Raport z wykonania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego - za okres r.

Transkrypt

1 Raport z wykonania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego - za okres r. Kalisz 2011 r. 1

2 I. Wstęp. Wykonując ustawowy obowiązek wynikający z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), Zarząd Powiatu Kaliskiego sporządził Powiatowy Program Ochrony Środowiska na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Program ten opracowany został m.in. na podstawie danych uzyskanych z gmin, instytucji i jednostek związanych tematycznie z ochroną środowiska. Projekt tego opracowania poddany był konsultacjom i zaopiniowany pozytywnie przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego. Program, zgodnie z art. 18 ust.1 wyż. cyt. ustawy, uchwalony został przez Radę Powiatu Kaliskiego uchwałą Nr XI /107/2003 z dnia 30 grudnia 2003 roku, a następnie przekazany wszystkim jednostkom uczestniczącym przy jego opracowaniu. W 2009 roku Zarząd Powiatu Kaliskiego sporządził Aktualizację Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Na podstawie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późn. zm.), projekt Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska został poddany procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Dla projektu uzyskano pozytywną opinię Zarządu Województwa Wielkopolskiego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Poznaniu. Projekt Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko został przekazany również do konsultacji społecznych. Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata została przyjęta uchwałą Nr XLVI/413/2010 Rady Powiatu Kaliskiego z dnia 29 czerwca 2010 r.. Zgodnie z art. 18 ust. 2 wyż. cyt. ustawy, Zarząd Powiatu ma obowiązek co 2 lata sporządzić Raport z wykonania Programu i przedstawić go Radzie Powiatu. Pierwszy taki 2

3 Raport, dotyczący Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kaliskiego, obejmował realizację zadań planowanych na lata Drugi obejmował realizację zadań planowanych na lata Niniejszy Raport jest kolejnym, obejmującym realizację zadań planowanych na lata Ze względu na przesunięcie terminu sporządzenia, związane z aktualizacją Programu Ochrony Środowiska, Raport obejmuje trzy lata. Został opracowany na podstawie informacji uzyskanych z gmin oraz innych jednostek odpowiedzialnych za stan środowiska na terenie powiatu kaliskiego. W Raporcie przedstawiona została, w oparciu o udostępnione dane, informacja o stanie wykonania uchwalonego Programu, uwzględniającego cele, priorytety i zadania ekologiczne w latach

4 II. Realizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska w latach Cel I - Poprawa jakości powietrza W latach realizacja tego celu polegała głównie na termomodernizacji budynków, wymianie wyeksploatowanych kotłów na nowe o większej sprawności, remoncie i przebudowie dróg gminnych i powiatowych. W wyżej wymienionym okresie zostały wymienione kotły c.o. w budynku Urzędu Gminy w Godzieszach Wielkich, w budynku Gminnego Ośrodka Zdrowia w Liskowie, w Zespole Szkół w Stawiszynie. Przeprowadzono termomodernizację budynku Zespołu Szkół w Brzezinach, budynku Urzędu Gminy Ceków Kolonia, budynków Zespołu Szkół w Stawiszynie, budynku Zespołu Szkół w Zbiersku, gm. Stawiszyn, budynków Szkół Podstawowych w Kokaninie i Goliszewie, gm. Żelazków oraz innych budynków użyteczności publicznej. Wykonano termomodernizację warsztatów szkolnych przy Zespole Szkół Nr 1 w Liskowie, a tym samym zakończono pierwszy etap tworzenia Regionalnego Centrum Informacyjno-Doradczego Odnawialnych Źródeł Energii. Celem projektu jest zmniejszenie emisji substancji poprzez pozyskanie energii ze źródeł odnawialnych i zmniejszenie strat energii w budynku, a także zapewnienie społeczeństwu dostępu do działalności dydaktycznej i informacyjnej prowadzonej przez Centrum. Prace mające na celu usprawnienie ruchu drogowego były prowadzone zarówno na drogach powiatowych jak i na drogach gminnych. Dobry stan dróg to także ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Cel II - Poprawa bilansu hydrologicznego. W ramach tego celu realizowane były zadania związane z budową zbiorników wodnych oraz poprawą funkcjonowania systemów melioracyjnych. 1. Zbiornik wodny Wielowieś Klasztorna na rzece Prośnie Z danych uzyskanych z Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu - Rejonowy Oddział w Ostrowie Wielkopolskim oraz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu wynika, że aktualnie realizowany jest I etap budowy 4

5 zbiornika, do którego zaliczono: dokumentacje, wykupy, przygotowanie terenu. Okres realizacji tego etapu to lata Całkowity koszt inwestycji wynosi 586,77 mln zł, w tym etap I - 94,48 mln zł. Dotychczasowe źródła finansowania to: Ministerstwo Środowiska, Program dla Odry 2006, Samorząd Województwa Wielkopolskiego. Powierzchnia przeznaczona do przejęcia na rzecz Skarbu Państwa wynosi 1991,15 ha na terenach gmin: Sieroszewice, Godziesze Wielkie, Brzeziny, Kraszewice oraz Grabów nad Prosną, z czego od: - prywatnych właścicieli 1 546,58 ha; - Lasów Państwowych 246,22 ha; - Agencji Nieruchomości Rolnych i innych jednostek Państwowych 159,00 ha; - samorządów gminnych 39,35 ha. W latach wykupiono od rolników 1106,4715 ha gruntów, w tym w czaszy zbiornika 925,0185 ha gruntów, co stanowi 59,81 % gruntów przeznaczonych do wykupu od prywatnych właścicieli. Wykupiono 88 gospodarstw rolnych zabudowanych, z czego 28 położonych w czaszy zbiornika i zaporze czołowej, a 60 zlokalizowanych na obrzeżach. Łączne nakłady w latach na wykupy oraz wykonane opracowania wyniosły: 79,451 mln zł. Planowane nakłady na 2010 r. wynosiły: - Samorząd Województwa Wielkopolskiego 3, 0 mln zł, - Program dla Odry ,2 mln zł. Nakłady te w całości przeznaczone zostały na wykupy nieruchomości, które prowadzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Ostrowie Wlkp.. Nakłady planowane na 2011 r. wynoszą: - Samorząd Województwa Wielkopolskiego 3,0 mln zł, - Program dla Odry ,0 mln zł. Wykupiona powierzchnia na terenie powiatu kaliskiego w latach 2002 do dnia dzisiejszego wynosi 623,3857 ha, w tym poza czszą zbiornika 59,6367 ha. Na terenie powiatu kaliskiego pozostało do wykupu od rolników indywidualnych ok. 250 ha gruntów przeznaczonych pod zbiornik. 5

