacja Środki pieniężne Należności wątpliwe 19 Środki przeniesione 20 Kwestie związane z pracownikami Zamówienia Płatności Standardy kontroli wewnętrznej 29 Zalecenia 30 Załącznik Odpowiedzi Szkół

3 3 Wstęp 1. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Szkół za rok budżetowy zakończony 31 grudnia 2008 r. 1 zostało sporządzone przez Biuro Sekretarza Generalnego Szkół Europejskich (zwane dalej Biurem) i przekazane Trybunałowi Obrachunkowemu zgodnie z art regulaminu finansowego Szkół. 2. Środki udostępnione w budżecie na 2008 r. wyniosły 258 mln euro 2 (242 mln euro w 2007 r.). Uzyskane dochody wyniosły 254 mln euro, natomiast zobowiązania na wydatki mln euro. 3. W ramach okresowej kontroli Szkół Trybunał zbadał sprawozdania finansowe za rok budżetowy 2008 Szkół Karlsruhe i Mol oraz Biura, jak również zbadał skonsolidowane sprawozdanie finansowe. W tym kontekście zbadano również procedury w zakresie inwentaryzacji, zamówień, naboru, płatności i stosowania standardów kontroli wewnętrznej. 4. Trybunał przekazał swoje uwagi Sekretarzowi Generalnemu oraz dyrektorom Szkół w dniu 15 lipca 2009 r. Sekretarz Generalny przekazał swoje odpowiedzi w dniu 20 października 2009 r. (art. 93). 5. Trybunał przekazuje niniejsze sprawozdanie organom odpowiedzialnym za udzielenie absolutorium, w tym Zarządowi (art. 94). Sprawozdania finansowe 6. Trybunał nie stwierdził istotnych błędów, które mogłyby podważyć wiarygodność zbadanych sprawozdań finansowych (Szkół Karlsruhe i Mol oraz Biura), sporządzonych zgodnie z przepisami regulaminu finansowego z 1 2 Zob. tabele 1a), 1b) i 2 (w załączniku) przedstawiające do celów informacyjnych skróconą wersję danych ujętych w sporządzonym przez Biuro skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Szkół. Źródło: Szkoły Europejskie, końcowe sprawozdanie finansowe za rok 2008.

4 4 24 października 2006 r. mającego zastosowanie do budżetu Szkół Europejskich, ani też błędów, które mogłyby podważyć legalność i prawidłowość transakcji leżących u podstaw tych sprawozdań. 7. W sprawozdaniu finansowym Szkół, jak również w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym nie stosuje się w stopniu zadowalającym zasady księgowości memoriałowej. Na przykład przeniesienia środków budżetowych wykazywane są jako zobowiązania na koniec roku; nie przeprowadzono analizy w celu określenia, która część przeniesionych środków ma wpływ na sprawozdanie finansowe. 8. Szacowana nadwyżka na koniec roku została ujęta jako prognozowane dochody w budżecie na następny rok. Ma to wpływ na obliczenie wkładu Komisji w danym roku. W kolejnym roku ujmowana jest różnica pomiędzy szacowaną nadwyżką a faktycznym wynikiem budżetu, co ponownie wpływa na obliczenie wkładu Komisji. W ten sposób wkład Komisji stale obejmuje kwoty niższych niż szacowane wydatków i/lub kwoty wyższych niż oczekiwane innych dochodów. Wkład przekazywany faktycznie przez Komisję w ciągu roku uwzględnia z wyprzedzeniem te różnice. 9. W obecnym formacie skonsolidowanego sprawozdania finansowego nadwyżka z poprzedniego roku wykazywana jest jako inne dochody 3, co prowadzi do braku przejrzystości przy prezentacji wyniku roku budżetowego. Nadwyżka przeniesiona celem obliczenia wysokości następnego wkładu Komisji powinna być przedstawiana niezależnie od dochodów w roku 4. W takim przypadku wynik budżetu można by przedstawić w sposób bardziej przejrzysty jako deficyt w wysokości 4,11 mln euro za 2008 r., a nie jako nadwyżkę w wysokości 3,56 mln euro. Ujemny wynik byłby w takim przypadku pokryty z nadwyżki z poprzedniego roku. 3 4 Zob. załącznik, tabela 1a, przypis 3. Zob. załącznik, tabela 1b).

