Wykład VIII Prawo procesowe. 1. Actor sequitur forum rei (C ) powód idzie za pozwanym

Transkrypt

1 Wykład VIII Prawo procesowe 1. Actor sequitur forum rei (C ) powód idzie za pozwanym C : Imperatores Gratianus, Powód do sądu pozwanego powinien Valentinianus, Theodosius : Actor rei złożyć powództwo, zarówno w forum, sive in rem sive in personam sit actio, przypadku szukania ochrony dla prawa sequitur. sed et in locis, in quibus res propter władczego, jak i prawa względnego, quas contenditur constitutae sunt, iubemus in skutecznego wobec określonej osoby; rem actionem adversus possidentem moveri; jednak i według miejsca położenia [385 n.e.] rzeczy, z powodu której wdajemy się w spór, nakazujemy złożenie skargi in rem przeciwko posiadaczowi. por. art. 27 k.p.c.: 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. 2. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego. art. 25 k.c.: Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. 2. Sentenia facit ius inter partes (D ) wyrok tworzy prawo między stronami por. res iudicata pro veritate accipitur (D ) rozstrzygnięcia sądowe przyjmuje się za prawdziwe art. 365 k.p.c. 1.Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. 2.Kodeks postępowania karnego określa, w jakim zakresie orzeczenia sądu cywilnego nie wiążą sądu w postępowaniu karnym. 1

2 3. Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem (C pr.) Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku C pr.: Imperatores Diocletianus, Maximianus: Ex stipulatione parta actione pacisci proximis personis suadendo praeses provinciae verborum obligationem, quam certo iure tolli tantum licet, extinguere non potest, nec vox omnis iudicis iudicati continet auctoritatem, cum potestatem sententiae certis finibus concludi saepe sit constitutum. [Diocl. et Maxim. aa. et cc. Isidorae. ] Namiestnik prowincji, sugerując ci zawarcie porozumienia z twoimi krewnymi w związku ze skarga ze stypulacji, którą wniosłeś przeciwko nim, nie rozróżnił zobowiązania słownego, które może być umorzone jedynie w sposób przewidziany przez prawo, bowiem nie każda decyzja sędziego ma moc wyroku, bowiem władza została mu powierzona w ograniczonym zakresie, jak wielokrotnie zostało stwierdzone. 4. Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere (D ) Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu 5. Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit (D ) Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda. 6. Bis de eadem re agere non licet (ad Gai 4.107) nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie Bis de eadem re ne sit actio nie procesuje się dwa razy w tej samej sprawie Gai 4.107: Si uero legitimo iudicio in personam actum sit ea formula, quae iuris ciuilis habet intentionem, postea ipso iure de eadem re agi non potest [ ]; si uero uel in rem [ ] actum fuerit, ipso iure nihilo minus postea agi potest, et ob id exceptio necessaria est rei iudicatae uel in iudicium deductae. Jeśli natomiast przeprowadzone zostanie postępowanie sądowe względem osoby na podstawie takiej formuły, która zawiera twierdzenie oparte na prawie obywatelskim, z mocy samego prawa nie można potem wszcząć postępowania w tej samej sprawie [ ] Jeśli natomiast najpierw przeprowadzone zostanie postępowanie 2

3 czy to względem rzeczy [ ], to jednak z mocy samego prawa można potem wszcząć postępowanie, niezbędny jest zarzut sprawy osadzonej lub doprowadzonej do stwierdzenia sporu. Gai 18 ad ed. prov. D : Bona fides non patitur, ut bis idem exigatur. Zasada dobrej wiary nie pozwala, aby dwa razy w tej samej sprawie prowadzić postępowanie. por. art k.p.c.: 1. Sąd odrzuci pozew: 1) jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna; 2) jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona; 3) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie; por. art pkt 7) k.p.k.: 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy: 1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, 2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa, 3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, 4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze, 5) oskarżony zmarł, 6) nastąpiło przedawnienie karalności, 7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się, 8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, 9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela, 10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej, 11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie. 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane. 3