6 Informacja dotycząca wykupu gruntów pod zbiornik Wielowieś Klasztorna na terenie powiatu kaliskiego w latach Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 OGÓŁEM L.p. Gmina koszt wykupu z odszkodowaniem powierzchnia ilość zabudowanych gospodarstw koszt wykupu z odszkodowaniem powierzchnia ilość zabudowanych gospodarstw koszt wykupu z odszkodowaniem powierzchnia ilość zabudowanych gospodarstw koszt wykupu z odszkodowaniem powierzchnia ilość zabudowanych gospodarstw 1 Brzeziny ,84 44, ,50 29, ,33 37, ,67 111, Godziesze Wielkie ,26 5, ,00 0, ,18 4, ,44 9, Razem powiat kaliski ,10 50, ,50 29, ,51 41, ,11 121,

7 Sprawy formalno-prawne: Wydano decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w dniu r.; Wydano pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód i wykonanie urządzeń wodnych w dniu r. przez Wojewodę Wielkopolskiego; Opracowano i uzgodniono z Samorządem Województwa Wielkopolskiego Ogólne zasady przejmowania nieruchomości pod budowę zbiornika Wielowieś Klasztorna zatwierdzone w dniu r.; Wydano decyzję Ministra Środowiska w dniu r. utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Wielkopolskiego z dnia r. udzielającą pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie z wód z rzeki Prosny i wykonanie urządzeń wodnych zbiornika Wielowieś Klasztorna. Przygotowane dokumentacje techniczne: koncepcja programowo-przestrzenna; projekt budowlany na zaporę czołową; projekt budowlany na jaz, elektrownię i przepławkę; projekty budowlane dróg wokół zbiornika, w tym drogi powiatowej Kakawa Świerczyna; projekt budowlany na zaporę boczną Przystajnia, gm. Brzeziny; raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zaktualizowany w 2007 r.; zaktualizowany operat wodnoprawny z instrukcją gospodarowania wodą w 2007 r.; studium wykonalności z aktualizacją w 2007 r.; operat hydrogeologiczny z aktualizacją w 2007 r.; inwentaryzacja powierzchni leśnych SP z wyliczeniem odszkodowania za przedwczesny wyrąb (242,48 ha). 2. Zbiornik wodny Nędzerzew, gm. Opatówek Z informacji przekazanych przez Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu - Rejonowy Oddział w Ostrowie Wielkopolskim wynika, że w 2007 r. została opracowana przez Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Koncepcja Programowo Przestrzenna na kwotę ,00 zł ze środków budżetu Wojewody. W 2009 r. zostały wykonane prace projektowe na kwotę 241,0 tys. zł. 7

8 Niniejsze przedsięwzięcie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W czerwcu 2011 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu odmówił ustalenia środowiskowych uwarunkowań dla niniejszego przedsiewzięcia. 3. Inne zrealizowane zadania Nadleśnictwo Grodziec ze środków unijnych prowadziło remonty urządzeń hydrologicznych w ramach programu Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych. Prowadzono zadania związane z przywróceniem prawidłowego funkcjonowania systemów melioracyjnych. Działania te prowadziły gminy i spółki wodne: Blizanów, Brzeziny, Ceków Kolonia, Lisków, Mycielin, Żelazków. W roku 2008, 2009 oraz 2010, podobnie jak w latach poprzednich, z inicjatywy Starosty Kaliskiego oraz Wielkopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Inspektorat w Kaliszu, odbyła się narada na temat Konserwacji urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych oraz zadań realizowanych przez Spółki Wodne na terenie powiatu kaliskiego. Cel III - Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz zachowanie zasobów wód podziemnych. Zrealizowane, w tym zakresie zadania dotyczyły w szczególności budowy i rozbudowy kanalizacji sanitarnej. Rozwój sieci kanalizacyjnych nastąpił w gminie Blizanów, Brzeziny, Ceków Kolonia, Koźminek, Lisków, Stawiszyn, Żelazków. Gmina Mycielin prowadziła zadania związane z budową oczyszczalni ścieków w m. Mycielin i kanalizacji sanitarnej w m. Korzeniew. Obecnie Gmina wystąpiła z wnioskiem o udzielenie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Rozpoczęto rozbudowę i przebudowę oczyszczalni ścieków w m. Długa Wieś Druga, gm. Stawiszyn. Gmina Godziesze Wielkie rozpoczęła przygotowywanie inwestycji polegającej na budowie oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w m. Godziesze Małe. Ponadto, podejmowane były działania polegające na budowie przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania. Działania 8

