w sprawie: Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Jerzmanowice-Przeginia 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Transkrypt

1 w sprawie: UCHWAŁA Nr XII/60/2011 Rady Gminy Jerzmanowice Przeginia z dnia 29 sierpnia 2011 r. uchwalenia aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Jerzmanowice-Przeginia i Planu gospodarki odpadami dla Gminy Jerzmanowice-Przeginia. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm.) w związku z art. 18 ust. 1 w związku z art. 14 i 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) w związku z art. 14 ust. 1, 5, 6 oraz 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (tj. Dz. U. z 2007 r., Nr 39, poz. 251 z późn. zm.) Rada Gminy Jerzmanowice-Przeginia uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się aktualizację Programu Ochrony Środowiska Gminy Jerzmanowice- Przeginia i Planu gospodarki odpadami dla Gminy Jerzmanowice-Przeginia zgodnie z załącznikiem nr 1 i 2 do niniejszej uchwały. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Jerzmanowice-Przeginia Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

2 UZASADNIENIE Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz. U. z 2007 r., Nr 39 poz. 251 z późn. zm.) art. 14 pkt. 14 Plan Gospodarki Odpadami podlega aktualizować nie rzadziej niż co 4 lata. Program Ochrony Środowiska sporządzana się podobnie jak politykę ekologiczną państwa co 4 lata, powinien on określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe zgodnie z art. 14, ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tj. Dz. U. z 2007 r., Nr 25 poz. 150 z późn. zm.).

3 Spis treści 1. Wstęp Podstawa prawna Przedmiot i zakres opracowania Struktura Programu Metodyka opracowania Programu Uwarunkowania polityki ekologicznej gminy Powiązania z polityką ekologiczną kraju, województwa i powiatu Obszary Natura Charakterystyka Gminy Jerzmanowice-Przeginia Dane administracyjne i położenie geograficzne Użytkowanie terenu Infrastruktura i gospodarka Infrastruktura drogowa i komunikacja zbiorowa Infrastruktura techniczna Podmioty gospodarcze Oświata i kultura Turystyka i rekreacja Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Sieć kanalizacji sanitarnej Gospodarka odpadami Zagrożenie powodziowe Stan środowiska na terenie Gminy Jerzmanowice-Przeginia Rzeźba terenu i warunki geologiczne Gleby Warunki klimatyczne Stan zanieczyszczenia powietrza Wody powierzchniowe i podziemne Hałas Środowisko przyrodnicze Gospodarka złożami Walory kulturowe Gminy Dotychczasowa polityka ekologiczna Gminy Jerzmanowice Przeginia...52 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 1

4 6. Długoterminowa polityka środowiskowa gminy do roku Priorytety polityki ekologicznej gminy Ochrona wód System kanalizacji i oczyszczania ścieków Gospodarka odpadami Ochrona przyrody Edukacja ekologiczna w gminie Rozwój turystyki i rekreacji Pozostałe obszary działań Oszczędność energii Zmniejszenie wodochłonności gospodarki Zrównoważone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchnia ziemi Zwiększanie lesistości gmin Ochrona powietrza atmosferycznego Rozwój odnawialnych źródeł energii Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Ochrona przed hałasem Ochrona przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Ochrona krajobrazu Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska Strategia wdrożeniowa polityki ekologicznej gminy na lata Obszary priorytetowe Planowanie przestrzenne System kanalizacji i oczyszczania ścieków Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę Gospodarka odpadami Zadania o charakterze ciągłym Ochrona zasobów przyrody Tereny i obiekty chronione Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych Tereny rolne Gospodarka leśna Rozwój turystyki i rekreacji Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Poważne awarie i klęski żywiołowe...72 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 2

5 Poważne awarie przemysłowe Zagrożenie pożarowe Ochrona przeciwpowodziowa Powiązania z programami regionalnymi Program ochrony środowiska powiatu krakowskiego Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań przewidzianych do realizacji Monitoring realizacji programu Zarządzanie programem Dostęp do informacji Edukacja ekologiczna mieszkańców Streszczenie Materiały źródłowe Spis tabel WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 3

6 1. Wstęp 1.1. Podstawa prawna Opracowanie Gminnego Programu Ochrony Środowiska jest wymogiem wynikającym z ustawy Prawo Ochrony Środowiska z 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U Nr 25, poz tekst jednolity). Art. 17 i 18 nakłada na organ wykonawczy gminy obowiązek opracowania programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Ustawa ta jest podstawowym aktem prawnym w dziedzinie ochrony środowiska pełniąc funkcje ustawy ramowej dla całego ustawodawstwa z tego zakresu. Program ochrony środowiska w rozumieniu ww. ustawy jest dokumentem, który określa cele i zadania administracji państwowej oraz jednostek samorządu terytorialnego w dziedzinie ochrony, kształtowania i racjonalnego wykorzystywania zasobów środowiska Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku Dokument obejmuje szeroko rozumianą tematykę ochrony środowiska na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia i określa wytyczne polityki ochrony środowiska w regionie. Szybki rozwój gospodarczy wiąże się z ingerencją w środowisko i zaburzeniem naturalnej równowagi jaka w nim panuje. Przewidziane do realizacji zadania dają możliwość zapewnienia mieszkańcom odpowiednich warunków życia, a organom administracji samorządowej wykazać troskę o środowisko naturalne i jego zasoby. Podejmowane w ostatnim czasie kwestie konieczności ochrony zagrożonych gatunków, siedlisk i takich elementów środowiska jak woda, powietrze, gleba i zasoby geologiczne stają się coraz aktualniejsze. Wszelkie działania ukierunkowane na rozwój społeczogospodarczy powinny być podejmowane przy wykazywaniu troski o środowisko i jego zasoby. Ochrona środowisko jest obowiązkiem władz, które poprzez realizowanie swojej polityki ekologicznej powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Zakres niniejszego Programu Ochrony Środowiska obejmuje: Politykę ekologiczną i kierunki działań zgodne z dokumentami programowymi Gminy Jerzmanowice - Przeginia; Krótką charakterystykę gminy; Analizę aktualnego stanu środowiska na terenie gminy; Cele strategiczne dla gminy i główne kierunki działań w zakresie ochrony środowiska; Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań przewidzianych do realizacji w rozpatrywanym WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 4

7 okresie; System monitoringu wdrażania i realizacji opracowania. Program Ochrony środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia przedstawia aktualny stan środowiska na terenie gminy oraz wskazuje kierunki działań zmierzające do jego ochrony Struktura Programu Kierunki działań proponowane w niniejszym opracowaniu służą poprawie stanu środowiska naturalnego. Realizacja wyznaczonych celów w programie polepszy warunki życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program Ochrony Środowiska przedstawia stan aktualny środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań ukierunkowanych na poprawę jego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych podejmowanych przez różne organizacje. Program Ochrony Środowiska jest dokumentem planowania strategicznego, zawierającym cele i kierunki działań. Program jest wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska. Jego funkcje polegają na działaniach edukacyjnych, informacyjnych oraz promowaniu proekologicznych modeli zachowań i postaw. Przez zrównoważony rozwój rozumie się prowadzenie szerokiej działalności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji zniszczonych elementów środowiska. O zrównoważonym rozwoju można mówić po osiągnięciu czterech ładów: Gospodarczego (kształtowanie struktury gospodarki i ograniczenie bezrobocia); Społecznego (akceptacja mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań); Ekologicznego (ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego); Przestrzennego (odpowiednia lokalizacja terenów przemysłowych, mieszkaniowych i innych). Dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia proponuje się następujące cele i kierunki działań w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego i ochrony środowiska naturalnego: Ochrona przyrody (ochrona krajobrazu); Ochrona gleb; Ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia, poprawa jakości wód powierzchniowych); Zmniejszenie wodochłonności i energochłonności gospodarki; Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi; Edukacja ekologiczną mieszkańców. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 5

8 Realizacja powyższych celów strategicznych zapewni Gminie Jerzmanowice - Przeginia rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju Metodyka opracowania Programu Jako punkt wyjściowy dla Programu Ochrony Środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz infrastruktury. Gminny Program Ochrony Środowiska został opracowany w oparciu o obowiązujące przepisy prawne a także o Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym wydane przez Ministerstwo Środowiska w 2002 roku. W trakcie opracowywania niniejszego dokumentu uwzględniono jego zgodność z opracowanymi do których należą: Polityka Ekologiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016; Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Program oczyszczania kraju z azbestu na lata ; Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Małopolskiego; Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata ; Programu Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego; Strategia rozwoju Powiatu krakowskiego; Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Jerzmanowice Przeginia; Strategia rozwoju Gminy Jerzmanowice Przeginia Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii polegającej na: Zgromadzeniu, przeglądzie i ocenie wszystkich dostępnych danych o stanie środowiska i infrastruktury na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia; Sprecyzowaniu potrzeb i możliwości zrównoważonego rozwoju Gminy Jerzmanowice - Przeginia na podstawie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Jerzmanowice - Przeginia, a także programów rozwoju wyższych szczebli administracyjnych (powiatu i województwa); Sprecyzowaniu harmonogramu celów oraz zadań priorytetowych do realizacji w zakresie Programu Ochrony Środowiska z uwzględnieniem wytycznych programów wyższego szczebla oraz innych opracowań strategicznych; Określeniu metod realizacji niniejszego opracowania oraz monitorowaniu wdrażania programu; Weryfikacji opracowanego dokumentu; Przekazaniu opracowania do zatwierdzenia. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 6

9 Całość opracowania została oparta o informacje od przedstawicieli Urzędu Gminy w Jerzmanowicach oraz z jednostkami organizacyjnymi, których działalność na terenie gminy związana z ochroną środowiska oraz rozwojem infrastrukturalnym. 2. Uwarunkowania polityki ekologicznej gminy 2.1. Powiązania z polityką ekologiczną kraju, województwa i powiatu Podstawowymi dokumentami, do których należy się odnieść przy opracowywaniu Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice Przeginia są: II Polityka ekologiczna państwa oraz sporządzony dla niej Program wykonawczy, który określił cele i zasady polityki w zakresie ochrony środowiska; Polityka Ekologiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016; Strategia rozwoju województwa małopolskiego; Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata , Kraków; Strategia rozwoju Powiatu krakowskiego; Strategia rozwoju Gminy Jerzmanowice Przeginia. Według Polityki ekologicznej państwa na lata , zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć: działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju; przystosowanie do zmian klimatu; ochrona różnorodności biologicznej. Wskazane cele zostały rozwinięte w Strategii rozwoju województwa małopolskiego oraz w Programie ochrony województwa małopolskiego W Strategii rozwoju województwa małopolskiego kierunkami są: ochrona zasobów wodnych; ochrona powietrza i zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; gospodarka odpadami bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami klęsk ekologicznych. Podjęte działania przyczynią się w perspektywie realizacji strategii rozwoju do osiągnięcia takich efektów jak: WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 7

10 Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; Poprawa jakości powietrza; Wzrost wskaźnika lesistości województwa; Wzrost udziału energii odnawialnej w produkcji energii; Wzrost ruchu turystycznego w regionie (międzynarodowy i krajowy); Zachowanie w dobrym stanie środowiska przyrodniczego (według liczby osobników gatunków chronionych). Program ochrony środowiska województwa małopolskiego rozgarniacza cele na długoterminowe do roku Cele te mają źródło w II Polityce Ekologicznej Państwa. Jako cele długoterminowe Program wymienia: Spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza; Podniesienie komfortu akustycznego mieszkańców województwa; Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego; Osiągnięcie dobrego stanu wód19 powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jakości wód oraz ochronę zasobów wodnych; Ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych; Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio - i georóżnorodności oraz krajobrazu; Zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego Małopolski; Ochrona ekosystemów leśnych; Ochrona zasobów złóż przez oszczędne i zrównoważone gospodarowanie; Minimalizacja skutków występowania niekorzystnych zjawisk atmosferycznych i geodynamicznych; Zmniejszenie ryzyka wystąpienia i ograniczanie skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska. W Strategii rozwoju powiatu krakowskiego formułowane są cele z zakresu ochrony środowiska: Poprawa stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu: Poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu (organizowanie akcji świadomościowych, edukacja w zakresie niskiej emisji); Dążenie do zapewnienia równowagi między rozwojem gospodarczym a ochroną środowiska; Poprawa stanu infrastruktury związanej z gospodarką wodną; WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 8

11 Prowadzenie wspólnie z gminami i miastem Kraków gospodarki odpadami komunalnymi, w tym również modernizacja i rozwój gospodarki; Wspieranie gmin w zakresie gospodarki ściekowej (i oczyszczania rzek); Wspieranie inicjatyw dążących do wprowadzenia ruchu (głównych szlaków komunikacyjnych) poza centra oraz ograniczenia hałasu. Poprawa dostępności komunikacyjnej powiatu: Poprawa stanu infrastruktury drogowej: Budowa nowych dróg i mostów dla zaspokojenia przyszłych potrzeb, budowa chodników przy drogach (zadania); Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych powiatu dla rozwoju turystyki; Promocja walorów kulturowych i turystycznych powiatu; Wsparcie dla turystyki wiejskiej i rozwoju infrastruktury turystycznej; Wsparcie rozwoju turystyki weekendowej; Wspieranie i koordynacja wspólnych działań gmin powiatu w zakresie promocji oferty turystycznej; Powołanie powiatowej organizacji turystycznej integrującej działania gmin w zakresie turystyki i opracowanie zintegrowanego programu turystyki (zadania); Wymienione powyżej programy i strategie wyższego szczebla są wzajemnie zgodne i stanowią logiczną konsekwencję do Polityki Ekologicznej Państwa. Cele i działanie ujęte w powyższych dokumentach mogą być wykorzystane przy opracowywaniu Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Jerzmanowice Przeginia jak podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań, jako analog do sformułowania lokalnych wskaźników planowanych do uzyskania na danym terenie Obszary Natura 2000 Na terenie Gminy znajdują się dwa obszary należące do obszarów Natura Są to: Dolinki Jurajskie; WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 9

12 Dolina Prądnika. Dolinki Jurajskie Powierzchnia : ha Kod obszaru : PLH Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Status obszaru : obszar proponowany przez Rząd RP Opis : Obszar zajmuje powierzchnię 916,2 ha. Leży na wysokości od 280 do 512 m npm. O jego niepowtarzalnym charakterze decydują wapienie górnojurajskie, pokryte warstwą lessu wieku jurajskiego. Tworzą one urokliwe. Jest to uprawiana wyżyna, z wciętymi dolinami potoków - skalistych jarów krasowych, zwykle zwężonych u wylotu i zamkniętych skalnymi bramami. Zbocza urozmaicają różnorodne formy skalne: maczugi, bastiony lub masywy, z których bardziej skaliste i strome są wschodnie zbocza dolin. Występują w nich liczne jaskinie z bogatą szatą naciekową. Zbocza dolin porośnięte są niewielkimi kompleksami lasów grądowych i bukowych. Dominują różnorodne zespoły buczyn (żyzna buczyna karpacka, ciepłolubna buczyna storczykowa, kwaśna buczyna niżowa) i grądów, w mniejszym stopniu występują bory mieszane, łęgi olszowe oraz jaworzyna górska. Wąwozami płyną potoki i z nimi związane są płaty szuwarów i turzycowiska, a także łąki i pastwiska. Dolne partie zboczy dolin pokryte są murawami kserotermicznymi i ciepłolubnymi zaroślami. Obszar należy do terenów o wysokiej bioróżnorodności. Stwierdzono tu występowanie 10 rodzajów siedlisk załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Najcenniejsze są murawy kserotermiczne, płaty buczyn, grądów i sporadycznie jaworzyn. Notowano tu obecność 9 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Znajduje się tu locus classicus brzozy ojcowskiej Betula oycoviensis. Występują tu licznie inne rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych i zwierząt, w tym w tym 7 gatunków nietoperzy. Lasy liściaste 68% Lasy mieszane 12% Siedliska rolnicze (ogólnie) 20% formy ochrony przyrody Dolina Eliaszówki [ rezerwat przyrody ], Dolina Kluczwody [ rezerwat przyrody ], Dolina Racławki [ rezerwat przyrody ], Dolina Szklarki [ rezerwat przyrody ], Wąwóz Bolechowicki [ rezerwat przyrody ], WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 10

13 Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie [ park krajobrazowy ], Zagrożenia : Do najpoważniejszych zagrożeń dla ostoi zalicza się: osadnictwo (uszczuplenie powierzchni biologicznie czynnej siedlisk), zanieczyszczenie wód ściekami i śmieciami (degradacja i niszczenie siedlisk wodnych i przywodnych oraz zanik flory i fauny wodnej), brak tradycyjnej gospodarki rolnej (recesja pasterstwa i gospodarki łąkowej prowadzi do wyginięcia szeregu cennych zbiorowisk naturalnych oraz związanych i z nimi rzadkimi gatunkami flory i fauny), uszczuplanie śródpolnych zadrzewień (niszczenie ostoji wielu gatunków zwierząt), wprowadzanie monokultur sosnowych, zanieczyszczenia powietrza pyłami i gazami przemysłowymi z Krakowa i Olkusza, zanieczyszczenia komunikacyjne (skażenie roślinności metalami ciężkimi, bariery ekologiczne dla zwierząt). Siedliska murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis- Festucion pallentis) * - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, jaskinie nieudostępnione do zwiedzania, kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion), żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion), ciepłolubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani)*, Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe): bocian czarny [ptak ] dzięcioł czarny [ptak ] dzięcioł zielonosiwy [ptak ] gąsiorek [ptak ] muchołówka białoszyja [ptak ] muchołówka mała [ptak ] nocek Bechsteina [ssak] WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 11

14 nocek duży [ssak] nocek łydkowłosy [ssak] nocek orzęsiony [ssak] podkowiec duży [ssak] podkowiec mały [ssak] puszczyk uralski [ptak ] Ważne dla Europy gatunki roślin (z Zał. II Dyr. siedliskowej), w tym gatunki priorytetowe: obuwik pospolity, Obszar biogeograficzny : kontynentalny Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze: Zespół Jurajskich PK w Krakowie, Kraków, ul. Vetulaniego 1a; RDLP w Krakowie, Kraków; Nadleśnictwo Krzeszowice, Zabierzów, ul. Leśna 13. GMINY Jerzmanowice - Przeginia, Krzeszowice, Krzeszowice, Wielka Wieś, Zabierzów, Dolina Prądnika Powierzchnia : ha Kod obszaru : PLH Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Status obszaru : obszar proponowany przez Rząd RP Opis : Ostoja obejmująca zasięgiem doliny rzek Prądnik i Sąspówka w Ojcowskim Parku Narodowym. Prócz nich w granicach obszaru znalazł się falisty teren otaczający doliny, na którym spotyka się powstałe w wyniku erozji wapienne ostańce. Ponadto występuje tu ok. 300 jaskiń, szczeliny i formy skalne o WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 12

15 oryginalnych kształtach. Przeważającą część ostoi porastają lasy, na zboczach wykształciły się zbiorowiska kserotermiczne oraz wapieniolubne zbiorowiska naskalne. W dolinach rzek spotyka się łąki i pastwiska, a także tereny rolnicze i zabudowania. Wyróżnikiem tej ostoi jest zarówno bogactwo siedliskowe, geologiczne jaki i gatunkowe. Występują tu prawie wszystkie obserwowane na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej zjawiska geomorfologiczne, bardzo liczne zjawiska krasowe, a także 13 siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej i 15 gatunków zwierząt i roślin naczyniowych z załącznika II tej dyrektywy. Wśród nich znalazły się 2 gatunki bezkręgowców, 2 gatunki płazów, 9 gatunków ssaków i 2 gatunki roślin. Obszar jest ważną ostoją nietoperzy, których stwierdzono tu 15 gatunków. Ponadto odnotowano tu wiele innych gatunków rzadkich zwierząt i roślin. Wśród przedstawicieli flory naczyniowej znajduje się 14 gatunków chronionych. formy ochrony przyrody Ojcowski Park Narodowy [ park narodowy ], Zagrożenia : Za najważniejsze uznaje się zanieczyszczenie powietrza, duży ruch turystyczny i synantropizację szaty roślinnej. Siedliska murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis- Festucion pallentis) * - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati*, górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion calamagrostis *, wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, jaskinie nieudostępnione do zwiedzania, kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion), żyzne buczyny (Dentario glandulosae-fagenion, Galio odorati-fagenion), ciepłolubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum), jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-acerion pseudoplatani)*, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 13

16 Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe): bóbr europejski [ssak] czerwończyk nieparek [bezkręgowiec ] mopek [ssak] nocek Bechsteina [ssak] nocek duży [ssak] nocek łydkowłosy [ssak] nocek orzęsiony [ssak] pachnica dębowa* [bezkręgowiec ] podkowiec duży [ssak] podkowiec mały [ssak] wydra [ssak] Ważne dla Europy gatunki roślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe: widłoząb zielony, obuwik pospolity, Obszar biogeograficzny : kontynentalny Instytucje, w których można uzyskać informacje o obszarze: Ojcowski Park Narodowy, Ojców. GMINY: Jerzmanowice-Przeginia, Skała, Sułoszowa, Wielka Wieś. 3. Charakterystyka Gminy Jerzmanowice-Przeginia 3.1. Dane administracyjne i położenie geograficzne Gmina Jerzmanowice-Przeginia położona jest w województwie małopolskim i wchodzi w skład powiatu krakowskiego ziemskiego. Od wschodu graniczy z gminą Skała, od północy z gminą Sułoszowa, od zachodu z gminą Olkusz, natomiast od południa z gminami Krzeszowice oraz Wielka Wieś. Jest to gmina wiejska dzieląca się na jednostki strukturalne (wsie) w skład, której wchodzi 8 sołectw: WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 14

17 Czubrowice, Gotkowice, Jerzmanowice, Łazy, Przeginia, Racławice, Sąspów i Szklary. Powierzchnia zajmowana przez gminę wynosi 68m 2 z czego 5,53% powierzchni powiatu krakowskiego i 2,37% powierzchni województwa małopolskiego. Siedzibą władz Gminnych jest miejscowość Jerzmanowice położona w centralnej części obszaru gminy. Rysunek 1. Mapa powiatu krakowskiego. Źródło: Serwis internetowy Starostwa Powiatowego w Krakowie. Na terenie gminy według stanu na 31 grudnia 2007 r. zamieszkuje osób. Analizując przedstawiony poniżej wykres liczby mieszkańców na przestrzeni lat stwierdza się, że od 2000 roku liczba ta systematycznie wzrasta. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 15

18 Wykres 1. Liczba mieszkańców Gminy Jerzmanowice Przeginia na przestrzeni lat Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Gęstość zaludnienia Gminy Jerzmanowice-Przeginia kształtuje się na poziomie 155 osób przypadających na km 2, co jest wartością niższą od wskaźników występujących w województwie i powiecie (odpowiednio 216 i 201 os/km 2 ). Na przestrzeni ostatnich kilku lat gęstość zaludnienia zarówno w Gminie Jerzmanowice-Przeginia jak i w gminach ościennych powiatu utrzymuje się na stałym poziomie, z wyjątkiem gminy Wielka Wieś, gdzie obserwuje się znaczący wzrost. Wykres 2. Gęstość zaludnienia Gminy Jerzmanowice Przeginia na tle województwa, powiatu i ościennych gmin powiatu krakowskiego Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 16

19 Gmina Jerzmanowice-Przeginia położona jest na Wyżynie Krakowskiej (fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej), w Zespole Jurajskich Parków Krajobrazowych Dolinki Krakowskie, z wyjątkiem części wsi Czubrowice, która leży w otulinie tego parku. Natomiast wieś Sąspów leży częściowo w otulinie, a częściowo na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Gmina położona jest na Wyżynie Śląsko - Krakowskiej, w strefie mezoregionu Wyżyny Olkuskiej. Obszar ten jest zwartym, płytowym blokiem wapieni górnojurajskich ograniczonych od południa Rowem Krzeszowickim i rozciętym przez krótkie, głęboko wcięte doliny. Od wschodu sąsiaduje z Wyżyną Miechowską, od północy z Wyżyną Częstochowską, przy czym granicą jest dolina Białej Przemszy i Brama Wolbromska, od zachodu z Wyżyną Śląską. Przeważająca część Wyżyny Olkuskiej przekracza 400 m n.p.m., przy czym różnica wysokości w stosunku do Rowu Krzeszowickiego i doliny Wisły pod Krakowem przekracza 200 metrów, natomiast najwyższy punkt osiąga wysokość 512,8 m n.p.m. (Skała 502 leżąca na terenie Jerzmanowic, na zachód od doliny Prądnika, nazywana również: Wyjżoł, Grodzisko). Rozcięta jarowymi dolinami część Wyżyny Olkuskiej w obrębie której leży gmina Jerzmanowice Przeginia można by nazwać Wyżyną Ojcowską (używana również była nazwa Płyta Ojcowska) Użytkowanie terenu Gmina Jerzmanowice Przeginia jest według zagospodarowania przestrzennego gminą wiejską. Według struktury użytkowania gruntów gminnych przeważającą część zajmują grunty orne 71% obszaru Gminy, następnie grunty i nieużytki (15,5%) oraz lasy (9,1%). Pastwiska, łąki, a także sady będące gruntami o charakterze użytków rolnych stanowią nieznaczną część terenu gminy. Wykres 3. Struktura użytkowania gruntów w gminie Jerzmanowice Przeginia Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 17

20 IUNG przeprowadził punktową waloryzację rolniczej przestrzeni produkcyjnej z uwzględnieniem elementów środowiska takich jak gleby, warunki klimatyczne i wodne oraz rzeźbę terenu wynika, że warunki sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Powiat krakowski, w którym znajduje się Gmina Jerzmanowice Przeginia zajmuje drugie miejsce na tle gmin województwa małopolskiego. Tabela poniżej przedstawia waloryzację rolniczej przestrzeni produkcyjnej omawianej gminy oraz gmin sąsiadujących z powiatu krakowskiego. Tabela 1. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gmina Jerzmanowice - Przeginia Jakości i przydatności rolniczej Wskaźnik bonitacji Agroklimatu Rzeźby terenu Warunków wodnych Ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej Miejsce w województwie 62,5 10,0 2,7 3,6 78,8 51 Krzeszowice 62,1 11,0 3,1 3,8 80,0 47 Skała 75,1 10,0 3,2 4,3 92,6 17 Sułoszowa 63,6 10,0 3,1 4,0 80,7 45 Wielka Wieś 71,6 10,0 3,1 4,1 88,8 23 Źródło: Program Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego na lata Infrastruktura i gospodarka Infrastruktura drogowa i komunikacja zbiorowa Gmina Jerzmanowice Przeginia posiada system dróg o znaczeniu krajowym, powiatowym i lokalnym. Na terenie gminy układ drogowy wynosi łącznie 105,5 km i obejmuje trasy komunikacyjne: drogę krajową 94: Krzywa - Wrocław Opole Bytom Olkusz Kraków Balice; drogę powiatową nr K 2126: Krzeszowice Przeginia, skrzyżowanie z drogą krajową nr 94; drogę powiatową nr K 2129: Rudawa Szklary Jerzmanowice, skrzyżowanie z drogą krajową nr 94; drogę powiatową nr K 2134: Sąspów Ojców Grodzisko, skrzyżowanie z drogą wojewódzką 773; drogę powiatową nr K 1154: Przeginia Sułszowa; drogę gminną: Sąspów Sułszowa i drogi lokalne. Na terenie gminy długość poszczególnych dróg wynosi dla drogi krajowej 9,7 km, dróg powiatowych 25 km oraz dróg gminnych ok. 70 km. W tabeli poniżej została przedstawiona długość WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 18

21 dróg gminnych w poszczególnych sołectwach należących do Gminy Jerzmanowice Przeginia. Tabela 2. Długość dróg gminnych w poszczególnych sołectwach gminy. Sołectwo Długość dróg Racławice 5,2 Czubrowice 4 Przeginia 8,8 Gotkowice 2,4 Sąspów 15,5 Jerzmanowice 21,4 Łazy 11,2 Szklary 1,1 Źródło: Dane na podstawie Wykazu dróg gminnych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia Rysunek 2. Schemat sieci dróg w Gminie Jerzmanowice Przeginia Źródło: Zarząd Dróg Powiatu Krakowskiego Gmina nie posiada sieci kolejowej, a funkcje komunikacyjne między większymi ośrodkami miejskimi pełni komunikacja autobusowa oraz minibusowa, które kursują na trasach: Bytom przez Dąbrowę Górniczą, Dąbrowa Górnicza, Gliwice przez Dąbrowę Górnicza, Bytom i Zabrze, Częstochowa przez Dąbrowę Górniczą, Kraków, Zabrze przez Dąbrowę Górniczą i Bytom, Zakopane przez Kraków. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 19

