PROGRAM UPOWSZECHNIANIA OSIĄGNIĘĆ NAUKI Z ZAKRESU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY

Transkrypt

1 Wyższa Sz k o ł a Ek o n o m i c z n a w Białymstoku PROGRAM UPOWSZECHNIANIA OSIĄGNIĘĆ NAUKI Z ZAKRESU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY PROGRAMME OF POPULARIZING ACHIEVEMENTS OF SCIENCE FROM THE DOMAIN OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT AND KNOWLEDGE-BASED ECONOMY Podsumowanie 2009 roku Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Kilka słów o projekcie Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku od marca 2009 roku do grudnia 2011 roku realizuje projekt Program upowszechniania osiągnięć nauki z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy. Jest on współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zapraszamy do udziału w projekcie: pracowników naukowo-dydaktycznych i dydaktycznych szkół wyższych; studentów kierunków ekonomicznych, społecznych, humanistycznych, przyrodniczych i technicznych. Celem głównym projektu jest upowszechnianie wyników badań w zakresie zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy oraz pobudzenie świadomości znaczenia tych koncepcji w procesie kształcenia na potrzeby współczesnej gospodarki. Cele szczegółowe to: stworzenie forum naukowej dyskusji i wymiany doświadczeń w zakresie badań i dydaktyki na temat zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy; wskazanie i uzasadnienie potrzeby uwzględnienia w dydaktyce wyzwań zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy; wypracowanie propozycji standardów dydaktycznych dotyczących zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy; zapewnienie wolnego dostępu do wiedzy o zrównoważonym rozwoju i gospodarce opartej na wiedzy w ujęciu ekologiczno-społeczno-gospodarczym (w tym nowoczesnych technologii i systemów zarządzania); dostarczenie pracownikom naukowo-dydaktycznym i dydaktycznym informacji o najnowszych badaniach i programach dydaktycznych w zakresie zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy, prowadzonych na uczelniach w Polsce, Europie i na świecie. Zapraszamy do udziału Zgłoś swoje przemyślenia, podyskutuj z innymi, napisz referat lub artykuł

3 A few words about the project Białystok School of Economics realizes the project Programme of popularizing achievements of science from the domain of sustainable development and knowledge-based economy from March 2009 till December The project is financed by the European Union within the frameworks of the European Social Fund. We invite the following groups to participate in the project: scientists and teachers at universities; students of economic, social, humanistic, natural and technical faculties. The main aim of the project is to popularize the results of the research concerning sustainable development and knowledge-based economy and to raise awareness of the importance of these concepts in education process for the needs of contemporary economy. Detailed aims include: creating the forum for scientific discussion and exchange of experiences concerning the range of research and methodology of teaching regarding sustainable development and knowledge-based economy; indicating and justifying the necessity to take the challenges of sustainable development and knowledge-based economy into consideration in the methodology of teaching; elaborating suggestions regarding didactic standards concerning sustainable development and knowledge-based economy; ensuring free access to knowledge of sustainable development and knowledge-based economy in environmental, social and economic perspective (including the most advanced technologies and management systems); providing scientists and teachers with the latest information concerning research and didactic programmes in the domain of sustainable development and knowledge-based economy that take place at universities in Poland, Europe and worldwide. We invite you to participate in the project Submit your reflections and discuss them with others, write a report or an article

4 Podsumowanie 2009 roku Minął pierwszy rok realizacji projektu, w czasie którego zgodnie z założeniami: zorganizowaliśmy dwa seminaria naukowe: Zakres problemowy badań oraz dydaktyki z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy w polskich i zagranicznych ośrodkach naukowych wrzesień 2009 Ekonomia zrównoważonego rozwoju problemy badawcze i zakres dydaktyki październik 2009 przygotowaliśmy monografię Ekonomia zrównoważonego rozwoju zarys problemów badawczych i dydaktyki pracujemy nad książką Materiały do studiowania ekonomii zrównoważonego rozwoju finalizujemy prace związane z utworzeniem Informatorium zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy przygotowujemy seminaria na 2010 rok Dziękujemy osobom, które już wykazały zainteresowanie projektem i zgłosiły swój udział. Liczymy na Państwa aktywność także w kolejnych latach Zespół realizujący projekt

5 Summation of the year 2009 The first year of project realization has passed; during this period of time the following tasks have been accomplished: two scientific seminars have been organized: Problem range of research and teaching from the domain of sustainable development and knowledge-based economy in Polish and foreign scientific institutions September 2009 Sustainable development economics research problems and teaching range October 2009 the monograph Sustainable development economics research problems and teaching range has been prepared we are working on the book Materials for studying sustainable development economics we are ending up the work connected with the creation of the information centre of sustainable development and knowledge-based economy we are preparing seminars for 2010 We are grateful to everyone who has already displayed considerable interest in the project and sent the application form. We are hopeful that your activity will be noticeable also in the subsequent years. Project team

6 Zespół realizujący projekt Project Team Kierownik merytoryczny projektu Substantive supervisor of the project prof. dr hab. Bazyli Poskrobko Koordynator projektu Project coordinator mgr Bogumiła M. Powichrowska Koordynator informatorium Information centre coordinator mgr Piotr Sochaczewski biuro projektu project office Katedra Zrównoważonego Rozwoju i Gospodarki Opartej na Wiedzy (dawna nazwa: Katedra Gospodarowania Środowiskiem i Turystyki) Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku ul. Choroszczańska 31 pok. 33, Białystok tel ; katedra@wse.edu.pl