9 polegające na wspieraniu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków podejmowały gminy: Ceków Kolonia, Żelazków. Gmina Blizanów w poszczególnych latach aktualizowała sporządzoną w 2006 r. ewidencję przydomowych oczyszczalni ścieków oraz bezodpływowych zbiorników przeznaczonych do magazynowania ścieków, prowadziła okresowe kontrole w zakresie prawidłowego odprowadzania ścieków. Ograniczeniu dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych z terenów rolniczych sprzyjają zadania podejmowane przez gminy: Blizanów, Ceków Kolonia, Mycielin, Żelazków. Polegały one na propagowaniu dobrej praktyki rolniczej, polegającej na stosowaniu właściwych dawek nawozów mineralnych i organicznych, poprzez organizowanie szkoleń i finansowanie wykonania prób glebowych, finansowanie monitorowania zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo. Cel IV - Minimalizacja zagrożeń jakości wód podziemnych. W ramach tego celu najważniejszym zadaniem jest eliminacja zagrożeń związanych z gospodarką odpadami. Szereg zadań w tym zakresie ujęte zostało w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kaliskiego uchwalonym przez Radę Powiatu Kaliskiego w dniu 30 grudnia 2003 roku. W 2005 roku, na podstawie danych uzyskanych z gmin należących do Powiatu Kaliskiego, dokonano wstępnej inwentaryzacji odpadów azbestowych. Z przekazanych informacji wynika, że na terenie powiatu kaliskiego istnieje potrzeba likwidacji odpadów pochodzących z pokrycia dachów eternitem. W 2007 r. opracowany został Powiatowy program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest - uchwała Nr IX/101/2007 Rady Powiatu Kaliskiego z dnia 27 czerwca 2007 r.. W związku z nawałnicą we wrześniu 2011 r., która spowodowała zniszczenia dachów eternitowych, głównie w gminach: Blizanów i Stawiszyn, Powiat Kaliski podjął działania w celu unieszkodliwienienia odpadów azbestowych w ilości ok. 700 ton.. Kontynuację zadań wynikających z Powiatowego programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest planuje się w 2012 r.. 9

10 Porządkowanie działań dot. gospodarki odpadami przez Związek Komunalny Gmin Czyste Miasto, Czysta Gmina w Kaliszu, po uruchomieniu Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Staw, spowodowało wzrost ilości odpadów segregowanych. Działania w zakresie selektywnej zbiórki odpadów w gospodarstwach domowych prowadziły m.in.: Gmina Blizanów, Koźminek, Lisków i Żelazków. Na podstawie opracowanych projektów rekultywacji składowisk, wydane zostały decyzje Starosty Kaliskiego, określające warunki i sposób rekultywacji składowisk w miejscowościach: Długa Wieś, gm. Stawiszyn, Czempisz, gm. Brzeziny i Cienia, gm. Opatówek. Działania związane z rekultywacją zamkniętych składowisk odpadów komunalnych koordynuje Związek Komunalny Gmin Czyste Miasto, Czysta Gmina. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych na terenie ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina obejmuje sześć składowisk, w tym trzy z terenu powiatu kaliskiego znajdujące się na terenie gmin: Brzeziny, Opatówek i Stawiszyn. Łączna powierzchnia składowisk znajdujących się na terenie powiatu kaliskiego wynosi 1,78 ha. W wyniku złożonego przez ZKG Czyste Miaso, Czysta Gmina współnego wniosku, została pozyskana z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotacja w wysokości 50 % całego zadania. Realizacja programu przewidziana jest na lata W 2011 r. zakończono prace rekultywacyjne na terenie składowiska w m. Długa Wieś, gm. Stawiszyn i w listopadzie dokonano odbioru tego obiektu. Stwierdzono, że prace rekultywacyjne przeprowadzono zgodnie z decyzjami Starosty Kaliskiego i został osiągnięty zakładany efekt ekologiczny. Do końca 2011 r. zostanie zakończona rekultywacja składowiska w m. Pośrednik, gm. Szczytniki. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych stanowi powstawanie, tzw. dzikich wysypisk. Wiele gmin z własnej inicjatywy przeznacza środki na likwidację nielegalnych wysypisk. Działania w zakresie likwidacji nielegalnych wysypisk, podejmują również Nadleśnictwa. W latach Nadleśnictwo Grodziec uporządkowało tereny leśne wywożąc odpady o objętości 446 m 3. Likwidacja nielegalnych miejsc składowania odpadów odbywa się corocznie w ramach Akcji Sprzątania Świata. Mając na uwadze ochronę i racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych, w latach gminy prowadziły rozbudowę sieci wodociągowych. Sieć wodociągową rozbudowano lub zmodernizowano w gminach: Blizanów, Ceków Kolonia, Koźminek, Lisków. 10

11 Rozbudowano lub zmodernizowano stacje uzdatniania wody w m. Blizanów i Jastrzębniki, gm. Blizanów, Pieczyska, gm. Brzeziny, Biała i Stobno, gm. Godziesze Wielkie, Koźminek, Pólko i Kokanin, gm. Żelazków. Cel V Zachowanie naturalnej rzeźby terenu, struktury geologicznej i likwidacja powstałych szkód. W latach , w niewielkim zakresie, realizowane były zadania związane z zalesianiem terenów porolnych. Na terenie powiatu kaliskiego w niniejszym okresie zalesiono 5,25 ha. Zalesione w tych latach tereny znajdują się w gminie Lisków, Mycielin i Żelazków. Gminy ralizowały zadania związane z nasadzeniami drzew i krzewów. Cel VI Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych W ramach tego celu podejmowane były działania w zakresie monitorowania zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo. Z budżetu gminy finansowane były badania w m. Prażuchy Nowe, Prażuchy Stare, Kamień, Beznatka, gm. Ceków Kolonia oraz w m. Skarszew, Ilno, Żelazków, Zborów, Janków, gm. Żelazków. Rolnicy po wykonaniu badań posiadają wiedzę na temat zasobności gleb, potrzeb wapnowania pól, jak również praktycznego ustalenia dawki nawozów pod poszczególne uprawy. Gmina Blizanów oraz Mycielin propagowała dobrą praktykę rolniczą, polegającą na stosowaniu właściwych dawek nawozów mineralnych i organicznych, organizując szkolenia i dofinansowywując wykonanie prób glebowych. Ponadto upowszechniana była społeczna wiedza na temat zawartości i celów programu rolno środowiskowego. Szkolenia w tym zakresie organizowała Gmina Mycielin we współpracy z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego. 11

