ZAŁĄCZNIK NR. DO UCHWAŁY NR. RADY GMINY W TROSZYNIE Z DNIA.. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY TROSZYN

Transkrypt

1 ZAŁĄCZNIK NR. DO UCHWAŁY NR. RADY GMINY W TROSZYNIE Z DNIA.. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY TROSZYN TROSZYN, 2015

2 Opracowanie: Centrum Doradztwa Energetycznego Sp. z o.o. Biuro: ul. Krakowska Mikołów Tel/fax: biuro@ekocde.pl Zespół autorów: Katarzyna Kolarczyk Agnieszka Kopańska Klaudia Moroń Michał Mroskowiak Wojciech Płachetka Agnieszka Skrabut Ewelina Tabor Kierownik projektu: Agnieszka Kopańska S t r o n a 2

3 Spis treści 1. Jednostki zastosowane w dokumencie Streszczenie Wprowadzenie Cel i zakres opracowania Gospodarka Niskoemisyjna Źródła prawa Prawo międzynarodowe Prawo krajowe Zgodność dokumentu z przepisami o strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko Cele i strategie Wymiar krajowy Wymiar regionalny Wymiar lokalny Charakterystyka Gminy Troszyn Charakterystyka ogólna Warunki naturalne Rzeźba terenu Budowa geologiczna Gleby Wody powierzchniowe i wody podziemne Struktura użytkowania gruntów Warunki klimatyczne Sytuacja demograficzna Sytuacja mieszkaniowa Sytuacja gospodarcza Układ komunikacyjny Wnioski wynikające z charakterystyki Gminy Troszyn Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla dla Gminy Troszyn Metodologia S t r o n a 3

4 5.2. Czynniki wpływające na emisję Energia elektryczna Gaz sieciowy Paliwa opałowe Paliwa transportowe Oświetlenie Obiekty użyteczności publicznej Podsumowanie części inwentaryzacyjnej Obszary problemowe Plan działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej Metodologia doboru działań Specyfika poszczególnych metod redukcji emisji Energetyka wodna Energetyka wiatrowa Energetyka słoneczna Odnawialne źródła energii - zestawienie Termomodernizacja Działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej Planowane rezultaty Monitoring i ewaluacja działań Interesariusze Uwarunkowania realizacji działań Źródła finansowania Unijna perspektywa budżetowa Środki NFOŚiGW Środki NFOŚiGW LEMUR Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej Program wsparcia budownictwa energooszczędnego Inwestycje energooszczędne w MŚP BOCIAN rozproszone, odnawialne źródła energii S t r o n a 4

5 Program PROSUMENT dofinansowanie mikroinstalacji OZE Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego Środki WFOŚiGW Inne programy wsparcia finansowego SPIS RYSUNKÓW SPIS TABEL Załącznik I Baza emisji S t r o n a 5

6 Jednostka, symbol bar [b] 1. Jednostki zastosowane w dokumencie Opis jednostki jednostka miary ciśnienia w układzie jednostek CGS określoną jako 10 6 dyn/cm 2 = 10 6 b wat [W] megawat mocy jednostka mocy lub strumienia energii w układzie SI jednostka mocy wyróżniająca moc cieplną (energetyka) cieplnej [MWt] megawat mocy jednostka mocy wyróżniająca moc elektryczną (energetyka) elektrycznej [MWe] megawat [MW] Jednostka mocy elektrycznej i mechanicznej równa milion watów kilowat [kw] jednostka mocy elektrycznej i mechanicznej równa tysiąc watów megawatogodzina [MWh] jednostka pracy, energii oraz ciepła. 1 kwh odpowiada ilości energii, jaką zużywa przez godzinę urządzenie o mocy 1000 watów, czyli jednego kilowata (kw) metr [m] kilometr [km] metr sześcienny [m 3 ] gigadżul [GJ] jednostka podstawowa długości wielokrotność metra, kilometr to 1000 metrów pochodna jednostka objętości w układzie SI jest jednostką pochodną energii, pracy i ilości ciepła stosowaną w międzynarodowym układzie miar SI S t r o n a 6

7 2. Streszczenie Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Troszyn jest dokumentem strategicznym, opisującym kierunki działań zmierzających do osiągnięcia celów pakietu klimatycznoenergetycznego tj. redukcji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, zwiększenia efektywności energetycznej, poprawy jakości powietrza oraz zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii. Na realizację projektu Gmina Troszyn otrzymała dofinansowanie z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko priorytet IX, działanie 9.3. w wysokości 85%. Wdrożenie zapisów Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wpłynie na poprawę stanu środowiska i jakości życia mieszkańców Gminy poprzez kontynuację rozpoczętych wiele lat temu działań w zakresie m.in. ograniczenia emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, termomodernizacji budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej, modernizacji i rozbudowy infrastruktury drogowej, zmniejszenia energochłonności oświetlenia ulicznego oraz innych dziedzin funkcjonowania Gminy. W pierwszej części opracowania dokonano charakterystyki Gminy Troszyn z perspektywy aspektów wpływających na emisję dwutlenku węgla do atmosfery w szczególności przeanalizowano zmiany ilości mieszkańców gminy, ilości pojazdów, ilości obiektów mieszkalnych i przedsiębiorstw działających na terenie Gminy. Ocenie poddano również zgodność opracowania z przepisami krajowymi, dokumentami strategicznymi oraz wytycznym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W tej części dokumentu zaprezentowano także raport z inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla na terenie Gminy w podziale na źródła tej emisji tj. paliw opałowych, paliw transportowych, energii elektrycznej, gazu systemowego. Latami, które przyjęto jako kamienie milowe w inwentaryzacji to rok 2000 (jako rok bazowy), 2013 (jako rok odniesienia) oraz rok 2020 jako rok docelowej prognozy. W drugiej części opracowania wskazano działania, które mogą stanowić remedium, na rosnącą emisję CO2 na terenie Gminy. W działaniach tych można odnaleźć obszary adresowane zarówno do mieszkańców i przedsiębiorców, jak i bezpośrednio do S t r o n a 7

8 włodarzy Gminy. Wraz z działaniami wskazano potencjalne źródła ich finansowania, które powinny sprzyjać realizacji założonych celów. 3. Wprowadzenie 3.1. Cel i zakres opracowania Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, zwany dalej PGN, jest dokumentem strategicznym, obejmującym swoim zakresem całkowity obszar terytorialny Gminy Troszyn. Działania w nim ujęte przyczyniają się do realizacji celów określonych na różnych szczeblach administracyjnych. Na płaszczyźnie regionalnej, działania przewidziane w PGN zmierzać powinny do poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy ochrony powietrza oraz plany działań krótkoterminowych. W ujęciu lokalnym zadaniem PGN jest natomiast uporządkowanie i organizacja działań podejmowanych przez gminę sprzyjających obniżeniu emisji zanieczyszczeń, dokonanie oceny stanu sytuacji w Gminie w zakresie emisji gazów cieplarnianych wraz ze wskazaniem tendencji rozwojowych oraz dobór działań, które mogą zostać podjęte w przyszłości. Zgodnie z powyższym niniejsze opracowanie ma następujący zakres i strukturę: I. Gospodarka niskoemisyjna Gospodarka niskoemisyjna definicja pojęcia oraz cele jej promowania w perspektywie Źródła prawa podstawy prawne opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Cele i strategie przedstawienie dokumentów strategicznych obowiązujących na poszczególnych szczeblach administracyjnych wraz z oceną ich zgodności z treścią Planu. S t r o n a 8

9 II. Raport z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych na terenie Gminy zawierający: Metodologię opis sposobu przeprowadzenia inwentaryzacji. Informacje ogólne opis czynników wpływających na emisję, charakterystyka Gminy. Inwentaryzację - obliczenia dotyczące emisji gazów cieplarnianych na terenie Gminy powstałej w skutek wykorzystania paliw transportowych, opałowych, energii elektrycznej gazu oraz ciepła sieciowego z podziałem na poszczególne sektory. Prognozę emisji planowany poziom emisji dla roku 2020 przy założeniu braku działań ukierunkowanych na obniżenie emisji gazów cieplarnianych oraz w wariancie niskoemisyjnym. III. Plan działań na rzecz zrównoważonej energii, zawierający: Metodologię doboru działań opis sposobów doboru proponowanych działań. Opis poszczególnych metod redukcji emisji część informacyjna planu działań poświęcona przybliżeniu korzyści płynących z zastosowania poszczególnych źródeł odnawialnych oraz przedsięwzięć sprzyjających poprawie efektywności energetycznej. Zestawienie proponowanych działań spis działań razem z planowanym efektem ekologicznym, kosztem ich realizacji oraz wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację. Monitoring i ewaluację działań zalecenia dotyczące monitorowania rezultatów prowadzonych działań. Uwarunkowania realizacji działań określenie czynników sprzyjających oraz utrudniających realizację założonych działań. Źródła finansowania aktualne na dzień opracowania planu zestawienie programów umożliwiających sfinansowanie zaplanowanych działań. S t r o n a 9