7 SEMINARIUM 17 września 2009 r., Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi, ul. Rzgowska 17a Zakres problemowy badań oraz dydaktyki z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy w polskich i zagranicznych ośrodkach naukowych Problem range of research and methodology of teaching concerning sustainable development and knowledge-based economy in Polish and foreign scientific institutions moderator prof. Bazyli Poskrobko, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku referaty Nauka o kreowaniu wiedzy, prof. Bazyli Poskrobko, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku Kształtowanie gospodarki opartej na wiedzy na świecie wnioski dla Polski, dr Andrzej Pawluczuk, Politechnika Białostocka Zarządzanie wiedzą w polskich przedsiębiorstwach, dr Mariusz Strojny, KPMG Sp. z o.o. Potrzeby przedsiębiorców w zakresie kształcenia pracowników wiedzy, dr Bożena Skibicka, Stowarzyszenie Praktyków Zarządzania Wiedzą Działania uczelni w zakresie badań naukowych i dydaktyki na rzecz gospodarki opartej na wiedzy, dr Jakub Brdulak, Szkoła Główna Handlowa Zrównoważony rozwój istota, interpretacje, związek ze społeczeństwem wiedzy, prof. Dariusz Kiełczewski, Uniwersytet w Białymstoku

8 prof. Bazyli Poskrobko Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku Nauka o kreowaniu wiedzy Science domain concerning creation of knowledge streszczenie W referacie przedstawiono gospodarkę opartą na wiedzy (GOW) jako efekt zmian cywilizacyjnych uznając, że stanowi ona podstawę cywilizacji postindustrialnej. Wskazano etapy dochodzenia do GOW od powszechnej edukacji na poziomie wyższym poprzez informatyzację do permanentnej innowacyjności. Omówiono podstawowe elementy nauki o kreowaniu wiedzy ze szczególnym zaakcentowaniem roli inteligencji wewnętrznej oraz procesu przechodzenia od wiedzy wirtualnej (potencjalnej) do realnej. Oddzielnym problemem było przedstawienie procesu tworzenia kapitału wiedzy ze szczególnym wyeksponowaniem czynników wpływających na kształtowanie się kapitału intelektualnego. summary The paper presents knowledge-based economy (KBE) as the effect of civilization changes, assuming that it constitutes the basis for post-industrial civilization. There were indicated stages of achieving KBE, starting from the universal education at the higher level through information systems and ending with the permanent state of innovation approach. The paper includes the analysis of the basic elements of science concerning knowledge creation, taking into consideration especially the role of internal intelligence and the process of transition from virtual (potential) knowledge to real knowledge. A separate problem was related to the presentation of the process of creating knowledge capital with particular emphasis on the factors that have influence on shaping intellectual capital.

9 dr Andrzej Pawluczuk Politechnika Białostocka Kształtowanie gospodarki opartej na wiedzy na świecie wnioski dla Polski Shaping of knowledge-based economy worldwide conclusions for Poland streszczenie Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) pod koniec ubiegłego wieku stała się przedmiotem zainteresowania środowisk naukowych. Pierwsze zwarte opracowania powstały pod auspicjami międzynarodowych organizacji: Banku Światowego czy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Wynika z nich, że istotne miejsce w tworzeniu GOW zajmuje kapitał ludzki, edukacja, infrastruktura instytucjonalna oraz technologie informacyjno-komunikacyjne, często zwane filarami GOW. Analiza przeprowadzona na przykładzie Finlandii i Irlandii, krajów zajmujących dość wysokie miejsca w rankingach rozwoju GOW, wykazała, że między tymi krajami występują dość istotne różnice w sposobach wdrażania GOW, które ostatecznie doprowadziły do znacznego wzrostu społeczno-gospodarczego. W artykule wskazano także na dobre praktyki obu krajów, które można wykorzystać z powodzeniem w Polsce. Główne treści seminarium summary Knowledge-based economy (KBE) became the subject of interest for scientists at the end of the previous century. The first comprehensive elaborations were created under the auspices of the following international organizations: The World Bank and The Organization for Economic Co-operation and Development. These elaborations imply that in the creation of KBE a special role is played by human capital, education, institutional education and also information and communication technologies, which are frequently named the pillars of KBE. The analysis conducted using the examples of Finland and Ireland, i.e. the countries occupying relatively high positions in the ratings concerning development of KBE, has shown that these countries significantly differ from one another in terms of KBE implementation, which eventually has led to significant socio-economic growth. The article also indicates that in both countries one can observe good practices that can be successfully employed in Poland.

10 dr Mariusz Strojny KPMG sp. z o.o. Zarządzanie wiedzą w polskich przedsiębiorstwach Knowledge management in Polish companies streszczenie summary W gospodarce opartej na wiedzy to wiedza jest najcenniejszym zasobem i źródłem trwałej przewagi konkurencyjnej. Coraz częściej zasoby wiedzy organizacji są wykładnią jej sukcesu rynkowego. Wyzwanie, przed jakim obecnie stoimy to odpowiedź na pytanie jak przekształcić wizję w realne rozwiązania i jak optymalnie wykorzystać posiadane zasoby wiedzy, by w sposób trwały przyczyniały się one do tworzenia wartości dodanej. Wdrożenie rozwiązań z zakresu zarządzania wiedzą w organizacji może: polepszyć podejmowanie decyzji, skrócić czas rozwiązywania kluczowych problemów, udoskonalić produktywność, zredukować koszty. Wyniki badań potwierdzają ewolucję modelu zarządzania w Polsce. Staje się on bardziej nowoczesny i innowacyjny. Czujemy się zobowiązani docenić wysiłek polskich firm, które próbują zsynchronizować swoje praktyki zarządzania z praktykami ich zachodnich partnerów i konkurentów. In knowledge-based economy it is knowledge that can be perceived as the most precious resource and as the source of permanent competitive advantage. Knowledge resources of a particular organization are more frequently interpreted as the indication of its success on the market. The challenge facing the contemporary society is related to answering the question on how to transform vision into real solutions, and also how to optimally use the possessed knowledge resources so that they can permanently contribute to the creation of added value. In order to implement the solutions regarding knowledge management an economic organization can enhance decision-making, shorten the period of solving key problems, improve productivity and reduce costs. Research results confirm that one can observe evolution of management model in Poland. It is becoming more advanced and innovative. We feel obliged to appreciate the effort made by Polish companies that attempt to synchronize their management practices with the practices of their Western partners and rivals.