22 Infrastruktura techniczna Infrastrukturę techniczną na terenie gminy w głównej mierze stanowią gazociągi. Są to: wysokoprężny O500 CN-6,4 MPa relacji Węgrzce Wielkie Dąbrowa Górnicza, magistralny średnioprężny O350, średnioprężny O225 biegnący przez Sąspów (zasila gminę Skała), sieci rozdzielcze średniego ciśnienia O90-O40, na terenie poszczególnych wsi gminy. Wsie znajdujące się na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia są w całości zgazyfikowane. Źródło zasilania stanowi gazociąg średnioprężny O350. Mieszkańcy gminy energie czerpią ze źródeł zasilania spoza terenu gminy z napowietrznej sieci średniego i niskiego napięcia. Z kolei poszczególne obiekty ogrzewane są z indywidualnych kotłowni oraz palenisk piecowych o różnych rodzajach paliw jak gaz ziemny, paliwo stałe (węgiel koks) Podmioty gospodarcze Powiat krakowski na obszarze, którego leży Gmina Jerzmanowice Przeginia zalicza się do najsilniej uprzemysłowionych w województwie małopolskim. W tabeli poniżej zamieszczono podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD Gminy Jerzmanowice - Przeginia oraz gmin sąsiadujących z powiatu krakowskiego. Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD Gmina Jerzmanowice - Przeginia Ogółem rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo przetwórstwo przemysłowe w tym: handel budownictwo i naprawy hotele i restauracje transport, łączność obsługa nieruchomości i firm, nauka Krzeszowice Skała Sułoszowa Wielka Wieś Źródło: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 roku, Urząd Statystyczny w Krakowie, Mimo iż w gminie nie występują duże zakłady przemysłowe liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy systematycznie wzrasta. Aktualnie działalność gospodarczą prowadzi około 686 podmiotów gospodarczych. Działalność prowadzona jest przez prywatne podmioty głównie z sektora produkcyjnego, który obejmuje rzemiosło produkcyjne i drobną wytwórczość. Na terenie gminy WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 20

23 istnieją także zakłady z branży drzewnej zajmujące się głównie produkcją pamiątek drewnianych oraz podmioty trudniące się mechanika pojazdową, transportem i handlem używanymi samochodami. W tabeli przedstawionej poniżej wymieniono listę najważniejszych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia. Tabela 4. Lista najważniejszych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia Nazwa/właściciel Branża Adres J. Bronikowski stacja paliw Gotkowice JET stacja paliw Czubrowice J. Niedziółka mechanika pojazdowa Jerzmanowice 407a Skotniczny autohandel Czubrowice A. Stach ślusarstwo Przeginia A. Sarota mechanika pojazdowa Jerzmanowice 216 R. Klich blacharstwo, lakiernictwo Racławice 277a B. Janik stacja przeglądu samochodów Jerzmanowice 27 L. Miller gastronomia, hotelarstwo Sąspów 122 Oknoświat/St. Tarnowski szklarska Jerzmanowice 122 Z. Chmura mechanika pojazdowa Jerzmanowice 100 Źródło: Dane z Urzędu Gminy Jerzmanowice Przeginia oraz Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice Przeginia Oświata i kultura Na terenie gminy działalność kulturalną i lokalnie upowszechniająca istniejące dobra kultury rozpowszechnia Gminny Ośrodek Kultury oraz Powiatowa i Gminna Biblioteka Publiczna w Jerzmanowicach. Tabela 5. Działalność kulturalna na obszarze gminy Gminny Ośrodek Kultury w Jerzmanowicach Ośrodek Kultury prowadzi działalność kulturalną, polegającą na tworzeniu, upowszechnianiu, udostępnianiu i ochronie dóbr kultury. Ośrodek dysponuje trzema ośrodkami filialnymi działającymi w Przegini, Łazach i Sąspowie, realizując swoje funkcje poprzez: podejmowanie zadań z zakresu animacji kulturalnej środowisk, ułatwianie mieszkańcom gminy kontaktów ze sztuką profesjonalną, sprawowanie mecenatu nad nieprofesjonalną (samorodną) twórczością artystyczną, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 21

24 organizowanie form edukacji estetycznej dzieci i młodzieży. GOK organizuje również kursy z zakresu plastyki, fotografii, filmu, a także zajmuje się urządzaniem imprez okolicznościowych, rozrywkowych i turystycznych. GOK prowadzi również działalność w zakresie promocji gminy polegającą na: przygotowaniu materiałów promujących gminę, udziale w targach turystycznych i imprezach plenerowych, współpracy ze stowarzyszeniami zajmującymi się promocją gminy i zrównoważonym rozwojem społeczności lokalnych, inicjowaniu i pozyskiwaniu środków na zadania z zakresu infrastruktury turystycznej, prezentacja walorów i osiągnięć gminy, nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z instytucjami kulturalnymi, upowszechnianie i popularyzacja turystyki. Powiatowa i Gminna Biblioteka Publiczna w Jerzmanowicach Biblioteka służy rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb czytelniczych, kulturalnych i informacyjnych społeczeństwa oraz uczestniczy w upowszechnianiu wiedzy i kultury Głównym zadaniem Biblioteki na podstawie porozumienia zawartego 1 września 2006 r. jest merytoryczna opieka nad 62 bibliotekami publicznymi działającymi w powiecie oraz obsługa swoich użytkowników poprzez udostępnianie zbiorów bibliotecznych obejmujących ok pozycji. Do zadań Biblioteki należy również: gromadzenie, opracowanie i przechowywanie materiałów bibliotecznych, z uwzględnieniem materiałów dotyczących własnego regionu,udostępnianie zbiorów bibliotecznych na miejscu, wypożyczanie do domu oraz prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb dzieci i młodzieży, prowadzenie działalności informacyjnej, udostępnianie informacji własnych i zewnętrznych, popularyzacja książki, czasopism, informacji i czytelnictwa, współdziałanie z bibliotekami innych sieci, instytucjami upowszechniania kultury oraz z innymi organizacjami i towarzystwami w rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb oświatowych i kulturalnych społeczeństwa, doskonalenie form i metod pracy bibliotecznej, pełnienie funkcji ośrodka informacji bibliotecznej i bibliograficznej, udzielanie pomocy metodycznej, organizowanie szkoleń i doskonalenia zawodowego, wymiana doświadczeń bibliotekarskich oraz sprawowanie nadzoru merytorycznego nad prawidłowym realizowaniem zadań statutowych przez biblioteki publiczne na terenie powiatu krakowskiego. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Urzędu Gminy. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 22

25 Ponadto na terenie Gminy funkcjonują placówki oświatowe obejmujące: trzy placówki przedszkolne, osiem szkół podstawowych stanowiących 6 szkół oraz 2 filie Szkoły Podstawowej im. Św. Królowej Jadwigi w Jerzmanowicach w Łazach i Gotkowicach. Szkoły są usytuowane na terenie wszystkich ośmiu sołectw wchodzących w skład gminy, dwie placówki gimnazjalne w miejscowościach Jerzmanowice i Przeginia Turystyka i rekreacja Gmina Jerzmanowice Przeginia położona jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w odległości około 20 km od Krakowa, dlatego też stanowi zaplecze rekreacyjne dla obszaru aglomeracji krakowskiej. Teren ten charakteryzują malownicze obszary krajobrazowe, a tym samym posiada on wysoki potencjał turystyczny. Charakterystyczną cechą tutejszego krajobrazu są wapienie, zwane ostańcami. Tworzą one wspaniałe pejzaże i są dogodnym miejscem do wspinaczki. To właśnie tutaj znajduje się ostaniec Skałka 502 o wysokości 512,8 m n.p.m. - najwyższy punkt Płaskowyżu Ojcowskiego, z wierzchołka którego roztacza się panorama na leżącą poniżej dolinę Będkówki. Przy dobrych warunkach atmosferycznych widać nie tylko Beskidy z Babią Górą, ale nawet poszarpane turnie tatrzańskie. Wyżyna Krakowsko - Częstochowska popularnie zwana Jurą jest drugim po Tatrach Zachodnich najważniejszym rejonem jaskiniowym Polski. Liczba poznanych tu jaskiń przekracza Na terenie gminy Jerzmanowice-Przeginia położone są między innymi jaskinie: Jaskinia Nietoperzowa, Jaskinia Koziarnia, Jaskinia Dziewicza, Jaskinia Racławicka (Grzmiączka), Jaskinia Łabajowa, Jaskinia Szeroki Aven, Jaskinia Ciasny Aven, Jaskinia Kręta, Jaskinia Pod Kościołem, Jaskinia Góralska, Jaskinia Psia Klatka, Jaskinia Sadlana, Jaskinia Szklarska. Ze wszystkich wymienionych jaskiń najbardziej atrakcyjną turystycznie jest Jaskinia Nietoperzowa, będąca pomnikiem przyrody. Inna atrakcją turystyczną położona na terenie gminy jest rezerwat przyrody Dolina Szklarki. Jest to rezerwat leśny, w którym można podziwiać starodrzewia buczyny karpackiej i grądu oraz roślinności kserotermicznej i licznych form skalnych. Kolejnym walorem turystycznym są oznakowane szlaki krajobrazowe (turystyczne) rozciągające się na terenie gminy przedstawione w tabeli poniżej. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 23

26 Tabela 6. Szlaki piesze i rowerowe na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia Szlak Przebieg szlaku Szlaki piesze Szlak czerwony okrężny przez Rezerwat Doliny Szklarki: Jerzmanowice (źródło Pióro) - Rezerwat Dol. Szklarki - Jerzmanowice (źródło Pióro) Szlak czarny prowadzący na Grzybową Górę: Jerzmanowice - Dol. Szklarki - Jaskinia Szklarska - Grzybowa Góra - Radwanowice Szlak niebieski zwany Szlakiem Warowni Jurajskich: Rudawa PKP - Radwanowice - Dol. Będkowska - Czajowice - Brama Krakowska - Dol. Prądnika - Wolbrom Szlak żółty Dolinek Jurajskich: Chrzanów - Rudno - Zamek Tenczyn - Krzeszowice - Dol. Eliaszówki - Dębnik - Dolina Racławki - Dol. Szklarki - Dol. Będkowska - Dol. Kobylańska - Karniowice - Dol. Bolechowicka - Zelków - Dol. Kluczwody - Murownia - Prądnik Czajowski - Dol. Prądnika - Dol. Sąspowska - Sąspów - Pieskowa Skała Szlak zielony przebiegający przez Dolinę Racławki w kierunku północnym: węzeł szlaków Zamek Tenczyn - Las Zwierzniecki - Góra Bukowa - Nielepice - Rudawa - Radwanowice - Dubie - Dol. Racławki - Racławice - Zawada - Zimnodół - do Szlaku Orlich Gniazd Szlaki rowerowe Szlak niebieski (okrężny) Szlak zielony (łącznikowy) Jerzmanowice Centrum - Jerzmanowice Kolonia Zachodnia - Kalwaria - Czubrowice - Racławice - Szklary - Grzybowa Góra - Łazy - Łazy Jawor - Dolina Będkowska - rejon Jaskini Nietoperzowej - Zawyjrzał - Jerzmanowice Kolonia Wschodnia - rejon Gołej Skały - Jerzmanowice Centrum (24 km) Bębło Kolonia Zachodnia - rejon Jaskini Nietoperzowej - Zawyjrzał - Jerzmanowice (źródło Pióro) - rejon Łysych Skał - Jerzmanowce Kolonia Zachodnia (7,5 km) Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Urzędu Gminy Jerzmanowice Przeginia. Przez teren Gminy przebiegają również trasy jednodniowych wycieczek rowerowych po Jurze Krakowsko - Częstochowskiej: Trasa rowerowa numer 6: Osiedle Widok - Pasternik - Zabierzów - Sowiarka - Niegoszowice - Rudawa - Dolina Szklarki - Jerzmanowice - Murownia - Kraków (50 km), Trasa rowerowa numer 41: Prądnik Biały - Zielonki- Prądnik Korzkiewski - Prądnik Czajowski - Ojców - Wola Kalinowska - Sąspów -Jerzmanowice - Kraków (50 km), Trasa rowerowa numer 42: Prądnik Biały Zielonki Ojców Grodzisko Pieskowa Skała Sułoszowa Przeginia Jerzmanowice Murownia Kraków (68 km). WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 24

27 Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Sytuacja Gminy Jerzmanowice Przeginia w obszarze zasobów wodnych na tle powiatu krakowskiego przedstawia się bardzo korzystnie. Mieszkańcy Gminy zaopatrywani są w wodę pochodzącą z utworów jurajskich, pobieraną ze studni o głębokości dochodzącej do 100 m i wydajności od kilku do kilkudziesięciu m 3 /h oraz innych studni publicznych. Łącznie znajduje się 12 sieci wodociągowych zasilanych z odrębnych studni głębinowych o ogólnej wydajności 227,6 m 3 /h. Główne ujęcia wody to: Jerzmanowice Dół - o wydajności 58,3 m 3 /h, Przeginia - 47 m 3 /h; Sąspów Wymysłów - 13,7 m 3 /h, Racławice - 17,3 m 3 /h, Czubrowice - 20 m 3 /h, Czubrowice Polesie - 13,7 m 3 /h, Szklary - 25,3 m 3 /h, Łazy - 13,2 m 3 /h. Długość sieci wodociągowej wynosi (stan na rok) 115,6 km i w jej ramach funkcjonuje przyłączy. Zbiorniki podłączone do sieci mogą zgromadzić 1325m 3 wody, a istniejąca infrastruktura umożliwia dostęp do sieci wodociągowej 98,5% mieszkańców Gminy. Średnie zużycie wody przypadające rocznie na jednego mieszkańca, pod koniec roku 2007 wyniosło 21,9 m 3 i w porównaniu z rokiem 2002 odnotowano 10-procentowy wzrost. W tym samym czasie odsetek mieszkańców posiadających swobodny dostęp do sieci wodociągowej wzrósł o 0,2%, podczas gdy objętość wody dostarczanej do gospodarstw domowych wzrosła o ok. 12 punktów procentowych. Szczegółowe zmiany w tym zakresie prezentuje poniższa tabela: Tabela 7. Sieć wodociągowa w Gminie Jerzmanowice Przeginia na przestrzeni lat Długość czynnej sieci rozdzielczej Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Jednostka miary km 107,9 108,2 108,5 108,9 110,9 112,3 113,3 113,8 115,6 szt Woda dostarczana dam 3 192,9 196,1 206,1 210,1 208,6 210,4 218,0 230,5 - WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 25

28 gospodarstwom domowym Korzystający z instalacji w % ogółu ludności Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Jerzmanowice - Przeginia % ogółu ,2 97,2 97,3 97,3 97,4 97,5 98,5 Wskaźnik długości sieci na 100 km 2 wynosi na chwilę obecną w Gminie 170 km i jest niższy niż średnia dla powiatu krakowskiego ziemskiego (188,6 km), ale zdecydowanie przewyższa średnią krajową, która kształtuje się na poziomie 121 km. Długość sieci wodociągowej przypadającej na 1000 mieszkańców Gminy wynosi z kolei 10,7 km, przy średniej krajowej 6,7 km. Jest to wynik bardzo dobry, zwłaszcza jeśli porównać go z analogicznymi wartościami dla Małopolski, gdzie jest to jedynie 4,9 km/1000 mieszkańców, powiatu krakowskiego - 9,3 km/1000 mieszkańców oraz ościennych gmin powiatu krakowskiego Sieć kanalizacji sanitarnej Gmina Jerzmanowice Przeginia wg stanu na listopad 2008 roku, jest skanalizowana jedynie w 16%. Długość sieci wynosi 27,5 km, a liczba przyłączy kanalizacyjnych (tzw. przykanalików) obejmuje 385 sztuk, co pozwala korzystać z sieci liczbie mieszkańcom. Z powodu słabo rozbudowanego zbiorczego systemu kanalizacji, przeważająca część ścieków bytowo gospodarczych z ternu Gminy odprowadzana jest bez oczyszczania do okresowo opróżnianych zbiorników, a najczęściej bezpośrednio do ziemi lub cieków. W ramach istniejącej sieci kanalizacyjnej, działa 9 przepompowni, które odprowadzają ścieki do mechaniczno biologicznej oczyszczalni ścieków usytuowanej w miejscowości Żary. Wydajność wspomnianej oczyszczalni, która obsługuje zarówno sieć kanalizacyjną jak i dowożone do niej ścieki pochodzące z przydomowych szamb, to 350 m 3 /d (docelowo 700 m 3 /d). Ponadto na terenie Gminy istnieje około pięciu prywatnych, przydomowych oczyszczalni ścieków. Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w Gminie Jerzmanowice Przeginia na przestrzeni lat Jednostka miary Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 22,6 22,6 22,6 27,5 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt Ścieki odprowadzone dam ,4 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Jerzmanowice - Przeginia 5 ogółu 0 10,4 10,4 0 Porównując sytuację Gminy z innymi, sąsiadującymi z nią gminami powiatu krakowskiego, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 26

29 zauważyć można, że stopnień skanalizowania Gminy Jerzmanowice Przeginia jest niewystarczający i niekorzystnie odbiega od wskaźników obserwowanych w tym zakresie w gminach ościennych. Biorąc pod uwagę odsetek mieszkańców posiadających dostęp do sieci, wartość notowana dla Gminy wyniosła (wg stanu na r.) jedynie 10,4%, podczas gdy w województwie małopolskim było to już 49,6%, w powiecie krakowskim 29,4%, a w gminach sąsiednich było to 22,1% ( w Wielkiej Wsi) do 44,5% (w Skale) Gospodarka odpadami Szczegółowe zadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działań określa Gminny Plan Gospodarki Odpadami wykonywany równolegle i stanowiący rozwinięcie niniejszego Programu Ochrony Środowiska w części poświęconej odpadom Zagrożenie powodziowe Na obszarze gminy występuje niewielkie zagrożenie związane z powodzią, z uwagi na charakter podłoża, którym są w większości krasowiejące skały o bardzo dużej pojemności wodnej. 4. Stan środowiska na terenie Gminy Jerzmanowice-Przeginia 4.1. Rzeźba terenu i warunki geologiczne Gmina Jerzmanowice-Przeginia leży w makroregionie Wyżyny Śląsko Krakowskiej, w mezoregionie Wyżyny Okulskiej. Obszar Wyżyny ma płytową budowę, wyniesionym o około 200 m nad poziom Doliny Wisły. Posiada płaską, pofalowaną wierzchowinę i miejscami jest pokryta lessami, o średniej wysokości ponad 400 m n.p.m. z licznymi skałkami ostańcowymi. Najwyższy punkt osiąga wysokość 512,4 m n.p.m. (Skała 502 leżąca na terenie Jerzmanowic, na zachód od Doliny Prądnika, która nazywana jest również Grodziskiem). Obszar w obrębie którego znajduje się Gmina nazywany jest potocznie Jurą Krakowską, co się wiąże z występowaniem w znacznej części tego obszaru wapieni jurajskich. Ciągną się one szerokim pasem od okolic Krakowa ku północy przez okolice Częstochowy, aż po Wieluń. Pas ten określa się często mianem Jury Krakowsko-Częstochowskiej lub Krakowsko- Wieluńskiej. Gmina Jerzmanowice Przeginia pod względem tektonicznym leży na Monoklinie śląskokrakowskiej, która jest wydźwignięta i lekko pochylona ku północnemu wschodowi. Nachylenie to powoduje, że idąc ze wschodu na zachód napotyka się na skłony coraz starsze kredowe, jurajskie, triasowe, permskie, karbońskie i dewońskie. Pośród charakterystycznych elementów rzeźby znaleźć można wąskie, głębokie doliny, dobrze rozwinięte jak: Racławki, Szklarki, Będkowska. Na zboczach dolin widoczne są terasy skalne, które są WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 27

30 śladem kolejnych etapów ich rozwoju. Rysunek 3. Obszar Gminy Jerzmanowice - Przeginia Źródło: Dane z Urzędu Gminy Jerzmanowice Przeginia na podstawie opracowania Kondracki M., Geografia regionalna Polski, Warszawa Gleby Województwo małopolskie charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem rodzajowym, gatunkowym i typologicznym gleb. Ich występowanie wiąże się ściśle ze skałami macierzystymi, ich składem granulometrycznym, szatą roślinną, urozmaiconą rzeźbą terenu oraz warunkami klimatycznymi. Gleby Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, w której położona jest Gmina Jerzmanowice - Przeginia to wytworzone na polodowcowych piaskach gleby bielicoziemne, szkieletowe rędziny na wapieniach oraz brunatnoziemne wytworzone na płatach lessowych. Na obszarze Gminy dominują gleby brunatne zajmujące obszar ok ha, które wytworzyły się na podłożu zawierającym drobne ilości węglanu wapnia, na terenie występowania lasów liściastych. Oprócz brunatnoziem występują również gleby pseudobielicowe (480 ha) i rędziny (200 ha). Gleby psudobielicowe znaleźć można głównie w rejonie Olkusza na wzniesieniach. Są to gleby, które powstały na podłożu ubogim w węglan wapnia przy współudziale lasów iglastych. Z kolei rędziny powstały na skałach zawierających węglan wapnia (dolomity, wapienie, margle). Według charakterystyki bonitacyjnej gleby z obszaru Gminy Jerzmanowice Przeginia można zaliczyć do gruntów ornych III i IV klasy oraz użytków zielonych klasy IV, V, VI. Natomiast większość glen w gminie ma odczyn kwaśny (83%), około 30% gleb wymaga wapnowania w stopniu koniecznym, dla 16% jest to potrzebne, a dla 20% wskazane. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 28

31 4.3. Warunki klimatyczne Gmina Jerzmanowice Przeginia leży na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej dlatego też warunki klimatyczne są charakterystyczne jak dla klimatu wyżyn. Na podstawie warunków termicznych i opadowych omawiany teren należy do regionu, gdzie klimat jest umiarkowanie chłodny i wilgotny. Zmienność poszczególnych elementów klimatu w odniesieniu do regionu wyżyny przedstawia tabela poniżej. Tabela 9. Zmienność wybranych elementów klimatu Element klimatu Region wyżyn Średnia roczna temperatura powietrza (w ºC) 7-8 Czas trwania zimy (śr. dob. < 0 ºC) Liczba dni morźnych z prawdopodob. 10% (l. dni z temp. max. < 0 ºC) Średnie lato termiczne (śr. dob. > 15 ºC) Liczba dni gorących o prawdopodob. 10% (l. dni z temp. max > 25 ºC) Średnie roczne amplitudy powietrza 20,5-21,5 Daty wystąpienia pierwszych przymrozków jesiennych / wiosennych (p=10%) 20 IX >31 V Długość okresu bezprzymrozkowego (p=10%) >190 Liczba dni z pokrywą śnieżną (p=10%) >190 Liczba dni z opadem powyżej 10 mm (p=10%) Sumy roczne opadów (p=10%) Częstość wiatru z sektora N E S W > 30 Cisze i słabe wiatry < 2 m/s Dni z wiatrem silnym > 10 m/s Źródło: Opracowanie na podstawie Atlasu Rzeczypospolitej Polskiej, PAN IGiPZ, Główny Geodeta Kraju, Warszawa Wyodrębniona przez Romera strefa klimatu charakteryzuje się skróceniem pośrednich pór roku, tzw. szarug, jesiennej i wiosennej. W przypadku szarugi trwa ona na omawianym obszarze tylko 55 dni, natomiast w Polsce południowej 67 dni, a nad Bałtykiem 87 dni. Istotne dla stosunków klimatycznych jest urozmaicenie rzeźby, duże deniwelacje, zmienność ekspozycji jak i różny stopień pokrycia terenu przez szatę roślinną zwłaszcza leśną. W przypadku większych dolin można wyróżnić występowanie cech klimatu górskiego, zwłaszcza pod względem rozkładu nasłonecznienia, dużych amplitud dobowych temperatur powietrza czy częstych inwersji. Na wierzchowinie jurajskiej zaznaczają się rysy WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 29

32 kontynentalne. Średnia temperatura roku dla tego obszaru wynosi około 7,5ºC, w dnach dolin spada do około 60ºC. Rozkład temperatury w przekrojach poprzecznych dolin wykazuje duże kontrasty termiczne i wilgotnościowe, zależnie również od ekspozycji. Temperatura powietrza w południe na skałach o wystawie południowej może dochodzić nawet do 60ºC, zaś o tej samej porze w lesie o ekspozycji północnej osiąga zaledwie 20ºC. Na omawianym obszarze zaobserwować można wyraźną inwersję czyli odwrócenie w stosunku do rzeźby, co ma wpływ na powstawanie wieczornych i nocnych spływów chłodnego powietrza i jego stagnacje w dnach dolin. Wiosną i jesienią różnice temperatur między wierzchowiną a dnami dolin mogą dochodzić nawet do 10ºC. Dlatego też istnieją często sytuacje gdy w dnach dolin (Racławki, Sąspówki, Będkowskiej) utrzymują się mgły, a w rejonie ostańców jest słoneczna pogoda. W przypadku pochmurnej pogody taki rozkład temperatur zanika i wtedy cieplejsze jest dno doliny, a wyższe partie zboczy i wierzchowina mają niższe temperatury. Znaczny wpływ na lokalny klimat w poszczególnych częściach ma rzeźba terenu. Wiosnę charakteryzują silne kontrasty mikroklimatyczne, a więc duże różnice w topnieniu pokrywy śnieżnej i w rozpoczęciu wegetacji. W dolinach np. zalega jeszcze śnieg, a na zboczach o ekspozycji południowej kwitną pierwsze rośliny wczesnowiosenne. W ciągu lata można zauważyć zmienność typów pogody i różnice w rozkładzie temperatur w profilach poprzecznych dolin. Szata roślinna ma także wpływ na kształtowanie się stosunków mikroklimatycznych tej pory roku. Wyraźne różnice zaznaczają się między zbiorowiskami leśnymi i murawami. W tym okresie zaobserwowano również największe sumy opadów oraz duża ilość krótkotrwałych burz. Stabilizacja pogody następuje pod koniec lata i na początku jesieni, kiedy występuje duża liczba dni słonecznych, czyli tzw. złota jesień i pojawiają się częstsze i silne inwersje termiczne. Jesienią zanikają kontrasty mikroklimatyczne między wierzchowiną a dnem dolin, czego przyczyną są silniejsze wiatry oraz malejący wpływ szaty roślinnej. Na obszarze gminy zima jest dłuższa i bardziej mroźna w stosunku do otaczających regionów, a dłuższemu zaleganiu pokrywy śnieżnej sprzyja większa wysokość omawianego obszaru nad poziom morza (około m n.p.m.) Stan zanieczyszczenia powietrza Na stan zanieczyszczenia powietrza w Gminie Jerzmanowice Przeginia wpływają emisje zanieczyszczeń pochodzące z aglomeracji krakowskiej, a także zanieczyszczenia lokalne z emisji komunikacyjnych z drogi krajowej Kraków Olkusz. W sezonie zimowym zostaje zwiększony poziom zanieczyszczeń na co wpływ ma emisja niska z lokalnych kotłowni czy palenisk indywidualnych, jednakże stwierdzić można, że na terenie gminy brak jest większych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadziła badania na terenach parków narodowych. W tym celu zostało wyznaczonych sześć stacji pomiarowych, z WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 30

33 których jedna znajdowała się na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia. Stacje te służyły jako punkty pomiarów do badań zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu i dwutlenkiem siarki metodą pasywną na obszarze województwa małopolskiego. Według przeprowadzonych badań wykazano, że w żadnym punkcie nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów średniorocznego stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. W tabeli poniżej przedstawiono wyniki pomiarów. Tabela 10. Zbiorcze zestawienie średniorocznych stężeń SO 2 i NO 2 w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenach parków narodowych w 2007 roku Park Narodowy Punkt pomiarowy Średnioroczne stężenie [μg/m 3 ] NO 2 SO 2 Babiogórski O.O. Stonów oddz. 57f 3,5 3,8 Gorczański Góra Suhora 3,6 5,2 Tatrzański Łysa Polana 8,4 7 Pieniński Majerz 5,9 9,1 Ojcowski Jerzmanowice - Lepianka 8,4 10,2 Magurski Nieznajowa 4,8 4,9 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku, WIOŚ Kraków, Najwyższe stężenia średnioroczne dwutlenku azotu 8,4 μg/m 3 wystąpiły w punkcie Łysa Polana znajdującym się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz w punkcie znajdującym się na terenie omawianej Gminy Jerzmanowicach Lepianka, leżącego na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Większe nasilenie emisji zanieczyszczeń, mających charakter typowo komunikacyjny wynika z umiejscowienia tych dwóch punktów w pobliżu ruchu drogowego, gdyż przykładowo punkt Jerzmanowice Przeginia znajduje się w niedalekiej odległości od drogi krajowej nr 94. Z kolei stężenia średnioroczne dwutlenku siarki kształtowały się na niskim poziomie we wszystkich parkach od 25% poziomu dopuszczalnego w punkcie w Nieznajomej (Babiogórski Park Narodowy) do 68% w punkcie Jerzmanowice Lepianka (Ojcowski Park Narodowy). WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 31