10 3.2. Gospodarka Niskoemisyjna Na szczeblu prawa międzynarodowego i unijnego Polska podjęła zobowiązania zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w ramach tzw. pakietu klimatyczno-energetycznego UE 1 oraz strategii Europa Są to: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20 % w porównaniu z poziomem z roku 1990, zwiększenie do 20 % udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii, zmniejszenia zużycia energii o 20% w stosunku do tzw. scenariusz Business As Usual 3. Realizacja ww. celów wymagać będzie podjęcia szeregu różnorodnych i szeroko zakrojonych działań, nie tylko bezpośrednio sprzyjających ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń, ale również tych, które wpływają na redukcję w sposób pośredni sprzyjając zmniejszeniu zużyciu paliw i energii. Jak wynika z opublikowanego 24 lutego 2011 r. raportu Banku Światowego Transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej w Polsce, krajowy potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych wynosi około 30% do roku 2030 w porównaniu do roku Realizacja tego potencjału może jednak nastąpić tylko w sytuacji współdziałania w ramach kluczowych sektorów gospodarczych (energetyka, transport, przemysł) oraz na różnych szczeblach administracyjnych nie tylko krajowym i europejskim, ale także w skali regionalnej i lokalnej (gminy oraz powiatu). W perspektywie krajowej, odpowiedzią na wyzwania w dziedzinie ochrony klimatu, jest opracowanie Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Istotą 1 Pakiet klimatyczno energetyczny jest próbą zintegrowania polityki klimatycznej i energetycznej całej Unii Europejskiej. W skład pakietu wchodzi szereg aktów prawnych i założeń dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie efektywności energetycznej, promocji energii ze źródeł odnawialnych m.in.: Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r., zmieniona dyrektywą 2009/29/WE, Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r., Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. 2 Europa 2020 jest strategią rozwoju społeczno gospodarczego Unii Europejskiej obejmującą okres 10 lat do 2020 roku. Jest to dokument przedstawiający cele rozwoju Unii Europejskiej pod względem społeczno gospodarczym, przy uwzględnieniu założeń zrównoważonego rozwoju. Przez rozwój zrównoważony należy rozumieć taki wzrost gospodarczy, w którym zachowana jest wszelka równowaga pomiędzy środowiskiem naturalnym a człowiekiem. Jak podaje serwis internetowy europa.eu, w Strategii Europa 2020 ustalono pięć nadrzędnych celów, które UE ma osiągnąć do 2020 roku. Obejmują one zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, integrację społeczną i walkę z ubóstwem 3 Termin Business as Usual określany jest jako scenariusz referencyjny, oznacza on perspektywę rozwoju gospodarczego w dotychczasowym, najbardziej standardowym kształcie bez wpływu zdarzeń nadzwyczajnych, czy wydatków na dedykowane działania inwestycyjne. S t r o n a 10

11 programu jest podjęcie działań zmierzających do przestawienia gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną. Zmiana ta powinna skutkować nie tylko korzyściami środowiskowymi, ale przynosić równocześnie korzyści ekonomiczne i społeczne. W przyjętych 16 sierpnia 2011 roku przez Radę Ministrów Założeniach Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, określono cele szczegółowe sprzyjające osiągnięciu wskazanego celu głównego, a są to: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocja nowych wzorców konsumpcji Źródła prawa Prawo międzynarodowe Przekształcenie w kierunku gospodarki niskoemisyjnej stanowi jedno z najważniejszych wyzwań gospodarczych i środowiskowych stojących przed Unią Europejską i państwami członkowskimi. Gmina Troszyn dostrzega korzyści jakie niesie ze sobą przestawianie gospodarki na tory niskoemisyjne. Rozwój gospodarczy odbywa się w głównej mierze na poziomie lokalnym, a więc chcąc transformować gospodarkę właśnie tam powinno się planować określone działania. PGN dla Gminy Troszyn będzie spójny z celami pakietu klimatyczno-energetycznego, realizując ponadto wytyczne nowej strategii zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego Unii Europa Dokument ten jest ważnym krokiem w kierunku wypełnienia zobowiązania Polski w zakresie udziału energii odnawialnej, w końcowym zużyciu energii do 2020 r., w podziale na: elektroenergetykę, ciepło i chłód oraz transport. Wymagania te wynikają S t r o n a 11

12 z dyrektywy 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Celem dla Polski, wynikającym z powyższej dyrektywy jest osiągnięcie w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto w tym co najmniej 10 % udziału energii odnawialnej zużywanej w transporcie. PGN jest również zgodny z Dyrektywą 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, w zakresie promowania budownictwa energooszczędnego. Dyrektywa nakłada bowiem obowiązek dotyczący oszczędnego gospodarowania energią, wobec jednostek sektora publicznego. PGN jest także spójny z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, która zobowiązuje państwa członkowskie UE, aby od końca 2018 r. wszystkie nowo powstające budynki użyteczności publicznej były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Źródła prawa europejskiego: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (Dziennik Urzędowy UE L315/1 14 listopada 2012 r.). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. U. UE L ). Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych. S t r o n a 12

13 Prawo krajowe Regulacje prawne mające wpływ na planowanie energetyczne w Polsce można znaleźć w kilkunastu aktach prawnych. Planowanie energetyczne, zgodne z aktualnie obowiązującymi regulacjami, realizowane jest głównie na szczeblu gminnym. W pewnym zakresie uczestniczy w nim także samorząd województwa. Biorą w nim także udział wojewodowie oraz Minister Gospodarki, jako przedstawiciele administracji rządowej. Na planowanie energetyczne ma również wpływ działalność przedsiębiorstw energetycznych. PGN tematycznie zbliżony jest do Założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, określonym w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz. 942 z późn. zm.) Jednak jako dokument strategiczny ma charakter całościowy (dotyczy całej gminy) i długoterminowy, koncentrujący się na podniesieniu efektywności energetycznej, zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Cele, które realizuje związane są przede wszystkim z ochroną środowiska, a w mniejszym stopniu z bezpieczeństwem energetycznym. Warto podkreślić, iż sporządzenie PGN nie jest wymagane żadnym przepisem prawa, inaczej niż w przypadku programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych unormowanych ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.). Potrzeba opracowania PGN jest zgodna z polityką krajową wynikającą z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętego przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku. Program ma umożliwić Polsce odegranie czynnej roli w wyznaczaniu europejskich i światowych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, ma też uzasadnienie w realizacji międzynarodowych zobowiązań Polski i pakietu klimatyczno-energetycznego UE. Dlatego też bardzo ważne jest ukształtowanie postaw ukierunkowanych na rzecz budowania gospodarki niskoemisyjnej oraz patrzenia niskoemisyjnego na zasoby i walory Gminy wśród władz Gminy, radnych oraz grup eksperckich. Założenia do Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej określają szczegółowe zadania dla gmin do których należą: S t r o n a 13

14 rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami. W szczególności w obszarze efektywności energetycznej, PGN dla Gminy Troszyn wpisuje się w realizację obowiązku nałożonego na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonego w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Zgodnie z art. 10 ustawy, jednostka sektora publicznego realizując swoje zadania powinna stosować, co najmniej dwa z pięciu wyszczególnionych w ustawie środków poprawy efektywności energetycznej. Wśród tych środków wskazano: umowę, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej, nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji, wymianę eksploatowanego urządzenia lub jego modernizacja, przedsięwzięcia, zgodnego z przepisami ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz. 712), sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz oraz z 2011 r. Nr 32, poz. 159 i Nr 45, poz. 235). Wymogi w zakresie treści PGN określa Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013, prowadzonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dokument ten, zatytułowany Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej, zawiera: S t r o n a 14

15 Założenia do przygotowania planu gospodarki niskoemisyjnej: objęcie całości obszaru geograficznego Gminy, skoncentrowanie się na działaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym poprawie efektywności energetycznej, wykorzystaniu OZE, czyli wszystkich działań mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz emisji dwutlenku węgla, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń w powietrzu, współuczestnictwo przy tworzeniu dokumentu podmiotów będących producentami i odbiorcami energii, objęcie planem obszarów, w których władze lokalne mają wpływ na zużycie energii w perspektywie długoterminowej, podjęcie działań mających na celu wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie, podjęcie działań mających wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii (współpraca z mieszkańcami i działania edukacyjne), spójność z nowotworzonymi bądź aktualizowanymi założeniami do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a także programami ochrony powietrza. Wymagania proceduralne co do PGN: przyjęcie do realizacji planu poprzez uchwałę Rady Gminy, wskazanie mierników osiągnięcia celów, określenie źródeł finansowania, określenie planu wdrażania, monitorowania i weryfikacji, spójność z innymi planami/programami (miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, planem zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, programem ochrony powietrza), zgodność z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. S t r o n a 15

16 Podsumowując, należy przedstawić najważniejsze akty prawne, z którymi powinien być zgodny Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Troszyn : ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.), ustawa z dnia 3 października 2008 r. O udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziału społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U r., poz z późn. zm.), ustawa z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 4 marca 2010 r. O infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz. U. nr 76 poz. 489 z późn. zm.), ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012, poz z późn. zm.), ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2004 r., Nr 19, poz. 177 z późn. zm.), ustawa z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie gminnym (t. j. Dz. u r., poz. 594 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. O wspieraniu termomodernizacji i remontów (t. j. Dz. U r. poz. 712), Konstytucja RP (Dz. U nr 78 poz. 483 z późn. zm.) Zgodność dokumentu z przepisami o strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 4 (ustawa OOŚ), przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty: koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 4 Dz. U. z 2013 r., poz ze zm. S t r o n a 16

17 planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego; polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; polityk, strategii, planów lub programów, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 jeżeli nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony. Dla dokumentów nieujętych w powyższym katalogu konieczne jest przeprowadzenie uzgodnień stwierdzających konieczność lub brak konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zgodnie z art. 57 i 58 ustawy OOŚ, w przypadku PGN, organami właściwymi do przeprowadzenia uzgodnień są: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny. Konieczność przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko pojawia się w sytuacji, gdy opracowywany dokument wyznacza ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub gdy realizacja postanowień dokumentu może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. PGN przewiduje co prawda podjęcie przez Gminę projektów zarówno o charakterze inwestycyjnym, jak i nieinwestycyjnym, jednak stanowią one element przede wszystkim propagujący zachowania o charakterze prośrodowiskowym przez mieszkańców Gminy. Żadne z działań ujętych w dokumencie nie jest przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko, a sam dokument nie wyznacza ram dla późniejszych realizacji innych przedsięwzięć (nieujętych w dokumencie) mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Ze względu na przewidywany rodzaj i skalę oddziaływania na środowisko dokumentu nie występuje oddziaływanie skumulowane lub transgraniczne oraz nie występuje ryzyko dla zdrowia ludzi lub zagrożenia dla środowiska. Celem dokumentu jest bowiem S t r o n a 17