11 dr Bożena Skibicka Stowarzyszenie Praktyków Zarządzania Wiedzą Potrzeby przedsiębiorców w zakresie kształcenia pracowników wiedzy Needs of entrepreneurs regarding education of knowledge workers streszczenie Początek XXI wieku to okres gwałtownych zmian w sposobie zarządzania, a w konsekwencji w potrzebach przedsiębiorstw w zakresie kwalifikacji poszukiwanych pracowników. Poszukiwany jest nowy typ pracownika pracownik wiedzy. Potrzebna jest więc zmiana w sposobach kształcenia, tak by polskie uczelnie wypuszczały absolwentów posiadających cechy i kompetencje pracowników wiedzy. Uczelnie wyższe kształcące absolwentów większości kierunków muszą brać pod uwagę dramatyczną potrzebę niwelowania biznesowego wykluczenia cyfrowego. I trzeba mieć świadomość, że nie chodzi tu o odpowiednie kształcenie studentów kierunków informatycznych, ale właściwe kształcenie studentów większości kierunków. Główne treści seminarium summary The beginning of the 21st century is the period of rapid changes in management, and thus also in the needs of companies as regards qualifications of prospective workers. A new type of worker that is being searched for is a knowledge worker. Thus, education styles need to be changed so that Polish universities postgraduates could be characterized using the features and competences that are characteristic for knowledge workers. Universities that educate students in numerous specializations need to take into consideration the great need to eliminate economic digital exclusion. However, one needs to be aware that what is essential is not appropriate education of students of information systems, but proper education of students in all specializations.

12 dr Jakub Brdulak Szkoła Główna Handlowa Działania uczelni w zakresie badań naukowych i dydaktyki na rzecz gospodarki opartej na wiedzy Activities undertaken by universities in the domain of scientific research and didactics for knowledge-based economy streszczenie Efektywne i sprawne szkolnictwo wyższe jest jednym z kluczowych elementów Gospodarki Opartej na Wiedzy. W związku z tym konieczne jest budowanie systemowych rozwiązań, które będą wspierać jego rozwój. W Polsce, pomimo wejścia do Unii Europejskiej, nie można powiedzieć, że szkolnictwo wyższe staje się coraz efektywniejsze. Polska stoi przed problemem, który musi rozwiązać zwiększyć konkurencyjność i tym samym jakość szkolnictwa wyższego. Z tego powodu konieczne jest poznanie najnowszych trendów, które mają miejsce w europejskim szkolnictwie wyższym oraz analiza tzw. najlepszych praktyk konkretnych rozwiązań, które podnoszą jakość oferowanych przez uczelnie programów dydaktycznych i badawczych. summary Effective and efficient higher education system is one of the key elements of Knowledge-Based Economy. Owing to this it is essential to construct systemic solutions supporting its development. Despite accession to the European Union, higher education system in Poland cannot be characterized as more and more effective. Poland is facing the following problem that needs to be overcome promptly. Both the quality of competitiveness and education level ought to be improved. As a consequence, it is necessary to become familiar with the most recent trends that can be observed on the level of higher education in Europe. It is also essential to analyze the so-called best practices specific solutions improving the quality of didactic and research programs offered by universities.

13 prof. Dariusz Kiełczewski Uniwersytet w Białymstoku Zrównoważony rozwój istota, interpretacje, związek ze społeczeństwem wiedzy Sustainable development essence, interpretations, relation with knowledge society Główne treści seminarium streszczenie summary Rozwój zrównoważony to taki sposób zaspokajania potrzeb współczesnego pokolenia, który nie ogranicza możliwości rozwoju przyszłych generacji. Jego istotą jest to, by zaspokajanie potrzeb przez współcześnie żyjące pokolenie miało cechę trwałości, a zatem żeby przyszłe pokolenia dysponowały zasobami w takiej ilości i o takich cechach jakościowych, aby możliwy był ich społeczny dobrobyt co najmniej taki, jaki jest dostępny pokoleniu współczesnemu. Trwałość dobrobytu zależy przy tym od trwałości kapitału, którego wykorzystanie dobrobyt ten zapewnia. W przypadku kapitału naturalnego istotą zrównoważonego rozwoju jest kierowanie się zasadą mocnej trwałości kapitału przy wykorzystaniu także słabej zasady (w przypadku zasobów nieodnawialnych) oraz zasady restrykcyjnej (w przypadku gatunków zagrożonych wyginięciem). Istnieje ścisły związek między koncepcją zrównoważonego rozwoju i kształtującym się obecnie społeczeństwem wiedzy (gospodarką opartą na wiedzy). Do wspólnych cech gospodarki zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy należy zaliczyć przede wszystkim: dominację sektora usług i sektora informacyjnego, wysoką rangę korzystania z zasobów odnawialnych i recyrkulacji zasobów, wykorzystanie czynników niematerialnych rozwoju gospodarczego, rozwój partycypacji form demokracji bezpośredniej, kształtowanie społeczeństwa otwartego na wielość i różnorodność kultur. Sustainable development implies such way of satisfying the needs of the contemporary society that does not limit the possibilities of satisfying the needs of the future generations. Its essence is that the generations living presently ought to satisfy their needs in a stable way so that the future generations can have access to resources in the same amount and with the same quality features and so that their social prosperity is at least on the same level as that of the present generations. Stable prosperity depends on the stability of capital, the usage of which ensures such prosperity. In case of natural capital the essence of sustainable development is being guided by the principle of strong stability of capital while making use also of the weak principle (in case of non-renewable resources) and of restrictive principle (in case of endangered species). There is a close relation between the concept of sustainable development and knowledge society which is presently still being shaped (knowledge-based economy). The following characteristics are among those most typical for both sustainable development economy and knowledge-based economy: domination of service sector and information sector, high rank of using renewable resources and recirculation of resources, using non-material factors of economic growth, increasing participation of direct democracy forms, shaping society that is open to multitude and diversity of cultures.