5 5 10. Na podstawie przeprowadzonego badania Trybunał stwierdził, że ze względu na niezadowalające stosowanie zasady księgowości memoriałowej (zob. pkt 7) oraz na istotny wpływ na sprawozdanie finansowe kwestii opisanej w pkt 8-9, skonsolidowane sprawozdanie finansowe nie jest sporządzone rzetelnie, we wszystkich istotnych aspektach, i zgodnie z obowiązującymi standardami księgowości. Przedstawianie sprawozdań do konsolidacji 11. Art. 87 regulaminu finansowego Szkół stanowi, że każda Szkoła przekazuje Biuru informacje konieczne do sporządzenia rachunku dochodów i wydatków oraz bilansu po omówieniu i przyjęciu ich przez Zarząd, najpóźniej do 1 kwietnia. Jednakże większość Szkół nie dotrzymała tego terminu Stosując się do zalecenia kontrolerów Trybunału przedstawionego na spotkaniu rozpoczynającym prace związane z 2008 r., Szkoły po raz pierwszy zastosowały w odniesieniu do tego roku zasadę porównywalności informacji, przedstawiając sprawozdanie finansowe wykazujące kwoty dotyczące bieżącego (2008 r.) oraz poprzedniego roku (2007 r.). Inwentaryzacja Podczas kontroli w dwóch Szkołach i Biurze Trybunał stwierdził problemy związane z księgowaniem i sprawozdawczością w zakresie inwentaryzacji, które to kwestie podnoszone były również latach ubiegłych. Następujące problemy nie zostały jednak rozwiązane 7 : - narzędzia niedostosowane do prowadzenia inwentaryzacji; W przypadku szkoły Luksemburg II sprawozdanie finansowe zostało przekazane do Biura dopiero 7 maja 2009 r. Przepisy dotyczące inwentaryzacji majątku ruchomego i nieruchomości określone są w tytule IV, części II regulaminu finansowego Szkół. Pkt 8 sprawozdań za rok budżetowy 2006 i 2007.

6 6 - brak kontroli bezpośrednich; - brak uzgodnienia systemów inwentaryzacji i księgowości. 14. Pozycje, których poszczególna wartość wynosi poniżej 600 euro (zwłaszcza pozycje związane z TIK 8 ), lecz które są ujęte jako aktywa ze względu na swój charakter, nie zostały objęte inwentaryzacją. 15. W Karlsruhe system inwentaryzacji działa w ramach narzędzia służącego do zarządzania biblioteką o nazwie Biblioteka. Narzędzie to nie jest przystosowane do prowadzenia inwentaryzacji w zadowalający i skuteczny sposób, określony w memorandum przyjętym przez Sekretarza Generalnego Szkół Europejskich 9, w szczególności w zakresie identyfikowania pozycji (numeru inwentaryzacyjnego), stawki amortyzacji, informacji o dostawcy i o umiejscowieniu w Szkole. Ponadto kontrola bezpośrednia i inne badania analityczne potwierdziły, że system inwentaryzacji nie gwarantuje przedstawienia w wyczerpujący sposób wszystkich aktywów wykazanych w bilansie. 16. W Mol system inwentaryzacji prowadzony jest w arkuszu kalkulacyjnym Excel. Identyfikacja aktywów według ich charakteru nie zawsze jest dokładna. Błędna identyfikacja wpływa na prezentację rocznego sprawozdania finansowego, jako że stawka amortyzacji może się różnić w przypadku poszczególnych aktywów. Ponadto Szkoła Mol nie stosowała jeszcze zasady minimalnej wartości pozycji w wysokości 600 euro, która zaczęła obowiązywać wszystkie Szkoły z dniem 1 stycznia 2007 r. 8 9 Technologie informacyjno-komunikacyjne. Procedury administracyjne i finansowe w zakresie inwentaryzacji, ref.: 2006-M- 12/MR.