34 Wykres 4. Średnioroczne stężenie SO 2 i NO 2 w parkach narodowych Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku, WIOŚ Kraków, Ocena jakości powietrza i wynikające z nich działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, obejmującymi teren całego kraju. Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia znajduje się w strefie krakowsko-wielickiej. Tabela 11. Strefa krakowsko-wielicka Nazwa strefy Strefa krakowskowielicka Kod strefy NA terenie lub części strefy obowiązują dopuszczalne poziomy substancji określone Ze względu na ochronę zdrowia [tak/nie] Ze względu na ochronę roślin [tak/nie] Dla obszarów ochrony uzdrowiskowej [tak/nie] Powierzchnia Strefy {km 2 ] Ludność [tys.] PL z.02 tak tak nie Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku, WIOŚ Kraków, Określając stan jakości powietrza oparto się o Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku. W celu sklasyfikowania danego obszaru pod względem jakości powietrza przyjęto podział na trzy rodzaje stref: klasa A gdy poziom stężeń zanieczyszczeń nie przekracza dopuszczalnych norm, klasa B gdy stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, ale nie przekracza poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, klasa C gdy stężenie zanieczyszczeń przekracza dopuszczalne poziomy powiększone o margines tolerancji. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 32

35 W wyniku rocznej oceny jakości powietrza dla strefy krakowsko - wielickiej została ustalona klasa C pod względem ochrony zdrowia, natomiast klasa A dla kryteriów ochrony roślin. Ocen poziomu zanieczyszczeń powietrza w poszczególnych strefach województwa małopolskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stanowiskach pomiarowych metodami: automatycznymi, manualnymi i pasywnymi, funkcjonujących zgodnie z wojewódzkim programem monitoringu środowiska. Wyniki klasyfikacji strefy krakowsko wielickiej przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 12. Klasy stresy krakowsko wielickiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia (dla obszarów zwykłych i uzdrowisk) Nazwa strefy Strefa krakowsko - wielicka Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru danej strefy SO 2 NO 2 CO C 6H 6 PM10 Pb As Cd Ni B()P PL z.02 A A A A C A A A A C Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku, WIOŚ Kraków, Wody powierzchniowe i podziemne Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia obejmujse dorzecze lewobrzeżnych dopływów Wisły. Stosunki wodne tego terenu wiążą się z krasowym charakterem rzeźby. Sieć rzeczna w porównaniu do pozostałych części Wyżyny Krakowsko Częstochowskiej jest dość gęsta i wynosi około 0,5 km/km 2. Oprócz stałych potoków występują, ale sporadycznie, cieki okresowe. Do najważniejszych i najbardziej interesujących należą potoki Będkówka, Szklarka i Racławka. Termika wód powierzchniowych, zależna w pewnym stopniu od temperatury powietrza, wskazuje mniejsze amplitudy w ciągu roku w porównaniu do innych 6 regionów kraju. Niższe temperatury latem ( około 12,6 C) tłumaczy się dużym udziałem wód podziemnych w zasilaniu potoków. Teren gminy znajduje się w dorzeczach 3 rzek: Rudawy, Prądnika i Białej Przemszy. W dorzeczu Białej Przemszy znajduje się północno zachodni skrawek gminy, w dorzeczu Prądnika wieś Sąspów, natomiast pozostała część gminy w dorzeczu Rudawy. Do rzek tych spływają wody w potoków: do Rudawy m. in. Szklarka wraz z Racławką, do Prądnika Sąspówka. Rzeka Rudawa stanowi jedno ze źródeł zaopatrzenia w wodę aglomeracji krakowskiej. Największymi zagrożeniami dla stanu czystości jej wód są spływające wraz z wodami opadowymi z obszarów eksploatowanych rolniczo nawozy i środki chemiczne ochrony roślin, nieoczyszczone ścieki i ich zrzuty z wypełnionych szamb. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 33

36 Ocena wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia Podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U. nr 204, poz.1728). W 2008 przeprowadzona badania w zlewni rzeki Rudawa. Tabela 13. Ocena wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2008 roku. Nazwa Rudawa od Racławki do ujścia Rzeka Punkt pomiarowokontrolny Kategoria wód ogólna Zlewnia Rudawy Rudawa Podkamczyce A3 Kategoria wód wg wskaźników Fizyko - chemicznych A3 fosforany subst. pow. cz.a Źródło: WIOŚ Kraków: Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2008 bakteriologicznych A3 ogólna liczba bakterii coli, liczba bakterii coli fek. Tabela 14. Zmiany jakości wód przeznaczonych do spożycia w latach Rzeka Punkt pomiarowo - kontrolny Kategoria wód ogólna Nazwa Km Rudawa Podkamycze 9,0 A3 Nie spełnia A1, A2, A3 Nie spełnia A1, A2, A3 Nie spełnia A1, A2, A3 km 9,3 Źródło: WIOŚ Kraków: Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2008 A3 Ustala się trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia: 1) kategoria A1 woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji; 2) kategoria A2 woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji,dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego); 3) kategoria A3 woda wymagająca wysoko sprawnegouzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 34

37 dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). Wody rzeki Rudawka klasyfikują się do kategorii A3, a więc do wód wymagających wysokosprawnego uzdatniania. Ocenę stanu wód dokonana również zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162 poz. 1008). Ocena ta będzie weryfikowana. Dane o Jednolitej Części Wód Powierzchniowych (JCWP): Rudawa do Racławki; Ocena biologiczna: klasa III; Ocena elementów fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne: Y przekroczone wartości graniczne do stanu dobrego i wyższego niż dobry; Ocena substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego: N nie przekraczają; Stan/potencjał ekologiczny: stan umiarkowany; Stan chemiczny: brak danych Stan jednolitych części wód (JCWP) powierzchniowych: zły stan wód. Według wstępnej oceny, stan wód powierzchniowych jest zły. Na obszarze jurajskim wypływa kilkaset źródeł, których wydajność wynosi od 0,01 do kilkudziesięciu (50 60) l/sek. Najliczniejsze są źródła małe o wydajności 5 l/sek. Największe na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia jest źródło Pióro. To wywierzysko krasowe znajduje się w dolinie Szklarki, a jego wydajność dochodzi do 60l/sek. W uszczelnionych i krasowych wapieniach woda opadowa szybko i łatwo przenika w głąb, dlatego wody podziemne zalegają głęboko w skałach węglanowych tworząc kilka poziomów i pięter wodonośnych. Najważniejszą rolę w kształtowaniu stosunków hydrologicznych odgrywa piętro wód jurajskich, mające także duże znaczenie gospodarcze. Ma ono największe rozprzestrzenienie i wyróżnia się dużym zasobem wód. Wody podziemne występują również w utworach kredowych, głównie marglach, zwłaszcza we wschodniej części obszaru oraz w osadach czwartorzędowych. Głębokość do zwierciadła wód podziemnych wynosi od 1,5 do 95 metrów. Wierzchowina jurajska (okolice Jerzmanowic) jest uboga w wodę, tam też wody podziemne zalegają najgłębiej. Zauważalnym problemem jest czystość wód, zwłaszcza powierzchniowa. Do najczystszych potoków należy Sąspówka o czym świadczy jej interesująca i bogata flora i fauna wodna Hałas Hałas pochodzenia antropogenicznego występujący w środowisku można podzielić na: hałas WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 35

38 przemysłowy, komunikacyjny i komunalno bytowy. Hałas emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym jest szczególnie uciążliwy dla mieszkańców domów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. W związku z obowiązującymi przepisami zachodzi konieczność ograniczania emisji ponadnormatywnego hałasu, do obszaru, do którego podmiot ma tytuł prawny. Stosunkowo niewielka ilość zakładów przemysłowych znajdujących się na terenie gminy i niewielka ich presja akustyczna pozwala stwierdzić, że ich bezpośredni wpływa daję się odczuć wyłącznie w bezpośrednim sąsiedztwie. Hałas komunikacyjny powodowany jest głównie przez drogę krajową nr 94 Kraków - Katowice oraz drogę wojewódzką nr 773. Analiza zagrożenia hałasem drogowym, wskazuje, że poziom emisji hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie źródła (1 m od krawędzi jezdni) dla większości dróg o znaczeniu ponadregionalnym przekracza poziom 70 db w porze dziennej, dochodząc dla arterii najbardziej hałaśliwych do poziomu 80dB. Głównym źródłem tego hałasu na terenie gminy jest droga nr 94. Z pomiarów wynika, iż poziom dźwięku L eq bezpośrednio przy drodze (1m) wynosi db, natomiast maksymalny poziom dźwięku osiąga wartość db(a). daje to, w odległości 1m od skraju jezdni, przekroczenia rządu 5 25 db, w zależności od przyjętych wartości dopuszczalnych [Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178, poz.1841)]. Jednakże zasięg przekroczeń wartości dopuszczalnych jak również ewentualnych przekroczeń wartości progowych [ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu [Dz. U. Z 2002 r. nr 8 poz 81)] dla poszczególnych tras jest trudny do przedstawienie z uwagi na istniejące uregulowania prawne. Z uwagi na powiązanie wartości dopuszczalnej z charakterem zagospodarowania przestrzennego nawet na niewielkim odcinku drogi, dopuszczalne wartości poziomu hałasu mogą zmieniać się kilkakrotnie. Nie bez znaczenia jest sąsiedztwo Ojcowskiego Parku Narodowego, które narzuca wysokie standardy na emisję hałasu. Hałas komunalno bytowy występuje na ternach zabudowy mieszkaniowej. Jego poziom zależy od intensywności i charakteru zabudowy mieszkaniowej. Największy poziom osiąga w centralnych częściach miejscowości. Ze względu na rolniczy charakter Gminy Jerzmanowice Przeginiaa, nie mam tutaj zbyt dużych skupisk o charakterze zwartej zabudowy mieszkaniowej, lub przemysłowej, dlatego powyższy typ hałasu w zasadzie na stwarza zagrożenia dla mieszkańców gminy. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 36

39 4.7. Środowisko przyrodnicze Gmina Jerzmanowice Przeginia położona jest na obszarze Wyżyny Krakowskiej, gdzie istnieje bogata fauna i flora. Jednakże nie istnieją tam gatunki endemiczne, czyli rosnące tylko na tym obszarze. Na Wyżynie Krakowskiej występuje ok. 60 naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych. Znaczna różnorodność warunków siedliskowych spowodowała, że na Wyżynie Krakowskiej wykształciła się lub zachowała z poprzednich okresów klimatycznych bardzo bogata szata roślinna, nigdzie indziej w Polsce w tak dużym urozmaiceniu nie spotykana. Flora roślin naczyniowych (kwiatowych) liczy ok gatunków, co stanowi połowę flory polskiej. Odnaleziono tu także ponad 800 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Na Wyżynie Krakowskiej rośnie przeszło 400 gatunków mchów i podobna liczba porostów. Na tym obszarze występuje znaczna ilość gatunków, które znajdują się na czerwonej liście roślin zagrożonych w Polsce wśród których znaleźć można 35 roślin naczyniowych, florę górską i kserotermiczną, a także rośliny wodne czy ponad 10 zagrożonych gatunków storczyków, m.in. obuwik (Cypripedium calceolus), kruszczyk błotny (Epipactis palustris) i in. Około 15-20% w udziale we florze mają rośliny południowo-wschodnie i południowe, które reprezentują element geograficzny pontyjski, pontyjsko-panoński i śródziemnomorski i są to głównie gatunki kserotermiczne i ciepłolubne. Spośród roślin naczyniowych występuje często ośmiał mniejszy (Cerinthe minor) i wilczomlecz kątowy (Euphorbia angulata). Na wilgotnych łąkach, bagnach i torfowiskach spotkać można rośliny północne, które reprezentują tzw. element borealny jak np. bagno zwyczajne (Ledum palustre). Najciekawszą grupę na omawianym terenie stanowią rośliny górskie i kserotermiczne, natomiast najbardziej liczną grupą są gatunki ze zbiorowisk leśnych piętra reglowego Karpat. Z naczyniowych roślin górskich wyróżnić można 60 gatunków m.in.: róża alpejska (Rosa pendulina), dziki bez koralowy (Sambucus racemosa), irga zwyczajna (Cotoneaster integerrima). W krajobrazie Wyżyny dominują zbiorowiska nieleśne. Szczególnie charakterystyczne są murawy kserotermiczne i rośliny ciepłolubne. W tej grupie występuje około 300 gatunków roślin naczyniowych m.in.: ostnica Jana (Stipa Joannis), kostrzewa bruzdkowana (Festuca sulcata), WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 37

40 turzyce (Carex pediformis, C. michaeli), dwuliścienne zioła : oman wąskolistny (Inula ensifolia), dziewanna austriacka (Verbascum ausriacum). W Gminie Jerzmanowice Przeginia występuje zaledwie 8% lasów na powierzchni gminy. Są to zbiorowiska leśne charakterystyczne dla terenów wyżynnych, tzw. grądy (Tilio-Carpinetum), o wielogatunkowym składzie. Dominują gatunki: grabów, lipy szerokolistnej i lipy drobnolistnej, dębów bezszypułkowych i dębów szypułkowych, jaworów, klonów. Lasy te rosną na zboczach dolin, wąwozów, wzgórz i w pobliżu ostańców i są niezmiernie bogate w różne gatunki roślin z przewagą przylaszczki pospolitej (Hepatica nobilis) i gwiazdnicy wielkokwiatowej (Stellaria holostea). Na terenie Gminy zarejestrowanych jest 41 pomników przyrody, czyli pojedynczych tworów przyrody żywej i nieożywionej. Mogą wysterować również w skupieniach. Oznaczają się szczególną wartością naukową, kulturową, historyczno-pamiątkową i krajobrazową. Posiadają indywidualne cechy wyróżniające je wśród innych tworów. W tabeli poniżej przedstawiono wykaz pomników przyrody. Tabela 15. Wykaz pomników przyrody ożywionej i nieożywionej w Gminie Jerzmanowice Przeginia Lp. Nr Rej.Woj. Obiekt Położenie obiektu 95 10/1 Lipa - obw. 472 cm Racławice - przy kościele 96 10/2 Klon - obw. 330 cm Racławice - przy kościele 97 10/3 Lipa - 0bw. 590 cm Racławice - przy kościele 98 10/4 Lipa - obw. 362, 386 cm Racławice - przy kościele 99 10/5 Lipa - obw. 358 cm Racławice - przy kościele /6 Lipa - obw. 318 cm Racławice - przy kościele /7 Lipa - obw. 455 cm Racławice - przy kościele /8 Lipa - obw. 339 cm Racławice - przy kościele /9 Grupa skałek - Cisówki Jerzmanowice - działki: 133/1, 136, 134/ /10 Grupa skałek - Podskałki Jerzmanowice - działki: 150/2, 157/2, 156, 170 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 38

41 Lp. Nr Rej.Woj. Obiekt Położenie obiektu /11 Skałka - Ostra Skała Jerzmanowice - działka: /12 Skałka - Ostra Skała Jerzmanowice - działka 308, /13 Grupa skałek - Ogrodzieniec Jerzmanowice - działka: 312/ /14 Grupa skałek Sokołowe Skały Jerzmanowice - działki: 301/1, 302, /15 Skałki - Sokołowe Skały Jerzmanowice - działki: 301/1, /16 Skałka - Dębiny Jerzmanowice - działka: /17 Grupa skałek - Dębiny Jerzmanowice - działki: 263, 264, 268, / Grupa skałek - Łyse Skały Jerzmanowice - działki: 235/2, / Skałka - Łyse Skały Jerzmanowice - działki: 235,2, /20 Skałka - Śpiewacza Skała Jerzmanowice - działki: 808/5, 808/6, /21 Grupa skałek - Fijołkowa Jerzmanowice - działki: 783,1, 772/13, 794, 782,5, 782/ /22 Grupa skałek - Goła Skała Jerzmanowice - działki: 939/2, /23 Skałka - Babia Skała Jerzmanowice - działki: 971, 965/5, 965/ /24 Skałka - Sikorka Jerzmanowice - działka: /25 Grupa skałek - Kubusiówka Jerzmanowice - działka: 1119/ /26 Skałka - Łysa Skała Jerzmanowice - działki: /2, , 1087, /27 Skałka - Cielęca Skała Jerzmanowice - działki: 1067, 1075, /28 Skałka - Olszówka Jerzmanowice - działki: 1140, /29 Skałka Słup Jerzmanowice - działka: /30 Skałka - Słup Jerzmanowice - działki: 1095, 1096, /31 Skałka - Ostra Skała Jerzmanowice - działki: 1095, 1096, /32 Skałka - Ostry Kamień Jerzmanowice - działka: /33 Skałka - Wielka Skała Jerzmanowice - działki: 1110, /34 Skałka - Wielka Skała Jerzmanowice - działki: 1109, 1112, 1120/3-1122/ /35 Skałka Jerzmanowice - działki: 1084/3, /36 Grupa Skałek Grodzisko Jerzmanowice - działka: 1084/ /37 Grupa skałek - Grodziska Jerzmanowice - działki: , 1081, 1082, 1084/ /38 Skałka - Jedlina Jerzmanowice - działka: /39 Skałka - Kozia Skała /40 Grupa Skałek - Psi Klatka Jerzmanowice - działki: 1181, 1184, 1190, 1191/1 Jerzmanowice - działki: , 1172/7, 1173/2/ /41 Jaskinia Nietoperzowa Jerzmanowice - - w pobliżu Jerzmanowic - WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 39

42 Lp. Nr Rej.Woj. Obiekt Położenie obiektu Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia. Kolonia Wschodnia Na Wyżynie Krakowskiej fauna jest również bogata. W tabeli poniżej przedstawiono występujące na omawianym obszarze zwierzęta. Tabela 16. Fauna SSAKI mysz leśna, zając szarak, kuna leśna, sarna, dzik. PTAKI sójka, świergotek drzewny, dzwoniec. GATUNKI KSEROTERMICZNE MIĘCZAKI poczwarówka KRĘGOWCE dzierżba rudogłowa GATUNKI ZALICZANE DO ELEMENTU ARKTYCZNO-ALPEJSKIEGO I BOREALNO-GÓRSKIEGO robaki płaskie: wypławek alpejski, karpackie wije: dwuparce, górskie gatunki stonóg, gatunki chrząszczy, ślimaki: karpacki pomrów błękitny, ryby: pstrąg potokowy, strzelba potokowa, nietoperze (około 19 gatunków znanych w Polsce), ptaki: bocian czarny, trzmielojad, jastrząb gołębniarz, puszczyk, kruk, zimorodek. Obszary chronione i rezerwaty Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia stanowi obszar całkowicie chroniony przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych oraz Ojcowski Park Krajobrazowy. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 40

43 Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych Został utworzony w 1981 roku w celu ochrony Jury Krakowskiej. W skład ZJPK województwa małopolskiego wchodzi 6 parków krajobrazowych: Bielańsko Tyniecki, Dłubański, Rudniański, Tenczyński, Dolinki Krakowskie, Orlich Gniazd. Całkowita powierzchnia tych parków wynosi 70375,4 ha. W tabeli poniżej przedstawiono Jurajskie Parki Krajobrazowe w administracyjnej strukturze Gminy w 2002 roku Tabela 17. Jurajskie Parki Krajobrazowe w administracyjnej strukturze Gminy w 2002 roku Powierzchnia Gminy Powierzchnia Zespołu Jurajskich P.K. - w granicach Gminy Gmina Jerzmanowice - Przeginia 6839 ha ha % 3871,8 56,6 Powierzchnia Parku Krajobrazowego na obszarze Gminy Bielańsko Tynieck - - Tenczyński - - Rudniański - - Dłubniański - - Dolinki Krakowskie 3871,8 56,6 Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Jerzmanowice Przeginia. Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie o powierzchni 20686,1 ha i jest położony na terenie 9 gmin, w tym na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia. Charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu i obejmuje szereg dolin jurajskich, między innymi: Dolinę Kluczwody, Dolinę Bolechowicką, Dolinę Kobylańską, Dolinę Będkowską, Dolinę Szklarki, Dolinę Rackławki, Dolinę Eliaszówki. W obrębie Parku znajduje się pięć rezerwatów przyrody, z czego dwa leżą w granicach Gminy. Są to: Dolina Racławki rezerwat krajobrazowy, częściowy o powierzchni 472,66 ha, utworzony w WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 41

44 1990 roku i położony między Dubiem a Paczółtowicami. Ochronie podlegają naturalne, zróżnicowane zespoły buczyn, grądu, boru mieszanego oraz murawy kserotermiczne i naskalne. Dolina Szklarki rezerwat leśny o powierzchni 45,39 ha, utworzony w 1989 roku i położony między Jerzmanowicami a Szklarami. Ochronie w ramach rezerwatu podlegają zespoły buczyn, jaworzyna górska, grądy oraz murawy kserotermiczne i naskalne. Na terenie Parku znaleźć można 84 pomniki przyrody, gdzie większość stanowią pomniki przyrody nieożywionej ostańce wapienne, jaskinie, źródła. Ojcowski Park Narodowy (OPN) Utworzony został w 1956 roku. Powierzchnia początkowo wynosiła 1570,59 ha, natomiast teraz wynosi 2145,62 ha. Jako, że w 1981 roku utworzono w województwie krakowskim Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych ustanowiono OPN strefą ochronną o powierzchni 7000 ha. Jej ponowne prawne usankcjonowanie nastąpiło w związku z korektą granic Parku w 1997 roku. Powierzchnia strefy ochronnej zwana otuliną wynosi 6777 ha Gospodarka złożami Na terenie Gminy nie eksploatuje się surowców mineralnych. Na całym obszarze, na którym leży gmina występują magmowe skały wylewne (porfir, melafir, diabaz) tufy porfirowe oraz wapienie stosowane jako kamienie budowlane i drogowe. Zjawiskiem niepokojącym, z uwagi na położenie omawianego terenu na obszarach prawnie chronionych, jest prywatna eksploatacja wapieni na potrzeby lokalne, prowadząca do dewastacji walorów krajobrazowych Walory kulturowe Gminy Gmina Jerzmanowice Przeginia leży w powiecie, który należy do powiatów o największym nasyceniu zabytkami w województwie małopolskim. Zasoby kulturowe gminy, objęte ochroną prawną obejmują 89 pozycji rejestrowych i 40 stanowisk archeologicznych: 3 architektoniczne zespoły zabytkowe (1 dworski, 2 kościelne), 3 kościoły, 3 kapliczki, 2 obiekty usługowe (szkoła, dom starców), 6 obiektów rzemieślniczych, 25 zagród, 27 obiektów mieszkalnych, 22 budynki gospodarcze, 40 stanowisk archeologicznych: WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 42

45 12 - I kategorii (1 obozowisko jaskiniowe w Jerzmanowicach, 1 - w Łazach i 10 w Sąspowie), 8 - II kategorii (neolityczna kopalnia krzemienia w Jerzmanowicach, pracownia krzemieniarska w Łazach, neolityczna kopalnia krzemienia w Sąspowie, osada z epoki neolitu i pracownia krzemieniarska w Szklarach), 20 - III kategorii (m.in. osady z epoki kamienia, osady z epoki neolitu i brązu, osady z późnego okresu wpływów rzymskich). Spośród obiektów architektonicznych w gminie na uwagę zasługują zabytki opisane poniżej. Sołectwo Racławickie Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Racławicach Pochodzi z 1511 roku. Uznany za świątynię późnogotycką bez większych zmian dotrwał do naszych czasów, jedynie w czasie remontu na przełomie XVII i XVIII wieku dobudowano wieżę. Kolejne remonty konserwatorskie miały miejsce w latach 50 i 60 XX wieku a polichromię odnawiano w 2000 roku. Ściany kościoła wzniesione są w konstrukcji zrębowej, oszalowane pionowo z listwowaniem. Nawa i prezbiterium są nakryte wspólnym gontowym dachem wielopołaciowym, o dużym kącie spadku uzyskanym dzięki zastosowaniu gotyckiej więźby storczykowej. Dodatkowo więźba dachowa została wzmocniona przez umieszczenie pod okapami zewnętrznych zaczepów. Wieża o wiele niższa od wyżej opisywanego dachu posiada lekko pochylone ściany o konstrukcji słupowo - ramowej oraz nakryta jest gontowym dachem trójspadowym. Prezbiterium jest węższe od nawy oraz zamknięte trójbocznie, po jego północnej stronie znajduje się zakrystia. W kościele można podziwiać gotyckie detale ciesielskie z czasu budowy świątyni. Portal drzwi prowadzących do zakrystii zamyka łuk ostry, a same drzwi okute są ukośną kratą. Dwa inne portale oraz obramowania okien są zwieńczone łukami o wykroju w tzw. ośli grzbiet. Ściany pokrywa renesansowa polichromia z połowy XVII wieku, która przedstawia sceny pasyjne i maryjne oraz wizerunki świętych. Najcenniejsze gotyckie zabytki wyposażenia to rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z początku XV wieku, krucyfiks na belce tęczowej, obrazy czterech Świętych Dziewic i Zwiastowania z 1472 roku, tryptyk Św. Rodziny z około 1520 roku, dwa skrzydła i cztery kwatery z dawnego poliptyku z patronami świętych i scenami Męki Pańskiej z XVI wieku oraz późnogotyckie rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty z 1511 roku. Ołtarz główny późnobarokowy z I połowy XVIII wieku z obrazem Matki Boskiej Śnieżnej z Dzieciątkiem. Natomiast ołtarze boczne pochodzą z około 1700 roku, znajdują się w nich obrazy świętych św. Piotra i Pawła oraz rzeźbiona grupa Ukrzyżowania. Chrzcielnica z marmuru dębnickiego datowana jest na XVII wiek. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 43

46 Fotografia 1. Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Racławicach Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Spichlerze Obiekty te to typowe przykłady spichlerzy o konstrukcji i kształcie charakterystycznym dla tradycyjnego budownictwa drewnianego XIX i początku XX wieku. Z murowaną, wysoką kondygnacją przyziemia piwnicy, na rzucie prostokąta, nakryte dachem ceramicznym, dwuspadowym z silnie wysuniętym okapem przy elewacji frontowej. Ściany konstrukcji zrębowej. Fotografia 2. Spichlerz w Racławicach Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 44

47 Zagroda w Racławicach Typowy przykład tradycyjnego budownictwa drewnianego w miejscowości Racławice, o konstrukcji, kształcie i detalu typowego dla początków XX wieku. Jest to budynek parterowy z murowanym fundamentem, na rzucie wydłużonego prostokąta, nakryty ceramicznym dachem dwuspadowym, z obdaszkiem poniżej szczytu. Ściany zewnętrzne konstrukcji zrębowo - słupowej, w większości szalowane pionowo ustawionymi deskami. Do detali architektonicznych należy wysunięcie części belek w okapie (rysie), stolarka okienna skrzynkowa 4-polowa. Fotografia 3. Zagroda w Racławicach Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia Sołectwo Przeginia Kościół Parafialny w Przegini pw. Zbawiciela i św. Jana Nepomucena Kościół murowany fundacji starosty lanckorońskiego i właściciela Pieskowej Skały Michała Zebrzydowskiego z 1622 r. O fundacji przez ten ród świadczą kartusze herbowe Radwan na wieży i przy wejściu do zakrystii. Kościół znacznie przebudowany został w 1904 r. w stylu pseudogotyckim, który dominuje w obecnym wyglądzie. W dniu 28 września 2003 r. biskup diecezji sosnowieckiej Adam Śmigielski podwyższył kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela i św. Jana Chrzciciela do rangi sanktuarium. W bocznej kaplicy sanktuarium znajduje się słynący z łask obraz "Ecce Homo", który pochodzi prawdopodobnie z przełomu XVI i XVII w. Według tradycji obraz ten został przywieziony z kresów przez rycerza z pobliskiego Sieniczna. Ów rycerz wyniósłszy obraz z płonącego kościoła, zawsze był opasany jego płótnem, dzięki czemu bez żadnego uszczerbku przebył całą kampanię kozackotatarską. Gdy wieść o słynnym cudownym obrazie rozeszła się po okolicy, na polecenie władz WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 45

48 kościelnych przeniesiono go do tutejszego kościoła. Fotografia 4. Kościół Parafialny w Przegini pw. Zbawiciela i św. Jana Nepomucena Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Dom w Przegini pierwotna chałupa, jedna z nielicznych zachowanych tego typu w miejscowości. W obecnej postaci zniekształcona w ostatniej ćw. XX wieku (dach, wygląd elewacji), z częściowo czytelnym jeszcze układem pierwotnym (zróżnicowanie części mieszkalnej i gospodarczej). Budynek parterowy, na rzucie prostokąta, nakryty dachem dwuspadowym wtórnie pierwotnie czterospadowym, krytym słomą). Elewacja części prawej oszalowana (wtórnie), lewa tynkowana (pierwotnie całość bielona). Skromny detal i częściowo zachoiwana stolarka (okno skrzynkowe, 6-polowe z 1 ćw. XX w.) WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 46