14 seminarium

15 seminarium

16 SEMINARIUM 20 października 2009 r., Piechowice k. Szklarskiej Poręby, Hotel LAS EKONOMIA ZRÓWNOWAZONEGO ROZWOJU PROBLEMY BADAWCZE I ZAKRES DYDAKTYKI SUSTAINABLE DEVELOPMENT ECONOMICS RESEARCH PROBLEMS AND TEACHING RANGE moderator prof. Bazyli Poskrobko, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku referaty Ekonomia zrównoważonego rozwoju wyzwanie dla edukacji, prof. Holger Rogall, Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin Ekonomia środowiskowa a ekonomia ekologiczna dylemat edukacyjny, prof. Stanisław Czaja, prof. Bogusław Fiedor, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Ekonomia zrównoważonego rozwoju na studiach ekonomicznych uwarunkowania i doświadczenia, prof. Hans Diefenbacher, Forschungsstätte der Evangelischen Studiengemeinschaft, Heidelberg Koncepcja zrównoważonego rozwoju w naukach ekonomicznych, prof. Tadeusz Borys Uniwersytet Ekonomiczy we Wrocławiu Czy studentów ekonomii należy uczyć o trwałym rozwoju?, prof. Tomasz Żylicz, Uniwersytet Warszawski Dydaktyka ekonomii zrównoważonego rozwoju, prof. Dariusz Kiełczewski, dr inż. Tomasz Poskrobko, Uniwersytet w Białymstoku Problemy edukacji ekonomicznej na rzecz zrównoważonego rozwoju, dr Grzegorz Dobrzański, Uniwersytet w Białymstoku Kształtowanie postawy homo sustinens wśród ekonomistów, dr inż. Marcin Łuszczyk, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Społeczny aspekt rozwoju systemu edukacji na rzecz zrównoważonej gospodarki opartej na wiedzy, mgr Piotr Sochaczewski, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku

17 prof. Holger Rogall Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin Ekonomia zrównoważonego rozwoju wyzwanie dla edukacji Sustainable development economics challenge for education Główne treści seminarium streszczenie summary Tradycyjna ekonomia nie włączyła do swojej teorii nowej idei przewodniej ludzkości o zrównoważonym rozwoju (Sustainable Development), pomimo że globalne zagadnienia problemowe stawiają przed ludzkością jedyne w swoim rodzaju wyzwanie. Dlatego w tym miejscu założona w roku 2009 Sieć na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (www. nachhaltige-oekonomie.de) proponuje wznieść od podstaw gmach teorii nauki zgodnie z najnowszymi doświadczeniami teoriopoznawczymi. Uważamy, że wszędzie tam, gdzie tradycyjne cele ekonomiczne nie przystają do zasad zrównoważonego rozwoju niezbędne jest przyjęcie nowych założeń. W rozprawie tej omawiane będą następujące propozycje reform: rozszerzenie modeli ekonomicznych, nowy obraz człowieka, niedoskonałość rynku, zrównoważona gospodarka rynkowa w określonych ramach, integracja zasad zrównoważonego rozwoju, określenie podaży zbliżone do realiów; paradygmat zrównoważenia w miejsce wzrostu, własna działalność gospodarcza vs. słuszna jakość pracy, zrównoważona polityka monetarna i finansowa, granice zasad działania, system walutowy, współpraca na rzecz rozwoju, zrównoważone przeorientowanie gospodarki. Traditional economics did not include into its theory the new leading idea of sustainable development, which is a leading one for humankind, despite the fact that global problem issues constitute the only challenge for humankind. Therefore, the Sustainable Development Network ( which was established in 2009, implies formation of the science theory from the very beginning, in accordance with the most recent theoretical and cognitive experiences. There is a common belief that wherever traditional economic aims do not accede to sustainable development principles, it is necessary to adopt new assumptions. The paper includes the analysis of the following suggestions of reforms: extension of economic models, new vision of man, imperfection of market, sustainable market economy in certain frameworks, integration of sustainable development principles, integration of sustainable development principles, specification of supply which is similar to reality; sustaining paradigm in the place of growth, own business activity vs. proper quality of work, sustainable monetary and financial policy, frameworks of acting principles, monetary system, cooperation for development and sustainable orientation of economy.

18 prof. Bogusław Fiedor Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu prof. Stanisław Czaja Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Ekonomia środowiska a ekonomia ekologiczna DYlemat edukacyjny EnvironmentAL economics versus ecological economics educational dilemma streszczenie W referacie przedstawiono problem kształtowania się dwóch nowych dyscyplin nauki ekonomii ekologicznej i ekonomii środowiska. Jest to efekt rywalizacji w ramach teorii ekonomii dwóch paradygmatów ekologizacji ekonomii i ekonomizacji środowiska przyrodniczego. Rywalizacja ta generuje wiele bardzo interesujących problemów poznawczych i pojęciowych, wychodzących poza zagadnienia ekonomiczne. Ekonomia ekologiczna koncentruje swoje zainteresowania badawcze wokół pojęcia kapitału naturalnego. Opracowanie zawiera również krótką analizę potencjalnych kierunków ewolucji obu dyscyplin ekonomii ekologicznej i ekonomii środowiska. summary The paper presents the problem of shaping of two new scientific domains ecological economics and environmental economics. This is the effect of rivalry within the frameworks of the theory of two paradigms of making economics ecological and that of making natural environment more economic. This rivalry creates many very interesting cognitive and semantic problems that go beyond economic issues. Ecological economics concentrates its scientific subject of interest on the concept of natural capital. This elaboration includes also a short analysis of potential directions in which evolution of both domains: ecological economics and environmental economics takes place.