7 7 Środki pieniężne 17. Rachunki bankowe prowadzone w imieniu Szkół Karlsruhe i Mol nie są wykazane w bilansie na 31 grudnia 2008 r. Rachunki te wykorzystywane są do finansowania działań pozaszkolnych, a zarządzają nimi nauczyciele i stowarzyszenia rodziców. Jednakże obie Szkoły nie ujęły tych rachunków w bilansie, czego wymaga art. 5 regulaminu finansowego Szkół (RF) oraz art. 1 przepisów wykonawczych (PW). 18. Braki w zarządzaniu środkami pieniężnymi dotyczą: a) ustalania kwoty środków podręcznych, b) regularnych kontroli przez niezależną osobę trzecią, c) szacowania środków finansowych, d) istnienia tylko jednej kasy. Należności wątpliwe 19. W obu skontrolowanych Szkołach, Mol i Karlsruhe, część należności dotyczyła proporcjonalnie obliczanych odpraw, które miały być uregulowane po opuszczeniu Szkół przez nauczycieli. Niedostępna była analiza wieku należności, nie określono też faktycznej możliwości ich odzyskania. W przypadkach tych nauczyciele otrzymali całą kwotę odprawy (allocation de départ) przed odejściem. Środki przeniesione 20. W rocznym sprawozdaniu finansowym ujęto wszystkie kwoty zobowiązań przeniesione na 2009 r. po stronie zobowiązań, zgodnie z art. 104 ust. 7 przepisów wykonawczych. Jednakże zobowiązania te nie odpowiadają we wszystkich przypadkach bieżącym zobowiązaniom umownym Szkół na dzień 31 grudnia 2008 r., lecz stanowią zwykłe przeniesienie środków budżetowych. Jest to przypadek większości (85%) kwot przeniesionych na następny rok przez Szkoły Karlsruhe i Mol. W Mol na ogólną kwotę euro środków przeniesionych z 2008 r. na 2009 r. kwota euro nie stanowi bieżącego zobowiązania. W Karlsruhe na ogólną kwotę euro środków

8 8 przeniesionych z 2008 r. na 2009 r. kwota euro nie stanowi bieżącego zobowiązania. Kwestie związane z pracownikami 21. W Szkołach Karlsruhe i Mol nie istnieją pisemne procedury wewnętrzne dotyczące zatrudniania nauczycieli niepełnoetatowych oraz pracowników AiP 10, a w Biurze - pracowników AiP. Z braku zarówno procedur, jak i ścieżki audytu w zakresie zatrudniania nauczycieli niepełnoetatowych w Karlsruhe i Mol, badanie oparto wyłącznie na ustnych wyjaśnieniach kompetentnych pracowników. Procedury zatrudniania tych nauczycieli nie są zatem przejrzyste. Ten sam problem dotyczy procedur zatrudniania pracowników AiP w Karlsruhe. W przypadku zatrudniania nauczycieli niepełnoetatowych decyzję o zatrudnieniu należy uprzednio skonsultować z inspektorami krajowymi, jednak w siedmiu na 15 skontrolowanych przypadków nie było dowodów potwierdzających, że przeprowadzono wymagane konsultacje z inspektorem. Trybunał przedstawił tę samą uwagę w poprzednich latach, jednak problem ten nadal nie został rozwiązany Przegląd 44 akt osobowych wykazał, że wymogi określone w regulaminie pracowniczym dla pracowników AiP Szkół oraz w regulaminie dla członków personelu oddelegowanego do Szkół nie są spełniane w większości przypadków. Ogólny system archiwizacji akt osobowych albo nie istnieje (w Karlsruhe), albo jest w trakcie opracowywania (w Biurze). W Karlsruhe, Mol i Biurze w aktach osobowych brakowało niektórych dokumentów wymaganych regulaminami, tj. dokumentów potwierdzających doświadczenie pracowników oraz sprawozdań z oceny pracowników Kadra administracyjna i pozostali pracownicy. Pkt. 9 sprawozdań za rok budżetowy 2006 i 2007.

