Przykładowy rozdział książki: Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Przykładowy rozdział książki: Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r."

Stanisław Jastrzębski
6 lat temu
Przeglądów:

SPIS TREŚCI WSTĘP 9 ROZDZIAŁ I PLANYWOJENNE SOBIESKIEGO Jan III inicjatorem sprawy wschodniej. -Jego program wojenny po zwycięstwie wiedeńskim.- Połskie plany strategiczne z wiosny 1684 r.

1 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 ROZDZIAŁ I PLANYWOJENNE SOBIESKIEGO Jan III inicjatorem sprawy wschodniej. -Jego program wojenny po zwycięstwie wiedeńskim.- Połskie plany strategiczne z wiosny 1684 r.- Pierwsza, nieudana próba ich urzeczywistnienia w kampanii iwaniecki ej 1684 r.- Nowy projekt wojenny Jana III z grudnia 1684 r. i jego warianty z 1685 r.- Układy z Wiedniem o współdziałanie sojuszników. - Misja Lubomirskiego do cesarza, memoriał królewski z 16.IX.l685 r. i niepowodzenie starań. - Rada wojenna z grudnia 1685 r. i plan kampanii na rok następny. 11 ROZDZIAŁ II PRZYGOTOWANIA DO WYPRAWY Siły wojenne Rzeczpospolitej w 1685 r.- Pierwsze dyspozycje króla.- Konferencja z hetmanami w styczniu 1686 r. i prace przygotowawcze aż do marcowej rady senatu. - Drugi etap przygotowań: rozkazy, artyleria, pontony i magazyny żywnościowe. - Pornoc nuncjatury papieskiej. - Starania o posiłki zagraniczne i Kozacy. - Zagadnienia operacyjne. - Rada wojenna lwowska z l O.IV. - Rozkazy mobilizacyjne hetmana. - Fiasko pierwszej mobilizacji. -Wyjazd króla do armii 4.VI. i jego prace nad przysposobieniem armii. - Koncentracja wojsk w obozie generalnym w lipcu. - Zarządzenia co do obrony pogranicza. - Przegląd armii 19-W.VIl., jej wygląd i liczebność.- Dyskusja w obozie nad planem operacyjnym. - Na Bodziak czy ku Dunajowi. - Nowy projekt posła francuskiego. - Rada wojenna z 20.VII.- Król odracza decyzję

2 6 Srrs TREŚCI ---- ROZDZIAŁ III MARSZ KU DUNAJOWI Początek kampanii. - Przejście ciaśnin bukowińskich. - Zabezpieczenie traktu i etapów. - Postój pod Pererytą. - Poselstwo o. Wierzchowskiego. - Zdrada hospodara Kantemira. - Na polach Cecory. - Król w Jassach, uroczyste przyjęcie. - Entuzjazm króla i decyzja ataku na tatarski Budziak. - Układy z księciem Wołoszczyzny. - Stworzenie podstawy operacyjnej. - Wymarsz ku Bodziakowi. - Kontakt z nieprzyjacielem. - Bitwa z Tatarami pod Pagułem 24.VIII. - W wąwozach Lopuszny. - Cofanie się wroga. - Susza, palenie traw i walka podjazdowa. - Zmiana planu. - Przeprawa przez Prut. - Naprzeciw wojsk wołoskich. - Nowe przeszkody. - Brak wieści spod Budy i z Wołoszczyzny. - Pod groźbą głodu i rozstroju. - Rada wojenna pod Saratą l2.ix. - Załamanie się woli królewskiej. - Decyzja odwrotu 4 7 ROZDZIAŁ IV ODWRÓT Strategiczny kontrmarsz kujassom.- Turcy na widowni.- Akcja pod Drinceni. -Seraskier uchyla się od bitwy. - Przybycie pod Jassy. -Bez wiadomości i komunikacji z krajem. -Manewry, narady, niepewności. - Pożar Jass 15.lX. i zniszczenie podstawy operacyjnej. - Rada wojenna i projekt serecki. - Ewakuacja Jass i marsz ku Wołoszczyźnie.- Spotkanie pod Poduł-Hoiei l9.lx.- W oczekiwaniu bitwy. - Nad Seretem. - Nieprzewidziany manewr seraskiera. - Zagrożenie granic państwa i tyłów armii. - Między obawą a nadzieją. - Konieczność odwrotu. - Przyczyny decyzji królewskiej. - Szlakiem olbrachtowych rycerzy. - Perechowce 5.X. i rozbicie tatarskiej pogoni. - W granicach Polski. - Akcja kamieniecka. -Jej fiasko i zakończenie kampanii -3 ROZDZIAŁ V ZAKOŃCZENIE Głosy o kampanii: Jana III, de Bethuna i Pallaviciniego.- Uwagi krytyczne.- Braki w planie strategicznym i w jego wykonaniu. - Przyczyny wewnętrzne. -Talent seraskiera. - Skutki niepowodz.enia. 9 3