19 prof. Hans Diefenbacher Forschungsstätte der Evangelischen Studiengemeinschaft, Heidelberg Ekonomia zrównoważonego rozwoju na studiach ekonomicznych uwarunkowania i doświadczenia Sustainable development economics at economic studies conditionings and experiences Główne treści seminarium streszczenie summary Referat rozwija pięć tez odnośnie kształcenia ekonomistów w zakresie zrównoważonego rozwoju na uniwersytetach w Niemczech. Na wstępie Autor zwraca uwagę, że tematyka zrównoważonego rozwoju nadal odgrywa bardzo niewielką rolę w programie studiów. Jednakże, aby mądrze rozwiązywać problemy XXI wieku konieczna jest zintegrowana analiza społeczna, środowiskowa i ekonomiczna, ponieważ podstawowe założenia ekonomii neoklasycznej nie sprawdzają się. Powstające specjalistyczne kierunki studiów na temat zrównoważonego rozwoju to pierwszy krok, ale jeszcze niewystarczająca odpowiedź. Niezadowalający jest fakt, że tematyka zrównoważonego rozwoju rozpatrywana jest w ostatniej fazie harmonogramu studiów uniwersyteckich. Podstawowa wiedza z zakresu ekonomii ekologicznej i zrównoważonego rozwoju powinna być zintegrowana w pierwszym cyklu studiów ekonomicznych w przeciwnym razie nauczanie zrównoważonego rozwoju wymaga wysokiego nakładu pracy, porównywalnego merytorycznie ze studiami uzupełniającymi. The paper presents five theses concerning educating German university economists in the domain of sustainable development. In the introduction, attention is drawn to the fact that the issue of sustainable development still plays an insignificant role in the study curricula. However, in order to solve the problems of the 21st century an integrated analysis of social, environmental and economic character is required because the basic assumptions of neoclassical economics do not prove efficient. The newly formed specializations concerning sustainable development constitute the first step forward, but still they do not ensure a proper answer. What is also unsatisfactory is the fact that the issue of sustainable development is considered in the last stage of the studying curricula at universities. Fundamental knowledge concerning environmental economics and sustainable development ought to be integrated in the first stage of economic studies otherwise, teaching of sustainable development requires high outlays of work that, in substantial terms, can be compared to supplementary studies.

20 prof. Tadeusz Borys Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Koncepcja zrównoważonego rozwoju w naukach ekonomicznych The concept of sustainable development in economic sciences streszczenie Zrównoważony rozwój (ZR) jako nowy paradygmat rozwoju nie ma nadal ugruntowanej pozycji w naukach ekonomicznych. Konstatacja ta dotyczy głównie dyscypliny ekonomia, w której nadal dominuje nurt egocentryczny preferujący jako swoje założenie aksjologiczne egoizm, chciwość człowieka jako homo oeconomicus, dominację myślenia w skali jednego pokolenia (np. w odniesieniu do zasobów naturalnych), obejmowanie kategorią rynku nie tylko towarów, ale również relacji między ludźmi oraz niechęć do etyki biznesu i jego społecznej odpowiedzialności. W teorii ekonomii na poziomie makro widoczne są też bardziej empatyczne, czy altruistyczne podejścia w dużym stopniu zgodne z sednem koncepcji ZR poprzez tworzenie zrębów teoretycznych ekonomii ZR, której jednym z fundamentów są założenia ekonomii ekologicznej. Ostatnie lata przynoszą również coraz bardziej zaawansowane teoretycznie konkretyzacje dziedzinowe/ sektorowe koncepcji ZR, w tym m.in. dotyczące zrównoważonego transportu, zrównoważonej turystyki, czy zrównoważonej konsumpcji i produkcji. Na poziomie mikroekonomicznym najbardziej obiecującym trendem jest wprowadzanie koncepcji ZR na poziom organizacji poprzez ideę społecznej odpowiedzialności biznesu, zgodnie z którą polega on na czymś więcej, niż tylko na koncentrowaniu się na działaniach bezpośrednio przynoszących zysk właścicielom. summary Sustainable development (SD) as the new paradigm of development is still not firmly based in economic sciences. This remark concerns mainly the domain of economics, which is dominated by the egocentric trend that prefers to consider as the new axiological assumption egoism and greed of man, homo oeconomicus, and also focuses on the dominating position of thinking in the scale of one generation (e.g. with reference to natural resources) and also on comprising within the market domain not only goods, but also the relations between people and unwillingness towards the ethics of business and its social responsibility. In the theory of economy on macro level there can be observed more empathic or altruistic approaches that are to a large degree in accordance with the essence of the SD concept by means of creating theoretical frameworks of SD economics one of the chief fundaments of which are the assumptions of environmental economics. The recent years have witnessed more and more theoretically advanced domain/sector materialization of SD concept, including, among others, the ones regarding sustainable transport, sustainable tourism or sustainable consumption and production. On macro level the most promising trend is the introduction of SD concept on the organization level by means of the idea of social responsibility of business, in accordance with which business is more than just focused on those activities that directly bring profit for the owners.