18 upowszechnienie działań niskonakładowych o bardzo małej skali, które mogą zostać wdrożone przez indywidualne osoby i małe podmioty gospodarcze Cele i strategie Wymiar krajowy Gospodarka niskoemisyjna i zwiększenie efektywności energetycznej są przedmiotem planów i strategii na szczeblu gminnym, wojewódzkim i krajowym. Polska czynnie uczestniczy w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej, a także dokonuje implementacji prawodawstwa z uwzględnieniem warunków krajowych, biorąc pod uwagę ochronę interesów odbiorców, posiadane zasoby energetyczne oraz uwarunkowania technologiczne wytwarzania i przesyłu energii. Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej kraju w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. Działania mające na celu ograniczenie emisji w Gminie Troszyn są zgodne ze strategiami na szczeblu krajowym. Strategia rozwoju kraju 2020, określa cele strategiczne do 2020 roku oraz dziewięć zintegrowanych strategii, które służą realizacji założonych celów rozwojowych. Jedną z nich jest bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, której głównym celem jest poprawa efektywności energetycznej i stanu środowiska. Poprawie efektywności energetycznej służyć mają prace nad innowacyjnymi technologiami w systemach energetycznych, rozwój odnawialnych źródeł energii oraz zastosowanie nowoczesnych, energooszczędnych maszyn i urządzeń. Poprawie jakości powietrza służyć natomiast będą działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z sektorów najbardziej emisyjnych (energetyka, transport) i ze źródeł emisji rozproszonych (likwidacja lub modernizacja małych kotłowni węglowych). Promowane będzie stosowanie innowacyjnych technologii w przemyśle, paliw alternatywnych oraz rozwiązań zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, a także stosowanie paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie. Kolejnym dokumentem krajowym, który wyznacza kierunki działań w celu ograniczenia niskiej emisji jest Polityka energetyczna Polski do Dokument ten, poprzez S t r o n a 18

19 działania inicjowane na szczeblu krajowym, wpisuje się w realizację celów polityki energetycznej określonych na poziomie Wspólnoty. Dokument ten określa podstawowe kierunki polskiej polityki energetycznej jako: poprawę efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Wdrożenie proponowanych działań istotnie wpłynie na zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki, a co za tym idzie zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Przełoży się to też na mierzalny efekt w postaci redukcji emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń w sektorze energetycznym. Szczegółowe działania w celu poprawy efektywności energetycznej z podziałem na sektory proponuje Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski Poniższa tabela przedstawia zadania priorytetowe w poszczególnych sektorach. S t r o n a 19

20 Działania w sektorze mieszkalnictwa Fundusz Termomodernizacji i Remontów Działania w sektorze publicznym System zielonych inwestycji (Część 1) - zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej System zielonych inwestycji (Część 5) - zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych Program Operacyjny Oszczędność energii i promocja odnawialnych źródeł energii dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w latach Działania w sektorze przemysłu i MŚP Efektywne wykorzystanie energii (Część 1) - dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsiębiorstwach Efektywne wykorzystanie energii (Część 2) - dofinansowanie zadań inwestycyjnych prowadzących do oszczędności energii lub do wzrostu efektywności energetycznej przedsiębiorstw Program Priorytetowy Inteligentne sieci energetyczne System zielonych inwestycji (Część 2) modernizacja i rozwój ciepłownictwa S t r o n a 20

21 Działania w sektorze transportu Systemy zarządzania ruchem i optymalizacja przewozu towarów Wymiana floty w zakładach komunikacji miejskiej Środki horyzontalne System białych certyfikatów Kampanie informacyjne, szkolenia i edukacja w zakresie poprawy efektywności energetycznej PGN dla Gminy Troszyn zakłada działania wpisujące się w powyższe działania priorytetowe. Planowane działania Gminy Troszyn w celu zmniejszenia niskiej emisji pochodzącej z różnych sektorów gospodarki są zgodne z celem tematycznym Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko , który zakłada wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Twórcy tego programu przyjmują, że najbardziej oszczędnym sposobem redukcji emisji jest efektywne korzystanie z istniejących zasobów energii. W Polsce obszary, które wykazują największy potencjał poprawy efektywności energetycznej to budownictwo (w tym publiczne i mieszkaniowe), ciepłownictwo oraz transport. Ważne jest zatem podejmowanie działań związanych m.in. z modernizacją energetyczną budynków. Cel tematyczny podzielony jest na następujące priorytety inwestycyjne: wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach, wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym, rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia, S t r o n a 21

22 promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu, promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe. Istotną rolę w poprawie efektywności energetycznej Polski pełni Strategia rozwoju energetyki odnawialnej z 2001 roku. Dokument ten zakłada, że wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii ułatwi m.in. osiągnięcie założonych w polityce ekologicznej celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne oraz zanieczyszczeń powietrza. Wszystkie z wyżej wymienionych dokumentów stawiają sobie wspólny cel poprawę efektywności energetycznej i stanu środowiska. Proponują szereg strategii umożliwiających osiągnięcie zamierzonego celu, tym samym PGN dla Gminy Troszyn wpisuje się w treść tych dokumentów Wymiar regionalny Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata Województwo mazowieckie cechuje się dużymi możliwościami co do uzyskania zasobów odnawialnej energii. Procentowy udział OZE w wytwarzaniu energii elektrycznej w regionie w 2012 r. wynosił 7,7%. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie mazowieckim ocenia się jako dobry, przede wszystkim wysoko szacowany jest w przypadku energii słonecznej, wiatrowej, biogazu czy biomasy. Jednakże ograniczenia możliwości przyłączenia instalacji do sieci (spowodowane jest to brakiem właściwej infrastruktury elektroenergetycznej) oraz niewystarczająca wiedza społeczeństwa na temat ekologii skutkuje niską dynamiką wzrostową w tym obszarze. Nie bez znaczenia jest też fakt niskiej rentowności inwestycji w odnawialne źródła energii. Szczególnie temu ostatniemu problemowi ma przeciwdziałać Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata , w którym tematyce środowiskowej i energetycznej poświęcone są następujące osie priorytetowe. S t r o n a 22

23 IV oś priorytetowa - przejście na gospodarkę niskoemisyjną zawarta w Programie realizowana będzie we wszystkich sektorach dzięki wprowadzeniu następujących priorytetów inwestycyjnych: Priorytet 1: Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Cel szczegółowy: Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnej produkcji energii. W ramach celu szczegółowego Zwiększony udział odnawialnych źródeł energii w ogólnej produkcji energii planowane są do realizacji, w szczególności następujące typy projektów: budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych. W ramach priorytetu wspierane będą przedsięwzięcia z zakresu budowy lub modernizacji jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z potencjałem regionu, objęta wsparciem zostanie w szczególności energetyka słoneczna, mała energetyka wiatrowa oraz biogaz. Priorytetyzacja przedmiotowych źródeł energii nie oznacza ograniczenia wsparcia dla pozostałych odnawialnych zasobów. Zasada dywersyfikacji źródeł oraz potrzeba generowania energii w systemie rozproszonym uzasadnia rozwój wszelkich zielonych zasobów mocy włącznie z budową instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw II i III generacji. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku pozyskiwania energii z biomasy, wspierane będą w szczególności instalacje o najwyższej wydajności spalania z uwzględnieniem systemów umożliwiających kontrolę emisji. Przedmiotowe inwestycje powinny wpisywać się w plany jakości powietrza i uwzględniać wymogi dyrektywy 2008/50 / WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy. Ponadto inwestycje w zakresie energetyki wodnej dotyczyć będą wyłącznie modernizacji istniejących obiektów. W przypadku wsparcia projektów dotyczących jednostek OZE wykorzystujących energię wody zastosowanie mają warunki dotyczące projektów mogących mieć wpływ na stan wód (szczegółowo opisane w RPO dla Województwa Mazowieckiego). Interwencje w zakresie wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii planuje się skierować również do jednostek o mniejszej mocy wytwarzania. Realizacja założeń S t r o n a 23

24 będzie opierała się na generowaniu energii w systemie rozproszonym, w oparciu o budowę lokalnych, małych źródeł energii elektrycznej i cieplnej na potrzeby lokalne, które nie będą wymagały przesyłania jej na duże odległości. Produkcja energii w małych zdecentralizowanych wytwórniach będzie jednocześnie dodatkowym źródłem dochodów lokalnych społeczności. Przy takich założeniach produkcja energii odnawialnej będzie przyczyniać się dodatkowo do wzrostu potencjału ekonomicznego słabych strukturalnie subregionów oraz obszarów wiejskich. Jednocześnie oczekiwany wzrost produkcji,,czystej energii zostanie zintensyfikowany wraz z powiązaniem wsparcia na rzecz inwestycji w przyłączenia źródeł odnawialnych do sieci. Brak tego rodzaju działań może blokować dalszy rozwój OZE. Ponadto, w celu uzyskania efektu synergii przewiduje się budowę oraz modernizację sieci dystrybucyjnych (do 110 kv) umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Kompleksowe działania przyczynią się do osiągnięcia realnego wzrostu wykorzystania OZE w produkcji energii na Mazowszu. Realizacja przedmiotowych inwestycji będzie możliwa w przypadku dostarczania energii do sieci, jak i wytwarzania jej na własne potrzeby. Interwencja zaplanowana w omawianym priorytecie realizuje cel główny Programu - Inteligentny, zrównoważony rozwój zwiększający spójność społeczną i terytorialną przy wykorzystaniu potencjału mazowieckiego rynku pracy, w ramach trzeciego celu strategicznego - Wsparcie działań wzmacniających zrównoważony rozwój środowiska na Mazowszu. Program realizować będzie cel szczegółowy UP: Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Zestawienie głównych grup beneficjentów: JST, ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną; jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną; administracja rządowa; przedsiębiorstwa; szkoły wyższe; zakłady opieki zdrowotnej (ZOZ); S t r o n a 24