9 9 Zamówienia 23. Regulamin finansowy z 24 października 2006 r. mający zastosowanie do budżetu Szkół Europejskich wszedł w życie 1 stycznia 2007 r. Zapisy tytułu IV dotyczące zamówień publicznych miały zostać wprowadzone od 1 stycznia 2008 r., a zatem nowe procedury udzielania zamówień miały zastosowanie po raz pierwszy w 2008 r. 24. W Biurze przyznano wykonanie studium dotyczącego strategii i praktyk w zakresie szczególnych potrzeb edukacyjnych (o wartości euro) krajowej agencji ds. edukacji jednego z państw członkowskich w drodze procedury pisemnej, a nie w drodze przetargu (przy wykorzystaniu procedury ograniczonej) W Karlsruhe w przypadku jednego zamówienia pięciu z 24 oferentów przyznano dodatkowy tydzień po upływie ostatecznego terminu na dostarczenie wymaganych brakujących dokumentów, zamiast wykluczyć ich z uczestnictwa 13. Ponadto Trybunał nie był w stanie ustalić daty złożenia ofert (w niektórych przypadkach także wniosków o uczestnictwo), nie zachowywano kopert oraz nie prowadzono rejestru przychodzącej poczty z informacjami na temat daty i czasu jej wpłynięcia Zarówno w Mol, jak i w Biurze napotkano problemy związane z wdrażaniem nowych przepisów w zakresie małych (do euro) i średnich (do euro) zamówień. Podczas kontroli zaobserwowano następujące uchybienia: brak zaproszenia do składania ofert 15, brak specyfikacji 16, brak Art. 53 ust. 2 regulaminu finansowego. Art. 63 regulaminu finansowego, art. 89 ust. 3 przepisów wykonawczych. Art. 10 przepisów wykonawczych, art. 85 ust. 3 lit. a) przepisów wykonawczych, standard kontroli wewnętrznej nr 9. Art. 56 regulaminu finansowego, art. 72 ust. 2 przepisów wykonawczych. Art. 56 regulaminu finansowego, art. 72 ust. 3 przepisów wykonawczych.

10 10 wzoru umowy / wzoru zamówienia 17, brak oświadczeń dotyczących okoliczności stanowiących podstawę do wykluczenia z procedury 18, brak oświadczeń dotyczących konfliktu interesów 19, brak ocen lub niedatowane i niepodpisane oceny 20, nieudokumentowane kontakty z oferentami oraz nieodnotowane kontakty telefoniczne 21. Płatności 27. Kontrola Trybunału wykazała trudności związane z wdrażaniem nowego regulaminu finansowego Szkół w zakresie wymogu systemowej weryfikacji ex ante każdej operacji Zgodnie z przepisami do poleceń płatności należy dołączyć oryginały dokumentów poświadczających. Dokumenty te muszą zostać poświadczone lub towarzyszyć im musi poświadczenie poprawności kwot do wypłaty 23. Jednakże w obu Szkołach i w Biurze urzędnicy odpowiadający za wszczęcie procedury, weryfikację ex ante i zatwierdzanie nie wypełniali poprawnie (ze stosownymi podpisami i datami) formularza obiegowego (pieczęci z listą kontrolną na fakturze). Standardy kontroli wewnętrznej 29. Zarówno Szkoły, jak i Biuro znajdują się dopiero w początkowej fazie wdrażania 18 standardów kontroli wewnętrznej przyjętych przez Radę Art. 56 regulaminu finansowego, art. 72 ust. 4 przepisów wykonawczych. Art. 57 regulaminu finansowego, art. 76 ust. 1 przepisów wykonawczych. Art. 56a regulaminu finansowego, art. 76 ust. 1 przepisów wykonawczych. Art. 88 ust. 1 regulaminu finansowego. Art. 63 regulaminu finansowego, art. 89 ust. 4 przepisów wykonawczych. Art. 8 ust. 3 regulaminu finansowego. Art. 42 regulaminu finansowego.