21 prof. Tomasz Żylicz Uniwersytet Warszawski Czy studentów ekonomii należy uczyć o trwałym rozwoju? Should economics students be taught about sustainable development? Główne treści seminarium streszczenie summary Biorąc pod uwagę tematykę konferencji, odpowiedź na tytułowe pytanie jest oczywiście twierdząca. Ale spojrzenie na programy studiów ekonomicznych, w połączeniu z analizą losów ich absolwentów, skłania do głębszej refleksji nad zawartością współczesnej ekonomii i naukowym zapleczem polityki trwałego rozwoju. Na podstawie doświadczenia autora w zakresie nauczania mikroekonomii, ekonomii środowiska i przedmiotów matematycznych omówione są trzy problemy. Po pierwsze, celowość przekazywania studentom wiedzy przyrodniczej. Po drugie, przegląd zagadnień ekonomicznych, w których w naturalny sposób pojawia się trwałość. Po trzecie, przegląd zagadnień trwałego rozwoju, dla których niezbędna jest podbudowa z zakresu ekonomii. Referat składa się z czterech części. Pierwszą poświęcono potrzebie łączenia ekonomii z innymi dyscyplinami. Na tym tle zasygnalizowano ryzyko, które wiąże się jednak z interdyscyplinarnością. W części drugiej ukazano problemy stricte ekonomiczne, które pojawiają się w zagadnieniach trwałego rozwoju. Problemy te muszą się znaleźć w każdym standardowym programie studiów ekonomicznych, ale są często omawiane bez odniesienia do trwałości, mimo iż dostrzeżenie związków nie wymaga wcale wysiłku. W części trzeciej dokonano przeglądu dyscyplin nie-ekonomicznych, których znajomość jest ekonomiście potrzebna w celu kompetentnego badania trwałości rozwoju. Na tym tle w części czwartej przedstawiono wnioski dotyczące praktycznych możliwości poprawy kształcenia ekonomistów w kierunku głębszej syntezy nauk potrzebnych trwałemu rozwojowi. Given the topic of the conference, the answer to the title question is obviously a positive one. Nevertheless, a look at economics curricula, coupled with an analysis of the graduates professional careers, call for a deeper reflection on the content of contemporary economics as well as on the scientific background of sustainability policies. Based on the author s experience in teaching microeconomics, environmental economics and mathematics, three issues are addressed. The purpose of offering students the knowledge of natural sciences is discussed first. Then we review economic topics closely related to sustainability concepts. Finally, we review sustainable development concepts that require fluency in economics. The paper consists of four parts. The first one is devoted to integrating economics with other disciplines. Integration is certainly called for, but an interdisciplinary approach is dangerous unless it is carried out by excellent experts in their respective disciplines. The second part deals with strictly economic topics included in sustainability analyses. These topics are present in all standard economics curricula, but their discussion is often very superficial, even though it would not require a large effort to have them properly rooted in sustainable development. A review of non-economic topics, whose knowledge is indispensable for any economist to competently deal with sustainability, is performed in the third part. Based on this, some conclusions are offered in the last part on how to improve the curricula in order to let economics graduates better cope with sustainable development.

22 prof. Dariusz Kiełczewski Uniwersytet w Białymstoku dr inż. Tomasz Poskrobko Uniwersytet w Białymstoku Dydaktyka ekonomii zrównoważonego rozwoju Didactics of sustainable development economy streszczenie Idea rozwoju zrównoważonego ma aspekt teoretyczny i praktyczny: tworzeniu jej teorii towarzyszy praktyka wdrażania, stąd bierze się konieczność dydaktyki w tej dyscyplinie. Powinna ona obejmować obie sfery szeroko rozumianej świadomości społecznej, czyli wartości i wiedzę. Wartości, które ma promować dydaktyka ekonomii zrównoważonego rozwoju, opierają się na filozofii, którą można określić jako jedność w różnorodności. Jej filary są następujące: uświadomienie globalnego i zarazem różnorodnego kulturowo charakteru współczesnej cywilizacji; respektowanie prawa społeczności lokalnych do własnej drogi rozwoju ze względu na własne niepowtarzalne potrzeby i atuty rozwojowe, które powinny być uwzględnione i wykorzystane; respektowanie wolności wyboru drogi rozwoju przez przyszłe pokolenia. Dydaktyka dla ekonomii zrównoważonego rozwoju powinna obejmować następujące bloki tematyczne: 1. Środowisko jako przedmiot użytkowania; 2. Zrównoważony rozwój podstawy, definicje i interpretacje ekonomiczne; 3. Teoria ekonomii środowiska i zasobów naturalnych; 4. Kapitał natury oraz usługi środowiska w warunkach zrównoważonego rozwoju; 5. Zrównoważony rozwój w procesach konsumpcji i produkcji; 6. Polityka zrównoważonego rozwoju. summary The idea of sustainable development has both theoretical and practical aspect: creation of its theory is accompanied by implementation practice, which contributes to the necessity of didactics in this domain. It ought to comprise both spheres of widely perceived social awareness, i.e. values and knowledge. Values that are meant to be promoted by didactics of sustainable development economics are based on philosophy that can be characterized as unity in diversity. It has the followings pillars: making people aware of global and simultaneously culturally versatile character of contemporary civilization; respect for the local communities rights to having their own development path due to their unique needs and development advantages that ought to be taken into consideration and applied; respect for the freedom in selection of development path by the future generations. Didactics of sustainable development economics should comprise the following subject sections: 1. Environment as the subject being used; 2. Sustainable development bases, definitions and economic interpretations; 3. Theory of environmental economics and natural resources; 4. Natural capital and environment services in the conditions of sustainable development; 5. Sustainable development in the processes of consumption and production; 6. Sustainable development policy.