25 spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y (Towarzystwo Budownictwa Społecznego); Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGL Lasy Państwowe) i jego jednostki organizacyjne; podmiot, który wdraża instrumenty finansowe. Zestawienie głównych grup docelowych: osoby i instytucje z województwa mazowieckiego; przedsiębiorstwa. Priorytet 2: Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym. Cel szczegółowy: Zwiększona efektywność energetyczna w sektorze publicznym i mieszkaniowym. W ramach celu szczegółowego Zwiększona efektywność energetyczna w sektorze publicznym i mieszkaniowym planowane są do realizacji, w szczególności, następujące typy projektów: wsparcie termomodernizacji budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych; budowa lub przebudowa jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji. W ramach priorytetu wsparcie będzie skierowane do podmiotów sektora mieszkaniowego (wielorodzinnych budynków mieszkalnych) i budynków użyteczności publicznej jako sektorów, w których łącznie zanotowano największe zużycie energii. Przeprowadzone analizy jako priorytetową wskazują potrzebę modernizacji energetycznej wraz z wymianą wyposażenia obiektów na energooszczędne. Wspierane będą zatem w szczególności działania przynoszące jak najwyższą efektywność energetyczną w ramach jednej inwestycji lub w inwestycji podzielonej na etapy, w rezultacie prowadzącej do głębokiej termomodernizacji obejmującej swoim zakresem m.in.: ocieplenie obiektu, wymianę okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenie na energooszczędne, przebudowę systemów grzewczych (wraz z wymianą i podłączeniem S t r o n a 25

26 do źródła ciepła), przebudowę systemów wentylacji i klimatyzacji, instalację OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, instalację systemów chłodzących, w tym również z OZE. Identyfikacja optymalnego zestawu działań zwiększających efektywność energetyczną w danym budynku dokonywana będzie na podstawie audytu energetycznego, stanowiącego niezbędny element projektu. Projekty realizowane w ramach priorytetu powinny zawierać kryteria dotyczące efektywności energetycznej ujęte w Dyrektywie 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Mając na uwadze powyższe, podczas realizacji zadań inwestycyjnych w szczególności należy mieć na uwadze konieczność instalowania indywidualnych liczników grzewczych w budynkach wielorodzinnych/ wielomieszkaniowych podłączonych do sieci ciepłowniczej, a także przeprowadzenia prac renowacyjnych wraz z zamontowaniem zaworów termostatycznych w tych budynkach (w przypadku braku wcześniejszych działań w tym zakresie). Wsparcie w ramach priorytetu inwestycyjnego skierowane zostanie również na działania wspierające rozwój wysokosprawnego wytwarzania energii w skojarzeniu w tym również w skali mikro. Przewiduje się realizację inwestycji z zakresu budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła oraz chłodu w kogeneracji w tym również z OZE. Możliwa jest również przebudowa jednostek wytwarzania ciepła, w wyniku której jednostki te zostaną zastąpione jednostkami wytwarzania energii w kogeneracji. W celu zapewnienia kompleksowości wsparcia planowana jest budowa przyłączeń do sieci gazowniczej i elektroenergetycznej dla jednostek wytwarzających energię elektryczną i ciepła w skojarzeniu. Działania z zakresu rozwoju wysokosprawnej kogeneracji prowadzone są w ramach strategii niskoemisyjnych (plany gospodarki niskoemisyjnej). Wsparcie otrzyma budowa, uzasadnionych pod względem ekonomicznym, nowych instalacji wysokosprawnej kogeneracji o jak najmniejszej z możliwych emisji CO2 oraz innych zanieczyszczeń powietrza. W przypadku nowych instalacji powinno zostać osiągnięte co najmniej 10% uzysku efektywności energetycznej w porównaniu do rozdzielonej produkcji energii cieplnej i elektrycznej przy zastosowaniu najlepszych dostępnych technologii. Ponadto wszelka przebudowa istniejących instalacji na wysokosprawną kogenerację musi skutkować redukcją CO2 o co najmniej 30% w porównaniu do istniejących instalacji. Dopuszczona jest pomoc inwestycyjna dla wysokosprawnych instalacji spalających S t r o n a 26

27 paliwa kopalne pod warunkiem, że te instalacje nie zastępują urządzeń o niskiej emisji, a inne alternatywne rozwiązania byłyby mniej efektywne i bardziej emisyjne. Inwestycje kogeneracyjne będą mogły występować w koordynacji z modernizacją energetyczną budynków prowadząc łącznie do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną oraz chłód. Interwencja zaplanowana w omawianym priorytecie realizuje cel główny Programu - Inteligentny, zrównoważony rozwój zwiększający spójność społeczną i terytorialną przy wykorzystaniu potencjału mazowieckiego rynku pracy, w ramach trzeciego celu strategicznego - Wsparcie działań wzmacniających zrównoważony rozwój środowiska na Mazowszu. Zmniejszenie zużycia energii końcowej w wyniku realizacji projektów [GJ/rok] i ilość zaoszczędzonej energii cieplnej/elektrycznej będą monitorowane na poziomie projektów oraz w sprawozdaniu rocznym dla Komisji Europejskiej. Priorytet realizować będzie cel szczegółowy UP: Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Zestawienie głównych grup beneficjentów: JST, ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną; jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną; przedsiębiorstwa; zakłady opieki zdrowotnej (ZOZ); instytucje kultury; szkoły wyższe; spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y; kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych; PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne; podmiot, który wdraża instrumenty finansowe. Zestawienie głównych grup docelowych: osoby i instytucje z województwa mazowieckiego; przedsiębiorstwa. S t r o n a 27

28 Priorytet 3: Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu. Cel szczegółowy: Lepsza jakość powietrza. W ramach celu szczegółowego Lepsza jakość powietrza, planowany są do realizacji, w szczególności następujący typ projektu: ograniczenie niskiej emisji poprzez poprawę efektywności wytwarzania i dystrybucji ciepła, rozwój zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej w regionie. Nadrzędnym celem interwencji jest poprawa stanu jakości powietrza w skali lokalnej dzięki ograniczeniu emisji zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla jakości życia ludzi tj. CO2, SO2 czy PM10. Zmniejszeniu emisji szkodliwych substancji służyć będzie wymiana czynnika grzewczego o wyższej niż dotychczas sprawności wytwarzania ciepła, a także bardziej przyjaznego środowisku np. kotły spalające biomasę lub ewentualnie paliwa gazowe. Wsparcie uzyskają jedynie inwestycje w najlepiej działające indywidualne urządzenia do ogrzewania (indywidualne źródła ciepła), zgodnie z kryteriami określonymi we właściwych przepisach unijnych. Jednakże zastrzega się, iż wprowadzanie pieców węglowych nie będzie współfinansowane w ramach RPO WM Wspierane będą działania mające na celu zmianę sposobu ogrzewania powierzchni poprzez modernizację lokalnych źródeł ciepła tj. indywidualnych kotłowni lub palenisk, kotłowni zasilających kilka budynków oraz kotłowni osiedlowych a także podłączenie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej. Wsparcie może zostać udzielone na inwestycje w kotły spalające biomasę lub ewentualnie paliwa gazowe, ale jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy osiągnięte zostanie znaczne zwiększenie efektywności energetycznej oraz gdy istnieją ku temu szczególnie pilne potrzeby. Inwestycje te muszą przyczyniać się do zmniejszenia emisji CO2 i innych zanieczyszczeń powietrza oraz do znacznego zwiększenia oszczędności energii. Wspomniane inwestycje mogą zostać wsparte jedynie w przypadku, gdy podłączenie do sieci ciepłowniczej na danym obszarze nie jest uzasadnione ekonomicznie. W przypadku powyższych inwestycji preferowane powinny być instrumenty finansowe. Możliwość użycia instrumentów finansowych na tego typu projekty będzie przedmiotem oceny ex ante zgodnie z wymaganiami artykułu 37 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 1303/2013. Projekty S t r o n a 28

29 powinny również przeciwdziałać ubóstwu energetycznemu. W ramach priorytetu przewiduje się również wsparcie projektów związanych z budową, rozbudową lub modernizacją sieci ciepłowniczej. Działania te mogą być prowadzone w koordynacji z realizacją projektów z zakresu modernizacji energetycznej budynków prowadzących do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło i chłód. Jednakże inwestycje w rozbudowę i/lub modernizacje sieci ciepłowniczych otrzymają dofinansowanie w ramach RPO WM pod warunkiem dopuszczenia takiego wsparcia poprzez stosowne zapisy w Umowie Partnerstwa. Wsparcie będzie skierowane na teren gminy i obszaru powiązanego z nim funkcjonalnie. Przedmiotowe inwestycje powinny być realizowane w szczególności na obszarach o przekroczonych dopuszczalnych i docelowych poziomach zanieczyszczeń powietrza oraz w oparciu o przygotowane plany gospodarki niskoemisyjnej. Działania mające na celu poprawę jakości powietrza są również ściśle związane z inwestycjami w zakresie transportu. Ze względu na zwiększającą się liczbę pojazdów niezbędne jest podjęcie interwencji mających na celu ograniczenie i uspokojenie ruchu samochodowego w aglomeracjach miejskich i ich obszarach funkcjonalnych oraz zmniejszenie jego uciążliwości. Interwencja została ukierunkowana na rozwój multimodalnej mobilności miejskiej uważanej za najwłaściwszą formę transportu zrównoważonego. Powiązanie różnych środków transportu w sprawny łańcuch pozwala zarówno na uzyskanie efektywności ekonomicznej jak również ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko. Wsparciem zatem objęte zostaną inwestycje poprawiające warunki ruchu dla transportu publicznego i niezmotoryzowanego. Promowane będą rozwiązania prowadzące do zrównoważonej mobilności miejskiej, zapewniające sprawnie funkcjonujący i atrakcyjny dla pasażera transport zbiorowy m.in poprzez inwestycje w infrastrukturę i niskoemisyjny tabor. Możliwy jest zakup niskoemisyjnych formy transportu miejskiego spełniających normę EURO VI, z preferencją dla taboru zasilanego paliwem alternatywnym w stosunku do silników spalinowych (elektrycznych, hybrydowych, biopaliwa, napędzanych wodorem, itp.). Zakupowi niskoemisyjnego taboru powinny towarzyszyć inwestycje w niezbędną dla właściwego funkcjonowania zrównoważonej mobilności infrastrukturę. Modernizacja czy rozbudowa systemu transportu publicznego nie jest jednak celem samym w sobie, ale musi być widziana w kontekście zmian w mobilności miejskiej prowadzących do zmniejszenia emisji CO2 i innych zanieczyszczeń uciążliwych dla S t r o n a 29