12 Cel VII Zachowanie i podwyższanie walorów krajobrazowych oraz różnorodności biologicznej. W latach , miała miejsce rewaloryzacja zespołu pałacowo-parkowego w Koźminku (rewaloryzacja zieleni, rekultywacja stawów) oraz parku zabytkowego w Opatówku (urządzenie ogrodu różanego związane z posadzeniem róż historycznych oraz krzewów bukszpanu). Zadania w zakresie urządzania i utrzymania terenów zielonych były prowadzone w gminie Lisków. Nadleśnictwo Grodziec na powierzchni 0,88 ha przebudowało drzewostany i dostosowało je do warunków siedliskowych. Cel VIII - Zachowanie dobrego klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych Wzrastająca ilość pojazdów powoduje pogarszanie się klimatu akustycznego. Dobry stan dróg to nie tylko lepszy komfort jazdy, ale także ograniczenie hałasu komunikacyjnego. W latach , prace mające na celu usprawnienie ruchu drogowego, były prowadzone zarówno na drogach powiatowych jak i na drogach gminnych. Polegały na przebudowie dróg i ich nawierzchni, budowie chodników, budowie bądź rozbudowie systemów oświetlenia ulicznego. Cel IX - Bezpieczeństwo ekologiczne ( powodzie, pożary, zagrożenia chemiczne). W ramach realizacji tego celu, ze środków budżetu powiatu dofinansowano zakup samochodu do transportu specjalistycznej aparatury i sprzętu przeznaczonego do ratownictwa wodnego i usuwania zagrożeń ekologicznych dla OSP w Opatówku W I i IV kwartale każdego roku członkowie Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego przeprowadzali przeglądy urządzeń i budowli hydrotechnicznych na rzekach i zbiornikach wodnych mających wpływ na stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego Powiatu Kaliskiego. 12

13 W zakresie bezpieczeństwa ekologicznego ww. Zespół przeprowadza systematycznie szkolenia i ćwiczenia. Cel X Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych powiatu Edukacja ekologiczna w latach prowadzona była na wielu płaszczyznach i wieloma metodami. Obejmowała wszystkie grupy wiekowe i społeczne: m. in. pracowników samorządowych, nauczycieli, dzieci i młodzież, dorosłych mieszkańców. Nadrzędnym celem działań - prowadzonych programów edukacyjnych, konkursów o tematyce ekologicznej, wydawanych materiałów informacyjnych, rozprowadzanych gadżetów ekologicznych, organizowanych wycieczek do Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Staw była poprawa świadomości ekologicznej i podniesienie wiedzy o prawidłowej gospodarce odpadami. W edukację na rzecz ograniczania ilości wytwarzanych odpadów oraz ich segregacji u źródła, duży wkład ma Związek Komunalny Gmin Czyste Miasto, Czysta Gmina. Z inicjatywy Związku w latach miały miejsce projekty: Projekt ABECADŁO ŚMIECIADŁO, Regionalne spotkania ekologiczne Rajd Ekologiczno-Przyrodniczy (odbywający się corocznie), Festyn Czyste Miasto, Czysta Gmina (organizowany corocznie), Konkurs Kaliska Przygoda z Odpadami (organizowany corocznie), Konkurs zbiórki baterii. Przy wsparciu ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz ze środków budżetu powiatu były realizowane takie zadania jak : Projekt ekologiczny dla szkół Z GLOBEM na Swędrni, Urządzenie pracowni ekologicznej przy Zespole Szkół Nr 1 i Nr 2 w Liskowie, laboratorium analizy wody i gleby oraz ścieżki ekologicznej przy Zespole Szkół im. St. Mikołajczyka w Opatówku, Urządzenie ekologicznego placu zabaw dla dzieci przy Rodzinnym Domu Dziecka w Opatówku oraz ogródka ekologicznego w m. Godziątków, gm. Blizanów, Akcja Foliówkom mówimy NIE oraz Powiat bez foliówek 13

14 Ze środków PFOŚiGW oraz budżetu powiatu dokonywano zakupu nagród (książek) na konkursy ekologiczne organizowane w szkołach. W 2009 roku Powiat Kaliski rozpoczął realizację Regionalnego Centrum Informacyjno-Doradczego Odnawialnych Źródeł Energii przy Zespole Szkół Nr 1 w Liskowie. Celem projektu m. in. jest zapewnienie społeczeństwu dostępu do działalności dydaktycznej i informacyjnej prowadzonej przez Centrum. Edukację w swoją działalność mają wpisane także Nadleśnictwa Kalisz i Grodziec. Nadleśnictwo Kalisz w latach utworzyło Leśne Centrum Edukacyjne Las Winiarski. Na promocję walorów krajobrazowych Powiatu składały się wszelkiego rodzaju imprezy cykliczne i wydawnictwa tematyczne (foldery, biuletyny, informatory). 14

15 III. Podsumowanie Przeprowadzona analiza wykonania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska wykazała, że przez okres kolejnych lat był on realizowany w różnym stopniu i zakresie. Gminy podejmowały działania mające na celu poprawę stanu czystości wód powierzchniowych (budowa kanalizacji sanitarnych, modernizacja gminnych oczyszczalni ścieków oraz wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni). Podejmowano działania związane z ochroną powietrza (termomodernizacja budynków, modernizacja kotłowni, przebudowa i modernizacja dróg gminnych i powiatowych) oraz gospodarką odpadową. Znaczące zadania związane były z edukacją ekologiczną. Źródłami finansowania realizowanych zadań były środki własne inwestorów, środki Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, środki z budżetu powiatu i budżetów gmin oraz środki funduszy unijnych i innych. Szczegółowy wykaz wykonanych zadań przedstawiony został w załączonej tabeli. 15