49 Fotografia 5. Dom w Przegini Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Sołectwo Jerzmanowice Kościół szpitalny w Jerzmanowicach pw. Św. Jana Chrzciciela Szpital - przytułek działał już w roku Wznoszenie barokowej kaplicy trwało dłużej. Wydaje się, że została ona ukończona już po śmierci fundatora i z niewielkimi zmianami zachowała się do dzisiaj, będąc jedynym na trasie z Krakowa do Katowic obiektem sakralnym pochodzącym z XVII stulecia - bezpośrednim świadkiem wydarzeń trzech wieków. Darzona atencją przez miejscową ludność, będąca miejscem odpoczynku i modlitwy przejezdnych, kaplica jerzmanowicka w świadomości społeczności lokalnej wiązana jest z królem Janem III i jego wiedeńską Wiktorią. Z pokolenia na pokolenie przekazywana jest legenda o przejeździe króla, który zatrzymał się w Pieskowej Skale, a jego wojska w sąsiednich wsiach królewskich, m. in. w Jerzmanowicach. Te wydarzenia mają ścisły związek z powstałą wkrótce kaplicą św. Jana Chrzciciela. Ślad swój pozostawiły i dalsze dzieje, niepokoje i przemarsze wojsk swoich i obcych za panowania Sasów, rozbiorów Polski, a także I wojny światowej i ciężkich walk jakie rozegrały się w okolicach Jerzmanowic, w których poległo 25 osób, spoczywających teraz przy południowej ścianie kaplicy. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 47

50 Fotografia 6. Kościół szpitalny w Jerzmanowicach pw. Św. Jana Chrzciciela Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Kościół w Jerzmanowicach pw. Św. Bartłomieja Apostoła W 1746 roku w protokole wizyty kanonicznej wpisano: "W Jerzmanowicach znajduje się kościół drewniany, stary, spróchniały, starym gontem pokryty, cały niemal schylony ku ziemi". W 1826 roku rozebrano świątynię i rozpoczęto budowę nowej. W 1876 roku został przebudowany i powiększony. We wnętrzu świątyni znajdują się trzy ołtarze: główny to obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, z lewej Pan Jezus Ukrzyżowany, a po prawej św. Bartłomiej. W narożnikach znajdują się namalowane na tynku postaci czerech ewangelistów. W parafii znajduje się zachowana na stanie szczątkowym biblioteka dekanalna. Projektodawcą i jej założycielem w 1851 roku był dziekan olkuski ks. Markowski. Najcenniejszym zabytkiem biblioteki jest Antyfonarz z 1645 roku. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 48

51 Fotografia 7. Kościół w Jerzmanowicach pw. Św. Bartłomieja Apostoła Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Sołectwo Gotkowskie Chałupa w Gotkowicach To typowy przykład domu o formach charakterystycznych dla ostatniej (najpóźniejszej fazy tradycyjnego budownictwa drewnianego w miejscowości. Jest to budynek parterowy na rzucie prostokąta, nakryty dachem dwuspadowym (o wtórnym pokryciu). Elewacja frontowa dwuosiowa, szalowana. Detal: dekoracyjny fryz w trybie "zębatej koronki" złożonej z ciągu wycinanych motywów w typie serc, łezek, kroksztyny - tzw. "rysie" okapu, stolarka okienna skrzynkowa 4-polowa. Fotografia 8. Chałupa w Gotkowicach Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 49

52 Sołectwo Łazy Dwór w Łazach (obecnie Szkolne Schronisko Młodzieżowe) Jedyny zachowany na terenie gminy dwór ziemiański. Budynek o formie charakterystycznej dla okresu 20-lecia międzywojennego nawiązujący do tzw. "stylu dworkowego" i malowniczych rozwiązań "stylu narodowego". Budynek w rzucie zbliżonym do prostokąta, z ryzalitami od strony frontowej, zasadniczo parterowy z użytkowanym poddaszem i piętrem w części południowej (ryzality, facjata), o rozczłonkowane, malowniczej bryle (ryzality i facjaty oraz lukarny w strefie dachu). Elewacje tynkowane, z zaakcentowaną partią cokołową przyziemia, profilowanymi opaskami otworów okiennych i drzwiowych oraz profilowanym gzymsem podokapowym. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne i zamknięte półkoliście z nową stolarką. Dachy dwu i czterospadowe, kryte dachówką ceramiczną. Główne wejście poprzedzone schodami i drewnianym gankiem - loggią złożoną z ozdobnie wyciętych filarków z mieczami ukształtowanym na arkady podcienia. Fotografia 9. Dwór w Łazach Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Sołectwo Sąspów Willa "Koziarnia" w Sąspowie Jedyny zachowany na terenie gminy dwór ziemiański. Budynek o formie charakterystycznej dla okresu 20-lecia międzywojennego nawiązujący do tzw. "stylu dworkowego" i malowniczych rozwiązań "stylu narodowego". Budynek w rzucie zbliżonym do prostokąta, z ryzalitami od strony frontowej, zasadniczo parterowy z użytkowanym poddaszem i piętrem w części południowej (ryzality, facjata), o rozczłonkowane, malowniczej bryle (ryzality i facjaty oraz lukarny w strefie dachu). Elewacje tynkowane, z zaakcentowaną partią cokołową przyziemia, profilowanymi opaskami otworów okiennych i WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 50

53 drzwiowych oraz profilowanym gzymsem podokapowym. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne i zamknięte półkoliście z nową stolarką. Dachy dwu i czterospadowe, kryte dachówką ceramiczną. Główne wejście poprzedzone schodami i drewnianym gankiem - loggią złożoną z ozdobnie wyciętych filarków z mieczami ukształtowanym na arkady podcienia. Fotografia 10. Willa "Koziarnia" w Sąspowie Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia Kościół pw. św. Katarzyny w Sąspowie Kościół parafialny pw. Św. Katarzyny w Sąspowie powstał w 1760 roku. Wybudowany w miejsce starszego, wzmiankowanego w 1314 roku. We wnętrzu kościoła podziwiać można cztery barokowe ołtarze, z których najcenniejszy to obraz Matki Boskiej Śnieżnej z XVIII wieku. Obok świątyni stoi drewniana dzwonnica z charakterystycznymi dachem z kulistą kopułą. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 51

54 Fotografia 11. Kościół pw. św. Katarzyny w Sąspowie Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia 5. Dotychczasowa polityka ekologiczna Gminy Jerzmanowice Przeginia Gminny Program Ochrony Środowiska powinien być dostosowany do "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Jerzmanowice-Przeginia". "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Jerzmanowice - Przeginia", w części zatytułowanej "Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gminy Jerzmanowice- Przeginia", w rozdziale 2 zawiera następujące wytyczne w zakresie polityki, ochrony środowiska, rozwoju rolnictwa i leśnictwa i ochrony dóbr kultury na terenie gminy: 1) W zakresie ustaleń dotyczących ochrony środowiska konieczność ochrony szczególnie cennych walorów przyrodniczych oraz przestrzegania zasad wynikających z położenia gminy wewnątrz statutowych stref ochrony środowiska, do których należą: - Fragment Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny, dotyczący obszaru wsi Sąspów (utworzony aktem prawnym w postaci Rozporządzenia Rady Ministrów z dn r.); - Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych - parki Krajobrazowe "Dolinki Krakowskie", WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 52

55 utworzony uchwałą nr 65 Rady Narodowej Miasta Krakowa z dn r., obejmujący cały obszar gminy, w tym część wsi Czubrowice, której pozostała część leŝy w obszarze krajobrazu chronionego Parku; szczegółowe ustalenia (zakazy i nakazy) dotyczące ochrony ZJPK zostały ujęte w Rozporządzeniu Nr 6 Wojewody Krakowskiego z dn r.; - Rezerwat "Dolina Szklarki"; - Odnotowane w rejestrze wojewódzkim 41 pomniki przyrody (zabytkowy drzewostan obok kościoła w Racławicach obejmujący 8 drzew oraz 33 skałki lub grupy skałek w Jerzmanowicach) oraz park krajobrazowy w zespole dworskim w Łazach. Ponadto przewidziano objęcie ochroną Jaskini Racławickiej. Uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego gminy terenów przebiegu i położenia elementów ESOCH (ekologicznego systemu obszarów chronionych); Konieczność ochrony stanowisk chronionych gatunków zwierząt; Respektowanie obowiązujących norm w zakresie oddziaływania na środowisko urządzeń lub obiektów związanych z gospodarką - istniejących i przewidywanych - poprzez montaż urządzeń i instalacji neutralizujących zanieczyszczenia, bądź niedopuszczanie do lokalizacji nowych urządzeń i obiektów uciążliwych dla środowiska (w tym z zakresu wytwórczości, składowania, komercji); Konieczność ograniczenia wytwórczości powodującej zagrożenie dla czystości powietrza; Respektowanie obowiązujących norm w zakresie oddziaływania na środowisko gospodarczego użytkowania ziemi (w tym agrotechnika) poprzez minimalizację jego wpływu na stan czystości powietrza atmosferycznego, gleb i wód; Konieczność ochrony wód, poprzez uwzględnianie przy zainwestowaniu terenów istnienia stref ochronnych: - wokół ujęcia wody na rzece Rudawie (potoki z terenu gminy spływają do Rudawy, z której ujmuje się wodę dla Krakowa); - bezpośrednich i pośrednich do gminnych wodociągów; - głównego zbiornika wód podziemnych GZWP nr 326. konieczność poprawy stanu czystości cieków wodnych (w tym Sąspówki), aż do przywrócenia I klasy wód; WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 53

56 wykorzystanie w szerokim zakresie wymogu sporządzania Oceny skutków wpływu inwestycji na środowisko, na etapie Decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenów (WziZT); likwidacja dzikich wysypisk śmieci; wyposażenie wsi w systemy kanalizacyjne; tworzenie warunków i preferowanie rozwiązań zaopatrzenia w ciepło w oparciu o paliwa ekologiczne (gaz, elektryczność, oleje); ograniczenie uciążliwości komunikacyjnej głównych tras drogowych - drogi krajowej nr 94 - ustalenia "Studium..." wskazują na konieczność bezpośrednich działań mających na celu: przełożenie trasy drogowej (obejście terenów zabudowanych we wsiach Jerzmanowice i Przeginia), stworzenie ekranu izolującego przed skutkami emisji zanieczyszczeń motoryzacyjnych i hałasu poprzez nasadzenie zieleni wysokiej i niskiej oraz montowanie ekranów akustycznych celem ograniczenia uciążliwości związanej z rozprzestrzenianiem się hałasu. Zadaniem gminy jest zabezpieczenie stosownych terenów dla realizacji zadań związanych z komunikacją. 2) W dziedzinie rolnictwa i leśnictwa Intensyfikacja rolnictwa, z uwagi na położenie gminy na terenach chronionych prawnie, może być prowadzona jedynie poza tymi obszarami; Uwzględnianie ustawy o ochronie gruntów rolnych, w odniesieniu do gruntów o najwyższej wartości bonitacyjnej; Wprowadzanie nowych form gospodarowania, np. proekologicznego sposobu produkcji, agroturystyki; Opracowanie programów przeciwdziałania erozji gleb oraz rekultywacja gruntów zdegradowanych (np. stosowanie płodozmianu przeciwerozyjnego, zmiana układu pól, tarasowanie zboczy dla użytkowania rolnego lub sadowniczego, zadrzewianie, ograniczenie orki gruntów); Regulacja stosunków wodnych; Wykonanie operatów pomiarowych w skalach szczegółowych (1:2000) wzdłuż koryt rzecznych gminy w miejscach zagrożonych powodzią, gdzie zabudowa mieszkalna zbliża się do rzek - analizowanie problemu na etapie planów miejscowych; Zakaz hodowli bydła i nierogacizny na skalę przemysłową oraz chowu zwierząt metodą bezściółkową, a także ograniczenie chemizacji rolnictwa (nawozy, środki ochrony roślin) - podstawę tych ograniczeń stanowi "Plan Ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego", zatwierdzony Zarządzeniem Nr 11 Ministra OŚZNiL z dn r.; Transformacja użytków gruntowych poprzez lokalizację użytków zielonych na obszarze gruntów rolnych kompleksu 14, z wykorzystaniem ich zdolności filtracyjnych i fitosanitarnych - na dnach WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 54

57 dolin oraz w dolnych partiach stoków i zboczy; Z uwagi na małą lesistość gminy należy właściwie prowadzić gospodarkę zasobami leśnymi, a na gruntach mniej przydatnych dla rolnictwa stosować dolesienia na podstawie Planów urządzeń lasów. 3) W zakresie ochrony dóbr kultury - zasoby dziedzictwa kulturowego w zakresie archeologii, historii, układów urbanistycznych i ruralistycznych, zabytkowej zieleni, etnografii i krajobrazu kulturowego należy objąć stałą ochroną: należy zachować naturalne otoczenie obiektów i zespołów zabytkowych - układy i założenia urbanistyczne oraz zieleń towarzyszącą, szczególnie zespoły parkowe; należy właściwe wykorzystywać obiekty zabytkowe, w sposób nie zmieniający ich charakteru i nie stanowiący zagrożenia dla konstrukcji i substancji kulturowej; należy przestrzegać zasad ochrony stanowisk archeologicznych różnych kategorii zgodnie ze stosownymi przepisami; należy, przy sporządzaniu planów miejscowych, wykorzystać opracowanie autorstwa dr inż. Arch. Z. Myczkowskiego "Uwarunkowania kulturowe zagospodarowania przestrzennego Województwa Krakowskiego", powstałego w Regionalnym Ośrodku Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, i uwzględnić w nich działania w 4 strefach: - strefa parkowa, na terenie wsi Racławice i Sąspów, w której działania planistyczne i inwestycyjne winny uwzględniać wymogi dotyczące ochrony dóbr kultury; - strefa ochrony konserwatorskiej, na terenie wsi Czubrowice, Przeginia i Jerzmanowice, gdzie działania konserwatora dotyczą obiektów historycznych i zabytkowych, z uwzględnieniem bezpośredniego otoczenia oraz przedpola widokowego; - strefa ingerencji konserwatorskiej, na terenie wsi Gotkowice, Łazy i Szklary, gdzie ochrona i opieka konserwatorska dotyczy poszczególnych obiektów i stanowisk; - obszar Ojcowskiego Parku Narodowego, gdzie należy uwzględniać operat ochrony zasobów kulturowych, stanowiący część ww. Planu Ochrony Ojcowskiego Parku Narodowego. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 55

58 6. Długoterminowa polityka środowiskowa gminy do roku Priorytety polityki ekologicznej gminy Ochrona wód Gospodarka wodna jest jednym z priorytetów polityki na szczeblu krajowym i wojewódzkim. Zasoby wodne Polski są niewielkie i, szczególnie w zakresie wód najwyższej jakości, wymagają ochrony i starannego gospodarowania ich zasobami. Celem nadrzędnym na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia jest ochrona obszaru objętego zasięgiem stref ochronnych ujęcia wody pitnej dla Krakowa na rzece Rudawie, ochrona obszarów źródliskowych potoków oraz ochrona zasobów GZWP nr 326, stanowiącego źródło zaopatrzenia w wodę mieszkańców Gminy Jerzmanowice Przeginia. Wyżej wymienionemu celowi powinien być podporządkowany rozwój gminy. Należy zwrócić uwagę na stan wód płynących, na ich czystość. Podstawowym zadaniem jest w tym wypadku rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy. Ważne są także nasadzenia w obszarach źródliskowych, w celu poprawy stanu wód. Kolejnym ważnym zadaniem jest likwidacja dzikich wysypisk odpadów, zwłaszcza tych znajdujących się na w dolinach potoków. Istotna jest także racjonalna gospodarka środkami ochrony roślin i nawozami. Ludność gminy niemal 100% zaopatrywana jest w wodę wodociągową pochodzącą z podstawowego źródła wody pitnej, którym jest jurajski poziom wodonośny. Konieczne jest ograniczenie strat wody na sieci. Należy również powiększać powierzchnie zalesień, które sprzyjają naturalnej retencji oraz procesom oczyszczania wody. Konieczna jest również edukacja w zakresie ochrony zasobów wód podziemnych. Zadaniami gminy z zakresu ochrony jakości wód oraz ich ujęć będzie głównie realizacja programów (szczebel powiatowy, wojewódzki, krajowy) oczyszczania zanieczyszczeń rolniczych oraz likwidacja lub ograniczanie uciążliwości lokalnych źródeł zanieczyszczenia wód System kanalizacji i oczyszczania ścieków Gmina jest w trakcie realizacji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego pod nazwą "Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w latach ". Głównymi zadaniami na chwilę obecną jest budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Szklary wraz z głównym kolektorem i kanalizacją części Jerzmanowic i Szklar oraz budowa II bloku oczyszczalni ścieków w miejscowości Żary i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Racławic, Przegini i Czubrowic. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 56

59 Gmina Jerzmanowice Przeginia wg stanu na listopad 2008 roku, jest skanalizowana jedynie w 16%. Długość sieci wynosi 27,5 km, a liczba przyłączy kanalizacyjnych (tzw. przykanalików) obejmuje 385 sztuk, co pozwala korzystać z sieci liczbie mieszkańcom. Z powodu słabo rozbudowanego zbiorczego systemu kanalizacji, przeważająca część ścieków bytowo gospodarczych z ternu Gminy odprowadzana jest bez oczyszczania do okresowo opróżnianych zbiorników, a najczęściej bezpośrednio do ziemi lub cieków. Porównując sytuację Gminy z innymi, sąsiadującymi z nią gminami powiatu krakowskiego, zauważyć można, że stopnień skanalizowania Gminy Jerzmanowice Przeginia jest niewystarczający i niekorzystnie odbiega od wskaźników obserwowanych w tym zakresie w gminach ościennych. A więc głównym zadaniem jest skanalizowanie gminy. Oprócz powyższych działań konieczne jest podejmowanie innych działań zabezpieczających środowisko gruntowo - wodne. Zbiorniki na gnojówkę powinny być szczelne i lokalizowane w bezpiecznej odległości od potoków i wód podziemnych (min. 15 m) oraz sąsiadów i dróg publicznych (min. 7,5 m). Konieczne jest również respektowanie zakazu odprowadzania ścieków do sieci drenarskiej. Dla ścieków o charakterze przemysłowym konieczne jest stosowanie odpowiednich technologii oczyszczania lub podczyszczania. Uporządkowanie gospodarki ściekowej sprzyjać będzie rozwojowi przetwórstwa ogólnospożywczy oraz wzrostowi atrakcyjności turystycznej gminy Gospodarka odpadami Celem gospodarki odpadami jest minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania. Głównym zadaniem przy realizacji wyżej wymienionego celu jest selektywna zbiórka odpadów, makulatury, szkła, metali, tworzyw sztucznych, które można poddać powtórnej obróbce. Należy również eliminować odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane, odpady niebezpieczne, ze strumienia odpadów komunalnych. Konieczne jest wprowadzenie skutecznego sposobu kontroli i zapobiegania niewłaściwym metodom pozbywania się odpadów poprzez spalanie oraz porzucanie odpadów na dzikich wysypiskach. Tematyka związana z gospodarką odpadami została szerzej przedstawiona w Planie Gospodarki Odpadami Gminy Jerzmanowice - Przeginia Ochrona przyrody Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia oznacza się bogata flora i fauną. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zachowanie dziko występujących roślin i zwierząt, a także ich siedlisk. Rozwój turystyki niesie ze sobą zagrożenie degradacji środowiska. Dlatego też niezbędna jest inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenów przeznaczonych do celów turystyczno-rekreacyjnych. Aby móc odpowiednio chronić obszary przyrodnicze Gmina powinna wykonać inwentaryzację WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 57

60 przyrodniczą. W ten sposób uzyska się dokumentację odnośnie zasobów przyrody i ocenę wartości w skali Gminy. Ułatwi to prace planistyczne i działania decyzyjne. Ważnym jest by istniała ścisła współpraca z Dyrekcją Ojcowskiego Parku Narodowego oraz Dyrekcją Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w działaniach na ich terenie, który obejmuje obszar Gminy m.in. w zakresie powszechnego przestrzegania ustaleń wynikających z opracowania planu ochrony dla parku. Należy również współdziałać dla uściślenia wiedzy odnośnie rozmieszczenia i liczebności stanowisk gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych, a także siedlisk chronionych, występujących na terenie Gminy, dla objęcia pełniejszą kontrolą ich ochronę oraz dla zachowania wysokiej różnorodności biologicznej tego terenu. Ważnym narzędziem służącym ochronie przyrody na terenie Gminy są plany zagospodarowania przestrzennego, umoralniające zachowanie i ochronę obszarów cennych przyrodniczo, lasów i terenów tradycyjnego rolnictwa. Duże znaczenie ma także ochrona ekosystemów jaskiń występujących na obszarze Gminy Jerzmanowice- Przeginia, zapobiegająca zakłócaniu spokoju żyjących w nich zwierząt, np. nietoperzy. Ewentualne udostępnianie jaskiń do celów turystycznych powinno być poprzedzone inwentaryzacją przyrodniczą oraz możliwe dopiero po pozytywnym zaopiniowaniu ze strony ekspertów. Zabezpieczenie terenów zieleni wymaga także bezwzględnego wykluczenia działań m.in. przeznaczania tych terenów na cele nie związane z gospodarowaniem zielenią, dokonywania zmian stosunków wodnych, głównie przez niewłaściwie prowadzoną regulację rzek i potoków, zmniejszania istniejącego drzewostanu, lokalizowania zabudowy, obiektów sieci infrastruktury technicznej oraz gromadzenia i wykorzystywania odpadów, stosowania na terenach leśnych chemicznych środków ochrony roślin Edukacja ekologiczna w gminie Edukacja ekologiczna jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem myśleć globalnie, działać lokalnie". Obejmuje ona tematykę z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Umożliwia łączenie wiedzy przyrodniczej z postawą humanistyczną, tworzenie krajowych i międzynarodowych systemów kształcenia specjalistów dla różnych działów ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna stanowi wszelkie formy działalności skierowanej do społeczeństwa polegające na propagowaniu konkretnych zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego i upowszechnienie wiedzy o przyrodzie. Działania te prowadzone są przez szkoły, specjalistyczne placówki edukacyjne (publiczne i niepubliczne), liczne organizacje ekologiczne. Informacje z zakresu edukacji ekologicznej muszą docierać do wszystkich grup wiekowych i społecznych, w związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu. Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć podział mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 58

61 edukacyjne: pracowników samorządowych gminy (radni, pracownicy urzędu); dziennikarze i nauczyciele, dzieci i młodzież; dorośli mieszkańcy. Edukacja ekologiczna polega na przekazywaniu wiedzy oraz rozwijaniu wrażliwości z zakresu ochrony środowiska. Głównym celem edukacji ekologicznej jest: poznawanie motywów i sposobów ochrony środowiska; kształtowanie emocjonalnego stosunku człowieka do określonych zjawisk i obiektów w środowisku; uświadamianie społeczeństwa o następstwach ich czynów dla środowiska; formowanie i wzmacnianie pozytywnych przekonań i postaw wobec określonych zjawisk, obiektów przyrodniczych. Głównym zadaniem organów administracji publicznej jest podnoszenie społecznej świadomości w dziedzinie ochrony środowiska, poprzez organizowanie różnych szkoleń, konferencji, warsztatów czy punktów informacyjnych. Zadania z tego zakresu realizowane będą na różnych poziomach administracji, za pośrednictwem szkolnictwa publicznego, jak i przez organizacje pozarządowe i inne struktury. W Strategii Gminy jednym z celów jest edukacja ekologiczna mieszkańców i aby kierunek gminy ekologicznej był powszechnym kierunkiem rozwojowym również w świadomości mieszkańców Gminy, niezbędna jest systematyczna i kompleksowa edukacja ekologiczna. W planach Gminy jest projekt flagowy utworzenia Centrum Edukacji Ekologicznej, który miałby na celu edukację ekologiczną mieszkańców Gminy. Celem projektu miałoby być podniesienie jakości życia mieszkańców Gminy poprzez stworzenie miejsc pracy związanych z obsługa ruchu turystycznego i rekreacyjnego, edukacji ekologiczna ludności w skali globalnej i lokalnej, a także poprawa jakości życia wynikająca z wiejski krajobraz. rozwoju proekologicznej infrastruktury i dbałości o harmonijny wiejski obraz Rozwój turystyki i rekreacji Rozwój agroturystyki stwarza możliwość rozwoju gospodarczego. Rozwijająca się intensywnie w ciągu ostatnich lat agroturystyka, stanowi rodzaj wypoczynku na wsi w tradycyjnym gospodarstwie rolnym. Ta forma turystyki pozwala na zachowanie rodzinnych gospodarstw rolnych, zachowanie tradycji kulturowych, a dla rolników jest alternatywą poszukiwania innych źródeł dochodu. Formą turystyki przyjaznej środowisku i harmonijnej (z zasobami środowiska) jest ekoturystyka, czyli podróżowanie przyjazne środowisku na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i krajobrazowo w harmonii WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 59

62 ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnej społeczności. Ten rodzaj turystyki sprzyja ochronie środowiska naturalnego oraz kulturowego tych regionów. W wyniku rozwoju gminy w kierunku turystyki niezbędnym będzie dostosowanie infrastruktury drogowej na potrzeby związane z rozwojem turystyki (modernizacja i rozbudowa sieci dróg, szlaków komunikacyjnych i ścieżek rowerowych). W Gminie Jerzmanowice Przeginia terenami korzystnymi dla rozwoju turystyki jest prawie cały obszar gminy z wyjątkiem części północno-zachodniej. Strategia Rozwoju Gminy rozpatruje promocję Gminy, której celem byłoby wykreowanie rozpoznawalnej marki rekreacyjno-turystycznego zaplecza metropolii krakowskiej. Działaniami umożliwiającymi uzyskanie takiej pozycji są: stworzenie internetowego przewodnika po atrakcjach i produktach Gminy, Gminne Punkty Informacji Turystycznej, a także opracowanie wydanie promocyjnej mapki atrakcji turystyczno-rekreacyjnych Gminy. Strategia Rozwoju Gminy uwzględnia także wspomniany wcześniej rozwój produktów rekreacyjno-turystycznych wraz z infrastrukturą towarzyszącą Pozostałe obszary działań Oszczędność energii Zgodnie z danymi GUS za 2007 r, zużycie energii elektrycznej wg sektorów ekonomicznych w regionie południowym w gospodarstwach domowych wyniosło GW*h. Zużycie gazu na 1 mieszkańca Gminu Jerzmanowice Przeginia w roku 2007 wyniosło 108,1 m 3, gdy w województwie małopolskim wynosiło 122,3 m 3. Wyniki ten świadczą o występującej tendencji do zastępowania ogrzewania węglowego, bardziej ekologicznym gazowym i elektrycznym. Obszar ten wymagać będzie jednak szczególnej kontroli efektywności energetycznej obiektów i urządzeń a także stanowi potencjalny region wprowadzania systemów grzewczych zintegrowanych (np. słoneczno gazowych/elektrycznych). Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata zawiera wymaganie:"zmniejszenia energochłonności gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: zmniejszenie zużycia energii o 25% w stosunku do 2000 roku, w przeliczeniu na jednostkę PKB, podwojenie (w odniesieniu do 2000 roku) produkcji energii ze źródeł odnawialnych". Jest to zapis odnoszący się do całości gospodarki kraju i główny ciężar jego realizacji spoczywa na szczeblu centralnym i regionalnym, jednak zobowiązuje równiej do, realizowanego w miarę możliwości, ograniczania energochłonności poprzez odpowiednie kształtowanie polityki ekologicznej na szczeblu gminy Zmniejszenie wodochłonności gospodarki Zużycie wody na jednego mieszkańca Gminy Jerzmanowice Przginia wzrasta. Od roku 2005 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 60

63 powiększyło się o 2,2m 3 w skali roku i w roku 2008 wyniosło 22,4 m 3 ( ,2 m 3, ,9 m 3, ,9 m 3 ). Z uwagi na konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami wód podziemnych trzeba zwrócić szczególną uwagę na wskaźniki wodochłonności gospodarki, zarówno w stosunku do podmiotów gospodarczych jak i gospodarstw domowych. Zużycie wody i odprowadzenie ścieków jest obecnie regulowane mechanizmami rynkowymi, jednak nie oznacza to braku konieczności promocji oszczędnych technologii i zachowań ze strony administracji. Należy zwrócić szczególną uwagę na unikanie strat podczas transportu wody układem wodociągowym. Plan oszczędnościowy wody powinien ująć: minimalizację strat sieciowych; oszczędność zużycia u odbiorców; wykorzystanie wód niższej jakości lub wód z oczyszczalni do celów gospodarczych; wdrożenie monitoringu jakości i zużycia wód w sieciach wodociągowych Zrównoważone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchnia ziemi Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz tekst jednolity) określa główne zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz poprawiania ich wartości użytkowej i rekultywacji. Podstawowe działania z zakresu ochrony powierzchni ziem i warunki korzystania z zasobów glebowych określają również: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 25, poz tekst jednolity); Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U Nr 167, poz. 1399); Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesiania (Dz. U Nr 73, poz. 764). Według art. 101 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz tekst jednolity) ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jej lepszej jakości, zwłaszcza przez: racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania, ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów, doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, jeśli nie są one dotrzymane, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 61