30 środowiska i mieszkańców aglomeracji. Dlatego, też inwestycjom w infrastrukturę czy tabor transportu publicznego musi towarzyszyć szeroki wachlarz działań inwestycyjnych i miękkich tj. polityka parkingowa, udogodnienia dla podróży multimodalnych (centra przesiadkowe i parkingi parkuj i jedź ). Wsparciem objęte będą również kompleksowe inwestycje służące ruchowi pieszemu i rowerowemu np.: ścieżki rowerowe. Należy jednak podkreślić iż drogi rowerowe nie będą miały charakteru turystycznego a ich rozbudowa przyczyniać się będzie do obniżenia poziomu emisji CO2. Muszą one prowadzić do substytucji ruchu samochodowego, czyli posiadać funkcję komunikacyjną. Realizowane będą także działania pozwalające na optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury i zarządzanie potokami ruchu, wspomagające redukcje emisji CO2 tj. wdrażanie inteligentnych systemów transportowych (ITS). W celu zapewnienia dostępności transportowej możliwe będą inwestycje w drogi lokalne (gminne i powiatowe). Jednakże realizacja przedmiotowych przedsięwzięć będzie możliwa tylko w przypadku, gdy będą one związane ze zrównoważoną mobilnością miejską i będą wpisywać się w plany niskoemisyjne. Inwestycje w drogi lokalne lub regionalne będą finansowane jedynie, jako niezbędny i uzupełniający element projektu dotyczącego systemu zrównoważonej mobilności miejskiej. Samodzielne projekty dotyczące wyłącznie infrastruktury drogowej nie będą akceptowane w ramach działania. Przedmiotowe inwestycje realizowane będą w oparciu o zapisy UP w zakresie wielkości kosztów przedsięwzięcia. Dodatkowo możliwe będzie wsparcie inwestycji związanych z modernizacją oświetlenia zewnętrznego (ulic, placów i dróg) na energooszczędne. Przedmiotowe inwestycje będą możliwe do realizacji zarówno jako odrębne działanie jak i element towarzyszący projektu, przyczyniając się do optymalizacji kosztów zużycia energii oraz do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza. Wszystkie projekty związane z rozwojem zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej muszą prowadzić do skoordynowania polityki transportowej z polityką przestrzenną tak, aby uzyskać zmniejszenie transportochłonności przyczyniając się do osiągnięcia niskoemisyjności. Muszą one wynikać z przygotowanych przez samorządy planów, zawierających odniesienia do kwestii przechodzenia na bardziej ekologiczne i zrównoważone systemy transportowe w miastach. Funkcję takich dokumentów mogą pełnić plany dotyczące gospodarki niskoemisyjnej lub Strategie ZIT lub plany mobilności S t r o n a 30

31 miejskiej. Dokumenty te powinny określać lokalne uwarunkowania oraz kierunki planowanych interwencji na danym obszarze i w zależności od zidentyfikowanych potrzeb zawierać odniesienia lub wskazywać adekwatne obowiązujące dokumenty zawierające odniesienia do takich kwestii jak np: zbiorowy transport pasażerski, transport niezmotoryzowany, wykorzystanie inteligentnych systemów transportowych (ITS), logistyka miejska, bezpieczeństwo ruchu drogowego w miastach, czy wdrażanie nowych wzorców użytkowania. Najlepsze efekty przyniosą działania kompleksowe, służące z jednej strony rezygnacji z odbywania podróży samochodem a z drugiej promowaniu wykorzystywania innych środków transportu np. dzięki poprawieniu oferty transportu zbiorowego, ruchu rowerowego i pieszego. Dlatego też, przedmiotowe inwestycje będą komplementarne z inwestycjami realizowanymi w ramach właściwych krajowych programów operacyjnych. W przypadku miast wojewódzkich i powiązanych z nimi funkcjonalnie obszarów instrumentem koordynacji jest Strategia ZIT. Interwencja zaplanowana w priorytecie realizuje cel główny Programu - Inteligentny, zrównoważony rozwój zwiększający spójność społeczną i terytorialną przy wykorzystaniu potencjału mazowieckiego rynku pracy w ramach trzeciego celu strategicznego - Wsparcie działań wzmacniających zrównoważony rozwój środowiska na Mazowszu. Priorytet realizować będzie cel szczegółowy UP: Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Zestawienie głównych grup beneficjentów: JST, ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną; przedsiębiorstwa; podmiot, który wdraża instrumenty finansowe. Zestawienie głównych grup docelowych: osoby i instytucje z województwa mazowieckiego. Programy ochrony powietrza dla województwa mazowieckiego: 1) Program ochrony powietrza dla stref w województwie mazowieckim, w których został przekroczony poziom docelowy benzo(a)pirenu w powietrzu. S t r o n a 31

32 2) Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom docelowy ozonu w powietrzu. 3) Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu. 4) Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja warszawska, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM10 i dwutlenku azotu w powietrzu. 5) Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja warszawska, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM2,5 w powietrzu. Programy określają długoterminową strategię naprawczą mającą na celu poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie ilości emitowanych zanieczyszczeń. Aby ograniczyć emisję ze źródeł powierzchniowych konieczne jest wprowadzenie zmian w zakresie sposobu ogrzewania czy to w budynkach użyteczności publicznej czy zabudowie jedno- lub wielorodzinnej na terenie strefy. Ograniczenie emisji z tych źródeł można osiągnąć poprzez: zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez termomodernizację budynków, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, podłączenia do lokalnych sieci cieplnych, wymianę dotychczasowych kotłów węglowych na nowe o wyższej sprawności lub zastąpienie ich kotłami opalanymi gazem ziemnym lub olejem opałowym, albo zastosowanie ogrzewania elektrycznego. Sposobem na realizację tych zadań jest opracowanie i wdrożenie programu ograniczania niskiej emisji (PONE) dla miast i gmin strefy mazowieckiej. Głównym celem PONE jest poprawa jakości powietrza na danym obszarze, a nie tylko redukcja ilości zanieczyszczeń. Działania te przyniosą efekt w perspektywie długoterminowej. Ograniczenie emisji liniowej jest osiągane poprzez szereg działań m.in. modernizację stanu dróg, czy poprawę stanu technicznego pojazdów poruszających się po drogach. Poprawa stanu dróg wpłynie bezpośrednio na zmniejszenie wielkości unosu pyłu (tzw. emisję wtórną) z powierzchni drogi. Parametry techniczne pojazdów będą się S t r o n a 32

33 sukcesywnie poprawiać wskutek dostosowywania do wymogów prawnych obecnie (od 1 stycznia 2012 r.) nowe pojazdy są rejestrowane pod warunkiem spełniania norm emisyjnych Euro 542. Dodatkowo, aby ograniczyć emisję komunikacyjną, można wyprowadzić ruch tranzytowy z centrów miast na obwodnice, lub poza tereny zabudowane. Tego rodzaju działania, poprawiające układ komunikacyjny w miastach, powiatach, gminach i przyczyniające się do poprawy stanu jakości powietrza, ujęte zostały w harmonogramie rzeczowo - finansowym. Zgodnie z wydanymi pozwoleniami i decyzjami na emisję gazów i pyłów do powietrza, zakłady i przedsiębiorstwa zlokalizowane w strefie mazowieckiej, muszą respektować postanowienia zawarte w tych dokumentach, a także dotrzymywać wielkości emisji dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniach. Realizacja planów inwestycyjnych przedsiębiorstw, takich jak: modernizacje kotłowni, modernizacja dużych obiektów energetycznego spalania paliw, wprowadzenie nowoczesnych i przyjaznych środowisku technologii, hermetyzacji układów technologicznych, modernizacji instalacji w zakresie spełniania wymagań BAT i standardów emisyjnych pozwoli na sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń w dłuższej perspektywie, do 2020 roku Wymiar lokalny Na szczeblu lokalnym Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Troszyn jest spójny z następującymi dokumentami strategicznymi: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Troszyn przyjęty uchwałą nr XXXII/279/14 Rady Gminy w Troszynie z dnia 7 listopada 2014r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla gminy Troszyn na lata z perspektywą do roku 2021 wraz z jego prognozą oddziaływania na środowisko; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Troszyn przyjęte uchwałą nr XXX/263/14 Rady Gminy w Troszynie z dnia 17 lipca 2014r.w sprawie uchwalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Troszyn, Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Troszyn uchwalony uchwałą nr V/30/2002 z dnia w sprawie uchwalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego dla Gminy Troszyn S t r o n a 33