16 Zbiorcze zestawienie zrealizowanych zadań ujętych w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska w latach Zadanie Środki Źródło finansowania finansowe[zł] Cel I - Poprawa jakości powietrza Priorytet I.1: Zmniejszenie niskiej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych palenisk domowych i lokalnych kotłowni Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół w Brzezinach WRPO Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy Ceków Kolonia Termomodrnizacja Wiejskiego Domu Kultury PROW, w m. Kamień, gm. Ceków Kolonia Wymiana kotła c.o., opracowanie dokumentacji na termomodernizację budynku Urzędu Gminy Godziesze Wielkie Termomodernizacja budynku GOK w m. Małgów, gm. Lisków Wymiana kotła c.o. w budynku GOZ w Liskowie Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w Opatówku i Zespołu Szkół w Tłokini Wielkiej - projekt Termomodernizacja budynków Zespołu Szkół w Stawiszynie WRPO, i miasta Remont kotłowni w Zespole Szkół w Stawiszynie (wymiana kotła) WRPO, i miasta Termomodernizacja budynku Zespołu Szkół w m. Zbiersk Cukrownia, gm. Stawiszyn WRPO, i miasta Termomodernizacja budynku MGOK w Stawiszynie WRPO, i miasta Remont (termomodernizacja) świetlic wiejskich w budynkach OSP w m.: Długa Wieś Trzecia, Piątek Mały, Pólko-Ostrówek, Zbiersk, Zbiersk Kolonia PROW, i miasta Termomodernizacja szkół podstawowych w m: Kokanin, Goliszew, gm. Żelazków Utworzenie Regionalnego Centrum Informacyjno- Doradczego Odnawialnych Źródeł Energii w Liskowie I ETAP Termomodernizacja warsztatów szkolnych przy Zespole Szkół Nr 1 w Liskowie (jednostka odpowiedzialna Powiat Kaliski) WFOŚiGW, WRPO, PFOŚiGW Priorytet I.2: Wspieranie wykorzystania nośników energii przyjaznych środowisku Współorganizacja szkolenia dla mieszkańców gminy Opatówek w zakresie wykorzystania energii słonecznej zastosowanie kolektorów słonecznych 16

17 Priorytet I.6: Rozwój infrastruktury drogowej Przebudowa dróg gminnych, budowa i rozbudowa oświetlenia ulicznego i drogowego WRPO, FOGR, Urząd Marszałkowski Priorytet I.7: Poprawa stanu technicznego dróg powiatowych Remont i przebudowa dróg powiatowych budżet powiatu Priorytet I.8: Rozwój sieci tras rowerowych, w tym o zasięgu ponadgminnym Gmina Koźminek , WRPO Budowa ścieżki rowerowej wokół zbiornika wodnego Murowaniec Gmina Blizanów Przygotowywanie dokumentacji na budowę ścieżek turystyczno-edukacyjno-rowerowych Cel II - Poprawa bilansu hydrologicznego Priorytet II.1: Realizacja budowy zbiorników retencyjnych Zbiornik Wielowieś Klasztorna wykup gruntów na terenie powiatu Urząd Marszałkowski Program dla Odry 2006 Realizacja programu małej retencji w ramach programu Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych remont urządzeń hydrologicznych (Nadleśnictwo Grodziec) środki UE Priorytet II.5: Przywrócenie prawidłowego funkcjonowania systemów melioracji Gmina Blizanów Remonty i modernizacja sieci melioracyjnych dofinansowanie Modernizacja rowów melioracyjnych na terenie gminy Brzeziny Odbudowa rowów melioracyjnych (czyszczenie) w m.: Ceków i Kamień Konserwacja urządzeń wodnych melioracji szczegółowych na terenie gminy Lisków Oczyszczanie i pogłębianie rowów melioracyjnych na terenie gminy Mycielin budżet GSW Odbudowa rowów melioracyjnych na terenie gminy Żelazków (15,96 km) Coroczna narada na temat Konserwacji urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych oraz zadań realizowanych przez Spółki Wodne na terenie powiatu kaliskiego (z inicjatywy Starosty Kaliskiego i WZMiUW) budżet GSW Wojewoda (dotacja) Starostwo Powiatowe 17

18 Cel III - Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz zachowanie zasobów wód podziemnych Priorytet III.1: Uporządkowanie gospodarki ściekowej w ramach gmin Gmina Blizanów - budowa nowych odcinków sieci kanalizacji sanitarnej 23,759 mb - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków środki osób fizycznych 9 szt. - aktualizacja ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków, bezodpływowych zbiorników przeznaczonych do magazynowania ścieków, okresowe kontrole w zakresie prawidłowego odprowadzania ścieków Gmina Brzeziny - rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Brzezinach , PROW Gmina Ceków Kolonia - rozbudowa kanalizacji sanitarnej w m. Morawin (dł. 309 mb), przepompownia ścieków - budowa kanalizacji sanitarnej w m.: Kosmów, Kosmów Kolonia, Malcówka (dł mb), 76 szt. przykanalików (dł. 845 mb 76 szt.), 2 przepompownie ścieków - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do kanalizacji (46 szt.) dofinansowanie Gmina Godziesze Wielkie - budowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w m. Godziesze Małe dokumentacja, wykup gruntów Gmina Koźminek - budowa kanalizacji sanitarnej w m.: Złotniki, Chodybki, Stary Karolew w trakcie realizacji - dobudowa odcinka sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przepompownią na ul. Liskowskiej w Koźminku WFOŚiGW (pożyczka) WFOŚiGW (pożyczka) WFOŚiGW (pożyczka) PROW Gmina Lisków - rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Gmina Mycielin - budowa oczyszczalni ścieków w m. Mycielin i kanalizacji sanitarnej w m. Korzeniew fundusze krajowe i europejskie Gmina Opatówek - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków 27 szt. Gmina Stawiszyn - rozbudowa i przebudowa oczyszczalni ścieków w m. Długa Wieś Druga - budowa kanalizacji sanitarnej w m. Stawiszyn i Długa Wieś Druga środki osób fizycznych WRPO WRPO Gmina Żelazków - budowa kanalizacji sanitarnej w m. Żelazków WFOŚiGW (pożyczka) 18