64 zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych. Zważając na postęp cywilizacyjny, rozwój technik i nowoczesnych technologii należy zadbać o odpowiednią eksploatację gleb. A w przypadku zdegradowania gleby zastosować odpowiednią rekultywację i zagospodarowanie gruntów w myśl art. 20 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U Nr 121, poz tekst jednolity). Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym powinno polegać na zagospodarowaniu gleb w sposób odpowiadający ich walorom przyrodniczym oraz klasie bonitacyjnej, a także dostosowaniu formy zagospodarowania oraz kierunków intensywności produkcji do naturalnego potencjału gleb. Istotne jest dbanie oz równoważone rolnictwo, które polega na stosowaniu metod przyjaznych środowisku, które umożliwiają ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko poprzez wprowadzenie integrowanej ochrony roślin oraz planu nawożenia, opartego na bilansie azotowym. Aby wspierać w Gminie rozwój zrównoważonego rolnictwa można wspierać modernizację gospodarstw, która ma na celu podniesienie jakości produkcji rolnej przy równoczesnym ograniczeniu negatywnych skutków dla środowiska, rozwój rolnictwa ekologicznego. Wśród działań mających chronić powierzchnię ziemi i gleby można wymienić również ograniczenie rozproszenia zabudowy, wymagającej rozbudowy dróg oraz niwelacji terenu, kontrole zabudowy na terenach podmokłych, stosowanie w miarę potrzeby wapnowania gleb w celu uzyskania odpowiedniego odczynu, stosowanie właściwych i terminowych zabiegów agrotechnicznych Zwiększanie lesistości gmin. Gospodarka leśna powinna być zgodna z Ustawą z dnia z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz.U Nr 157, poz. 1241), która dotyczy zasad zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych, zasad gospodarki leśnej w oparciu o Plany urządzania lasów. Ważnym jest również przestrzeganie zasad ujętych w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) w celu zachowania stabilności systemów, utrzymania procesów ekologicznych oraz zachowania różnorodności gatunkowej, ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów, właściwego stanu zasobów i składników przyrody. Istotne jest aby gospodarka leśna na obszarach należących do Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny oraz Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych była prowadzona zgodnie z zaleceniami dyrekcji tych parków. Także wykorzystanie terenów leśnych do celów rekreacyjnych powinno być pod kontrolą i z ustaleniami, które przeciwdziałałyby degradacji obszarów Ochrona powietrza atmosferycznego Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza jest oddziaływanie antropogeniczne z zakresu przemysłu, komunikacji drogowej i tzw. emisji niskiej. W przypadku emisji punktowej w dużej mierze WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 62

65 oprócz lokalnych czynników wpływ na zanieczyszczenie atmosfery ma napływ zanieczyszczeń z aglomeracji krakowskiej. Z kolei emisja spowodowana komunikacją drogową jest emisją o charakterze liniowym, gdzie zanieczyszczenia koncentrują się wzdłuż ciągów komunikacyjnych, osiągając największą koncentrację w niewielkiej odległości od nich. Zanieczyszczenia te pochodzą nie tylko ze spalania paliw, ale także w wyniku eksploatacji i ścierania nawierzchni jezdni, klocków hamulcowych i opon. Wynikiem ruchu komunikacyjnego emitowane są głównie zanieczyszczenia tlenków azotu, tlenków węgla i metali ciężkich. Na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia główna trasą transportową, gdzie może wystąpić większe nasilenie emisji zanieczyszczeń jest droga krajowa numer 94. Aby chronić przed emisją zanieczyszczeń komunikacyjnych pochodzących z pojazdów poruszających się po drodze powinny być wprowadzone nasadzenia pasów zieleni ochronnej, a lokalizacja nowej zabudowy powinna być w większej odległości od trasy komunikacyjnej. W związku ze zwiększającym się wciąż natężeniem ruchu drogowego przewiduje się wzrost liczby przejeżdżających pojazdów także na drogach niższych kategorii. Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia ze względu na obfitość terenów zielonych i walory krajobrazowe, a tym samym przez wzmożony ruch turystyczny wymaga realizacji inwestycji związanych z budową parkingów w celu uatrakcyjnienia gminy pod względem krajobrazowym i rekreacyjnym. Na stan nawierzchni drogi ma wpływ wciąż rosnący ruch samochodowy, a także tonaż przewożonych ładunków. Kiedy jezdnia posiada złą nawierzchnię, a tym samym nie jest przystosowana do przenoszenia znacznych obciążeń tworzą się koleiny i spękania na nawierzchni powodujące pogorszenie płynności ruchu pojazdów. Ograniczenie negatywnych wpływów oddziaływania drogi na środowisko oraz ilość emitowanych zanieczyszczeń do atmosfery (głównie tlenku węgla, tlenków azotu, węglowodorów, związków ołowiu oraz sadzy) może zostać osiągnięte poprzez modernizacje dróg na terenie gminy oraz odpowiednie zagospodarowanie pasów otaczających tereny komunikacyjne. Przemysłowe emitery zanieczyszczeń nie wpływają znacząco na stan aerosanitarny Gminy z uwagi na znikomą ich ilość na omawianym obszarze. Także emisja komunikacyjna, z uwagi na niewielki zasięg oddziaływania jakim są okolice szlaku komunikacyjnego nie wpływa w stopniu decydującym na jakość powietrza, stwarzając jednocześnie problem tylko w obszarach o gęstej zabudowie. Najistotniejszym problemem w przypadku zanieczyszczeń powietrza w Gminie jest oddziaływanie z zakresu emisji niskiej związane z indywidualnymi systemami grzewczymi i lokalnymi kotłowniami. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń z emisji niskiej powinno głównie odbywać się przez systematyczną ich likwidację i podłączanie indywidualnych kotłowni do sieci ciepłowniczej. Jednym ze sposobów zmniejszania stężeń zanieczyszczeń powstających na sutek spalania paliw stałych jest sukcesywna modernizacja istniejących, przestarzałych instalacji opalanych węglem na kotły wykorzystujące w procesach produkcji ciepła gaz ziemny lub olej opałowy charakteryzujące się znacznie mniejszą emisja szkodliwych produktów spalania, zwłaszcza zanieczyszczeń pyłowych. Spowoduje to również wyeliminowanie źródeł spalania niskiej jakości węgla, ale również spalanie w piecach domowych WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 63

66 odpadów plastikowych prowadzące do emisji specyficznych zanieczyszczeń powietrza. Wyeliminowanie wypalania traw oraz ograniczenie spalania śmieci zwłaszcza w piecach domowych powinno być jednym z priorytetów polityki ekologicznej gminy. Pożary traw stanowią bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa i jakości środowiska, a spalanie resztek na polach i w terenach posesji powoduje lokalnie znaczących ilości zanieczyszczeń oraz marnowanie zasobów środowiska. Z kolei w przypadku nowych emitorów zanieczyszczeń powietrza nie powinny być zlokalizowane w terenach o ograniczonym przewietrzaniu jak w dnach dolin czy zagłębiach terenowych oraz w obszarze otuliny Ojcowskiego Parku Narodowego. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego Gmina powinna podjąć działania dotyczące: ograniczenia emisji niskiej, ograniczenia oddziaływania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na mieszkańców oraz przeciwdziałanie potencjalnemu zagrożeniu pożarami lasów czy pól Rozwój odnawialnych źródeł energii Działaniom w zakresie zmniejszania energochłonności muszą towarzyszyć przedsięwzięcia zmniejszające sposób zaspokajania istniejących potrzeb energetycznych poprzez wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej energetycznych nośników odnawialnych, jak energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy. W ostatnim czasie coraz częstszym sposobem ograniczania emisji jest wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym regionu jest istotnym elementem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Wykorzystanie istniejących w regionie zasobów energii odnawialnej i zwiększanie ich potencjału sprzyja oszczędzaniu zasobów nieodnawialnych i wspomaga działanie na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców regionu. Ułatwia także osiągnięcie założonych celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń do powierza i ogranicza szkody w środowisku związane ze spalaniem paliw kopalnych. Według Strategii Rozwoju Gminy Jerzmanowice Przeginia wśród działań mających poprawić jakość powietrza i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii są inwestycje związane z rozwojem infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej. W związku z charakterem Gminy działania dążące do wykorzystywania energii odnawialnej opierać się mogą na energii słonecznej od postacią pasywnych systemów ogrzewania, przydomowych instalacji podgrzewania wody gospodarczej, hybrydowych systemów ogrzewania centralnego, w których kolektory słoneczne wspomagają pracę kotłów gazowych. Aby wprowadzić działanie w zakresie nowej technologii skutecznym byłoby zastosowanie instalacji niewielkich baterii, jeżeli skutkowałoby to rezygnacją z rozbudowy sieci energetycznych jak np. w przypadku domków letniskowych. Przewiduje się, że największy udział w produkcji czystej energii będzie miała energia pozyskiwana w WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 64

67 procesie spalania biomasy (słomy, drewna, roślin o dużej wydajności energetycznej). Spalanie wierzby czy topoli dla celów energetycznych przyczyni się do zmniejszenie emisji zanieczyszczeń jednocześnie pozwoli uzyskać wymagane limity w zakresie udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej. W Gminie Jerzmanowice - Przeginia nie zaleca się lokalizowania na obszarze elektrowni wiatrowych ze względu na wysokie walory krajobrazowe zwłaszcza w obszarze krajobrazu chronionego. W większym stopniu można rozważyć możliwość tworzenia małych elektrowni wodnych na potokach zwłaszcza a momencie gdyby zaistniało porozumienie z sąsiednimi gminami Krzeszowice i Wielka Wieś, dzięki czemu istniała boyu możliwość doboru najlepszej lokalizacji elektrowni w biegu strumienia, nie wpływającej równocześnie niekorzystnie na walory krajobrazowe. Jako, iż większość resztek roślinnych jest zagospodarowywana w gospodarstwach to wykorzystanie biomasy jako materiału opałowego należy utrzymać na ograniczonym poziomie Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Ochrona przed hałasem Należy podjąć działania zmierzające do: przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w budownictwie dróg i inżynierii ruchu drogowego, w tym: - należy rygorystycznie przestrzegać wypełniania zobowiązań inwestorów do budowy infrastruktury przeciwhałasowej (m. in. budowa ekranów) oraz wprowadzać normy ograniczające poziomy dźwięku emitowane przez pojazdy; - należy dążyć do poprawiania organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy; - rozpocząć budowę obwodnic; - dążyć do systematycznej poprawy stanu nawierzchni dróg; - promować i rozwijać alternatywne sposoby poruszania się. W tym celu należy zintensyfikować budowę ścieżek rowerowych; wyeliminowania z produkcji oraz stopniowe eliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej; zmniejszenia uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu, w tym np. poprzez: - budowę ekranów i przegród akustycznych; WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 65

68 - zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień; - stosowanie dźwiękochłonnych elewacji; - wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego ruchu; opracowania kompleksowego programu badań akustycznych oraz prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, tj. kładącego większy nacisk na problematykę hałasu, które to działania pozwolą na: - wiarygodną ocenę uciążliwości lub zagrożeń hałasem komunikacyjnym; - zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów położonych wzdłuż ciągów komunikacyjnych do odpowiednich stref akustycznych, co pozwoli na uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów; - programowanie przewidywanego poziomu hałasu i innych jego parametrów (w tym metodami numerycznymi), dobór metod i środków zmierzających do ograniczenia i utrzymania na możliwie niskim poziomie; - analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym, - określenie i ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania; - sporządzenie map akustycznych (dla dróg, linii kolejowych). rozwinięcia systemu monitoringu lokalnego, w tym prowadzenie monitoringu okresowego wybranych dróg i ulic miastach; prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem komunikacyjnym. Nie wszystkie z powyższych działań znajdują się w kompetencji gminy, gmina może jednak wywierać naciski na odpowiednie organy zarządzania, aby podjęte zostały działania zmierzające do ograniczenia na jej terenie uciążliwości związanej z hałasem. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 66

69 Ochrona przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Źródłem naturalnych pól elektromagnetycznych występujących w środowisku są między innymi ziemskie pole magnetyczne i elektryczne, pola związane z naturalną jonizacją powietrza i wyładowaniami atmosferycznymi. Gwałtowny rozwój techniki, a zwłaszcza urządzeń elektrycznych i elektronicznych spowodował pojawienie się pól elektromagnetycznych pochodzenia sztucznego (antropogenicznego). Źródłem antropogenicznego pola elektromagnetycznego, są w szczególności wszystkie instalacje elektryczne, a więc także instalacje elektryczne w budynkach oraz sprzęt gospodarstwa domowego. W związku z dalszym systematycznym rozwojem systemu stacji bazowych telefonii komórkowej, należy spodziewać się ze zwiększonej emisji promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Również rozwój budownictwa mieszkaniowego wymusza budowę nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, mających wpływ na wielkość zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym. Obecnie brak jest istotnych zagrożeń związanych z polem elektromagnetycznym. Również brak jest informacji, aby takie zagrożenia miały się pojawić w przyszłości. Ewentualne nowe istotne źródła pola elektromagnetycznego (w tym w szczególności na przykład nowe stacje bazowe telefonii komórkowej) nie będą stanowiły zagrożenia o ile zostaną zaprojektowane, zbudowane i będą eksploatowane zgodnie z obowiązującymi przepisami i dobrą praktyką inżynierską. W zakresie linii wysokiego napięcia istotne jest przestrzeganie pasów ochronnych przewidzianych w planach zagospodarowania przestrzennego, wyznaczonych wzdłuż tych linii Ochrona krajobrazu Ukształtowanie terenu Gminy Jerzmanowice - Przeginia oraz jego walory krajobrazowe sprawiają, że ochrona krajobrazu jest jednym z istotnych elementów ochrony jego środowiska naturalnego. Ochrona krajobrazu służyć może przede wszystkim zwiększeniu atrakcyjności turystycznej gminy, stanowi także element wymogów stawianych przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych i Ojcowski Park Narodowy. Ochronie krajobrazu mają służyć działania mające na celu ochronę walorów przyrodniczych i kulturowych gminy Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska Gmina współpracuje z innymi gminami w ramach związków międzygminnych: 1) Związek Gmin Jurajskich, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 67

70 2) Związek Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna i Sanki. Związek Gmin Jurajskich jest dobrowolnym stowarzyszeniem gmin z województwa małopolskiego i śląskiego, leżących na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej. Działa od końca 1991 r. Z.G.J. powstał nie tylko po to, aby pomagać gminom w promowaniu ich turystycznych terenów i obiektów, ale również, aby pokazywać Wyżynę Krakowsko - Częstochowską jako jednolity i spójny obszar turystyczny. Związek Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna i Sanki jest związkiem międzygminnym, którego członkami są gminy województwa małopolskiego: Alwernia, Czernichów, Jerzmanowice-Przeginia, Krzeszowice, Liszki, Zabierzów oraz Gmina Miejska Kraków. Celem Związku są działania zmierzające do likwidacji zagrożeń oraz utrzymania środowiska w stanie naturalnej czystości na obszarze zlewni Rudawy, Rudna i Sanki, poprzez realizację programu rozwoju infrastruktury technicznej, edukacje ekologiczną mieszkańców gmin członkowskich, rozwój infrastruktury turystycznej i promocji gmin oraz reprezentowanie interesów gmin wchodzących w skład Związku, wobec organów administracji rządowej i samorządowej oraz instytucji i organizacji krajowych i zagranicznych. 7. Strategia wdrożeniowa polityki ekologicznej gminy na lata Obszary priorytetowe Planowanie przestrzenne Według rozdziału 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pózn. zm.) jednym z podstawowych obowiązków gminy w zakresie ochrony środowiska jest właściwe zgodne z założeniami rozwoju zrównoważonego, gospodarowanie przestrzenią przy pomocy mechanizmów planistycznych i decyzji administracyjnych. Zgodność zainwestowania terenu z zapisami Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a także wydawanie decyzji na jego podstawie jest jednym z podstawowych zadań Gminy. Wykonywanie powyższych obowiązków zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 25, poz tekst jednolity) jest zadaniem ciągłym, a szczegółowe wymogi i uwarunkowania są zawarte w Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego Gminy Jerzmanowice Przeginia System kanalizacji i oczyszczania ścieków Gmina jest w trakcie realizacji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego pod nazwą "Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w latach ". Głównymi zadaniami na chwilę obecną jest budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 68

71 Szklary wraz z głównym kolektorem i kanalizacją części Jerzmanowic i Szklar oraz budowa II bloku oczyszczalni ścieków w miejscowości Żary i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Racławic, Przegini i Czubrowic Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę Na gminie spoczywa obowiązek ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych Zasady ochrony regulowane są odrębnymi przepisami. Zadaniem gminy jest zapewnienie wymaganego reżimu ochronnego terenów w trakcie sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego oraz w wydawanych pozwoleniach i decyzjach. W przypadku Gminy Jerzmanowice - Przeginia szczególną uwagę należy zwrócić na strefę ochrony ujęcia wody na Rudawie oraz na ochronę GZWP nr 326. W celu ochrony zasobów wód podziemnych dla GZWP powinny zostać sporządzone dokumentacje hydrogeologiczne zasobów dyspozycyjnych oraz wyznaczone strefy ochronne. W strefach ochronnych wód podziemnych, a szczególnie zbiorników retencyjnych, które służą do zaopatrzenia w wodę ludności, należy przestrzegać ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w strefach ochronnych ujęć wód powierzchniowych. Mając na uwadze poprawę stanu wód powierzchniowych, oprócz działań związanych z eliminacją zanieczyszczeń, należy uwzględnić także przedsięwzięcia poprawiające zdolność do samooczyszczania. W tym celu należy zadbać o właściwe zagospodarowanie terenów wzdłuż brzegów cieków wodnych poprzez ochronę istniejących naturalnych typów siedlisk (np. lasy łęgowe) oraz restytucję i właściwe kształtowanie pasów roślinności (np. trzciny). Ważnym aspektem ochrony wód jest zapobieganie ich zanieczyszczaniu przez rolnictwo. W praktyce polega to na odpowiednim przechowywaniu nawozów i środków ochrony roślin, uniemożliwiającym ich przedostanie się do wód oraz stosowaniem ich zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, jak również dbaniu o szczelność gnojowic i zbiorników na gnojówkę. Ochronie wód służyć będzie również eliminowanie odprowadzenia ścieków do gruntu i wód, budowa sieci kanalizacyjnej, wyposażenie obszaru w grupowe, lokalne i indywidualne oczyszczalnie ścieków Gospodarka odpadami Działania w tym zakresie mają na celu ograniczenie ilości odpadów trafiających na składowiska. Jednym z podstawowych zadań w zakresie gospodarki odpadami jest wprowadzanie na szeroką skalę selektywną zbiórkę odpadów: papieru, tektury, szkła, tworzyw sztucznych, metali, w celu recyklingu. Do odzysku kierowane być również powinny odpady wielkogabarytowe i budowlane. Kolejnym ważnym zadaniem jest edukacja ekologiczna prowadzona w szkołach już od najwcześniejszych lat. Należy WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 69

72 zlikwidować dzikie wysypiska odpadów zwłaszcza, te znajdujące się na obszarach chronionych oraz obszarach źródliskowych. Ważne jest również odpowiednie, np. rolnicze wykorzystanie osadów ściekowych powstających w oczyszczalni. Zagadnienia gospodarki odpadami zostały bardziej szczegółowo przedstawione w Planie Gospodarki Odpadami Gminy Jerzmanowice - Przeginia Zadania o charakterze ciągłym Ochrona zasobów przyrody Tereny i obiekty chronione Obszar Gminy zajmuje przede wszystkim część obszaru Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie oraz fragment Ojcowskiego Parku Narodowego wraz z otuliną, rezerwat przyrody Dolina Szklarki, a także 41 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Mają znajdować się tutaj również specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000: Dolinki Jurajskie PLH120005, Dolina Prądnika. Ważne jest aby na obszarach parku narodowego, otuliny, parku krajobrazowego dbać o właściwe prowadzenie prac rolnych i leśnych, co ma zapobiegać zanieczyszczeniu środowiska i ubożeniu ekosystemów, chronić wodę przed skażeniem, ograniczać emisję zanieczyszczeń do środowiska, a także zapobiegać nadmiernej, niekontrolowanej zabudowie. Gospodarowanie tymi obszarami powinno przebiegać zgodnie ze stosownymi przepisami prawnymi. Należy też zachować w odpowiednim stanie wszystkie siedliska chronionych gatunków zwierząt Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych Według planów Strategii rozwoju Gminy dzięki bogatym walorom turystycznym ma ona zyskać na atrakcyjności i rozwojowi ma ulec turystyka i rekreacja. W tej sytuacji ważne jest aby pamiętać o rewitalizacji zieleni na terenach zurbanizowanych i przedsięwziąć w tym kierunku odpowiednie działania i plany. W przypadku nowych inwestycji należy mobilizować przedsiębiorców do zagospodarowywania terenów inwestycji odpowiednią zielenią. Otoczenie zielenią obiektów turystycznych, gastronomicznych, handlowych czy usługowych zwiększy zyski. Należy także pamiętać o nasadzeniach zieleni wzdłuż szlaków komunikacyjnych, ponieważ ogranicza się emisję zanieczyszczeń do powietrza Tereny rolne Dbałość o tereny rolne na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia można uzyskać głównie poprzez edukację rolników, poprzez rozpowszechnianie przez Gminę wiedzy za pomocą materiałów informacyjnych o prawidłowych, proekologicznych metodach prowadzenia gospodarki rolnej, ograniczeniu stosowania nawozów sztucznych i zastępowania ich nawozami naturalnymi. Istotne jest WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 70

73 uświadamianie rolników o możliwości otrzymania dofinansowania np. w ramach Programu Rolnośrodowiskowego przy działalności rolniczej w oparciu o zasady rolnictwa ekologicznego. Zalecana jest również kontrola Straży Pożarnej przeciwdziałająca wypalaniu traw Gospodarka leśna W zakresie gospodarki leśnej ważne jest aby realizować zrównoważoną gospodarkę leśną z uwzględnienie: zachowania lasów i ich korzystnego wpływu na szeroko pojęte środowisko, warunki życia człowieka i równowagę przyrodniczą, ochrony lasów z uwzględnieniem zachowania różnorodności biologicznej i leśnych zasobów genowych, ochrony gleb oraz wód powierzchniowych i głębinowych, produkcji drewna oraz użytków niedrzewnych. Powinno się przestrzegać zasad gospodarki leśnej, która obejmuje: powszechną ochronę lasów, trwałość ich utrzymania, ciągłość i zrównoważone wykorzystywanie wszystkich funkcji lasów, powiększanie zasobów leśnych. Zachowanie lasów opiera się o zapisy z Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz tekst jednolity), które ograniczają wykorzystywanie gruntów leśnych na cele nieleśne. Wszystkie cele i zasady prowadzenia gospodarki leśnej uwzględniane są przy opracowywaniu dla poszczególnych Nadleśnictw planów urządzenia lasów obejmujących okresy 10-letnie. Wzbogacanie składu gatunkowego drzewostanów, realizowanego w ramach zalesień i odnowień, a także poprawki i uzupełnianie w uprawach leśnych przez dolesianie luk są działaniami profilaktycznymi służącymi ochronie i stabilności ekosystemów leśnych. W tym zakresie należy dążyć do zwiększenia lesistości w obszarach źródliskowych, prowadzić dolesienia w zakresie korytarzy ekologicznych łączących istniejące kompleksy leśne Rozwój turystyki i rekreacji Położenie Gminy Jerzmanowice Przeginia, zarówno jeśli chodzi o odległość od aglomeracji krakowskiej i śląskiej, jak i urozmaicenie oraz unikatowość krajobrazu przyrodniczego, jest niezwykle korzystna dla rozwoju rozmaitych form rekreacji i turystyki. Zwłaszcza rekreacja rozumiana szeroko jako sport, hobby czy uprawianie sztuki oraz turystyka jednodniowa, ewentualnie weekendowa mają możliwość szczególnego rozwoju. Może to stanowić całoroczne źródło dochodu dla mieszkańców Gminy. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 71

74 Dzięki ukierunkowaniu działań na rożne grup turystów zorganizowanych i indywidualnych, w szczególności z Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Warto w tym kierunku stworzyć szereg rozmaitych produktów turystycznych sezonowych, głównych i całorocznych. Aby osiągnąć taki stopień rozwoju turystyki Gmina określa w Strategii Rozwoju działania takie jak: opracowanie i stworzenie systemu ścieżek rowerowych wraz z zapleczem (parkingi, serwis i wypożyczalnia sprzętu, zaplecze gastronomiczne, oznakowanie i przygotowanie tras, organizacja impresy cyklicznej in., Stworzenie Całorocznego Centrum Wspinaczkowego, Pracowni Drewna w Gminnym Ośrodku Kultury i Wirtualnej Galerii Rzeźby, stworzenie prehistorycznego szlaku tematycznego i inne. Należy też zauważyć, że w interesie Gminy będzie leżało, aby potencjalne inwestycje w zakresie turystyki i rekreacji realizowane były przy zastosowaniu najwyższych standardów w zakresie oddziaływania na środowisko. Podstawową rolą Gminy powinno być zapewnienie promocji wartości środowiskowych oraz oferty turystycznio-rekreacyjnej, poprzez uczestnictwo w projektach regionalnych, budowę aktywnego serwisu internetowego, wspieranie akcji edukacji ekologicznej, druk materiałów informacyjnych Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Na obszarze gminy nie występują zakłady produkcyjne powodujące znaczące zagrożenie chemiczne i biologiczne, poza stacjami paliw. Stacje te powinny posiadać odpowiednie zabezpieczenia umożliwiające ochronę środowiska gruntowo - wodnego na wypadek wycieku substancji ropopochodnych. W wyniku zaistnienie zagrożenia niezbędna jest interwencja Straży Pożarnej. Jedynym czynnikiem zagrożenia może być transport drogowy - transport substancji niebezpiecznych (np. paliw, środków ochrony roślin), zwłaszcza drogą krajową nr 94. W wyniku wystąpienia takiego zagrożenia konieczne jest opracowanie, przy współpracy Straży Pożarnej, programu działania oraz systemu ostrzegania lub ewentualnej ewakuacji Poważne awarie i klęski żywiołowe Poważne awarie przemysłowe Na terenie gminy nie działają zakłady przemysłowe, których charakter stwarzają poważane zagrożenie w związku z wystąpieniem awarii. Jednak obowiązkiem gminy jest egzekwowanie przepisów bezpieczeństwa w wydawanych decyzjach, oraz przykładanie szczególnej wagi do zapewnienia sprawnej łączności oraz dostępności terenu w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 72

75 Zagrożenie pożarowe Jednym z największych zagrożeń, jest zagrożenie pożaru lasów. Ochrona przeciwpożarowa wchodzi w zakres obowiązków służb leśnych. Należy kontynuować współpracę w tym zakresie. Ważnym zadaniem gminy z tego zakresu jest przeciwdziałanie wypalaniu traw oraz resztek upraw na polach. Zadanie łączy w sobie elementy egzekucji przepisów prawa. Potrzebny jest również nacisk na edukacje w tym zakresie oraz pielęgnacja zieleni. Większość działań prewencyjnych ogranicza się do właściwego wykonywania prawa oraz przykładania odpowiedniej wagi do problemu w ramach codziennej pracy. Przy realizacji tego zadania konieczna jest współpraca z Ochotniczą Strażą Pożarną Ochrona przeciwpowodziowa Na obszarze gminy występuje niewielkie zagrożenie związane z powodzią, z uwagi na charakter podłoża, którym są w większości krasowiejące skały o bardzo dużej pojemności wodnej. Jednym z priorytetów polityki ekologicznej kraju jest zwiększanie retencji, odbudowa lasów, zadrzewień i uprawy spowalniające odpływ powierzchniowy. Na terenie gminy przy wyznaczaniu terenów budowlanych należy uwzględnić uwarunkowania wynikające z zagrożenia powodziowego oraz zagrożenia osuwiskami w przypadku długotrwałych deszczy. Nie należy lokować na terenach zagrożonych zalaniem obiektów i instalacji związanych z wykorzystaniem lub magazynowaniem substancji niebezpiecznych Powiązania z programami regionalnymi Program ochrony środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia uwzględnia zapisy programów i strategii wyższego szczebla w zakresie, w jakim dotyczą obszaru gminy. W szczególności uwzględniono zadania wynikające z "Programu ochrony środowiska Powiatu Krakowskiego" Program ochrony środowiska powiatu krakowskiego Zapisy niniejszej tabeli stanowią kanwę do opracowania gminnego programu ochrony środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia. W poniższej tabeli przedstawiono harmonogram kierunków działań zawartych w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 73