34 Strategia Rozwoju Gminy Troszyn na lata uchwalona uchwałą nr V/32/15 Rady Gminy w Troszynie z dnia 27 marca 2015roku w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Troszyn na lata Program Ochrony Środowiska dla Gminy Troszyn na lata z perspektywą do roku 2021 Celem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Troszyn na lata z perspektywą do roku 2021 jest przede wszystkim ochrona powietrza. Cel ten jest zgodny z założeniami Polityki Ekologicznej Państwa. Poprawa stanu środowiska naturalnego jest celem długookresowym Programu, u którego podstaw leży wysoka jakość życia oraz rozwój gospodarczy Gminy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. W ramach tego Programu wyznaczone zostały: cel długoterminowy do roku 2021 oraz cele krótkoterminowe do roku Cel długoterminowy do roku Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Kierunki działań długoterminowych: budowanie wśród mieszkańców świadomości ekologicznej z zakresu ochrony powietrza oraz informowanie i zachęcanie do odejmowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza atmosferycznego (zakaz spalania odpadów w paleniskach domowych, głównie: gumy, tworzyw sztucznych itp.), eliminowanie węgla i oleju opałowego jako paliwa w kotłowniach indywidualnych, instalacja urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstających w procesie spalania paliw i procesach technologicznych, promowanie oraz popularyzacja wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych, S t r o n a 34

35 informowanie mieszkańców i doradztwo w zakresie udzielania kredytów oraz refundacji kosztów wymiany lub modernizacji pieców grzewczych przez WFOŚiGW, termomodernizacja budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej, tworzenie warunków dla intensyfikacji ruchu rowerowego, wyznaczanie układu ścieżek rowerowych. Cele krótkoterminowe do roku 2017: dążenie do ograniczania emisji ze źródeł bytowo-komunalnych, szczególnie ze źródeł niskiej emisji, dążenie do ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, gazyfikacja Gminy zwłaszcza budynków użyteczności publicznej, wyeliminowanie nielegalnych praktyk spalania odpadów w piecach c.o., termomodernizacja budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej. Ograniczenie i utrzymanie na niskim poziomie lokalnej emisji z systemów ogrzewania powinno stanowić ważny element polityki ekologicznej Gminy. Przechodzenie na ogrzewanie niższej uciążliwości dla środowiska wiąże się z polityką gminy oraz istnieniem mechanizmów finansowych i administracyjnych promujących pożądane zachowania mieszkańców. W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza w wyniku prowadzenia gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań: wzrost energooszczędności poprzez stosowanie zabiegów termoizolacyjnych modernizacje budynków mieszkalnych, publicznych i innych. Należy wykorzystać mechanizmy preferencyjnego kredytowania inwestycji proekologicznych w tym zakresie, programy dofinansowywane ze środków fundacji i funduszy krajowych i UE. modernizacja lub przebudowa systemów ogrzewania szczególnie małych kotłowni oraz indywidualnych palenisk domowych. Preferowane powinno być stosowanie w celach energetycznych paliw niskoemisyjnych bardziej przyjaznych dla środowiska: gaz, drewno, pelety itp. oraz stosowanie indywidualnych źródeł energii odnawialnej: kolektory słoneczne, pompy ciepła. S t r o n a 35

36 Znaczną poprawę jakości powietrza można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych lub na powierzchni terenu. Proponowane kierunki działań w zakresie ograniczania emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji są następujące: 1. Promowanie modernizacji źródeł ciepła w indywidualnych gospodarstwach. 2. Modernizacja lokalnych kotłowni z wykorzystaniem odpowiednich technologii zabezpieczających przed emisją szkodliwych substancji oraz zmiana paliwa na ekologiczne. 3. Zwiększenie udziału ekologicznych nośników ciepła i odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy poprzez: a) Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, b) Stosowanie indywidualnych źródeł energii odnawialnej: - kolektorów słonecznych, - biomasy. 4. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza i przedstawienie szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dla zdrowia i kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych zanieczyszczeniem atmosfery. 5. Prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii oraz zmniejszenia strat ciepła m.in. poprzez termoizolację budynków mieszkalnych i publicznych, montowanie regulatorów ciepła, wymianę stolarki drzwiowej i okiennej, stosowanie materiałów energooszczędnych, itp. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z procesów technologicznych w istniejących zakładach może być realizowane m.in. poprzez zmianę paliwa na ekologiczne (np. biopaliwa), systematyczne wprowadzanie nowoczesnych, przyjaznych środowisku technologii, modernizację procesów technologicznych, zmniejszenie materiałochłonności produkcji oraz hermetyzację procesów i instalowanie urządzeń oczyszczających. W celu zmniejszenia negatywnego wpływu przemysłu na środowisko, wszędzie gdzie jest to możliwe, należy stosować metody najlepszych dostępnych środków technicznych. S t r o n a 36

37 Proponowane kierunki działań są następujące: Ograniczenie emisji niezorganizowanej z terenu zakładów i innych placówek usługowo-handlowych poprzez utrzymywanie w czystości ich powierzchni odsłoniętych. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej, mającej na celu lokalizację nowych zakładów uciążliwych ze względu na emisję zanieczyszczeń do atmosfery na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnych i terenów przyrodniczo cennych (nie ma linii najczęstszych kierunków wiatrów) i uwzględnienie tych zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych w przemyśle oraz ich automatyzacja. Montaż urządzeń ograniczających emisję powietrza. Przestrzeganie przepisów o ochronie atmosfery w przypadku nowych inwestycji. Przestrzeganie przez poszczególne zakłady i kontrola norm odnoście emisji zanieczyszczeń. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii, w tym BAT. Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (projekty Czystej Produkcji i norm zarządzania środowiskowego (np. ISO 14000)). Działania ograniczające emisję ze źródeł komunikacyjnych mają bezpośredni związek z eliminacją lub zmniejszeniem uciążliwości transportu drogowego dla otoczenia i powinny koncentrować się na: zmniejszeniu ruchu drogowego o charakterze tranzytowym, poprawie warunków ruchu drogowego przy wykorzystaniu podstawowych narzędzi inżynierii ruchu, zapewniających zwiększenie płynności i przepustowości drogowej, podwyższeniu standardów technicznych infrastruktury drogowej, zwłaszcza w obszarze o największym nasileniu ruchu. Istotne znaczenie dla zmniejszenia negatywnego wpływu indywidualnego transportu samochodowego na środowisko ma poprawa stanu technicznego pojazdów. S t r o n a 37

38 Działaniem zaradczym jest także promowanie transportu rowerowego, stąd potrzeba podnoszenia standardów technicznych istniejących tras rowerowych i budowa nowych tras. Proponowane kierunki działań są następujące: modernizacja dróg (w tym remonty bieżące i kapitalne) w celu poprawy ich standardów technicznych, projektowanie nowych dróg z uwzględnieniem możliwie małych pochyleń podłużnych, mało szorstkich nawierzchni, modernizacja skrzyżowań, dążąca do poprawy ruchu, zmniejszenia ilości kolizji i koordynacji skrzyżowań, tzw. zielona fala, wprowadzanie ulic jednokierunkowych na ulicach bocznych do głównych ciągów komunikacyjnych, co zwiększy przepustowość komunikacyjną terenów przyległych, zmniejszy kolizyjność i usprawni ruch, uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu parametrów w zakresie walorów użytkowych oraz w zakresie oddziaływania na środowisko, jakie będą w tym czasie obowiązywały w Unii Europejskiej. Strategia Rozwoju Gminy Troszyn na lata Jednym z kierunków działań przewidzianych w Strategii jest Rozwój infrastruktury technicznej opartej o zasady zrównoważonego rozwoju, w ramach którego wyznaczono priorytet: 3.3 Rozwój infrastruktury technicznej oraz Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Szczegółowe działania jakie Gmina zamierza podjąć by zrealizować powyższy priorytet są następujące: Remont oświetlenia Remont dróg, w tym także poszerzenie istniejących dróg Budowa wiat przystankowych, Budowa nowych dróg publicznym, ciągów pieszych i tras rowerowych, Budowa obwodnicy miejscowości Troszyn Rozbudowa oraz modernizacja sieci wodociągowej, Modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków i przepompowni ścieków, Przekształcenie dotychczasowych systemów ogrzewania na rozwiązania ekologiczne, Rozwój produkcji biomasy na cele energetyczne, Popularyzacja produkcji biomasy, Wykorzystanie nowych technologii z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii i efektywności energetycznej, S t r o n a 38

39 Stworzenie programu wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii, w tym lokalnego systemu ekoenergetycznego, Budowa urządzeń wytwarzających energię z źródeł odnawialnych, Zadania poprawiające warunki życia mieszkańców. 4. Charakterystyka Gminy Troszyn 4.1. Charakterystyka ogólna Gmina Troszyn położona jest w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego na pograniczu z województwem podlaskim. Gmina położona jest w południowo-wschodniej części powiatu ostrołęckiego i jest jedną z jedenastu gmin powiatu. Gmina Troszyn sąsiaduje od południa z gminą Czerwin, od zachodu i północnego-zachodu z gminą Rzekuń oraz od północnego-wschodu i wschodu z gminami województwa podlaskiego: gminą Miastkowo i gminą Śniadowo. Siedzibą Gminy jest Troszyn, znajdujący się w odległości ok. 10 km od Ostrołęki, ok. 30 km od Łomży i ok. 100 km od stolicy kraju - Warszawy. Pod względem komunikacyjnym położenie Gminy Troszyn jest korzystne. Przez teren Gminy przebiegają: droga wojewódzka nr 627 Ostrołęka Sokołów Podlaski, drogi powiatowe. Ponadto przez teren Gminy przebiega czynna towarowa linia kolejowa relacji Ostrołęka Łapy - Białystok. Gmina Troszyn zajmuje powierzchnię ha, tj. 156 km 2 (źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, Urząd Statystyczny w Warszawie) i jest jedną z większych, pod względem powierzchni, gmin powiatu ostrołęckiego. Składa się z 41 miejscowości, w tym: sołectwa: Borowce, Budne, Choromany, Chrostowo, Chrzczony-Rostki Dąbek, Dzbenin, Grucele, Janki Stare - Rabędy, Janochy, Kamionowo, Kleczkowo, Kurpie Dworskie- Kurpie Szlacheckie, Łątczyn, Mieczki-Abramy, Mieczki-Poziemaki, Mieczki-Ziemaki, Milewo-Łosie, Milewo-Tosie, Milewo Wielkie, Ojcewo, Opęchowo, Puchały, Radgoszcz, Aleksandrowo, Repki, Sawały, Siemiątkowo, Troszyn, Trzaski, Wysocarz, Zamość, Zapieczne, Zawady, Żmijewek S t r o n a 39