4 3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających. por. art pkt 8) k.p.k. 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli: 1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40, 2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie, 3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego, 4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu, 5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie, 6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu, 7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie, 8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone, 9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art pkt 5, 6 i 8-11, 10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy, 11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa. 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w 1 pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego. 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Przepis art. 451 stosuje się odpowiednio. 7. Audiatur et altera pars (D ) niech będzie wysłuchana i druga strona por. Inaudita causa quemquem damnari aequitatis ratio non patitur poczucie słuszności nie pozwala na skazanie kogokolwiek bez wysłuchania jego sprawy 4

5 por. rerum non audiri, latrocinium est, non iudicium nie wysłuchać oskarżonego / pozwanego to bezprawie, a nie sąd por. prius quam exaudias, ne iudices zanim nie wysłuchasz, nie sądź art. 210 k.p.c.: 1. Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy strony - najpierw powód, a potem pozwany - zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prawne swych żądań i wniosków. Na żądanie prokuratora sąd udziela mu głosu w każdym stanie rozprawy; art. 62 nie stosuje się. 2. Każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych Sąd poucza stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o treści art. 162, 207, 217, 229 i Ponadto rozprawa obejmuje, stosownie do okoliczności, postępowanie dowodowe i roztrząsanie jego wyników. art. 367 k.p.k.: 1. Przewodniczący umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu. 2. Jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabiera głos, prawo głosu przysługuje również wszystkim innym stronom. Obrońcy oskarżonego i oskarżonemu przysługuje głos ostatni. 8. Ei incumbit probatio, qui dicit non qui negat (D ) Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy + Reus in exceptione actor est (D ) Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem por. actori incumbit onus probandi na powodzie spoczywa ciężar dowodu por. accusare nemo se debet (nisi coram Deo) Nikt nie musi oskarżać siebie (chyba że przed Bogiem) por. nemo se ipsum accusare tenetur nikt nie musi siebie oskarżać 5

6 por. nemo tenetur armare adversarium contra se nikt nie jest zobowiązany do dostarczania przeciwnikowi broni przeciwko sobie por. reus non tenetur loqui contra se oskarżony nie jest zobowiązany zeznawać przeciwko sobie por silentium videtur confessio uważa się, że milczenie jest przyznaniem art. 6 k.c.: Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. art. 232 k.p.c.: Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. art. 5 k.p.k. 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. art k.p.k.: Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. art. 175 k.p.k.: 1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. 2. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu. 9. Advocatorum error litigatoribus non noceat (C pr.) Błąd adwokata niech nie szkodzi stronom C pr.:imperatores Diocletianus, Maximianus : Sententiis finita negotia rescriptis revocari non oportet. nec enim quae constituta sunt, ut advocatorum error litigatoribus non noceat, tibi etiam opitulari possunt, cum te praesentem neque causae palam ex continenti, id est triduo proximo, Kiedy sprawa została zakończona wyrokiem, nie może być już rozstrzygana reskryptem, zgodnie z zasadą, że błąd adwokata nie może szkodzić stronie, ani nie może być dla ciebie jakkolwiek korzystny; jeśli byłeś obecny, i otwarcie, i natychmiast, czyli w 6

7 contradixisse neque post sententiam appellationis remedio, si tibi haec displicebat, usam proponas. [294 n.e.] ciągu następnych 3 dni, nie zaprzeczyłeś, i jeśli, po tym jak decyzja została podjęta, nie skorzystałeś z możliwości apelacji w przypadku, gdy byłeś niezadowolony z decyzji. 10. Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari (D pr.) Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy niż skazać niewinnego D pr.: Ulpianus 7 de off. procons. : Absentem in criminibus damnari non debere divus Traianus Iulio Frontoni rescripsit. sed nec de suspicionibus debere aliquem damnari divus Traianus adsidio Severo rescripsit: satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari. M Nieobecnego oskarżonego w sprawie karnej nie należy skazywać, jak boski Trajan odpowiedział Juliuszowi Fronto; lecz także z powodu podejrzeń nie należy skazywać, jak boski Trajan, oraz Aleksander Sever odpowiedzieli; lepiej bowiem pozostawić bezkarny występek złoczyńcy, niż niewinnego skazać. Art. 5 k.p.k.: 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. 11. Ne eat iudex ultra petita partium (ad D ) Niech nie wychodzi sędzia ponad żądania stron art k.p.c.: Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. 12. Facta probantur, iura novit curia fakty wymagają dowodu, prawo zna sąd 13. In dubio pro reo (ad D ) W razie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść pozwanego Art. 5 k.p.k. 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. 7