11 11 Najwyższą w październiku 2007 r. Poczyniono niewielkie postępy w opracowaniu instrumentów wykonawczych do poszczególnych standardów. Zalecenia 30. Na podstawie przeprowadzonego przez siebie badania Trybunał zaleca: 1) zmianę regulaminu finansowego w celu uwzględnienia propozycji usprawnień przedstawionych przez Trybunał w jego opinii nr 5/2006 z 18 października 2006 r. Propozycje te nie zostały w pełni uwzględnione, w szczególności w zakresie pełnego wdrożenia zasad rachunkowości memoriałowej 24 ; 2) unikanie przedstawiania rozliczeń, w których nadwyżka z roku poprzedniego uwzględniana jest jako inne dochody; 3) respektowanie przez Szkoły terminu 1 kwietnia jako ostatecznego terminu przekazywania do Biura informacji niezbędnych do sporządzania rachunku dochodów i wydatków oraz bilansu; 4) wykorzystanie narzędzi dostosowanych do prowadzenia inwentaryzacji, dokonywanie kontroli bezpośrednich oraz uzgadnianie systemów inwentaryzacji i księgowości; 5) rejestrowanie w spisie inwentarza pozycji, których poszczególna wartość wynosi poniżej 600 euro, a ujętych jako aktywa ze względu na swój charakter; 6) uwzględnianie w bilansie rachunków bankowych wykorzystywanych do finansowania działań pozaszkolnych, którymi zarządzają nauczyciele i rodzice; 24 Art. 104 regulaminu finansowego Szkół z 24 października 2006 r. stanowi, że Rada Najwyższa dokonuje przeglądu regulaminu co trzy lata lub w razie takiej konieczności.

12 12 7) poprawę zarządzania środkami pieniężnymi; 8) zapewnienie skutecznego monitorowania należności wątpliwych oraz przedstawianie informacji na ich temat w uwagach do bilansu; 9) poprawę przedstawiania w bilansie przeniesień środków dzięki określaniu bieżących zobowiązań w informacjach dodatkowych; 10) przygotowanie pisemnych wewnętrznych procedur w zakresie zatrudniania nauczycieli niepełnoetatowych oraz kadry administracyjnej i pozostałych pracowników; 11) wdrożenie zharmonizowanego systemu archiwizacji akt osobowych celem zapewnienia, że są one wyczerpujące i aktualne; 12) zapewnienie legalności i prawidłowości procedur zamówień publicznych; 13) wdrożenie skutecznego systemu weryfikacji ex ante płatności, zgodnie z wymogami regulaminu finansowego; 14) wdrożenie 18 standardów kontroli wewnętrznej przyjętych przez Radę Najwyższą w październiku 2007 r. Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Trybunał Obrachunkowy w Luksemburgu na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2009 r. W imieniu Trybunału Obrachunkowego Vítor Manuel da Silva Caldeira Prezes

13 ZAŁĄCZNIK 1 - Sprawozdanie finansowe Szkół Europejskich Tabela 1a) - Szkoły Europejskie - Skonsolidowany rachunek dochodów i wydatków za lata budżetowe 2008 i jak przedstawiono w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Szkół (w tys. euro) Dochody Dotacje otrzymane od Komisji Inne dochody Dochody ogółem (a) Wydatki Uregulowane na koniec roku budżetowego Przyznane na zobowiązania i przeniesione na następny rok budżetowy Wydatki ogółem (b) Wynik za rok budżetowy (a-b) Różnice kursowe Środki przeniesione z poprzedniego roku budżetowego i niewykorzystane Inne wyniki 0 0 Saldo za rok budżetowy Źródło: Szkoły Europejskie. Tabele zawierają skróconą wersję danych przedstawionych przez Szkoły w ich sprawozdaniu finansowym, które zostało sporządzane za pomocą zmodyfikowanej metody kasowej. 1 Obejmuje euro z tytułu wynagrodzeń nauczycieli oddelegowanych przez państwa członkowskie. 2 Obejmuje euro z tytułu wynagrodzeń nauczycieli oddelegowanych przez państwa członkowskie. 3 Inne dochody obejmują również wynik za poprzedni rok budżetowy, tj. saldo w wysokości 7,68 mln euro za 2007 r. wliczone jest w "inne dochody" z 2008 r. Porównywalna kwota, ujęta jako "inne dochody" w 2007 r., wyniosła 12,43 mln euro.