40 (3 Miejscowości: Żmijewek Włościański, Żmijewek-Mans oraz Żmijewo- Zagroby), Żyźniewo. Rysunek 1. Troszyn na tle województwa, powiatu oraz gminy (źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Troszyn) S t r o n a 40

41 Rysunek 2. Troszyn wraz z sołectwami (Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Troszyn) Gmina Troszyn jest Gminą graniczną w układzie zarówno wojewódzkim jaki i powiatowym. Graniczy z 4 gminami, z których dwie należą do powiatu łomżyńskiego położonego w województwie podlaskim. Gmina sąsiaduje: od północy z gminą Miastkowo, od wschodu z gminą Śniadowo, od południa z gminą Czerwin, od zachodu z gminą Rekuń. Pod względem regionalizacji fizyczno-geograficznej Gmina Troszyn położona jest na obszarze Europy Zachodniej w makroregionie Pozaalpejska Europa Środkowa, w obrębie prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Nizin Środkowopolskich, makroregionu Niziny Północnomazowieckiej i mezoregionu Międzyrzecza Łomżyńskiego. Powierzchnia Gminy wyniesiona jest średnio na wysokości 117 m n.p.m., a różnice wysokości dla Gminy nie przekraczają 35 m. Teren jest płaski, S t r o n a 41

42 a skrajnie rzędne położone są daleko od siebie. Teren Gminy leży w obszarze zlewni rzeki Narew Warunki naturalne Rzeźba terenu Gmina Troszyn leży na Wysoczyźnie Ostrołęckiej, mezoregionie Międzyrzecze Łomżyńskie, pomiędzy doliną dolnej Narwi a doliną Dolnego Bugu. Jest to obszar charakteryzujący się młodą rzeźbą form wypukłych i brakiem jezior. Sporadycznie obserwuje się występowanie zagłębień bezodpływowych. Morfologia terenu jest urozmaicona. Wyróżnia się dwie grupy wzniesień ozowo morenowych rozciągniętych południkowo. Na wschodzie są to wzgórza Czerwonego Boru, oddzielające Wysoczyznę Ostrołęcką od Wysoczyzny Zambrowskiej, natomiast w części centralnej grupa wzniesień, które ciągną się od Troszyna na północy przez Borowce, Czerwin, Wąsewo, Grądy na południu, w której mieści się złoże Rostki Borowce. Dominującą jednostką geomorfologiczną jest polodowcowa wysoczyzna morenowa pochodząca z okresu zlodowacenia środkowopolskiego, której pierwotna ostrość została zatarta przez późniejsze procesy denudacyjne. Powierzchnia wysoczyzny wzniesiona jest na wysokość ok m n.p.m., prawie płaska ze średnimi spadkami do 2%. Nieco większe nachylenia terenów występują w obrębie zboczy licznych dolinek i obniżeń wytopiskowych urozmaicających monotonną rzeźbę powierzchni Gminy. Formy dolinne, z których największą jest dolina rzeki Ruż, posiadają genezę fluwialno denudacyjną. Charakteryzują się nieckowatymi kształtami o zmiennej szerokości dna i są lekko wcięte w powierzchnię wysoczyzny. Bardziej rozległe obniżenia wytopiskowe związane są z erozyjną działalnością wód lodowcowych i w większości przypadków włączone są w odpływ powierzchniowy Budowa geologiczna Pod względem geologicznym obszar opracowania leży w granicach jednostki geologicznej jaką jest Wzniesienie Mazursko - Suwalskie. Obszar opracowania pokryty jest przez osady piaszczysto żwirowe i piaszczyste o dużym zróżnicowaniu uziarnienia. W budowie geologicznej utworów przypowierzchniowych uczestniczą osady plejstoceńskie i holoceńskie o łącznej miąższości od stu do stu kilkudziesięciu metrów. Osady plejstoceńskie składają się głównie z piasków i żwirów S t r o n a 42

43 wodnolodowcowych oraz eolicznych, a także lokalnie z utworów akumulacji lodowcowej w postaci płatów glin piaszczystych. Serie piaszczyste o znacznej miąższości wykształcone są jako zagęszczone piaski grube i średnie z domieszką żwirów. W okolicach wsi Choromany, Chrzczony, Janochy, Łątczyn, Trzaski, Budne i Kleczkowo zalegają lodowcowe gliny piaszczyste o zmiennej konsystencji oraz piaski gliniaste. Są to grunty nośne o zróżnicowanych parametrach geotechnicznych zależnych od konsystencji osadów. Na południe od Troszyna po Borowce i Repki oraz na południe od wsi Kamionowo pojawiają się lodowcowe piaski średnie i drobne, żwiry z otoczakami, wkładki glin i pyłów. W okolicach wsi Chrostowo i Radgoszcz podłoże budują lodowcowe gliny piaszczyste z piaskami gliniastymi oraz otoczakami, które należą do gruntów nośnych. Dna dolin i obniżeń terenowych wypełniają holoceńskie osady rzeczne, rzecznobagienne i deluwialne w postaci namułów, piasków średnich i drobnych z wkładkami pyłów i żwirów o zmiennej miąższości, a także bagienne torfy o różnym stopniu rozkładu i zmiennej miąższości. Namuły i piaski rzeczne to grunty słabonośne i luźne. Torfy zajmują dna dolin w pobliżu wsi Grucele, w dolinie Rużu, Zapieczne, Puchały i na południe od wsi Ojcewo Gleby Na terenie Gminy Troszyn gleby wykształcone są z utworów czwartorzędowych, plejstoceńskich piasków wodnolodowcowych, w mniejszym stopniu z glin zwałowych oraz z holoceńskich utworów rzecznych i bagiennych. Dominują gleby bielicowe, brunatne i czarne ziemie, a w dolinach i zagłębieniach gleby torfowe, torfowo mułowe, murszowe oraz mady. Największą powierzchnię zajmują słabe gleby brunatne wyługowane lub pseudobielicowe 7 kompleksu żytnio-łubinowego wykształcone z piasków luźnych w VI klasie bonitacyjnej, niekorzystne dla rolnictwa. Występują praktycznie na terenie całej Gminy, z większą koncentracją w obrębie wsi Opęchowo, Troszyn, Janki Stare, Zamość, Grucele, Dzbenin, Kleczkowo i Mieczki. Kolejną grupą gleb są gleby brunatne lub czarne ziemie wytworzone z glin w 4 kompleksie żytnim bardzo dobrym (klasa III) z udziałem 8 kompleksu zbożowo-pastewnego słabego (klasa IVb), znajdujące się na terenach wsi: Rabędy, Repki, Łątczyn, Choromany, Chrostowo, Budne i Zawady. S t r o n a 43

44 Gleby brunatne wyługowane i bielicowe oraz czarne ziemie zdegradowane wytworzone z pisaków gliniastych zalegających na glinie w 5 kompleksie żytnioziemniaczanym dobrym (klasa IVa i IVb), które występują w okolicach wsi: Repki, Troszyn, Chrostowo, Choromany, Trzaski i Kamionowo. Najmniejszy areał wśród gruntów ornych zajmują gleby brunatne wytworzone z glin w 2 kompleksie pszennym dobrym (klasa IIIa i III), występujące na terenach wsi: Radgoszcz, Trzaski, Dąbek i Troszyn. Sporadycznie spotykane są gleby brunatne wyługowane, murszowo mineralne lub murszowate wytworzone z piasków słabo gliniastych na piaskach luźnych w 6 kompleksie żytnioziemniaczanym słabym w V i VI klasie bonitacyjnej, w obrębie wsi: Żyźniewo, Radgoszcz, Kleczkowo, Trzaski, Budne, Opęchowo, Rabędy i Repki. W dolinach rzecznych oraz zagłębieniach terenu spotyka się gleby hydrogeniczne: czarne ziemie, murszowo mineralne, murszowate gleby torfowe i torfowo mułowe. Najlepsze użytki zielone stanowią grunty zmeliorowane występujące w zdecydowanej większości na terenie Gminy Troszyn. Pozostałe rodzaje gleb posiadają w składzie mechanicznym piasek, w wyniku czego są zbyt suche. Występują one na niewielkich powierzchniach, głównie w obrębach wsi: Mieczki, Żmijewo, Opęchowo, Budne, Zapieczne i Zamość. Na terenie Gminy przeważają gleby kwaśne (około 80%), które wymagają wapnowania. Z ogólnej powierzchni gleb kwaśnych około 30% zajmują gleby bardzo kwaśne. Na terenie Gminy Troszyn dominują gleby słabe. Pod względem bonitacyjnym największą powierzchnię zajmują gleby słabe (V klasy) 39%, gleby najsłabsze (VI klasy) 27%, natomiast gleby średnie zajmują (klas IV, IVa i IVb) około 31% powierzchni gruntów ornych Gminy, a gleby średnio dobre (klas III, IIIa i IIIb) jedynie 3% Wody powierzchniowe i wody podziemne Wody powierzchniowe Gmina posiada dobrze rozwiniętą sieć hydrologiczną. Jej podstawę stanowią głównie małe rzeki, kanały i rowy melioracyjne. Wschodnia część Gminy leży w zlewni Rużu, zachodnia część w zlewni rzeki Czeczotki, południowa część w zlewni Orzu, północną część odwadnia Czeczotka Druga, a środkową i zachodnią Kanał Troszyn-Susk. S t r o n a 44