76 Tabela 18. Harmonogram kierunków działań zawartych w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania Wykorzystanie zapisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. jako skutecznego narzędzia planistycznego dla ugruntowania i przestrzegania ochrony różnorodności przyrodniczej na terenie powiatu. Zadanie ciągłe Starostwo Gminy Województwo Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW Ochrona przyrody i krajobrazu Nadzorowanie i egzekwowanie skuteczności wdrażania w skali powiatu, instrumentów służących ekologizacji gospodarki rolnej, szczególnie odnośnie programów rolnośrodowiskowych. Inicjowanie i koordynowanie przyrodniczych prac inwentaryzacyjnych w środowisku przyrodniczym powiatu, dla określenia oceny stanu przyrody i jej elementów oraz rozpoznania zagrożeń różnorodności biologicznej terenu. Zadanie ciągłe 2010 Starostwo Gminy Starostwo Gminy Województwo Starostwo Województwo Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe PRZYRODY Dbałość o zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarskich jako formy gwarancji ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych powiatu. Zadanie ciągłe Starostwo Gminy Województwo Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Inicjowanie i kierunkowanie działań celem zapewnienia ochrony i racjonalnego gospodarowania różnorodnością Zadanie ciągłe Starostwo Gminy Województwo Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 74

77 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania przyrodniczą na terenie powiatu, niezależnie od stopnia intensywności uzytkowania obszaru. pomocowe Sprzyjanie utrzymywaniu urozmaiconego krajobrazu rolniczego dla zachowania lub przywrócenia równowagi przyrodniczej w produkcji rolniczej terenu, z preferowaniem rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego. Zadanie ciągłe Starostwo Gminy Województwo Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Kontynuowanie działań dla ochrony różnorodności biologicznej Ojcowskiego Parku Narodowego. Zadanie ciągłe Gminy + Dyrekcja OPN Dyrekcja OPN Województwo budżet centralny, środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Wielokierunkowe wspieranie przebudowy drzewostanów leśnych zmienionych lub uszkodzonych przez oddziaływanie przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, a także przebudowy lasów rosnących obecnie na niewłaściwych siedliskach w sposób dostosowujący drzewostany do właściwych siedlisk. Zadanie ciągłe Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Naczelna Dyrekcja Lasów Państwowych centralne środki budżetowe Prace organizacyjne i merytoryczne dla zapewnienia wyznaczenia w planach zagospodarowania przestrzennego granicy rolno Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Naczelna Dyrekcja Lasów Państwowych centralne środki budżetowe WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 75

78 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania leśnej, ze wskazaniem terenów wyłączonych z użytkowania rolniczego dla ich wykorzystania celem poszerzenia zakresu i intensyfikacji zalesień, zgodnie z planami krajowymi. + Starostwo + Województwo + środki województwa Inicjowanie szczegółowych programów dalszego zwiększania lesistości powiatu, z równoczesnym nasileniem udziału w edukacji społeczeństwa odnośnie świadomości konieczności zachowania różnorodności biologicznej w lasach. zadanie ciągłe Starostwo Gminy Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych środki własne jednostek realizujących i centralne środki budżetowe Konsultowanie programów wdrażania zasad i sposobów ochrony i zagospodarowania lasów o charakterze naturalnym lub częściowo naturalnym, dla utrzymania cennej wielofunkcyjności drzewostanów i poprawy ich zdrowotności zadanie ciągłe Starostwo Gminy Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych środki własne jednostek realizujących Oddziaływanie społeczne i administracyjne w kierunku poprawy stanu i produkcyjności lasów stanowiących własność prywatną. zadanie ciągłe Starostwo Gminy Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych środki własne jednostek realizujących Ochrona gleb Kontrola przestrzegania zasad preferowania na terenach chronionych w powiecie, produkcji rolnej, zgodnej z prawem o rolnictwie ekologicznym. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących Opracowanie i kontrola realizacji powiatowego programu rekultywacji i zalesiania zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 76

79 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania zdegradowanych gleb na obszarach użytkowanych rolniczo. realizujących + środki pomocowe Realizacja programu likwidacji oraz sukcesywnej, kompleksowej rekultywacji zinwentaryzowanych mogilników i starych składowisk, wraz z ich zadrzewianiem i zakrzewianiem Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących + środki pomocowe Uzupełnianie banku danych środowiskowych, wynikami z monitoringu gleb, informacjami o stanie zanieczyszczenia gleb pochodzącymi ze wszystkich dostępnych źródeł informacji. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących Inicjowanie działań edukacyjnych społeczeństwa odnośnie możliwości eksploatacji gleb, przy zagwarantowaniu zachowania ich wartości biologicznej i potencjału produkcyjnego. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących Bieżąca kontrola efektów i postępów w identyfikacji i realizacji prac rekultywacyjnych terenów zdegradowanych, szczególnie terenów poprzemysłowych. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących Inicjowanie działań dla wskazania i wdrożenia mechanizmów sprzyjających ponownemu włączeniu terenów poprzemysłowych do dalszego użytkowania gospodarczego. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki własne przedsiębiorstw, WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 77

80 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania środki pomocowe Wypracowanie spójnego działania dla wprowadzania i upowszechniania w rolnictwie sposobów produkcji rolniczej, zgodnej z ustawą o rolnictwie ekologicznym. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących Stosowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Ochrona wód podziemnych i zasobów kopalin Ograniczanie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę do picia oraz na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych. zadanie ciągłe zakłady przemysłowe Województwo Starostwo WIOŚ środki własne zakładów przemysłowych, kredyty, środki pomocowe Monitorowanie stanu ilościowego i jakościowego głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) oraz ich ochrona przed negatywnymi skutkami aktualnej i przyszłej działalności gospodarczej prowadzonej na powierzchni oraz przed drenującym wpływem kopalń rud cynku i ołowiu związanych z rejonem Olkusza. zadanie ciągłe WIOŚ RZGW zakłady przemysłowe Województwo Starostwo środki budżetowe województwa i powiatu, środki pomocowe środki własne zakładów WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 78

81 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania Ograniczanie zużycia wody z ujęć podziemnych, szczególnie w odniesieniu do zakładów przemysłowych. zadanie ciągłe zakłady przemysłowe Województwo Starostwo środki własne zakładów przemysłowych, dotacje, kredyty Poszukiwanie efektywnych ekologicznie i ekonomicznie substytutów kopalin np. popiołów i żużli jako wypełniaczy w budownictwie Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Zwiększenie skuteczności ochrony zasobów wód podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników tych wód przed ich ilościową i jakościową degradacją RZGW Województwo RZGW WIOŚ Województwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin poprzez ulepszanie i skuteczne egzekwowanie zasad postępowania wynikających z obowiązujących przepisów. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, Zmniejszenie materiałochłonn ości, Zwiększenie masy odpadów, które podlegać będą procesom recyklingu, szczególnie pojazdów wycofanych z eksploatacji (w ramach implementacji dyrektywy 2000/53/WE Unii zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 79

82 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Europejskiej). pomocowe, FOŚiGW Stosowanie zamkniętych obiegów wody, generalne zmniejszenie jednostkowego zużycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do aktualnego stanu. zadanie ciągłe zakłady przemysłowe, Gminy Starostwo środki własne zakładów, dotacje, kredyty wodochłonności, energochłonnośc i i odpadowości gospodarki Poprawa parametrów energetycznych budynków przez realizację termorenowacji właściciele i zarządcy budynków Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje gmin, kredyty Stosowanie indywidualnych liczników ciepła. zadanie ciągłe właściciele i zarządcy budynków Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje gmin, kredyty Wykorzystanie energii odnawialnej Promowanie budowy przez inwestorów prywatnych i publicznych instalacji wykorzystujących biopaliwa głównie drewno odpadowe, słomę, rzepak i wierzbę energetyczną. zadanie ciągłe właściciele i zarządcy budynków + zakłady przemysłowe Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje gmin, kredyty Intensyfikowanie działań na rzecz wykorzystania zadanie właściciele Starostwo środki własne WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 80

83 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania źródeł energii odnawialnej, w tym energii wiatrowej. ciągłe i zarządcy budynków + zakłady przemysłowe jednostek realizujących, dotacje gmin, kredyty Budowa obiektów małej retencji właściciele cieków, RZGW, Województwo RZGW Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Zwiększanie naturalnej retencji zlewniowej. Prawidłowe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych i terenów zalewowych. zadanie ciągłe zadanie ciągłe Gminy RZGW Gminy Starostwo RZGW Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, dotacje, FOŚiGW Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów przeciwpowodziowych i systemów melioracji. zadanie ciągłe właściciele cieków, RZGW, Województwo RZGW Starostwo środki własne i budżetowe, środki pomocowe, FOŚiGW WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 81

84 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Poprawa jakości wód, w pierwszym rzędzie wód powierzchniowyc h Zintensyfikowanie rozbudowy zbiorczej kanalizacji sanitarnej we wszystkich gminach w powiecie, a w pierwszym rzędzie w aglomeracjach o RLM 1 >2000. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Budowa oczyszczalni ścieków w większości gmin w powiecie, a w pierwszym rzędzie w aglomeracjach o RLM >2000. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Optymalizacja wykorzystania (dociążenie) istniejących oczyszczalni ścieków. Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Realizacja kanalizacji deszczowej na terenach o znacznym zanieczyszczeniu wód bądź zagrożonych potencjalnym ich Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, 1 Równoważna Liczba Mieszkańców. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 82

85 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania zanieczyszczeniem. środki pomocowe, FOŚiGW Preferowanie systemów indywidualnych lub innych zapewniających ochronę środowiska na terenach gdzie budowa systemów kanalizacyjnych jest nieopłacalna lub trudna ze względów technicznych. Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Modernizacje i rozbudowy oczyszczalni ścieków przemysłowych w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych dla środowiska wodnego. zadanie ciągłe zakłady przemysłowe Gminy Starostwo środki własne zakładów przemysłowych, środki pomocowe Wdrożenie programów działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe Opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia i wody w kąpieliskach. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, środki WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 83

86 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania pomocowe Modernizacje stacji uzdatniania wody, głównie stacji pobierających wody powierzchniowe dla potrzeb wodociągów zbiorowych Gminy Starostwo Województwo środki własne jednostek realizujących, dotacje, kredyty, środki pomocowe Budowa systemu monitorowania jakości wody dostarczanej przez wodociągi, stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód na bazie laboratoriów zakładowych przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. zadanie ciągłe Województwo Gminy WIOŚ WIOŚ WIS środki własne jednostek realizujących, środki pomocowe, FOŚiGW Wspieranie działań lokalnych w zakresie ochrony wód oraz zapewnienie ochrony ujęć wody poprzez przestrzeganie zakazów, nakazów i ograniczeń w obrębie ustanowionych stref ochronnych. zadanie ciągłe Gminy Starostwo środki własne jednostek realizujących, dotacje Włączenie pozwoleń na korzystanie z wód w system zintegrowanych pozwoleń na korzystanie ze środowiska. zadanie ciągłe zakłady przemysłowe Województwo Starostwo środki własne zakładów przemysłowych Przebudowa Zwiększenie efektywności odbioru odpadów z zadanie Gminy Starostwo środki własne WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 84

87 Cele główne Cele operacyjne systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca gospodarstw wiejskich. ciągłe gmin Powszechne wdrożenie i poprawa funkcjonowania systemu selektywnego zbierania odpadów nadających się do ponownego wykorzystania oraz zawierających substancje niebezpieczne. zadanie ciągłe Gminy Starostwo Źródła finansowania środki własne gmin i starostwa Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza Ograniczanie uciążliwości zanieczyszczeń powietrza z indywidualnej emisji gospodarstw domowych i rolnictwa (tzw. niska emisja) na drodze m.in. wprowadzania ogrzewania zdalaczynnego w zabudowie zwartej, zmianie nośników energii z węglowych na bardziej ekologiczne, rozbudowy sieci gazowych. zadanie ciągłe do 2010 właściciele i zarządcy budynków i obiektów użyteczności publicznej Starostwo Gminy środki własne inwestorów, kredyty i dotacje, FOŚiGW oraz PFOŚiGW Wspieranie działań intensyfikujących wykorzystanie energii odnawialnej lub ograniczających zużycie energii i globalną emisję zanieczyszczeń powietrza. zadanie ciągłe do 2010 właściciele budynków, podmioty gospodarcze, Gminy Starostwo Gminy środki własne, środki pomocowe, kredyty, dotacje, Eko-fundusz Redukcje zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych w obszarach gęstej zabudowy poprzez budowę obwodnic; Skawiny, Słomnik, Zabierzowa, Kocmyrzowa, Liszek, Zielonek; zmiany organizacji ruchu drogowego. zadanie ciągłe do 2010 GDDiA Wojewoda Wojewoda środki pomocowe i własne WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 85

88 Cele główne Cele operacyjne Kierunki działań Lata realizacji Jednostka realizująca Jednostka koordynująca Źródła finansowania Uruchomienie jednolitego systemu bilansowania i weryfikacji ładunków zanieczyszczeń objętych m.in. zobowiązaniami, ocenami PMŚ i zadaniami lokalnych i wojewódzkich programów ochrony powietrza i powiązania systemu ze sferą decyzyjną (pozwolenia zintegrowane i decyzje o dopuszczalnej emisji) Wojewoda Starosta Wojewoda Starosta kredyty i dotacje WFOŚiGW Zmniejszenie uciążliwości hałasu Realizacja zabezpieczeń akustycznych środowiska wynikająca z działań doraźnych w oparciu o wykonywane pomiary akustyczne. Modyfikacja, rozszerzenie i utrzymywane systemu zbierania danych nt. stanu klimatu akustycznego, zgodnego ze znowelizowanymi uregulowaniami prawnymi w kraju oraz wymaganiami Unii Europejskiej i OECD. zadanie ciągłe zarządcy dróg zarządcy dróg Starostwo 2010 WIOŚ Województwo środki Generalnej Dyrekcji Dróg, środki wojewody, środki pomocowe środki własne jednostek realizujących + środki pomocowe Wyeliminowanie z produkcji środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej oraz stopniowe eliminowanie z użytkowania tych urządzeń producenci WIOŚ środki własne producentów WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 86

89 8. Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań przewidzianych do realizacji. Tabela 19. Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań przewidzianych do realizacji. Lp. Zadanie Przewidywane nakłady w latach Źródła finansowania Oczyszczalnia ścieków w Paczółtowicach Żarach,kolektor ściekowy Przeginia - Paczółtowice - Żary i kolektor Jerzmanowice Kolonia Czołowa Gotkowice, Przeginia: 1) r. Oczyszczalnia, 2) kanalizacja 2011r. -etap 3) kanalizacja 2014r. Oczyszczalnia ścieków w Jerzmanowicach i Szklarach oraz kanalizacja wsi Jerzmanowice, Szklary, Sąspów Łazy Zmniejszenie wielkości strat wody na sieci wodociągowej do wielkości rzędu 10-15% Gospodarka wodno - ściekowa ,00 (cała kwota 2010 r. -oczyszczalnia) ,00 kanalizacja 1) ,00 (oczyszczalnia) 2) ,00 (kanalizacja) 3) Wydatki na przygotowanie inwestycji , r. Inwestycje drogowe , ,00 kanalizacja 1. Budowa chodnika w Szklarach , , WFOŚiGW, PROW, środki własne gminy WFOŚiGW, MRPO środki własne gminy Środki własne zakładu budżetowego gminy Zarząd Dróg Powiatu Krakowskiego, środki własne WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 87

90 Lp. Zadanie Przewidywane nakłady w latach Źródła finansowania 2. Budowa chodnika w Racławicach , , Budowa mostu w Racławicach , , Budowa mostu w Czubrowicach , , Budowa chodnika w Gotkowicach , , Budowa drogi " Na Spławach" w Przegini , , Zakup samochodu pożarniczego dla OSP Przeginia Ochrona przeciwpożarowa , gminy Zarząd Dróg Powiatu Krakowskiego, środki własne gminy środki własne gminy środki własne gminy środki własne gminy środki własne gminy środki własne gminy, OSP w Przegini WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 88

91 9. Monitoring realizacji programu Monitoring Programu będzie miał na celu ciągłą kontrolę wdrażania i realizacji Programu Ochrony Środowiska w czasie jego obowiązywania. Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań; Określenia stopnia realizacji przyjętych celów; Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem; Analizy przyczyn tych rozbieżności. Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania poszczególnych projektów programu i jego zgodności z postawionymi celami. Istotą monitorowania jest wyciąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało zrobione, a także modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładany cel w przyszłości. Wskaźniki efektywności Programu Wskaźniki efektywności Programu, według których będzie oceniana realizacja Programu przedstawiono w tabeli poniżej, lista ta może być sukcesywnie uzupełniana wg nowych potrzeb. Tabela 20. Wskaźniki efektywności Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia L.p. Wskaźnik Jednostka OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 1. Klasa strefy Gminy Jerzmanowice - Przeginia brak 2. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Mg/rok Oczekiwany trend zmian w wyniku realizacji POŚ do 2016 r. 3. Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Mg/rok OCHRONY ZASOBÓW WODNYCH I GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 4. Długość sieci wodociągowej km 5. Ilość mieszkańców podłączonych do sieci wodociągowej % 6. Długość sieci kanalizacyjnej km 7. Ilość mieszkańców podłączonych do sieci kanalizacyjnej % WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 89

92 8. Klasa jakości wód rzek 9. Stopień zanieczyszczenia gleby węglowodorami ropopochodnymi klasa III OCHRONY PRZYRODY I TERENÓW ZIELENI Obszary i obiekty objęte ochroną prawną b.d. 10. Parki krajobrazowe ha 11. Rezerwaty przyrody ha 12. Pomniki przyrody sztuki Tereny zieleni miejskiej 13. Parki ha 14. Zieleń przyuliczna ha Lasy 15. Powierzchnia lasów ha OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI Stopień zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi (łącznie) OCHRONA PRZED HAŁASEM Ilość ludności narażonej na ponadnormatywny hałas dzień/noc Ilość podmiotów gospodarczych nie spełniających wymagań w zakresie emisji w ogólnej liczbie kontrolowanych klasa [liczba narażonych osób] [szt.] OCHRONA PRZED NATURALNYMI ZAGROŻENIAMI ŚRODOWISKA Liczba punktów w mieście zagrożona ruchami masowymi [szt.] 20. Długość wałów przeciwpowodziowych [km] 21. Liczba zbiorników retencyjnych [szt.] 22. OCHRONA PRZED ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Liczba miejsc na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych z wyszczególnieniem : a)terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową b) miejsc dostępnych dla ludzi [szt.] WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 90

93 9.1. Zarządzanie programem Realizacja zrównoważonego rozwoju dokonywana jest według zasad zawartych w Polityce Ekologicznej Państwa. Polityka ekologiczna na szczeblu regionalnym i lokalnym jest i będzie realizowana za pomocą różnych instrumentów: prawnych, finansowych, społecznych. Instrumenty prawne: Do instrumentów prawnych należą: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, - pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, oraz przyjmowanie zgłoszeń instalacji nie wymagających pozwoleń, - pozwolenia na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, - pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zatwierdzanie programu i przyjmowanie informacji, - zezwolenia na odzysk, unieszkodliwianie, zbiórkę i transport odpadów, - pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska, - pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, - pozwolenia zintegrowane, - koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych, - procedury oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami i uciążliwościami podzielono pomiędzy wojewodę i starostę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciążliwości danego podmiotu. Starosta jest właściwy we wszystkich sprawach dotyczących obiektów i zakładów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany. Lista takich przedsięwzięć ustalona została rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Poprzez system pozwoleń można bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska realizowaną w zakładach przemysłowych. Dla zakładów tych korzystniej będzie realizować ochronę środowiska poprzez systemy zarządzania środowiskiem. Szczególnym instrumentem prawnym jest pomiar stanu środowiska określany mianem monitoringu. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 91

94 Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów informacyjnych, jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyniąc je instrumentem o znaczeniu prawnym. Instrumenty finansowe: Do instrumentów finansowych należą: - opłaty za korzystanie ze środowiska są ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów, - administracyjne kary pieniężne, - odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, - kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, - opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin. Celem polityki gminy jest osiągnięcie takiej sytuacji, kiedy wszystkie podmioty gospodarcze będą spełniały warunki określone w pozwoleniach. Instrumenty społeczne Wśród instrumentów społecznych wyróżnić należy współdziałanie. Ważnym elementem skutecznego zarządzania realizującego zasady zrównoważonego rozwoju są uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne. Do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw, podejmowane są różnorodne działania w postaci rzetelnego i przystępnego przekazywania wiedzy o stanie środowiska. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. Tradycyjne instrumenty, takie jak pozwolenia oraz system opłat i kar nie spełnią całego zakresu celów i zadań wyznaczonych przez władze gminy. Z tego też względu rozpoczną się negocjacje z grupami zadaniowymi, które będą brały udział we wdrażaniu programu. Każda grupa zadaniowa ponosi odpowiedzialność w zapewnieniu czystego środowiska, zapobieganiu problemom i ukierunkowaniu przyszłego rozwoju. Mieszkańcy gminy będą informowani o zadaniach poprzez prasę, biuletyny, czy też poprzez środki pośrednie, takie jak pozarządowe organizacje ekologiczne. Głównym wykonawcą Programu Ochrony Środowiska Gminy Jerzmanowice - Przeginia i podmiotem zarządzającym jego realizacją, jak również pełniącym funkcje kontrolne jest samorząd gminny. Dysponuje on kompetencjami w zakresie ustalania strategii rozwoju gminy, tworzenia polityki WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 92

95 przestrzennej w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, gospodarki wodno - ściekowej, gospodarki odpadami,gospodarki zielenią. Bezpośrednie zarządzanie programem realizowane przez odpowiednie służby samorządu gminnego polegać będzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu. Innymi uczestnikami programu (podmiotami realizującymi zadania) są: Gminny Fundusz Ochrony Środowiska, a także fundusze wyższego szczebla (powiatowy, wojewódzki), posiadające instrumenty finansowe na realizację zadań programu, podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program. Wszyscy uczestnicy programu są zobowiązani do współpracy w realizacji programu, do solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania słabszych partnerów. Poza uczestnikami programu istnieje również szereg instytucji i organizacji, z którymi władze gminne będą współpracować przy realizacji programu, takich jak: Władze Powiatu Krakowskiego Małopolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Krakowie, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Dyrekcja Ojcowskiego Parku Narodowego Dyrekcja Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych - Okręg Południowo - Wschodni, Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej oraz Zrzeszenie Przewoźników, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa Stowarzyszenia Kwater Agroturystycznych Małopolska Izba Rolnicza Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze Szkoły podstawowe i średnie Parafie rzymskokatolickie Ochotnicza Straż Pożarna Zarządzanie środowiskiem odbywa się na poziomach wojewódzkim powiatowym oraz gminnym i WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 93

96 obejmuje działania podejmowane w skali województwa, powiatu i gminy. Działania na rzecz środowiska podejmowane są także przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Kierują się one głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się poprzez: - dotrzymywanie wymagań zawartych w pozwoleniach emisyjnych, - porządkowanie i modernizację technologii, - eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, - instalowanie urządzeń ochrony środowiska, - stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie przepisów prawa mają na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, instalowanie urządzeń ochrony środowiska Dostęp do informacji W dniu 25 czerwca 1998 roku w Aarhus w Danii w czasie IV Paneuropejskiej konferencji Ministrów Ochrony Środowiska podpisano konwencję o dostępie do Informacji, udziale społeczeństwa w Podejmowaniu decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Konwencja powstała w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ, podpisała ją w Aarhus 35 krajów (w tym Polska) oraz Wspólnota Europejska. Konwencja reguluje trzy podstawowe dla uspołecznienia kwestie (tzw. triada Konwencji): Dostęp do informacji; Udział w procesach decyzyjnych; Dostęp do wymiaru sprawiedliwości, czyli możliwość egzekwowania przepisów przez społeczeństwo. W polskim systemie prawnym wolność i prawo do informacji regulowane są przez Konstytucję, ratyfikowane umowy między narodowe, ustawy i rozporządzenia. Polski system prawny oparty jest na wynikającej z art. 8 i art. 87 zasadzie pierwszeństwa Konstytucji. Wszelkie akty prawne muszą być zgodne z normami konstytucyjnymi określającymi treść praw jednostki. Dotyczy to również prawa dostępu do informacji i wolności informacji. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 94

97 Zasady dostępu do informacji regulowane są zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pz). Ustawa powyższa stanowi implementację na grunt prawa krajowego Dyrektywy UE 90/313/EWG w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku oraz Dyrektywy 97/11/WE w sprawie sposobów, zasad i warunków wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko. Ponadto zgodnie z art. 61 Konstytucji RP, "obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne". Podstawową regulacją prawną ustawodawstwa wydaną dla realizacji konstytucyjnego prawa z art. 61 jest ustawa z 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U Nr 112 poz z pz). Realizacja powyższego prawa wymaga udostępnienia informacji o wykonywanych ocenach oddziaływania na środowisko oraz planach, programach i strategiach dotyczących zagadnień kształtowania i ochrony środowiska Wymagane jest również prowadzenie banku danych decyzji administracyjnych wynikających z kompetencji określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska oraz Ustawie o odpadach. Bazę danych prowadzić będzie Starostwo Powiatowe. Gmina będzie zobowiązana do przekazywania informacji o wydawanych decyzjach. Dodatkowo zapisy prawa ochrony środowiska przewidują utworzenie ogólnie dostępnego (również poprzez internet) rejestru dokumentów uchwalonych przez Radę Gminy w zakresie polityki ekologicznej, oddziaływania na środowisko i projektów mogących znacząco wpłynąć na środowisko. Konieczne jest też zapewnienie możliwości komunikowania się władz lokalnych ze społeczeństwem, udzielania odpowiedzi na uwagi czy zapytania dotyczące zarówno stanu środowiska, jak i stopnia realizacji programu ochrony środowiska Edukacja ekologiczna mieszkańców Edukacja ekologiczna powinna być formą dialogu pomiędzy samorządem gminnym, który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami, a mieszkańcami gminy w celu zintegrowania obu stron na rzecz ochrony środowiska. W procesie edukacji ekologicznej uwzględnić należy przede wszystkim następujące grupy społeczne:. pracowników samorządowych gminy;. przedstawicieli środowiska opiniotwórczego (np. nauczycieli);. przedstawicieli firm i przedsiębiorstw;. dzieci i młodzież. Edukacja ekologiczna w szkolnictwie Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży jest ważnym zadaniem realizowanym WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 95

98 w tak zwanym formalnym systemie kształcenia obejmującym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Rozporządzenie MEN z dnia 02 września 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.2008 Nr. 159, poz. 992) ustala kwestie dotyczące podstawy programowej kształcenia ogólnego określa podstawowe zadania szkoły w zakresie nauczania, umiejętności i pracy wychowawczej uwzględniając w nich działania mające na celu wzrost świadomości ekologicznej uczniów. Rozporządzenie to obok przedmiotów i bloków przedmiotowych wprowadza również realizacje ścieżki między przedmiotowej. Jedną ze ścieżek interdyscyplinarnych jest edukacja ekologiczna. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej właściwa realizacja zależy przede wszystkim od zaangażowania nauczycieli, od ich znajomości najważniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska gminy. Ważnym zadaniem jest wprowadzanie do programów szkolnych zagadnień związanych z edukacją ekologiczną szczególnie dotykającą tych problemów, które w mieście są najistotniejsze np. stosowanie ekologicznych źródeł energii, selektywna zbiórka odpadów, właściwa gospodarka wodno -ściekowa, ochrona obszarów cennych przyrodniczo itp. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących i poszukujących tj. burza mózgów, karty pracy, projekty, zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie ucznia z przedstawianą problematyką wykształci w uczniu umiejętność obserwacji, logicznego myślenia, kojarzenia, wyciągania wniosków. Zadaniem nauczyciela w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest: kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialności za stan środowiska, zachęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska, kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadaną wiedzą, umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu. Pozaszkolna edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna osób dorosłych jest równie istotnym elementem jak edukacja najmłodszych i młodzieży. Bardzo ważnym elementem jest rozpowszechnienie tej edukacji wśród rolników, przedsiębiorców oraz przemysłowców. Dlatego istotnym jest szerzenie, zaangażowanie oraz propagowanie i umożliwianie społeczeństwu udziału w procesach decyzyjnych. Istotną rolę spełniać tutaj mają organy samorządowe, to one posiadają najskuteczniejsze narzędzia do zainteresowania społeczeństwa tą tematyką. WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 96