23 dr Grzegorz Dobrzański Politechnika Białostocka Problemy edukacji ekonomicznej na rzecz zrównoważonego rozwoju Problems related TO economic education for sustainable development Główne treści seminarium streszczenie summary Celem publikacji jest określenie barier i wymagań rozwoju edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju na uczelniach i wydziałach nauk ekonomicznych. W identyfikacji problemów oparto się na analizie istoty edukacji jako takiej, przedmiotu i podmiotu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz na doświadczeniach własnych. Zidentyfikowane problemy mają charakter: systemowy (konieczność rozwoju edukacji ekonomicznej na rzecz zrównoważonego rozwoju w instytucji edukacyjnej i w otoczeniu, które praktycznie nie są nastawione na ten cel), który można zdefiniować następująco: jak kompleksowo zrestrukturyzować edukację wyższą od strony organizacyjnej, metodycznej, merytorycznej, aby rzeczywiście służyła idei trwałego rozwoju? pozostałe problemy można traktować jako uszczegółowienie problemu systemowego; organizacyjny, dotyczący zmian w zasadach i strukturach funkcjonowania uczelni; metodyczny, np. odejście od edukacji reproduktywnej na rzecz edukacji otwartej, demokratycznej, konieczność stosowania różnorodnych i innowacyjnych metod edukacji; merytoryczny, odnoszący się do struktury programów studiów i treści przedmiotów (np. konieczność przekazania kompleksowej wiedzy o rzeczywistości, której tylko częścią jest gospodarka oraz bardziej pluralistyczne przedstawienie teorii ekonomicznych); ludzki przede wszystkim przygotowanie i nastawienia maturzystów podejmujących studia oraz nauczycieli akademickich. The publication aims at specification of barriers and requirements of development of education for sustainable development at Polish universities of economics and at departments of economics. Identification of the problems was based on the analysis of the following issues: what is the essence of education as such, who the education for sustainable development is addressed at and based on as well as on the Author s own experiences. The identified problems are of the following character: systemic (necessity of development of economic education for sustainable development in an educational institution and in the groups that are not focused on this aim in practice), which can be defined in the following way: How higher education system can be fully restructured in an organizational, methodological and substantial way so that it was truly beneficial for stable development? the remaining problems can be considered as specification of systemic problem; organizational, concerning changes in the principles and structures of the university functioning; methodological, e.g. departure from reproductive education in favor of education that is open and democratic, necessity to use various and innovative education methods; substantial, referring to the structure of studying curricula and to the subject matters (e.g. the necessity to popularize complex knowledge concerning the reality in which economy constitutes only a part, as well as more pluralist presentation of economic theories); human above all preparation and attitudes of both high school graduates beginning their studies and of academic teachers.

24 dr Marcin Łuszczyk Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie Kształtowanie postawy homo sustinens wśród ekonomistów Shaping the attitude of homo sustinens among economists streszczenie W referacie autor przedstawił koncepcję zmian w systemie kształcenia studentów kierunków ekonomicznych. Powinna ona polegać na stopniowym włączeniu do programów kształcenia tematyki rozwoju zrównoważonego. W pierwszym etapie należy rozważyć możliwość ujęcia w ramach już prowadzonych zajęć, zarówno obowiązkowych, jak i uzupełniających, zagadnień dotyczących rozwoju zrównoważonego. W drugim etapie należy podjąć próbę wprowadzenia do treści kształcenia nowych przedmiotów obejmujących ekonomię rozwoju zrównoważonego. Ostatnim, trzecim etapem, jest uruchomienie specjalności z zakresu ekonomii rozwoju zrównoważonego. Autor zwraca ponadto uwagę, że poszczególne etapy edukacji ekologicznej powinny być wprowadzane w możliwie w najszerszym zakresie już na studiach I stopnia. summary The paper presents the concept of changes in the education system comprising the faculties related with economics. According to the Author this concept should imply gradual implementation of sustainable development issues into studying curricula. In the first stage one ought to consider the possibility of including the issues related to sustainable development into the frameworks of already prepared classes, both obligatory and supplementary ones. In the second stage the attempt needs to be made to introduce new subjects comprising sustainable development economics into the studying curricula. Third stage, and at the same time the last one, is related to the implementation of sustainable development economics specialization. Furthermore, the Author puts emphasis on the fact that particular stages of ecological education ought to be introduced in possibly the largest extent already on BA studies.

25 mgr Piotr Sochaczewski Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku Społeczny aspekt rozwoju systemu edukacji na rzecz zrównoważonej gospodarki opartej na wiedzy Social aspect of developing the system of education for knowledge-based sustainable development Główne treści seminarium streszczenie summary Pojęcia zrównoważony rozwój i gospodarka oparta na wiedzy są komplementarne i powinny występować łącznie w postaci zrównoważonej gospodarki opartej na wiedzy. W kontekście długookresowym jedynie zasoby wiedzy rozwijane w ściśle określonym kierunku, a następnie wykorzystywane są w stanie umożliwić efektywną realizację założeń koncepcji zrównoważonego rozwoju. Edukacja pełni kluczową rolę zarówno w idei zrównoważonego rozwoju jak i gospodarce opartej na wiedzy. Współczesny system edukacji bazuje na archaicznej metodzie wszechstronnego nauczania, co wiąże się z niewspółmiernie wysokimi nakładami w stosunku do otrzymywanych efektów. Z perspektywy jednostki społecznej, jak i całego społeczeństwa, działania takie są niedopuszczalne (pomijając ich irracjonalność ekonomiczną). Konieczna jest zatem specjalizacja w całym systemie edukacji, poprzez wykorzystanie dorobku nauki ze szczególnym uwzględnieniem nauk społecznych i przyrodniczych. The concepts of sustainable development and knowledge-based economy are complementary and ought to be linked together forming thus knowledge-based sustainable economy. In the long-term context only the resources of knowledge are developed and then used in a clearly defined direction and can enable effective realization of the principles of sustainable development concept. Education concerning both sustainable development idea and knowledge-based economy plays a crucial role. Contemporary education system is based on the antiquated method of comprehensive education, which implies incommensurably high expanditure in relation to the obtained effects. From the perspective of both an individual and the entire society such activities are unacceptable (taking no notice of their economic irrationality). Therefore, what is required is specialization in the entire education system by means of making use of scientific achievements taking into consideration especially social and natural sciences.