14 Tabela 1b) - Szkoły Europejskie - Skonsolidowany rachunek dochodów i wydatków za lata budżetowe 2008 i z osobno przedstawioną nadwyżką z poprzedniego roku (w tys. euro) Dochody Dotacje otrzymane od Komisji Inne dochody Dochody ogółem (a) Wydatki Uregulowane na koniec roku budżetowego Przyznane na zobowiązania i przeniesione na następny rok budżetowy Wydatki ogółem (b) Wynik za rok budżetowy (a-b) Różnice kursowe Środki przeniesione z poprzedniego roku budżetowego i niewykorzystane Inne wyniki 0 0 Nadwyżka przeniesiona z poprzedniego roku Saldo za rok budżetowy Źródło: Szkoły Europejskie. Tabele zawierają skróconą wersję danych przedstawionych przez Szkoły w ich sprawozdaniu finansowym, które zostało sporządzone za pomocą zmodyfikowanej metody kasowej. (1) Obejmuje euro z tytułu wynagrodzeń nauczycieli oddelegowanych przez państwa członkowskie. (2) Obejmuje euro z tytułu wynagrodzeń nauczycieli oddelegowanych przez państwa członkowskie.

15 Tabela 2 - Szkoły Europejskie - Skonsolidowany bilans na dzień 31 grudnia 2008 r. i 31 grudnia 2007 r. 1 (w tys. euro) AKTYWA ZOBOWIĄZANIA Budżet Budżet Środki trwałe netto Kapitał własny Należności Rezerwy Banki Saldo za rok budżetowy Środki pieniężne Środki przeniesione z roku n na rok n Rachunki osób trzecich Należności do odzyskania Razem Razem Pozabudżetowe 3 Pozabudżetowe 3 Zapasy Kapitał z poprzednich lat Rachunki osób trzecich Wyniki Banki Rachunki osób trzecich Środki pieniężne 4 6 Razem Razem OGÓŁEM OGÓŁEM Źródło: Szkoły Europejskie. Tabele zawierają skróconą wersję danych przedstawionych przez Szkoły w ich sprawozdaniu finansowym, które zostało sporządzone za pomocą zmodyfikowanej metody kasowej. 1 Do przedstawienia skonsolidowanego bilansu na dzień 31 grudnia 2008 r. uwzględniono wyłączenia między szkołami celem uniknięcia powielania danych. W bilansie na dzień 31 grudnia 2007 r. nie dokonano wyłączeń, dlatego dane nie są porównywalne. 2 Bilans na dzień 31 grudnia 2007 r. pochodzi z końcowego sprawozdania finansowego za 2007 r. Jednakże bilans na ten sam dzień przedstawiony w końcowym sprawozdaniu finansowym za 2008 r. wykazuje różnicę w wysokości 89 tys. euro. Różnica ta wynika z przyjęcia przez niektóre Szkoły zasady niestosowania kompensat w ich sprawozdaniach od stycznia 2008 r. 3 Transakcje pozabudżetowe dotyczą działalności pozaszkolnej - za zarządzanie finansowe tą działalnością odpowiadają Szkoły (np. wycieczki szkolne, zakupy książek itp.); ujęto je wyłącznie na poziomie bilansu (dochody i wydatki nie pojawiają się w rachunku dochodów i wydatków Szkół).

16

17

18