3 SPIS TREŚCI ZALĄCZNIKł DIARIUSZ KAMPANII W WOŁOSKIEJ ZIEMI 1686 R. KRÓLEWICZA JAKUBA SOBIESKIEGO. 101 KOMPUT WOJSKAJKM-CI I RZPLTEJ NA KAMPANIĘ W ROKU KOMPUT WOJSKA CUDZOZIEMSKIEGO ZACIĄGU NA KAMPANII W WOŁOSZECH DO GRANIC BUDZIAKU SAMEGO OD PRAWIONEJ W 1686 R. 121 MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY, NA KTÓRYM O PARTO OPIS OPERACJI WOJENNYCH 1686 R MAPY 126

WSTĘP dział Rzeczypospolitej w wojnie Ligi Świętej z Turcją u schyłku XVII w. Unie został dotąd w naszej literaturze historyczno-wojskowej należycie wyjaśniony.

4 WSTĘP dział Rzeczypospolitej w wojnie Ligi Świętej z Turcją u schyłku XVII w. Unie został dotąd w naszej literaturze historyczno-wojskowej należycie wyjaśniony. Wojna, którą tak chlubnie rozpoczął król Jan III pod Wiedniem w 1683 r. i której przez długie lata był głównym uczestnikiem, przedstawia się nam w świetle dotychczasowych badań jako splot zdarzeń drugorzędnego znaczenia, przyćmionych blaskiem wiedeńskiego zwycięstwa, stojących nawet poza czynami Podhajec, Chocimia, Lwowa i Żórawna z pierwszej wojny tureckiej. A przecież kampanie iwaniecka i bukowińska, wyprawy mołdawskie, akcje oblężnicze pod Kamieńcem i obrona pogranicza ruskiego przed Tatarami w latach to działania oręża polskiego, które może nie były tak błyskotliwe jak tamte, zwłaszcza że dokonywały się na tle rozprzęgania się naszej wojskowości, niemniej jednak zasługiwać powinny na większe zainteresowanie już przez to, że przypadały na ostatnie lata największego naszego wodza i jego zamierającego geniuszu. Dziejopis rejestrujący zarówno wydarzenia świetne, jak małe i bolesne, utknąwszy w swoich studiach nad wojnami Sobieskiego przed tajemnicą lat pawiedeński ch, musiał nieraz zastanawiać się nad tą nagłą przemianą sytuacji; niejednokrotnie zadawał sobie pytanie, co było przyczyną tak gwałtownego załamania się armii chocimska-wiedeńskiej i jej zwycięskiego wodza, dlaczego reakcja społeczeństwa polskiego na militarny wysiłek 1683 r. nastąpiła tak szybko i jeszcze w tym samym pokoleniu. Niniejsza praca 1 chce zająć się jedną z wypraw Sobieskiego w tym pawiedeńskim okresie wojny tureckiej, tzw. kampanią mołdawską 1686 r. Przypada ona właśnie na przełomowe lata wzlotu i upadku króla Jana, a tym samym jednoczy blaski i cienie jego wojennego talentu. Może więc zbadanie genezy i przebiegu tej niefortunnej wyprawy rzuci jakiś snop światła na powyższe zagadnienia; jeżeli nie, to przynajmniej wypełni ono lukę w dziejach naszej wojskowości, gdyż kampania ta nie była dotąd naukowo opracowana.