99 Powinny one współdziałać przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej oraz z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społeczności lokalnych. Duży wpływ w ostatnich latach odegrało członkostwo Polski w Unii Europejskiej i idące za tym spore zmiany dostosowawcze w związku z dyrektywami z zakresu ochrony środowiska. Pojawiło się szereg aktów prawnych regulujących gospodarkę odpadami, wodno-ściekową, ochronę powietrza, recykling zużytych pojazdów, opłatę produktową itp. W związku z powyższym należało poinformować o tych zmianach społeczeństwo. Zdecydowanie największy wpływ na poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa odegrały media. Podkreślić należy, że istnieje ścisła zależność między wiedzą społeczeństwa z zakresu stanu środowiska i nastawieniem do działań na rzecz jego ochrony, a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Efekty propagowania edukacji ekologicznej: większa świadomość ekologiczna mieszkańców miasta; upowszechnianie wiedzy dotyczącej realizacji zasad zrównoważonego rozwoju w mieście; racjonalna gospodarka zasobami środowiska przyrodniczego; wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii; pojawienie się szeregu przedsiębiorców świadczących usługi przyjazne środowisku; przynależność do organizacji, stowarzyszeń, kółek wspierających środowisko przyrodnicze; akcje informacyjne, reklama społeczna promująca działania przyjazne środowisku; akcja propagująca segregacje odpadów. 10. Streszczenie Opracowanie Gminnego Programu Ochrony Środowiska jest wymagana ustawą Prawo Ochrony Środowiska z 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U Nr 25, poz tekst jednolity). Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia na lata z perspektywą do roku Dokument obejmuje szeroko rozumianą tematykę ochrony środowiska na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia. Przewidziane w niniejszym opracowaniu zadania dają możliwość zapewnienia mieszkańcom odpowiednich warunków życia, a organom administracji samorządowej wykazać troskę o środowisko. Zakres opracowania obejmuje krótką charakterystykę gminy, politykę ekologiczną zgodną z dokumentami programowymi Gminy Jerzmanowice - Przeginia, analizę aktualnego stanu środowiska, harmonogram rzeczowo-finansowy, cele strategiczne oraz sposób monitorowania realizacji programu. Jako punkt wyjściowy dla Programu Ochrony Środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz infrastruktury. Program powstał w oparciu o obowiązujące przepisy prawne, informacje pochodzące od przedstawicieli Urzędu Gminy w WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 97

100 Jerzmanowicach. Wyznaczone do realizacji cele i kierunki działań wynikają z opracowań wyższego rzędu i stanu aktualnego środowiska. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa planowane w Polsce działania w ochronie środowiska są zgodne z priorytetami Unii Europejskiej w tym zakresie. Niniejsze opracowanie jest kontynuacją kompleksowego podejścia Gminy Jerzmanowice - Przeginia do ochrony środowiska, które zostało zapoczątkowane w momencie realizacji poprzedniego programu, w którym zrównoważony rozwój zaczął funkcjonować jako potrzeba różnych obszarów życia mieszkańców gminy. Gmina Jerzmanowice-Przeginia położona jest w województwie małopolskim i wchodzi w skład powiatu krakowskiego ziemskiego. Powierzchnia zajmowana przez gminę wynosi 68m 2 z czego 5,53% powierzchni powiatu krakowskiego i 2,37% powierzchni województwa małopolskiego. Siedzibą władz Gminnych jest miejscowość Jerzmanowice położona w centralnej części obszaru gminy. Na terenie gminy według stanu na 31 grudnia 2007 r. zamieszkuje osób. Gmina Jerzmanowice-Przeginia położona jest na Wyżynie Krakowskiej (fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej), w Zespole Jurajskich Parków Krajobrazowych Dolinki Krakowskie, z wyjątkiem części wsi Czubrowice, która leży w otulinie tego parku. Natomiast wieś Sąspów leży częściowo w otulinie, a częściowo na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Hałas i oddziaływanie pól elektromagnetycznych Hałas emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym jest szczególnie uciążliwy dla mieszkańców domów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. W związku z obowiązującymi przepisami zachodzi konieczność ograniczania emisji ponadnormatywnego hałasu, do obszaru, do którego podmiot ma tytuł prawny. Stosunkowo niewielka ilość zakładów przemysłowych znajdujących się na terenie gminy i niewielka ich presja akustyczna pozwala stwierdzić, że ich bezpośredni wpływa daję się odczuć wyłącznie w bezpośrednim sąsiedztwie. Hałas komunikacyjny powodowany jest głównie przez drogę krajową nr 94 Kraków - Katowice oraz drogę wojewódzką nr 773. W przypadku ochrony przed hałasem należy podjąć działania zmierzające do przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w budownictwie dróg i inżynierii ruchu drogowego, wyeliminowania z produkcji oraz stopniowe eliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej, zmniejszenia uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałas, opracowania kompleksowego programu badań akustycznych oraz prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, rozwinięcia systemu monitoringu lokalnego, w tym prowadzenie monitoringu okresowego wybranych dróg i ulic miastach, prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem komunikacyjnym. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie z powyższych działań znajdują się w kompetencji gminy, gmina może jednak wywierać WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 98

101 naciski na odpowiednie organy zarządzania, aby podjęte zostały działania zmierzające do ograniczenia na jej terenie uciążliwości związanej z hałasem W związku z dalszym systematycznym rozwojem systemu stacji bazowych telefonii komórkowej, należy spodziewać się ze zwiększonej emisji promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Również rozwój budownictwa mieszkaniowego wymusza budowę nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, mających wpływ na wielkość zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym. Obecnie brak jest istotnych zagrożeń związanych z polem elektromagnetycznym. Również brak jest informacji, aby takie zagrożenia miały się pojawić w przyszłości. Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Sytuacja Gminy Jerzmanowice Przeginia w obszarze zasobów wodnych na tle powiatu krakowskiego przedstawia się bardzo korzystnie. Mieszkańcy Gminy zaopatrywani są w wodę pochodzącą z utworów jurajskich, pobieraną ze studni o głębokości dochodzącej do 100 m i wydajności od kilku do kilkudziesięciu m 3 /h oraz innych studni publicznych. Łącznie znajduje się 12 sieci wodociągowych zasilanych z odrębnych studni głębinowych o ogólnej wydajności 227,6 m 3 /h. Długość sieci wodociągowej wynosi (stan na rok) 115,6 km i w jej ramach funkcjonuje przyłączy. Zbiorniki podłączone do sieci mogą zgromadzić 1325m 3 wody, a istniejąca infrastruktura umożliwia dostęp do sieci wodociągowej 98,5% mieszkańców Gminy. Sieć kanalizacji sanitarnej Gmina Jerzmanowice Przeginia wg stanu na listopad 2008 roku, jest skanalizowana jedynie w 16%. Długość sieci wynosi 27,5 km, a liczba przyłączy kanalizacyjnych (tzw. przykanalików) obejmuje 385 sztuk, co pozwala korzystać z sieci liczbie mieszkańcom. Stopnień skanalizowania Gminy Jerzmanowice Przeginia jest niewystarczający i niekorzystnie odbiega od wskaźników obserwowanych w tym zakresie w gminach ościennych. Celem nadrzędnym na obszarze Gminy Jerzmanowice Przeginia jest ochrona obszaru objętego zasięgiem stref ochronnych ujęcia wody pitnej dla Krakowa na rzece Rudawie, ochrona obszarów źródliskowych potoków oraz ochrona zasobów GZWP nr 326, stanowiącego źródło zaopatrzenia w wodę mieszkańców Gminy Jerzmanowice Przeginia. Wyżej wymienionemu celowi powinien być podporządkowany rozwój gminy. Należy zwrócić uwagę na stan wód płynących, na ich czystość. Podstawowym zadaniem jest w tym wypadku rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy. Ważne są także nasadzenia w obszarach źródliskowych, w celu poprawy stanu wód. Kolejnym ważnym zadaniem jest likwidacja dzikich wysypisk odpadów, zwłaszcza tych znajdujących się na w dolinach WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 99

102 potoków. Istotna jest także racjonalna gospodarka środkami ochrony roślin i nawozami. Głównymi zadaniami na chwilę obecną jest budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Szklary wraz z głównym kolektorem i kanalizacją części Jerzmanowic i Szklar oraz budowa II bloku oczyszczalni ścieków w miejscowości Żary i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Racławic, Przegini i Czubrowic. Gospodarka odpadami Celem gospodarki odpadami jest minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania. Głównym zadaniem przy realizacji wyżej wymienionego celu jest selektywna zbiórka odpadów, makulatury, szkła, metali, tworzyw sztucznych, które można poddać powtórnej obróbce. Należy również eliminować odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane, odpady niebezpieczne, ze strumienia odpadów komunalnych. Konieczne jest wprowadzenie skutecznego sposobu kontroli i zapobiegania niewłaściwym metodom pozbywania się odpadów poprzez spalanie oraz porzucanie odpadów na dzikich wysypiskach. Szczegółowe zadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działań określa Gminny Plan Gospodarki Odpadami wykonywany równolegle i stanowiący rozwinięcie niniejszego Programu Ochrony Środowiska w części poświęconej odpadom. Powietrze Na stan zanieczyszczenia powietrza w Gminie Jerzmanowice Przeginia wpływają emisje zanieczyszczeń pochodzące z aglomeracji krakowskiej, a także zanieczyszczenia lokalne z emisji komunikacyjnych z drogi krajowej Kraków Olkusz. W sezonie zimowym zostaje zwiększony poziom zanieczyszczeń na co wpływ ma emisja niska z lokalnych kotłowni czy palenisk indywidualnych, jednakże stwierdzić można, że na terenie gminy brak jest większych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadził roczna ocenę jakości powietrza w strefie krakowsko-wielickiej, według której została ustalona klasa C pod względem ochrony zdrowia, natomiast klasa A dla kryteriów ochrony roślin. Emisja spowodowana komunikacją drogową jest emisją o charakterze liniowym, gdzie zanieczyszczenia koncentrują się wzdłuż ciągów komunikacyjnych, osiągając największą koncentrację w niewielkiej odległości od nich. Aby chronić przed emisją zanieczyszczeń komunikacyjnych pochodzących z pojazdów poruszających się po drodze powinny być wprowadzone nasadzenia pasów zieleni ochronnej, a lokalizacja nowej zabudowy powinna być w większej odległości od trasy komunikacyjnej. Ograniczenie negatywnych wpływów oddziaływania drogi na środowisko oraz ilość emitowanych zanieczyszczeń do atmosfery może zostać osiągnięte poprzez modernizacje dróg na terenie gminy oraz odpowiednie zagospodarowanie pasów otaczających tereny komunikacyjne. Najistotniejszym problemem w przypadku zanieczyszczeń powietrza w Gminie jest oddziaływanie z zakresu emisji niskiej WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 100

103 związane z indywidualnymi systemami grzewczymi i lokalnymi kotłowniami. Dlatego też proponuje się zmniejszać emisję niską poprzez sukcesywną modernizację i wymianę przestarzałych instalacji opalanych węglem na instalacje centralnego ogrzewania oparte na oleju opałowym lub gazie propanbutan. Środowisko przyrodnicze Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia stanowi obszar całkowicie chroniony przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych, Ojcowski Park Krajobrazowy wraz z otuliną oraz rezerwat przyrody Dolina Szklarki. Mają znajdować się tutaj również specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000: Dolinki Jurajskie PLH120005, Dolina Prądnika. Na terenie Gminy zarejestrowanych jest 41 pomników przyrody żywej i nieożywionej. Gmina Jerzmanowice Przeginia położona jest na obszarze Wyżyny Krakowskiej, gdzie istnieje bogata fauna i flora. Jednakże nie istnieją tam gatunki endemiczne, czyli rosnące tylko na tym obszarze. Na Wyżynie Krakowskiej występuje ok. 60 naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych. Znaczna różnorodność warunków siedliskowych spowodowała, że na Wyżynie Krakowskiej wykształciła się lub zachowała z poprzednich okresów klimatycznych bardzo bogata szata roślinna, nigdzie indziej w Polsce w tak dużym urozmaiceniu nie spotykana. Flora roślin naczyniowych (kwiatowych) liczy ok gatunków, co stanowi połowę flory polskiej. Odnaleziono tu także ponad 800 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Na Wyżynie Krakowskiej rośnie przeszło 400 gatunków mchów i podobna liczba porostów. 11. Materiały źródłowe Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 25, poz tekst jednolity); Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U nr 199 poz.1227) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pózn. zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U Nr 39, poz. 251 z późn. zm.); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz z późn. zm.); Ustawa z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 130, poz. 1087); Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy Prawo wodne (Dz. U. Nr 228, poz. 2259); WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 101

104 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U Nr 156, poz z późn. zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.); Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz tekst jednolity); Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz.U Nr 157, poz. 1241); Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U Nr 167, poz. 1399); Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesiania (Dz. U Nr 73, poz. 764); Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z dnia 8 października 2001 r.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U. nr 204, poz.1728); Rozporządzenie MEN z dnia 02 września 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.2008 Nr. 159, poz. 992); Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162 poz. 1008); Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, PAN IGiPZ, Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1993, Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 roku, Urząd Statystyczny w Krakowie, Wykaz dróg gminnych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia; Program Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego na lata ; Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 roku, Urząd Statystyczny w Krakowie, 2002; Kondracki M., Geografia regionalna Polski, Warszawa; Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 roku, WIOŚ Kraków, 2008; Strategia Rozwoju Gminy Jerzmanowice Przeginia, 2009; Serwis internetowy Starostwa Powiatowego w Krakowie; Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata ; WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 102

105 WIOŚ Kraków: Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2008; Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997, Nr 78 poz. 483). WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 103

106 12. Spis tabel Indeks tabel Tabela 1. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej...18 Tabela 2. Długość dróg gminnych w poszczególnych sołectwach gminy...19 Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD...20 Tabela 4. Lista najważniejszych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia...21 Tabela 5. Działalność kulturalna na obszarze gminy...21 Tabela 6. Szlaki piesze i rowerowe na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia...24 Tabela 7. Sieć wodociągowa w Gminie Jerzmanowice Przeginia na przestrzeni lat Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w Gminie Jerzmanowice Przeginia na przestrzeni lat Tabela 9. Zmienność wybranych elementów klimatu...29 Tabela 10. Zbiorcze zestawienie średniorocznych stężeń SO2 i NO2 w punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenach parków narodowych w 2007 roku...31 Tabela 11. Strefa krakowsko-wielicka...32 Tabela 12. Klasy stresy krakowsko wielickiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia (dla obszarów zwykłych i uzdrowisk)...33 Tabela 13. Ocena wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w 2008 roku...34 Tabela 14. Zmiany jakości wód przeznaczonych do spożycia w latach Tabela 15. Wykaz pomników przyrody ożywionej i nieożywionej w Gminie Jerzmanowice Przeginia...38 Tabela 16. Fauna...40 Tabela 17. Jurajskie Parki Krajobrazowe w administracyjnej strukturze Gminy w 2002 roku...41 Tabela 18. Harmonogram kierunków działań zawartych w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Krakowskiego...74 Tabela 19. Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań przewidzianych do realizacji...87 Tabela 20. Wskaźniki efektywności Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia...89 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE 104

107 Jednostka projektowa: Zamawiający: Nazwa opracowania: Eko-Log Sp. z o.o. ul. Sędziwoja Poznań tel./fax: (61) projekty@eko-log.pl Urząd Gminy Jerzmanowice-Przeginia Jerzmanowice 372b Jerzmanowice Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 Zespół projektantów: inż. Katarzyna Walkowiak mgr Jakub Smakulski mgr Anna Grabowska-Szaniec mgr inż. Natalia Piecuch mgr inż. Magdalena Uniłowska mgr Łukasz Kociołek Poznań, 2009 r. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 1

108 Spis treści 1. WSTĘP Podstawa formalno-prawna opracowania Cel i zakres opracowania CHARAKTERYSTYKA GMINY JERZMANOWICE PRZEGINIA Ogólna charakterystyka Położenie geograficzne i warunki naturalne Ludność Oświata i kultura Infrastruktura drogowa Gospodarka Rolnictwo AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI Odpady komunalne Aktualny sposób prowadzenia gospodarki odpadami komunalnymi Odpady ulegające biodegradacji Selektywna zbiórka Odpady wielkogabarytowe Odpady z budowy i remontów Odpady niebezpieczne Komunalne osady ściekowe Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych PROGNOZOWANE ZMIANY W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI WYNIKAJACE ZE ZMIAN DEMOGRAFICZNYCH i GOSPODARCZYCH Odpady komunalne Odpady niebezpieczne Odpady medyczne i weterynaryjne Oleje odpadowe Pojazdy wycofane z eksploatacji Odpady zawierające azbest Zużyte baterie i akumulatory DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO POPRAWY SYTUACJI W GOSPODARCE ODPADAMI Działania zmierzające do zapobiegania powstawania odpadów...29 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 2

109 Odpady ulegające biodegradacji Odpady opakowaniowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Samochody wycofane z użytku Odpady zawierające azbest Działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko Działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów w szczególności odpadów innych niż niebezpieczne Plan redukcji odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowisko odpadów PRZYJĘTE CELE W GOSPODARCE ODPADAMI Odpady z sektora komunalnego Odpady ulegające biodegradacji Odpady niebezpieczne Odpady medyczne i weterynaryjne Oleje odpadowe Odpady zawierające PCB Baterie i akumulatory Pojazdy wycofane z eksploatacji Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Odpady zwierające azbest HARMONOGRAM I SZACUNKOWE KOSZTY REALIZACJI PLANU SYSTEM MONITORINGU I OCENY WDRAŻANIA PLANU Sposób monitoringu i oceny wdrażania Planu Gospodarki Odpadami Wskaźniki efektywności Planu Gospodarki Odpadami STRESZCZENIE...50 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 3

110 1. WSTĘP Zadaniem Planu gospodarki odpadami, jako jednego z planistycznych instrumentów ochrony środowiska, jest ułatwienie efektywnego zarządzania gospodarką odpadami oraz zapewnienie niezbędnej koordynacji działań podejmowanych w tym zakresie na poszczególnych szczeblach administracji. Celem planów jest realizacja polityki ekologicznej państwa. Obecny stan gospodarki odpadowej stwarza wiele problemów dla środowiska, wobec czego należy zdać sobie sprawę, że w przypadku braku działań, problemy te będą się nawarstwiać, a powodowane przez nie zagrożenie znacznie zwiększać. Sporządzenie i realizacja Planu ma temu zapobiec. Plan jest również niezbędnym dokumentem dla realizacji zadań wynikających z akcesji Polski do Unii Europejskiej. Niniejszy dokument uwzględnia zapisy zawarte w aktualnie obowiązujących aktach prawnych z zakresu gospodarki odpadami oraz w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. Przy sporządzaniu niniejszego planu, uwzględniono aktualny stan wiedzy w gospodarce odpadami, tj. min.: obowiązującą hierarchią działań, obejmującą: 1. Unikanie powstawania odpadów; 2. Segregację i wykorzystanie odpadów, których powstania nie udało się uniknąć (w tym: wykorzystanie ponowne oraz wykorzystanie do innych celów); 3. Zmniejszenie objętości/szkodliwości pozostałości po w/w procesach (przeróbka, unieszkodliwianie); 4. Składowanie pozostałych Podstawa formalno-prawna opracowania Podstawę prawną do sporządzenia aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gminy Jerzmanowice Przeginia, dalej zwanego Planem stanowią ustalenia ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. 2007; Nr 39 poz. 251 z późn. zm.), oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. 2003; Nr 66, poz. 620 z późn. zm.). Niniejszy plan gospodarki odpadami uwzględnia zapisy zawarte w aktualnie obowiązujących aktach prawnych z zakresu gospodarki odpadami. Dokumentem nadrzędnym wobec planu gospodarki odpadami dla gminy Jerzmanowice - Przeginia jest Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO) oraz Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010 (WPGO) i Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 4

111 1.2. Cel i zakres opracowania Głównym celem Planu jest określenie zasad gospodarki odpadami na terenie Gminy i realizacji powiatowych i wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Plan gospodarki odpadami stanowi dokument zawierający wizję rozwoju systemu, określa warunki wdrażania nakreślonych wariantów rozwiązań a jednocześnie jest ważnym źródłem informacji dla podejmowanych decyzji strategicznych. Celem opracowania Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia jest: Przedstawienie aktualnego stanu gospodarki odpadami; Określenie potrzeb wynikających z diagnozy aktualnego stanu; Przedstawienie prognozy zmian w zakresie gospodarki odpadami; Opracowanie programu strategicznego do roku 2012 i do roku Opracowany Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice - Przeginia spełnia postawione przed nim cele oraz obejmuje pełny zakres zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami na terenie miasta, w sposób zapewniający zachowanie zasad ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju oraz wypełnienie założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Zgodnie z art. 14, ust. 2 Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. 2007; Nr 39 poz. 251 z późn. zm.), Gminny Plan Gospodarki Odpadami określa: 1. Aktualny stan gospodarki odpadami; w tym: a) rodzaj, ilości i źródła pochodzenia odpadów, b) wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, c) rozmieszczenie instalacji do zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, d) określenie problemów z zakresie gospodarowania odpadami. 2. Cele w zakresie gospodarki odpadami z podaniem terminów ich osiągania; 3. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami; 4. Zadania, których realizacja zapewni poprawę sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami; 5. Rodzaj przedsięwzięć i harmonogram ich realizacji; 6. Instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów; w tym źródła finansowania i harmonogram rzeczowo finansowy; 7. System gospodarowania odpadami; 8. System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 5

112 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY JERZMANOWICE PRZEGINIA 2.1. Ogólna charakterystyka Gmina Jerzmanowice - Przeginia położona jest w województwie małopolskim, w północno zachodniej części powiatu krakowskiego. Powierzchnia gminy zajmuje 6814 ha (68km 2 ), co stanowi 5,52% powierzchni powiatu krakowskiego i 0,45% powierzchni województwa małopolskiego. Od północy Gmina sąsiaduje z Gminą Sułoszowa, od południa z Gminami Krzeszowice i Wielka Wieś, od zachodu graniczy z Gminą Olkusz, natomiast od wschodu z Gminą Skała. Gmina Jerzmanowice Przeginia funkcjonuje jako Gmina obejmująca 8 sołectw: Czubrowice, Gotkowice, Jerzmanowice, Łazy, Przeginia, Racławice, Sąspów i Szklary. Siedzibą władz gminnych jest miejscowość Jerzmanowice położona w centralnej części obszaru gminy. Od wschodu Gmina Jerzmanowice - Przeginia graniczy z gminą Skała, od północy z gminą Sułoszowa, od zachodu z gminą Olkusz, a od południa - z Gminami Krzeszowice i Wielka Wieś. Ryc. Obszar Gminy Jerzmanowice Przeginia Źródło: Strona internetowa Gminy Jerzmanowice Przeginia ( Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 6

113 2.2. Położenie geograficzne i warunki naturalne W ujęciu morfologicznym Gmina Jerzmanowice - Przeginia leży na Wyżynie Śląsko - Krakowskiej, w strefie mezoregionu Wyżyny Olkuskiej. Obszar ten jest zwartym, płytowym blokiem wapieni górnojurajskich ograniczonych od południa Rowem Krzeszowickim i rozciętym przez krótkie, głęboko wcięte doliny. Od wschodu sąsiaduje z Wyżyną Miechowską, od północy z Wyżyną Częstochowską, przy czym granicą jest dolina Białej Przemszy i Brama Wolbromska, od zachodu z Wyżyną Śląską. Przeważająca część Wyżyny Olkuskiej przekracza 400m n.p.m., przy czym różnica wysokości w stosunku do Rowu Krzeszowickiego i doliny Wisły pod Krakowem przekracza 200 metrów, natomiast najwyższy punkt osiąga wysokość 512,8m n.p.m. (Skała 502 leżąca na terenie Jerzmanowic, na zachód od doliny Prądnika). Na obszarze gminy przeważają gleby brunatne, pseudo bielicowe i rędziny; średnia klasa bonitacyjna gruntów ornych - IV, użytków zielonych - IV. Gleby nie są zanieczyszczone metalami ciężkimi. Prawie cały obszar gminy podlega erozji, w tym na 73% gruntów występuje erozja wietrzna w stopniu silnym, a ze względu na ukształtowanie powierzchni duże znaczenie ma również erozja wąwozowa Ludność Gminę Jerzmanowice Przeginia zamieszkuje łącznie mieszkańców (Dane GUS stan na 30.XII.2008 r.). Zmiana liczby ludności na terenie gminy na przestrzeni poszczególnych lat ilustruje poniższa tabela: Tabela 1. Liczba mieszkańców na terenie gminy Gmina wiejska Jerzmanowice - Przeginia Źródło: Bank Danych Regionalnych Liczba mieszkańców Wskaźnik gęstości zaludnienia gminy wynosi 155 osób na km 2,, co w porównaniu do powiatu, gdzie liczba ta plasuje się na poziomie 201 osób na km 2 nie jest wskaźnikiem wysokim. 1 Bank Danych Regionalnych Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 7

114 2.4. Oświata i kultura W gminie funkcjonuje 8 szkół podstawowych, 2 gimnazja ( w Przegini i w Jerzmanowicach) oraz 3 placówki przedszkolne. Na terenie gminy działa Gminny Ośrodek Kultury w Jerzmanowicach, utworzony na mocy uchwały Nr 42/76 Gminnej Rady Narodowej z dnia 6 kwietnia 1976 r. GOK prowadzi działalność kulturalną, polegającą na tworzeniu, upowszechnianiu, udostępnianiu i ochronie dóbr kultury. W obrębie gminy działają 4 placówki biblioteczne, w tym 1 biblioteka gminna w Jerzmanowicach i 3 filie (w Przeginii, Sąspowie i Racławicach) zaopatrzone w woluminów Infrastruktura drogowa Infrastruktura drogowa na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia przedstawia się następująco: Droga krajowa międzyregionalna nr 94 (międzynarodowa nr E 40) o przebiegu: granica państwa - Zgorzelec - Wrocław - Olkusz - granica gminy - Przeginia - Gotkowice - Jerzmanowice - granica gminy - Kraków - Medyka - granica państwa; Drogi powiatowe, pełniące rolę dróg zbiorczych lub lokalnych: - Droga nr o przebiegu: Krzeszowice - Paczółtowice - granica gminy - Racławice - Czubrowice - Przeginia - skrzyżowanie z drogą krajową nr 94; - Droga nr o przebiegu: Rudawa - Szklary - Jerzmanowice - skrzyżowanie z drogą krajową nr 94; - Droga nr o przebiegu: skrzyżowanie z drogą krajową nr 94 - Sąspów - granica gminy - Wola Kalinowska - Ojców - skrzyżowanie z drogą wojewódzką nr 773; - Droga nr o przebiegu: Zawada - granica gminy- Racławice; Drogi gminne, lokalne i dojazdowe m.in. nr (Przeginia - skrzyżowanie z drogą krajową -granica gminy - Sułoszowa - Trzyciąż oraz nr (Racławice Szklary) Gospodarka Na terenie gminy nie występują większe zakłady przemysłowe, jednakże liczba małych przedsiębiorstw stale wzrasta, obecnie działalność gospodarczą prowadzi tu około 650 podmiotów gospodarczych. Reprezentują one rzemiosło produkcyjne i drobną wytwórczość. W tej zakresie działa Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 8

115 ok. 170 podmiotów, z których ok. 80 związanych jest z budownictwem. Ponadto na terenie gminy znajduje się ok. 60 zakładów z branży drzewnej (rzeźbione drewniane laski, szkatułki, szachy i zabawki znane są nie tylko na polskich rynkach) oraz ponad 70 podmiotów zajmujących się mechaniką pojazdową, transportem i handlem używanymi samochodami Rolnictwo Ogólna powierzchnia gminy wynosi 6814 ha (dane GUS stan na 2008 r.), z czego tereny zainwestowane stanowią zaledwie 7,04%. W strukturze użytkowania gruntów gminnych największą część zajmują grunty orne 71% obszaru Gminy, pozostałe grunty i nieużytki stanowią 15,5%, natomiast lasy 9,1%.Pozostałe grunty o charakterze użytków rolnych, tj. pastwiska, łąki oraz sady zajmują znikomą część całości terenu Gminy. Na terenie Gminy przeważają małe gospodarstwa rolne - na 2227 działających gospodarstwjest 718 o powierzchni 1-2 ha, a gospodarstw o powierzchni powyżej 10 ha - zaledwie 2 czyli aż 53% gospodarstw stanowią gospodarstwa o powierzchni poniżej 2 ha. Sektorem dominującym jest sektor prywatny - indywidualne gospodarstwa rolne zajmują łącznie 78,3% (5358 ha) obszaru gminy. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 9