19 (dł mb, 169 szt. przykanalików) - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do kanalizacji (11 szt.) , PROW środki osób fizycznych GFOŚiGW, Priorytet III.2: Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych (zwłaszcza z terenów rolniczych) ze źródeł obszarowych Monitorowanie zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo m.: Prażuchy Nowe, Prażuchy Stare, Kamień, Beznatka, gm. Ceków Kolonia Monitorowanie zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo m.: Skarszew, Ilno, Żelazków, Zborów, Janków, gm. Żelazków Propagowanie dobrej praktyki rolniczej polegającej na stosowaniu właściwych dawek nawozów mineralnych i organicznych poprzez organizowanie szkoleń i dofinansowanie wykonania prób glebowych (gmina Blizanów) Gmina Mycielin - propagowanie przestrzegania zasad nawożenia gruntów w zgodzie z kodeksem dobrych praktyk rolniczych szkolenia organizowane we współpracy z ODR - finansowanie prób glebowych u zainteresowanych rolników Cel IV Minimalizacja zagrożeń dla jakości wód podziemnych Priorytet IV.1: Ochrona i racjonalna gospodarka zasobami wód podziemnych Gmina Blizanów - bieżące naprawy przestarzałych i nie odpowiadających normom sanitarnym instalacji wodociągowych - modernizacja stacji uzdatniania wody w Blizanowie i w Jastrzębnikach (budowa nowego ujęcia) Gmina Brzeziny - rozbudowa stacji uzdatniania wody w m. Pieczyska o drugi stopień pompowania (nowy zestaw pomp i nowy zbiornik) Gmina Ceków Kolonia - rozbudowa sieci wodociągowej w m. Morawin Gmina Godziesze Wielkie - przebudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody w m. Biała, budowa pompowni w m. Stobno Gmina Koźminek - modernizacja stacji uzdatniania wody w Koźminku - rozbudowa sieci wodociągowej łącznik Józefina

20 Osuchów - rozbudowa sieci wodociągowej w m. Nowy Nakwasin - rozbudowa sieci wodociągowej w m.: Nowy Nakwasin, Chodybki i Krzyżówki Murowaniec Gmina Lisków - modernizacja sieci wodociągowej w Liskowie - modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę (Strzałków) Gmina Żelazków - przebudowa stacji uzdatniania wody w m. Pólko - budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody w m. Kokanin Priorytet IV.3: Wyeliminowanie zagrożeń związanych z gospodarką odpadami Modernizacja i rozbudowa Zakładu środki ZKG Czyste Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Miasto, Czysta Gmina Staw fundusze UE Rekultywacja składowiska we wsi Cienia Pierwsza, gm. Opatówek wykonano projekt rekultywacji Wspieranie akcji Sprzątanie Świata - zaopatrywanie szkół w materiały informacyjne, rękawice, worki na smieci, wywóz zebranych śmieci (gmina Blizanów) Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów (gmina Blizanów) Porządkowanie terenów leśnych z dzikich wysypisk śmieci (Nadleśnictwo Grodziec 446 m 3 ) środki własne Cel V Zachowanie naturalnej rzeźby terenu, struktury geologicznej i likwidacja powstałych szkód Priorytet V.3: Działania przeciwerozyjne (erozja wietrzna), zwłaszcza na terenach rolniczych Zalesianie terenów porolnych zgodnie z krajowym programem zwiększania lesistości: środki unijne gm. Lisków (2,69 ha), gm. Mycielin (1,65 ha), gm. Żelazków (0,91 ha) Zalesianie terenów porolnych zgodnie z krajowym programem zwiększania lesistości oraz strategią rozwoju powiatu opracowanie 7 sztuk planów zalesieniowych dla pow. 4,27 ha (Nadleśnictwo Grodziec) Opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Blizanów w zakresie zalesiania środki BP Priorytet V.4: Przywracanie zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i krajobrazowych Gmina Opatówek Nasadzenia drzew i krzewów (50 drzew i 1069 krzewów) 20

21 Cel VI - Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych i surowców mineralnych Szkolenia nt. zawartości i celów programu rolnośrodowiskowego, organizowane we współpracy Z ODR (gmina Mycielin) Propagowanie dobrej praktyki rolniczej polegającej na stosowaniu właściwych dawek nawozów mineralnych i organicznych poprzez organizowanie szkoleń i dofinansowanie wykonania prób glebowych (gmina Blizanów) Gmina Mycielin - propagowanie przestrzegania zasad nawożenia gruntów w zgodzie z kodeksem dobrych praktyk rolniczych szkolenia organizowane we współpracy z ODR - finansowanie prób glebowych u zainteresowanych rolników Monitorowanie zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo m.: Prażuchy Nowe, Prażuchy Stare, Kamień, Beznatka, gm. Ceków Kolonia Monitorowanie zawartości składników pokarmowych oraz zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb użytkowanych rolniczo m.: Skarszew, Ilno, Żelazków, Zborów, Janków, gm. Żelazków Cel VII Zachowanie i podwyższanie walorów krajobrazowych oraz różnorodności biologicznej Priorytet VII.1: Wspieranie działań łączących zadania ochrony i rekonstrukcji zieleni urządzonej z ochroną i rekonstrukcją obiektów zabytkowych. Rewaloryzacja zespołu pałacowo-parkowego w Koźminku ( 2008 r. - rewaloryzacja parku zabytkowego i rekultywacja stawów, 2009 r. - rewaloryzacja zieleni, 2010 r. zagospodarowanie wysepki) Gmina Lisków środki własne WFOŚiGW (dotacja) Urządzenie i utrzymanie terenów zieleni Rewaloryzacja parku zabytkowego w Opatówku urządzenie ogrodu różanego (posadzenie 1546 szt. róż historycznych, 3796 szt. krzewów bukszpanu) WFOŚiGW Priorytet VII.2: Dostosowanie drzewostanów leśnych do warunków siedliskowych (w tym przebudowa monokultur sosnowych) Przebudowa drzewostanów - dostosowanie drzewostanów leśnych do warunków siedliskowych środki własne 21