26 Plan działań na 2010 rok seminaria Gospodarka oparta na wiedzy aspekt badawczy, aplikacyjny i dydaktyczny II kwartał 2010 Polityka zrównoważonego rozwoju gospodarki opartej na wiedzy na obszarach przyrodniczo cennych IV kwartał 2010 warsztaty informacyjno-dydaktyczne Trzy spotkania spośród ośmiu planowanych w całym roku akademickim 2010/ /2011. Celem warsztatów jest uświadomienie pracownikom naukowo-dydaktycznym i dydaktycznym wyzwań wynikających ze zrównoważonej gospodarki opartej na wiedzy. Plan działań na 2011 rok seminaria Ekonomia zrównoważonego rozwoju dyskusja nad podręcznikiem akademickim II kwartał 2011 Zrównoważona gospodarka oparta na wiedzy dyskusja nad podręcz nikiem akademickim IV kwartał 2011 warsztaty informacyjno-dydaktyczne konferencja Pięć spotkań spośród ośmiu planowanych w całym roku akademickim 2010/2011 Międzynarodowa konferencja naukowa na temat zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy

27 Action plan for the year 2010 seminars Knowledge-based economy research, appliqué and didactic aspect II quarter of 2010 Policy of sustainable development of knowledge-based economy in naturally precious areas IV quarter of 2010 information and didactic workshops Three from eight events are planned for the academic year 2010/2011. The aim of the work shops is to make scientists and teachers aware of the challenges ensuing from sustainable knowledge-based economy Action plan for the year 2011 seminars Sustainable development economics discussion concerning academic handbook II quarter of 2011 Sustainable knowledge-based economy discussion concerning academic handbook IV quarter of 2011 information and didactic workshops conference Five from eight events are planned for the academic year 2010/2011 International scientific conference concerning sustainable development and knowledge-based economy

28 Informatorium zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy W bazie informatorium znajdują się: programy dydaktyczne i konspekty przedmiotów związane ze zrównoważonym rozwojem i gospodarką opartą na wiedzy, realizowane w Polsce i na świecie; aktualny wykaz najnowszej literatury krajowej i światowej z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy; informacje o realizowanych projektach; opracowania tematyczne w wersji książkowej i elektronicznej; omówienia i recenzje najnowszej literatury z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy; wykaz prac doktorskich i niektórych prac magisterskich z tej tematyki; inne materiały informacyjno-dydaktyczne, np. programy nowych kierunków studiów; dane o najnowszych technologiach i systemach zarządzania. Informatorium jest profesjonalną, ogólnodostępną, bezpłatną bazą danych materiałów (artykułów, publikacji, informacji o projektach, konspektów przedmiotów). Uprzejmie prosimy o przesyłanie pod naszym adresem tych materiałów, które chcielibyście Państwo zamieścić w bazie (informatorium@gow-zr.pl).

29 InformatION CENTRE of sustainable development and knowledge-based economy The information centre includes: didactic programmes and conspectuses of subjects that are related to sustainable development and knowledge-based economy and are taught in Poland and worldwide; up-to-date list of recent Polish and other publications concerning sustainable development and knowledge-based economy; information about the realized projects; thematic elaborations in both printed and electronic version; review and analysis of recent publications concerning sustainable development and knowledge-based economy; review of doctoral theses and some M.A. theses concerning this domain and providing access to electronic versions by the authors; other information and didactic materials, e.g. curricula of new study faculties; data concerning the most advanced technologies and management systems. The information centre is a professional, widely available and cost free data base of materials (articles, publications, information about projects, conspectuses of subjects). We kindly request that you send us all the materials you would like to include in the data base (informatorium@ gow-zr.pl).

30 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zgłoszenie udziału w projekcie Program upowszechniania osiągnięć nauki z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy Imię i nazwisko: Tytuł naukowy: Dane kontaktowe (telefon, ): Instytucja: Adres do korespondencji: Zamierzam uczestniczyć w seminariach: Zamierzam uczestniczyć w warsztatach informacyjno-dydaktycznych (rok akadem. 2010/2011) Zamierzam korzystać z informatorium zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy Gospodarka oparta na wiedzy aspekt badawczy, aplikacyjny i dydaktyczny II kwartał 2010 Polityka zrównoważonego rozwoju gospodarki opartej na wiedzy na obszarach przyrodniczo cennych IV kwartał 2010 Ekonomia zrównoważonego rozwoju dyskusja nad podręcznikiem akademickim II kwartał 2011 Zrównoważona gospodarka oparta na wiedzy dyskusja nad podręcznikami akademickimi IV kwartał 2011 tak nie dostęp online w biurze projektu publikacja materiałów własnych w bazie informatorium OŚWIADCZENIE UCZESTNIKA PROJEKTU O WYRAŻENIU ZGODY NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH W związku z przystąpieniem do Projektu Program upowszechniania osiągnięć nauki z zakresu zrównoważonego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych. Oświadczam, iż przyjmuję do wiadomości, że: 1) administratorem tak zebranych danych osobowych jest Instytucja Zarządzająca dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, ul. Wspólna 2/4. 2) moje dane osobowe będą przetwarzane wyłącznie w celu udzielenia wsparcia i obsługi Projektu; 3) moje dane osobowe mogą zostać udostępnione innym podmiotom w celu ewaluacji, jak również w celu realizacji zadań związanych z monitoringiem i sprawozdawczością w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; 4) podanie danych jest dobrowolne, aczkolwiek odmowa ich podania jest równoznaczna z brakiem możliwości udzielenia wsparcia w ramach Projektu; 5) mam prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. PODPIS UCZESTNIKA PROJEKTU