116 3. AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI 3.1. Odpady komunalne Zgodnie z definicją zwartą w Ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U Nr 39 poz. 251 z późn. zm.), przez odpady komunalne rozumie się odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. - O utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622) definiuje odpady komunalne jako grupę odpadów, do których zalicza się: "Stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych z zakładów opieki zdrowotnej i zakładów weterynaryjnych." Odpady komunalne wytwarzane są głównie w gospodarstwach domowych oraz obiektach infrastruktury tj. handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo itp. Skład morfologiczny odpadów uzależniony jest od rodzaju zabudowy, nasycenia infrastruktury, stanu wyposażenia budynków, jak również poziomu życia mieszkańców. Gmina Jerzmanowice Przeginia jest gminą o wybitnie rolniczym charakterze. W składzie odpadów komunalnych zauważyć można mniejszy udział frakcji organicznej i makulatury przy równoczesnym przyroście tworzyw sztucznych i szkła w stosunku do udziału tych frakcji w ogólnym składzie odpadów komunalnych na terenach zurbanizowanych Aktualny sposób prowadzenia gospodarki odpadami komunalnymi Gospodarka odpadami na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia realizowana jest na podstawie uchwały Rady Gminy Jerzmanowice Przeginia Nr XLII/313/06 z dnia 8 maja 2006 r. dotyczącej Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia oraz uchwały Rady Gminy Nr XVII/103/08 z dnia 11 lutego 2008 r. w sprawie górnych stawek opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi odbioru odpadów komunalnych oraz opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu zanieczyszczeń ciekłych. W 2008 r. z terenu Gminy Jerzmanowice Przeginia odebrano 880,63 Mg odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach odpadów, które zbierane są na podstawie indywidualnych umów mieszkańców, firm i instytucji publicznych z uprawnionym podmiotem Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 10

117 gospodarczym. Na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Gminy w tabeli poniżej zestawiono ilości odpadów komunalnych odebranych w poszczególnych latach. Tabela 2. Rodzaje i ilości odpadów zebranych z terenu Gminy Jerzmanowice Przeginia. Rodzaj odpadu Kod odpadu Ilość odpadów [Mg] Odpady komunalne ,4 880,63 Źródło: Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami za lata Na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia około 70 % gospodarstw domowych posiada podpisane umowy na odbiór odpadów komunalnych stałych. Pozostała część mieszkańców nie uczestniczy w zbiórce. Odbiór odpadów odbywa się w cyklach miesięcznych oraz na indywidualne życzenie mieszkańców. Odpady z terenów szkół, cmentarzy odbierane są w kontenerach przez firmę Z.U.M. Z Zelkowa. Tabela 3. Firmy posiadające zezwolenia na odbiór i transport odpadów komunalnych stałych. L.p. Nazwa Adres firmy 1. Zakład Usług Mechanizacyjnych Zelków 127, Bolechowice ALBA Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Spółka z o.o. Wywóz Nieczystości oraz Przewóz Ładunków Wiesław Strach Przedsiębiorstwo Wielobranżowe MIKI Mieczysław Jakubowski Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Spółka z o.o. ul. Kluczewska 2, Olkusz ul. Kosmowskiego 6m/94, Częstochowa ul. Podgórki Tynieckie 103, Kraków ul. Nowohucka 1, Kraków Źródło: Sprawozdanie z realizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami za lata Szacowane ilości odpadów komunalnych powstających na terenie gminy Jerzmanowice Przeginia dokonano w oparciu o wskaźniki podane w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. Zgodnie z szacunkami KPGO jednostkowy wskaźnik wytwarzania odpadów na rok 2008 wynosi około 283 kg/m/rok. W roku 2008 według danych GUS liczba mieszkańców gminy wynosiła osób, w związku z powyższym ilość wytworzonych odpadów komunalnych wyniosła około 2988 Mg. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 11

118 Tabela 4. Ilość odpadów komunalnych powstających na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia Gmina wiejska Jerzmanowice - Przeginia Ilość mieszkańców w roku 2008 Wskaźnik [kg/m/r]* Ilość odpadów komunalnych [Mg] * - kg/m/r kilogram/mieszkańców/rok Ilość odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia w stosunku do ilości odpadów odebranych z terenu gminy różni się o 2107 Mg tj. o około 70%. Różnica ta może wynikać z zagospodarowania odpadów w obrębie gospodarstwach (kompostowanie, spalanie), bądź w najgorszym wypadku trafiają na tzw. dzikie wysypiska. Struktura odpadów komunalnych powstających na terenie gminy oszacowana została na podstawie wskaźników generowania strumieni odpadów komunalnych podanych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego. Tabela 5. Skład morfologiczny odpadów komunalnych na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia. L.p 1. Strumień odpadów komunalnych Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Udział procentowy 10 Ilość odpadów powstających na terenie gminy [Mg] 298,8 2. Odpady zielone 2 59,8 3. Papier i tektura ,8 4. Odpady wielomateriałowe ,8 5. Tworzywa sztuczne ,8 6. Szkło Metal 5 149,4 8. Odzież, Tekstylia 3 89,6 9. Drewno 1 29,8 10. Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 5 149,4 11. Odpady niebezpieczne 1 29,8 Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie wskaźników podanych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami w Województwie Małopolskim. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 12

119 Odpady ulegające biodegradacji Zgodnie z danymi zawartymi w KPGO odpady ulegające biodegradacji stanowią 36% wytwarzanych odpadów komunalnych na terenach wiejskich. Na podstawie tych danych szacuje się, że na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w 2008 r. wytworzono 1075,7 Mg odpadów ulegających biodegradacji, a więc na jednego mieszkańca gminy przypadało 102 kg odpadów ulegających biodegradacji. Tabela 6. Ilości wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji w 2008 r. na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia Lp. Nazwa Ilość [Mg] 1. Papier i tektura zbierane selektywnie 13,0 2. Odzież i tekstylia (z materiałów naturalnych) zbierane selektywnie 1,38 3. Odpady zielone (z ogrodów i parków) 63,53 4. Odpady ulegające biodegradacji wchodzące w strumień zmieszanych odpadów komunalnych 982,2 5. Odpady z targowisk (część ulegająca biodegradacji) 15,59 Źródło: Informacje na podstawie KPGO. RAZEM: 1075,7 KPGO przyjmuje, że 70% odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych na wsiach wykorzystuje się do kompostowania, skarmiania zwierząt oraz spala się w paleniskach domowych. Wobec powyższego na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w 2008 r. wykorzystano w ten sposób około 753 Mg odpadów. Gmina promuje kompostowanie odpadów ulegających biodegradacji we własnym zakresie. Na terenie gminy istnieją dogodne warunki do takiego sposobu zagospodarowania odpadów organicznych, ponieważ są to tereny wiejskie. Dlatego w pierwszym okresie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi nie przewidziano selektywnej zbiórki i wywożenia odpadów organicznych z gospodarstw domowych Selektywna zbiórka Selektywna zbiórka odpadów u źródła na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia prowadzona jest w nieznacznym stopniu. Poprzez edukację ekologiczną mieszkańcy gminy systematycznie Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 13

120 zwiększają ilości wysegregowanych odpadów ze strumieni zasadniczych. System segregacji odbywa się poprzez oddawanie worków z odpadami do wykorzystania wtórnego przy wystawianiu pojemników z odpadami komunalnymi. W 2007 r. z terenu Gminy Jerzmanowice Przeginia odebrano 1050,4 Mg odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach odpadów które zbierane są na podstawie indywidualnych umów mieszkańców, firm i instytucji publicznych z uprawnionym podmiotem gospodarczym. Strumień odpadów selektywnie zbierany to 34,59 Mg który będzie wtórnie wykorzystany, przerobiony przez wyspecjalizowane zakłady przemysłowe. Tabela 7. Ilość odpadów zebranych selektywnie w 2007 r. L.p. Kod odpadu Odpady ODPADY ODEBRANE W 2007 r. Ilość [Mg] Odzysk [Mg] Składowanie [Mg] Papier 5,2 5,2 0 Szkło 12,15 12,15 0 Tworzywa sztuczne 6,34 6,34 0 Metal 1,0 1, Wielkogabarytowe 17,5 0 17, Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia Zużyty sprzęt elektroniczny 1,0 1,0 0 W 2008 r. z terenu Gminy Jerzmanowice Przeginia odebrano 880,63 Mg odpadów komunalnych deponowanych na składowiskach odpadów które zbierane są na podstawie indywidualnych umów mieszkańców, firm i instytucji publicznych z uprawnionym podmiotem gospodarczym. Strumień odpadów selektywnie zbierany to 39,85 Mg który będzie wtórnie wykorzystany, przerobiony przez wyspecjalizowane zakłady przemysłowe. Tabela 8. Ilość odpadów zebranych selektywnie w 2008 r. L.p. Kod odpadu Odpady ODPADY ODEBRANE W 2008 r. Ilość [Mg] Odzysk [Mg] Składowanie [Mg] Papier 3,84 3,84 0 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 14

121 L.p. Kod odpadu Odpady ODPADY ODEBRANE W 2008 r. Ilość [Mg] Odzysk [Mg] Składowanie [Mg] Szkło 15,17 15,17 0 Tworzywa sztuczne 10,63 10,63 0 Metal 1,31 1, Wielkogabarytowe 22, ,28 Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia Odpady wielkogabarytowe Odpady wielkogabarytowe oraz gruz odbierane są z terenu gminy bezpośrednio od mieszkańców przez uprawnione firmy w cyklach półrocznych. W minionych latach usunięto z terenu miasta łącznie: w 2007 roku 17,5 Mg, w 2008 roku 22,28 Mg odpadów wielkogabarytowych Odpady z budowy i remontów Odpady pochodzące z remontów i robót budowlanych są zbierane według indywidualnych rozwiązań mieszkańców, istnieje możliwość wywozu odpadów przez uprawnione firmy, posiadające stosowne uprawnienia Odpady niebezpieczne Odpady zawierające PCB Odpady zawierające PCB występują głównie w urządzeniach elektroenergetycznych - kondensatorach, transformatorach. Stosuje się je przede wszystkim jako materiały chłodzące, elektroizolacyjne, ciecze sprężarkowe i hydrauliczne. Znalazły one również zastosowanie jako dodatki do farb i lakierów, środki impregnujące i konserwujące, czy plastyfikatory do tworzyw sztucznych. Oleje odpadowe Oleje odpadowe należą do odpadów niebezpiecznych pochodzących ze źródeł bardzo Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 15

122 rozproszonych. Głównym źródłem powstawania olejów odpadowych na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia jest motoryzacja (stacje paliw, warsztaty samochodowe, rolnictwo, itp.). Głównymi grupami olejów odpadowych są: oleje hydrauliczne, przekładniowe, maszynowe, turbinowe, sprężarkowe, transformatorowe i grzewcze oraz pochodzące z transportu (oleje silnikowe i przekładniowe). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2001; Nr 112, poz. 1206) oleje zostały zaklasyfikowane do grupy 13 (Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19). Zużyte baterie i akumulatory Baterie i akumulatory występują w postaci: wielkogabarytowej: akumulatory kwasowo ołowiowe i niklowo kadmowe; małogabarytowej: baterie alkaliczne, manganowe, litowe, srebrowe, akumulatory: niklowo kadmowe, wodorkowe, litowe. Klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne ze względu na zawartość substancji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi tj. ołów, kadm i rtęć. Wszystkie zużyte akumulatory ołowiowe (kwasowe) powinny być poddawane odzyskowi zgodnie z ustawą z dnia r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U.2001; Nr 63, poz. 639). Na terenie Gminy funkcjonują punkty zbiórki zużytych baterii, m. in. w wybranych szkołach jak również na terenie Urzędu Gminy. Odpady medyczne i weterynaryjne Odpady medyczne powstają we wszystkich placówkach medycznych działających na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Ponadto odpady medyczne w postaci przeterminowanych lekarstw i środków medycznych powstają również w gospodarstwach domowych. Niebezpieczne odpady medyczne to: igły do strzykawek, zużyte substancje chemiczne, przeterminowane leki, odpady zakaźne, zużyte opatrunki i tampony, części ciała i organy ludzkie itp. Zostały one zakwalifikowane do grupy odpadów o kodzie Wykaz zakładów opieki zdrowotnej na terenie gminy przedstawia tabela poniżej. Tabela 9. Wykaz zakładów opieki zdrowotnej na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia. L.p. Nazwa zakładu Adres 1. NZOZ MEDGMIN Jurajski Sp. z o.o. Racławice , Racławice 54a 2. NZOZ MEDGMIN Jurajski Sp. z o.o. Jerzmanowice Jerzmanowice 372B 3. Janusz Zalewski NZOZ Gabinet Lekarza Rodzinnego w Przegini Przeginia 371 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 16

123 L.p. Nazwa zakładu Adres Grupowa Praktyka Pielęgniarek i Położnych Zdrowie Grupowa Praktyka Pielęgniarek i Położnych Melisa Jerzmanowice 372B Jerzmanowice 54a 6. Indywidualna Praktyka Lekarska Bożena Zgoda Jerzmanowice 99 Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice Przeginia Odpady weterynaryjne powstają w wyniku badania i leczenia zwierząt lub świadczenia usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz.1206), odpady te zostały zakwalifikowane do grupy Odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki weterynaryjnej. Tabela 10. Wykaz zakładów opieki zdrowotnej na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia. Zakłady wpisane do ewidencji Izby Lekarsko Weterynaryjnej Nazwa praktyki Adres Wojciech Gocyła Jerzmanowice 412 Źródło: Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Od 2005 roku obowiązuje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495), która wdraża postanowienia dyrektywy 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE). System gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym powinien funkcjonować od 1 stycznia 2008r. Wyroby zawierające azbest Wyroby zawierające azbest zaliczane są do grupy odpadów niebezpiecznych o kodzie Głównym źródłem odpadów zawierających azbest są stosowane w budownictwie do roku 1997 płyty azbestowo cementowe, wykorzystywane głównie jako pokrycia dachowe. Na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia realizowany jest program usuwania azbestu EKODACH. W ramach programu w latach zebrano 206,17 Mg eternitu z budynków mieszkalnych oraz z terenów komunalnych. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 17

124 Pojazdy wycofane z eksploatacji Na terenie Gminy Jerzmanowice Przeginia nie ma punktu rozbiórki pojazdów Komunalne osady ściekowe Komunalne osady ściekowe powstają w procesie oczyszczania ścieków w komunalnych oczyszczalniach ścieków. Ilość wytwarzanych osadów ściekowych uzależniona jest od zawartości zanieczyszczeń w ściekach, technologii oczyszczania ścieków oraz stopnia rozkładu substancji organicznych w procesie tzw. stabilizacji. Ilość komunalnych osadów ściekowych wzrasta wraz z rozbudową sieci kanalizacyjnych. Osady z oczyszczalni są częściowo zagospodarowywane rolniczo, jeśli przeprowadzone badania ich składu pozwalają zgodnie z obowiązującymi przepisami na taki sposób odzysku, a także unieszkodliwiane poprzez składowanie. Na przestrzeni ostatnich dwóch lat systemem zbiorczej kanalizacji sanitarnej objętych zostało kolejnych 200 posesji, co stanowi ponad 30 % całkowitej liczby przyłączy. Istniejący system kanalizacji na terenie gminy obsługuje mechaniczno biologiczna oczyszczalnia ścieków w Żarach oddana do użytku w październiku 2003 r. Planowana jest rozbudowa oczyszczalni, polegająca na podwojeniu średniej przepustowości do 700 m 3 /d wraz z budową stacji mechanicznego oczyszczania ścieków. Tabela 11. Ilość osadów wytworzonych w komunalnych i przemysłowych oczyszczalniach ścieków na terenie Gminy Jerzmanowice - Przeginia w poszczególnych latach [Mg] Osady wytworzone w ciągu roku ogółem stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu Źródło: Dane GUS Odpady z procesów technologicznych oczyszczania ścieków komunalnych przekazywane są firmie posiadającej stosowane zezwolenia Przedsiębiorstwo Obrotu Surowcami Wtórnymi SURPAP s.c., mieszczące się przy w Nowym Sączu, przy ul. Wyspiańskiego Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych Gmina Jerzmanowice- Przeginia nie posiada własnego składowiska odpadów komunalnych, jak również zakładu utylizacji odpadów. Firmy zajmujące się odbiorem odpadów komunalnych stałych współpracują z dużymi składowiskami odpadów na Śląsku oraz w Krakowie. Składowiska te zapewniają właściwe gromadzenie odpadów komunalnych i zabezpieczenie środowiska naturalnego. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 18

125 4. PROGNOZOWANE ZMIANY W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI WYNIKAJACE ZE ZMIAN DEMOGRAFICZNYCH i GOSPODARCZYCH 4.1. Odpady komunalne Według GUS liczba mieszkańców Gminy Jerzmanowice-Przeginia w 2008r. wynosiła Zgodnie z prognozami demograficznymi liczba mieszkańców na terenach o charakterze wiejskim w województwie małopolskim do roku 2020 będzie systematycznie rosnąć. Tempo wzrostu liczby ludności będzie maleć od 0,34% w 2009r. do 0,1% w 2020r. w odniesieniu do roku 2015 jednak tendencja wzrostowa w rozpatrywanym okresie zostanie zachowana. Zgodnie ze współczynnikami zmiany liczby ludności wg GUS i liczbą mieszkańców Gminy Jerzmanowice-Przeginia prognoza demograficzna przedstawia się następująco. Tabela 12. Prognozowana liczba ludności Gminy Jerzmanowice-Przeginia Rok Prognozowana liczba ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Prognozowana liczba ludności Rok Wykres 1: Prognozowana liczba ludnosci Gminy Jerzmanowice-Przeginia Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Analizując powyższy wykres zauważyć można, że liczba mieszkańców gminy w rozpatrywanym Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 19

126 okresie będzie rosła, przy czym tempo wzrostu będzie maleć. Prognoza ilości powstających odpadów komunalnych będzie oparta o wskaźniki emisji poszczególnych strumieni odpadów i prognozowaną liczbę mieszkańców gminy w danym okresie. Zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów wynikają ze zmian społeczno-gospodarczych. Zgodnie z WPGO przewiduje się coroczny 1% wzrost jednostkowego wskaźnika ilości wytwarzanych odpadów. Zakłada się także, że w rozpatrywanym okresie nie będą następowały istotne zmiany składu morfologicznego wytwarzanych odpadów komunalnych. Wskaźniki ilości wytwarzanych odpadów zawarte w KPGO 2010 dla obszarów o charakterze wiejskim przedstawiają się następująco: 4% 12% 18% 1% 34% 1% 2% 5% 3% 12% 8% Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Drew no Odpady w ielomateriałow e Tw orzyw a sztuczne Szkło Metal Odzież i tekstylia Odpady mineralne Odpady niebezpieczne Wykres 2: Skład morfologiczny odpadów wytwarzanych na obszarach wiejskich Źródło: KPGO 2010 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 20

127 36% Odpady inne Odpady niebezpieczne Odpady ulegające biodegradacji 63% 1% Wykres 3: Skład morfologiczny odpadów wytwarzanych na obszarach wiejskich Źródło: KPGO 2010 Z dokumentu Sprawozdanie z realizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami za lata wynika, iż w 2008r. od mieszkańców odebrano łącznie 933,86Mg odpadów. Ze sprawozdania wynika także, że zorganizowanym systemem odbioru objętych w tym czasie było 70% mieszkańców. Na tej podstawie oszacowano łączną ilość odpadów komunalnych pochodzących z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury wytworzonych na terenie gminy, która w 2008r. wyniosła 1334,08Mg. W skład tego strumienia wchodzą zarówno odpady komunalne odbierane z gospodarstw domowych (80% ogólnej ilości wytwarzanych odpadów) jak i obiektów infrastruktury (20% ogólnej ilości wytwarzanych odpadów). Ilość pozostałych odpadów w skład których wchodzą odpady z ogrodów, parków oraz czyszczenia ulic i placów w Województwie Małopolskim wynosi 31kg/M/rok. Tabela 13. Wskaźniki charakterystyki ilościowej odpadów Strumień odpadów Odpady komunalne pochodzące z gospodarstw domowych 101 Odpady komunalne pochodzące z obiektów infrastruktury 25 Odpady pozostałe 31 Suma: 157 Wskaźnik [kg/m/rok] Zakładając stały roczny 1% wzrost jednostkowego wskaźnika emisji odpadów i niewielki wzrost liczby mieszkańców w rozpatrywanym okresie sprawi, że globalna ilość odpadów wytwarzanych na Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 21

128 terenie gminy Jerzmanowice-Przeginia będzie w niewielkim stopniu rosnąć. Ilość odpadów [Mg] ,6 160,1 161,7 163,3 164, , ,01 103,02 104,03 105,04 106,05 108,07 111, ,31 31,62 31,93 32,24 32,55 33,17 34, ,25 25,5 25, ,25 26,75 27, Rok Odpady komunalne z gospodarstw domow ych Wykres 4: Wielkości emisji odpadów Odpady komunalne z obiektów infrastruktury Pozostałe odpady Suma Tabela 14. Prognozowane wielkości emisji odpadów komunalnych, pochodzących z gospodarstw domowych Strumień odpadów 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura 4 Odpady wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 Odzież i tekstylia 9 Drewno Rok Ilość odpadów [Mg] 192,7 195,3 197,8 199,9 201,9 204,0 208,1 214,1 42,8 43,4 44,0 44,4 44,9 45,3 46,2 47,6 128,5 130,2 131,9 133,2 134,6 136,0 138,7 142,7 32,1 32,5 33,0 33,3 33,7 34,0 34,7 35,7 128,5 130,2 131,9 133,2 134,6 136,0 138,7 142,7 85,6 86,8 87,9 88,8 89,7 90,7 92,5 95,1 53,5 54,2 55,0 55,5 56,1 56,7 57,8 59,5 10,7 10,8 11,0 11,1 11,2 11,3 11,6 11,9 21,4 21,7 22,0 22,2 22,4 22,7 23,1 23,8 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 22

129 Strumień odpadów 10 Odpady niebezpieczne 11 Odpady mineralne Rok Ilość odpadów [Mg] 10,7 10,8 11,0 11,1 11,2 11,3 11,6 11,9 364,0 368,9 373,7 377,5 381,4 385,3 393,1 404,4 Suma: 1070,5 1084,9 1099,0 1110,4 1121,8 1133,4 1156,2 1189,3 Źródło: Opracowanie własne Tabela 15. Prognozowane wielkości emisji odpadów komunalnych, pochodzących z obiektów infrastruktury Strumień odpadów 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Rok Ilość odpadów [Mg] 26,5 26,9 27,2 27,5 27,8 28,1 28,6 29,4 2 Odpady zielone 5,3 5,4 5,4 5,5 5,6 5,6 5,7 5,9 3 Papier i tektura 71,5 72,5 73,4 74,2 75,0 75,7 77,3 79,5 4 Odpady wielomateriałowe 47,7 48,3 49,0 49,5 50,0 50,5 51,5 53,0 5 Tworzywa sztuczne 47,7 48,3 49,0 49,5 50,0 50,5 51,5 53,0 6 Szkło 26,5 26,9 27,2 27,5 27,8 28,1 28,6 29,4 7 Metal 13,2 13,4 13,6 13,7 13,9 14,0 14,3 14,7 8 Odzież i tekstylia 7,9 8,1 8,2 8,2 8,3 8,4 8,6 8,8 9 Drewno 2,6 2,7 2,7 2,7 2,8 2,8 2,9 2,9 10 Odpady niebezpieczne 2,6 2,7 2,7 2,7 2,8 2,8 2,9 2,9 11 Odpady mineralne 13,2 13,4 13,6 13,7 13,9 14,0 14,3 14,7 Suma: 265,0 268,5 272,0 274,9 277,7 280,5 286,2 294,4 Źródło: Opracowanie własne Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 23

130 Tabela 16. Prognozowane wielkości emisji odpadów komunalnych, pochodzących z obiektów infrastruktury Strumień odpadów 1 Odpady z ogrodów i parków Rok Ilość odpadów [Mg] 88,7 89,9 91,1 92,0 93,0 93,9 95,8 98,6 2 Odpady z targowisk 26,3 26,6 27,0 27,3 27,5 27,8 28,4 29,2 3 Odpady z czyszczenia ulic i placów 4 Odpady wielkogabarytowe 101,9 103,2 104,6 105,7 106,7 107,8 110,0 113,2 111,7 113,2 114,7 115,9 117,1 118,3 120,7 124,1 Suma: 328,6 333,0 337,3 340,8 344,3 347,9 354,9 365,0 Źródło: Opracowanie własne Tabela 17. Prognozowane wielkości emisji odpadów komunalnych Strumień odpadów Odpady komunalne pochodzące z gospodarstw domowych Odpady komunalne pochodzące z obiektów infrastruktury Rok Ilość odpadów [Mg] 1070,5 1084,9 1099,0 1110,4 1121,8 1133,4 1156,2 1189,3 265,0 268,5 272,0 274,9 277,7 280,5 286,2 294,4 Pozostałe odpady 328,6 333,0 337,3 340,8 344,3 347,9 354,9 365,0 Suma: 1664,1 1686,4 1708,3 1726,1 1743,8 1761,8 1797,3 1848,7 Źródło: Opracowanie własne Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 24

131 Tabela 18. Prognozowane wielkości emisji biodegradowalnych odpadów komunalnych Strumień odpadów Odpady biodegradowalne pochodzące z gospodarstw domowych Odpady biodegradowalne pochodzące z obiektów infrastruktury Odpady z ogrodów i parków Odpady z targowisk (część ulegająca biodegradacji) Rok Ilość odpadów [Mg] 385,4 390,6 395,6 399,7 403,9 408,0 416,2 428,2 106,0 107,4 108,8 109,9 111,1 112,2 114,5 117,8 88,7 89,9 91,1 92,0 93,0 93,9 95,8 98,6 13,1 13,3 13,5 13,6 13,8 13,9 14,2 14,6 Suma: 593,2 601,2 609,0 615,3 621,7 628,1 640,7 659,1 Źródło: Opracowanie własne Tabela 19. Prognozowane wielkości emisji odpadów komunalnych, pochodzących z gospodarstw domowych Strumień odpadów 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 2 Odpady zielone 3 Papier i tektura 4 Odpady wielomateriałowe 5 Tworzywa sztuczne 6 Szkło 7 Metal 8 Odzież i tekstylia 9 Drewno Rok Ilość odpadów [Mg] 219,2 222,1 225,0 227,4 229,7 232,1 236,7 243,5 48,1 48,8 49,4 49,9 50,4 50,9 52,0 53,5 200,0 202,7 205,3 207,5 209,6 211,7 216,0 222,2 79,8 80,9 81,9 82,8 83,6 84,5 86,2 88,7 176,2 178,5 180,8 182,7 184,6 186,5 190,3 195,7 112,1 113,6 115,1 116,3 117,5 118,7 121,1 124,6 66,8 67,7 68,6 69,3 70,0 70,7 72,1 74,2 18,7 18,9 19,2 19,3 19,5 19,7 20,1 20,7 24,1 24,4 24,7 25,0 25,2 25,5 26,0 26,7 Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 25

132 Strumień odpadów 10 Odpady niebezpieczne 11 Odpady mineralne 12 Odpady z ogrodów i parków 12 Odpady z targowisk Rok Ilość odpadów [Mg] 13,4 13,5 13,7 13,9 14,0 14,1 14,4 14,8 377,2 382,3 387,3 391,3 395,3 399,4 407,4 419,1 88,7 89,9 91,1 92,0 93,0 93,9 95,8 98,6 26,3 26,6 27,0 27,3 27,5 27,8 28,4 29,2 13 Odpady z czyszczenia ulic i placów 14 Odpady wielkogabarytowe 101,9 103,2 104,6 105,7 106,7 107,8 110,0 113,2 111,7 113,2 114,7 115,9 117,1 118,3 120,7 124,1 Suma: 1664,0 1686,4 1708,4 1726,1 1743,8 1761,8 1797,3 1848,8 Źródło: Opracowanie własne Zgodnie z przyjętymi założeniami prognostycznymi (stały 1% wzrost jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów, wzrost liczby mieszkańców z tendencją malejącą), całkowita ilość wytwarzanych odpadów będzie w stosunkowo niewielkim stopniu rosnąć ,4 1708,4 1726,1 1743,8 1761,8 1797,3 1848, ,2 601, ,7 628,1 640,7 659, Odpady komunalne ogółem Odpady biodegradow alne Wykres 5: Prognozowana ilość wytwarzanych odpadów [Mg] Źródło: Opracowanie własne na podstawie prognoz Powyższy wykres przedstawia ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w odniesieniu do ogólnej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. Przewiduje się zmniejszanie udziału odpadów komunalnych odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów na Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Jerzmanowice Przeginia na lata z perspektywą do roku 2018 wykonana przez EKO LOG Sp. z o. o. ul. Sędziwoja 51, Poznań 26