ROZDZIAŁ l PLANYWOJENNE SOBIESKIEGO Jan lll inicjatorem sprawy wschodniej. -Jego program wojenny po zwycięstwie wiedeńskim. - Polskie plany strategiczne z wiosny 1684 r.

5 ROZDZIAŁ l PLANYWOJENNE SOBIESKIEGO Jan lll inicjatorem sprawy wschodniej. -Jego program wojenny po zwycięstwie wiedeńskim. - Polskie plany strategiczne z wiosny 1684 r. - Pierwsza, nieudana próba ich urzeczywistnienia w kampanii żwanieckiej 1684 r.- Nowy projekt wojenny Jana III z grudnia 1684 r. i jego warianty z 168S r. - Układy z Wiedniem o współdziałanie sojuszników. - Misja Lubomirskiego do cesarza, memoriał królewski z 16.lX.168S r. i niepowodzenie starań. - Rada wojenna z grudnia 168S r. i plan kampanii na rok następny. Wyprawa polska do Mołdawii w 1686 r. nie była bynajmniej jakąś dorywczą operacją wojenną, jak to się powszechnie przedstawia 1, dywersją poprowadzoną przez króla Sobieskiego dla odciążenia wojsk cesarskich walczących z Turkarni na Węgrzech- poprzedziły ją bowiem kilkuletnie, mozolne przygotowania, które swymi początkami sięgały jeszcze 1683 r. oraz najistotniejszych planów króla i Rzeczpospolitej. Zwycięstwo wiedeńskie z 12 września 1683 r. stworzyło, jak wiadomo, w sprawie tureckiej nową sytuację; wytrąciło z rąk sułtana dotychczasową inicjatywę zaczepnego działania, oddało zaś ją Europie chrześcijańskiej, a przede wszystkim temu, który swą szablą i geniuszem głównie przyczynił się do zwycięstwa. W istocie nikt inny, jak tylko Sobieski, pozostając pod wpływem antytureckich planów Batorego i Władysława IV, już nazajutrz po bitwie pierwszy rzucił hasło kontynuowania wojny aż do zupełnego wyparcia Turków z Europy; on pierwszy, ścigając rozgromionego nieprzyjaciela, rozpoczął na Węgrzech dalsze kroki wojenne uwieńczone nowymi sukcesami (Parkany i Ostrzyhom), dzięki którym alians polsko-cesarski nabrał charakteru zaczepnego, a po przyłączeniu się doń Wenecji w marcu 1684 r. przekształcił się w antyturecką Ligę Świętą, cel życia i marzeń naszego króla 2 ' Jonsac, H1st. de St. Jablonowski, Lipsk 1774, t. III, s. 3-26; Coyer, Hist. de f. Sobieski, tłum. Wilno 1852, t. l, s. 99, sq.; Salvandy, Hi st. de J. Sobieski, tłum. Lwów 1862, t. III, s. 125, sq.;j. Szujski, Dzieje Polsk1, Kraków 1894, t. IV, s. 116, sq.; T. Morawski, Dzieje, Poznań 1877, t. IV, s. 94; A. Śliwiński, fan Sobieski, Warszawa 1924, s. 292, sq.; T. Korzon, Dzieje wojen, Lwów 1923, t. III, s. 23, sq.; E. Kotłubaj, Dzieje wojenne Polski, rkps w zbiorach Akademii Umiejętności, nr 1404, t. III, s. 525, sq.; Lengnich, Gesch. d. p r. Landes, Gdańsk 1748, t. VIII, s. 259, sq., itd. 1 C. Chowaniec, Z dziejów pawiedeńskiej polityki fana III, [w:] "Przegląd Współczesny", 1929 r., nr 89,

Podobne dokumenty

MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM

S Z T A B G E N E R A L N Y W P ZARZĄD PLANOWANIA OPERACYJNEGO P3 MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM ppłk dr Dariusz ŻYŁKA