22 (Nadleśnictwo Grodziec 0,88 ha) Zalesienie terenów porolnych uwzględniające różnorodność gatunkową w powiązaniu z warunkami siedliskowymi (Nadleśnictwo Grodziec - 4,27 ha) Priorytet VII.4: Ochrona zasobów leśnych powiatu Aktualizacja listy osób upoważnionych do współdziałania w akcji gaśniczej w przypadku wystąpienia pożaru lasu Porządkowanie terenów leśnych z dzikich wysypisk śmieci (Nadleśnictwo Grodziec 446 m 3 ) środki BP środki własne Cel VIII: Zachowanie dobrego klimatu akustycznego i utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych Priorytet VIII.2: Wprowadzenie technicznych (nawierzchnie dróg, ekrany akustyczne, pasy zieleni) i organizacyjnych (płynność ruchu) rozwiązań minimalizujących emisję hałasu Gmina Blizanów - przebudowa dróg gminnych (Pawłówek, Żerniki, Zagorzyn, Biskupice - Łaszków, Czajków Żegocin, Korab Brudzew, Romanki, Brudzew Dębniałki, Korab Rosocha, Jarantów Kolonia, Brzezina Blizanówk, Pruszków,, Żegocin, Bolmów Blizanów, Zagorzyn Żegocin, Janków Drugi, Wesółki Grodzisk, Dębniałki Kaliskie Pruszków, Jastrzębniki, Dojutrów, Pruszków, Pawłówek Niedźwiady, Piotrów, Warszówka, Wyganki, Wyganki Żerniki, Korab, Janków Pierwszy Łaszków, Czajków Pawłówek, Brudzew Graniczki, Piskory Jarantów, Blizanówek Skrajnia Blizanowska, Łaszków Żerniki, Dębniałki, , FOGR Dębniałki Kaliskie, Janków Pierwszy) Gmina Brzeziny - przebudowa dróg gminnych , WRPO Gmina Ceków Kolonia - przebudowa nawierzchni dróg gminnych - budowa chodnika przy drogach gminnych i powiatowych (Kamień, Kosmów, Ceków Kolonia) - budowa linii oświetleniowej przy drogach gminnych nr 145 i 17 (Plewnia, Kuźnica) , Starostwo Powiatowe Gmina Godziesze Wielkie - przebudowa dróg gminnych środki własne, FOGR Gmina Koźminek - partycypacja w przebudowie dróg powiatowych - przebudowa dróg gminnych - rozbudowa systemów oświetlenia ulicznego i drogowego (Gać Pawęzowa, Złotniki, Młynisko, Pietrzyków, Krzyżówki) środki własne środki własne środki własne 22

23 Gmina Lisków - modernizacja dróg gminnych - rozbudowa systemów oświetlenia ulicznego i drogowego Gmina Mycielin - przebudowa dróg gminnych (w m. Danowiec, Słuszków Korzeniew, w m. Kościelec Kolonia, Słuszków Stropieszyn, w m. Korzeniew, Kazala Stara, Stropieszyn, Kuszyn, Kościelec, Kuszyn Kukułka, w m. Klotyldów) - partycypacja w przebudowie dróg powiatowych (nr 4585P w m. Korzeniew oraz na odcinku Przyranie Mycielin, nr 4584 P na odcinku Przyranie Zbiersk Cukrownia) Gmina Opatówek - remont i modernizacja dróg gminnych (Szulec, Michałów Trzeci, Opatówek, Rajsko, Sierzchów, Cienia Druga, - Cienia Trzecia, Józefów, Warszew, Porwity Cienia Druga, Zmyślanka, Chełmce, Zawady, Szałe) - budowa oświetlenia ulicznego (Nędzerzew, Szałe, Rożdżały, Opatówek, Sierzchów, Zduny) , FOGR, budżet powiatu, FOGR, PROW środki mieszkańców Gmina Szczytniki - przebudowa dróg gminnych środki własne, FOGR Urząd Marszałkowski Gmina Żelazków - przebudowa nawierzchni dróg gminnych - budowa oświetlenia ulicznego i drogowego w m. Goliszew , FOGR Remont dróg powiatowych środki własne Przebudowa dróg powiatowych środki własne Cel IX - Bezpieczeństwo ekologiczne (powodzie, pożary, zagrożenia chemiczne) Priorytet IX. 2. Zmniejszenie zagrożenia pożarowego, powodziowego, oraz chemicznego Dofinansowanie zakupu samochodu do transportu specjalistycznej aparatury i sprzętu przeznaczonego do ratownictwa wodnego i usuwania zagrożeń ekologicznych dla OSP w Opatówku Przeprowadzanie przeglądów urządzeń i budowli hydrotechnicznych na rzekach i zbiornikach wodnych mających wpływ na stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego Powiatu Kaliskiego /I i IVkw./ W zakresie bezpieczeństwa ekologicznego Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego przy Starostwie Powiatowym w Kaliszu przeprowadza systematycznie szkolenia, ćwiczenia i przeglądy budżet powiatu 23