8 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. 14. Ne quis absens puniatur (D pr.) Nieobecny niech nie będzie karany art. 75 k.p.k.: 1. Oskarżony, który pozostaje na wolności, jest obowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego oraz zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, o czym należy oskarżonego uprzedzić przy pierwszym przesłuchaniu. 2. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo. 3. Przepisy art. 246 stosuje się odpowiednio. Zażalenie na postanowienie sądu rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów. 15. Nemo est iudex in propria causa (ad C ) nikt nie może być sędzią we własnej sprawie + Nullus idoneus testis in re sua intellegitur (D ) Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie art. 48 k.p.c. 1.Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy: 1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki; 2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia; 3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; 4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron; 5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem 8

9 sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator; 6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia. 2.Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie, nie może orzekać co do tej skargi. art k.p.k. art Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli: 1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio, 2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób, 3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli, 4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły, 5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze, 6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie, 7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone, 8) (uchylono), 9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw, 10) prowadził mediację. 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli. 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji, nie może orzekać co do tego wniosku lub tej kasacji. 9

10 art Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. 2. Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu. Art. 6 ust. 1 EKPC: Prawo do rzetelnego procesu sądowego 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości. 2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą. 3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do: a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia; b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony; c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości; d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia; e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie. 10

11 16. Appellatione extinguitur iudicatum apelacja znosi wyrok por. qui provocat, nondum damnatus videtur nie uważa się kogoś za skazanego, dopóki odwołuje się od wyroku art. 444 k.p.k.: Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej. 17. Expedit rei publicae, ut finis sit litium dla państwa korzystne jest, aby procesy nie trwały zbyt długo Art. 2 k.p.k.: 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby: 1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, 2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, 3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, 4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Art. 45 Konst.: 1.Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. 2.Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę 11

12 życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie. 18. Reformatio in peius iudici appellato non licet (ad D pr.) sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść zasądzonego (skazanego) art. 454 k.p.k. 1. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. 2. Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku 3. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności. art k.p.c. 1.Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. 2.W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni składać pisma przygotowawcze. art. 384 k.p.c.: Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację. 19. Iustitias vestras iudicabo osądzę waszą sprawiedliwość 20. Nostrum est iudicare secundum allegata et probata (ad D ) powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi dowodami Art. 2 2 k.p.k.: Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Art k.p.c 12

13 1.Uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony, zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku, a w wypadku, o którym mowa w art od dnia doręczenia sentencji wyroku. Żądanie spóźnione sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku również wówczas, gdy wyrok został zaskarżony w ustawowym terminie oraz gdy wniesiono skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. 2.Uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Zwroty absente reo acta iudicialia actio actio praeiudicialis actor altera pars / contraria pars reus ad acta deponere ad litem advocatus diabolicus auctoritas rei iudicatae aut dedere aut iudicare casus causa civilis causa criminalis causam agere causam defendere causam perdere classicus testis 13

14 corpus delicti crede experto datum quaestionis de auditu de visu dictum de dicto relata refero / narrata refero dies fasti error in procedendo error in puniendo ex officio ex professo ex proprio motu exceptio exceptio dilatoria exceptio peremptoria exceptio rei iudicatae facta loquuntur facta notoria falsa accusatio forum - contractus - delicti commissi - deprehensionis - domicilii - externum - internum - rei sitae haeret res in banco iudicis in camera in contumaciam in dubiis abstine in dubiis clementia in dubiis libertas 14

15 in dubiis mitius in dubiis reus est absolvendus in dubio pro reo in favorem in ius vocatio in pleno in praesentia indicta causa iudex est lex loquens iudex inhabilis iudex suspectus lavare manus lis pendens / lite pendente / lis pendet litis aestimatio modus procedendi nemine contradicente / nemine dissentiente non liquet non plus ultra obiter dictum / dicto onus probandi ope exceptionis ope iudicis ope legis ordo processus per curiam per rem iudicatam per scrutinium per testes persona suspecta praescriptio temporis pro tempore et pro re probatio liquidissima quaestio 15

16 qui tacent, clamat res iudicata res litigiosa stare decisis sub iudice sub poena mortis terminus praeclusivus testimonium testis unus testis nullus ultimum supplicium usus curiae usus fori venia deliquenti votum separatum 16