24 Cel X Edukacja ekologiczna i promocja walorów przyrodniczych powiatu Priorytet X.1: Rozwój różnorodnych form edukacji szkolnej i pozaszkolnej Utworzenie Regionalnego Centrum Informacyjno- Doradczego Odnawialnych Źródeł Energii w Liskowie II ETAP Zakup wyposażenia do prowadzenia edukacji ekologicznej Seminarium i warsztaty ekologiczne Z GLOBEM na Swędrni projekt ekologiczny dla szkół - dofinansowanie Doposażenie pracowni ekologicznej przy Zespole Szkół Nr 1 w Liskowie Wyposażenie pracowni ekologicznej przy Zespole Szkół Nr 2 w Liskowie Utworzenie szkolnego laboratorium analizy wody i gleby przy Zespole Szkół im. St. Mikołajczyka w Opatówku Urządzenie ekologicznego placu zabaw dla dzieci przy Rodzinnym Domu Dziecka w Opatówku Urządzenie ogródka ekologicznego w m. Godziątków, gm. Blizanów - dofinansowanie Modernizacja i rozbudowa ścieżki ekologicznej przy Zespole Szkół im. St. Mikołajczyka w Opatówku Zakup nagród (książek) na konkursy ekologiczne organizowane w szkołach Dofinansowanie dojazdu i uczestnictwa 10 uczniów z terenu powiatu kaliskiego w Letniej Akademi Młodych Przyrodników w Lądzie Edukacja ekologiczna (Nadleśnictwo Kalisz) WFOŚiGW PFOŚiGW PFOŚiGW PFOŚiGW budżet powiatu PFOŚiGW PFOŚiGW PFOŚiGW budżet powiatu w ramach zadania ciągłego bieżącej działalności PFOŚiGW budżet powiatu PFOŚiGW środki własne Priorytet X.3: Edukacja na rzecz minimalizowania ilości wytwarzanych odpadów Akcja Foliówkom mówimy NIE na terenie PFOŚiGW gminy Opatówek - dofinansowanie Akcja proekologiczna Powiat bez foliówek PFOŚiGW Wydawnictwa edukacyjne - Łosia Czystosia przygoda z odpadami oraz Ekologiczne myślenie - poruszające zagadnienia prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi, propagujące ich segregację w systemie suche mokre. środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina WFOŚiGW 24

25 Wycieczki zwiedzające ZUOK Orli Staw wykład w sali edukacyjnej nt. gospodarowania odpadami, technologii stosowanych w zakładzie, korzyści wynikających z segregacji odpadów oraz zwiedzanie kolejnych obiektów (sortownia, kompostownia, składowisko, plac dojrzewania kompostu, magazyn surowców wtórnych) Projekt ABECADŁO ŚMIECIADŁO mający na celu wyrobienie prawidłowych nawyków związanych z selektywną zbiórką i segrgacją odpadów od najmłodszych lat projekt realizowany wraz z sześcioma innymi Związkami Komunalnymi z całej Polski Regionalne spotkania ekologiczne - Rajd Ekologiczno-Przyrodniczy odbywający się corocznie na terenie innej gminy członkowskiej Związku, będący bardzo dobrą formą przekazania wiedzy na tematy ekologii, a także okazją do zapoznania uczestników z walorami przyrodniczymi najbliższej okolicy. Festyn Czyste Miasto, Czysta Gmina, organizowany corocznie, wspólnie z władzami wybranego miasta/gminy propagowane treści ekologiczne łączą się z rozrywką dla całych rodzin, rozprowadzane materiały dot. prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi i ich segregacji. Coroczny konkurs Kaliska Przygoda z Odpadami organizowany wspólnie z ODN w Kaliszu, adresowany do szkół podstawowych, gimnazjalnych, przedszkoli, placówek wychowawczych i Domów Dziecka, akcja mająca pomóc w zrozumieniu konieczności i praktykowaniu zwyczaju segregacji odpadów u źródła ich powstawania. Konkurs zbiórki baterii, organizowany wśród szkół i przedszkoli znajdujących się na terenie działania Związku, mający na celu ochronę środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem odpadami pochodzącymi ze sprzętu elektronicznego, w tym baterii oraz zachecanie do selektywnej zbiórki odpadów. Szkolenia i konferencje, organizowane dla pracowników samorządowych, nauczycieli obejmujace tematyką kwestie dot. gospodarki odpadami komunalnymi. Gadżety ekologiczne (torby wielokrotnego użytku, zeszyty powstałe z makulatury, zakładki do książek, środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina NFOŚiGW środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina WFOŚiGW środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina WFOŚiGW środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina WFOŚiGW środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina środki ZKG Czyste Miasto, Czysta Gmina 25

26 plany lekcji) zachęcające do postawy proekologicznej, rozprowadzane podczas działań edukacyjnoekologicznych WFOŚiGW Priorytet X.4: Wspieranie projektowania i wytyczania ścieżek dydaktycznych wraz z opisem przyrody Budowa Leśnego Centrum Edukacyjnego Las Winiarski środki własne WFOŚiGW GFOŚiGW (Miasta Kalisz) Priorytet X.5: Promocja walorów krajobrazowych powiatu Folder promujący walory przyrodnicze powiatu Ziemia Kaliska Kraina Nocy i Dni Folder promujący zachowania proekologiczne wśród mieszkańców Wielkopolski oraz walory krajobrazowe gminy Brzeziny Bieżące informacje na stronie internetowej Starostwa reklamodawcy WFOŚiGW 26