45 Wody podziemne Teren Gminy Troszyn leży w obrębie regionu I mazowieckiego należącego do makroregionu północnomazowieckiego. Na większości obszaru Gminy wody podziemne występują na dużych głębokościach. Warunki hydrologiczne są ściśle związane z budową geologiczną i morfologią terenu. Główne zasoby wód zlokalizowane są w utworach czwartorzędowych. Wody te stanowią główne źródło wody pitnogospodarczej dla ujęć komunalnych, wodociągów ogólnowiejskich i zakładowych Struktura użytkowania gruntów Tereny rolne na terenie Gminy Troszyn zajmują ponad ha, tj. 75,5% ogólnej powierzchni Gminy. Na terenie Gminy działa ponad 830 gospodarstw rolnych, gdzie średnia gospodarstwa rolnego wynosi ponad 13 ha. Przeważają gospodarstwa małe i średnie do 15 ha, które stanowią około 60% ogółu gospodarstw. Dominacja gleb słabych jakościowo oraz stosunkowo niski areał łąk i pastwisk wpływają na rozwój produkcji roślinnej i zwierzęcej. W areałach zasiewu dominują zboża: żyto, pszenica, ziemniaki, natomiast w chowie zwierząt gospodarskich: bydło mleczne i trzoda chlewna. Lesistość Gminy Troszyn jest niewielka, zaledwie 15,74% powierzchni zajmują lasy. Na terenie Gminy najczęściej występującym siedliskiem jest bór świeży z dominacją sosny i sporadycznie pojawiającą się osiką, dębem i brzozą. Pozostałe typy siedliskowe porastają znacznie mniejsze powierzchnie i reprezentowane są przez: ols, bór mieszany świeży, bór mieszany wilgotny. Bór mieszany wilgotny występuje w obniżeniach na czarnych ziemiach lub na glebach murszowo mineralnych, w pobliżu cieków wodnych lub bagien. Bór mieszany świeży pojawia się bardzo rzadko w postaci niewielkich płatów na glebach nieco lepszych, brunatnych wyługowanych. W bogatszym składzie gatunkowym wyróżnia się: sosnę z domieszką brzozy, świerku, osiki oraz dębu. S t r o n a 45

46 Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne Gminy Troszyn determinowane są głównie przez dwa czynniki: geograficzny wynikający z lokalizacji obszaru opracowania w środkowej Europie i położenia w obrębie Wysoczyzny Ostrołęckiej, oraz czynnik cyrkulacyjny związany z ruchami morskich, arktycznych i kontynentalnych mas powietrza. Teren ten charakteryzuje się stosunkowo korzystnymi warunkami klimatycznymi. Wiosna jest późna zaczyna się około 10 dni później niż w Warszawie, lata są ciepłe, zimy ostrzejsze, z pokrywą śnieżną zalegającą około 50 dni. Okolice Ostrołęki są uznawane są za najchłodniejszą część Mazowsza. Okres wegetacyjny trwa średnio około 200 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,1 0 C, z najcieplejszym lipcem 18 0 C i najzimniejszym lutym - 4,4 0 C. Wilgotność względna powietrza wykazuje przebieg podobny do przeciętnego w kraju i w skali rocznej wynosi 80%. Z przebiegiem wilgotności związana jest częstotliwość występowania mgieł około 42 dni w ciągu roku. Średnioroczne zachmurzenie wynosi 6,20 w 11-stopniowej skali, tj. poniżej przeciętnej w kraju, która wynosi 6,4. Obszar otrzymuje średnio 527 mm opadu, z czego 343 mm przypada na okres wegetacyjny. Przeważające kierunki wiatru na terenie opracowania pochodzą z sektora zachodniego, południowo-zachodniego oraz północnozachodniego. Najrzadziej wieją wiatry z kierunku północno-wschodniego i wschodniego. Największe prędkości wiatrów notowane są zimą i wiosną, a najmniejsze latem. Wraz ze wzrostem prędkości wiatrów nasila się wiele procesów atmosferycznych, które wpływają na warunki bioklimatyczne, czyli między innymi procesy wentylacyjne, zwiększenie ochłodzenia, usuwanie zanieczyszczeń atmosferycznych oraz pary wodnej. S t r o n a 46

47 4.3. Sytuacja demograficzna Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Troszyn Według danych publikowanych przez Bank Danych Lokalnych teren Gminy Troszyn w 2013 roku zamieszkiwało osób. Gęstość zaludnienia w 2013 roku na terenie Gminy wynosiła 31 osób na 1 km 2. Rysunek 3. Zmiany liczby mieszkańców na terenie Gminy Troszyn w latach (Bank Danych Lokalnych, GUS) Z powyższego wykresu wynika, że w latach następował ciągły spadek liczby mieszkańców Troszyna. Dopiero w 2010 roku liczba ta gwałtownie wzrosła w stosunku do roku 2009 i liczba mieszkańców była zbliżona do liczby w roku bazowym. Obserwując dotychczasowy trend do 2020 roku prognozuje się niewielki spadek liczby mieszkańców. Według szacunków w 2020 roku liczba osób zamieszkujących Gminę może wynieść S t r o n a 47

48 Rysunek 4 Zmiany liczby mieszkańców na terenie Gminy Troszyn w latach wraz z prognozą do roku 2020 (opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych, GUS) Poniższa tabela przedstawia charakterystykę parametrów demograficznych na terenie Gminy. Niewielki spadek liczby mieszkańców na terenie Gminy Troszyn przekłada się bezpośrednio na spadek liczby ludności na 1 km 2. W 2010 roku teren Gminy zamieszkiwało 32 mieszkańców na 1 km 2, zaś w 2013 roku spadło do 31 mieszkańców na 1 km 2. Największą część ludności stanowią mężczyźni w wieku produkcyjnym (15-64 lat), następnie kobiety w wieku produkcyjnym (15-59 lat). Ludność w wieku produkcyjnym stanowi około 65% ogółu ludności na terenie Gminy. Teren Gminy zamieszkuje najmniej mężczyzn w wieku poprodukcyjnym. S t r o n a 48

49 Tabela 1. Charakterystyka parametrów demograficznych na terenie Gminy Troszyn (Bank Danych Lokalnych, GUS) Ludność na 1 km Zmiana liczby ludności na 1000 mieszkańców Ludność w wieku przedprodukcyjnym -6,4-10,2-1,7 31,2 1,2-1,4-3,9 K M Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym K M K M Liczba mieszkańców ogółem Sytuacja mieszkaniowa Na terenie Gminy Troszyn w 2013 roku odnotowano budynków mieszkalnych. Ich całkowita powierzchnia wynosiła m 2. Poniższy wykres przedstawia zmiany ilości mieszkań na terenie Troszyna. S t r o n a 49

50 Rysunek 5. Zmiany liczby budynków mieszkalnych na terenie Gminy Troszyn w latach (Bank Danych Lokalnych, GUS) Z powyższego wykresu wynika, że liczba budynków mieszkalnych na terenie Gminy wrastała. Obserwując obecny trend wyznaczono prognozę liczby budynków mieszkalnych do roku Według tej prognozy w 2020 roku na terenie Gminy Troszyn będzie mieszkań. Wzrost tego parametru nie jest związany ze wzrostem liczby mieszkańców na terenie Gminy. Rysunek 6. Prognozowane zmiany liczby budynków mieszkalnych na terenie Gminy Troszyn w latach (opracowanie własne) Na poniższym wykresie przedstawiono liczbę nowopowstałych budynków mieszkalnych w latach Średniorocznie przybywa około 10 budynków mieszkalnych na terenie Gminy Troszyn. Najwięcej budynków mieszkalnych na terenie Gminy zostało oddanych do użytku w latach 2007, 2008, 2011 oraz 2013, liczba ta wynosiła 14 lokali. S t r o n a 50

51 Rysunek 7. Liczba nowych budynków mieszkalnych oddanych do użytku w latach (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS) Średnia powierzchnia 1 budynku mieszkalnego na terenie Gminy Troszyn w 2013 roku wynosiła 96,7 m 2. Na poniższym wykresie zaznaczono zmiany średniej powierzchni 1 budynku mieszkalnego [m 2 ] na terenie Gminy na przestrzeni lat Rysunek 8. Średnia powierzchnia 1 budynku mieszkalnego na terenie Gminy Troszyn w latach (Bank Danych Lokalnych, GUS) Na podstawie danych publikowanych przez Bank Danych Lokalnych, GUS wyznaczono prognozę średniej powierzchni użytkowej 1 budynku mieszkalnego na lata Według prognozy średnia powierzchnia 1 budynku mieszkalnego będzie niewiele wzrastać. S t r o n a 51

52 Rysunek 9. Prognozowane zmiany średniej powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego na terenie Gminy Troszyn do roku 2020 (opracowanie własne) 4.5. Sytuacja gospodarcza Jednym z czynników wpływających na emisję CO2 jest działalność podmiotów gospodarczych na terenie Gminy. Łącznie w 2013 roku na terenie Gminy Troszyn odnotowano 252 aktywnych podmiotów gospodarczych. Liczba ta wzrosła o 12 w stosunku do roku poprzedniego (ilość podmiotów gospodarczych w 2012 roku). Średnioroczny trend zmian w ilości podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy w latach wynosił 2,389%. Rysunek 10. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Troszyn w latach (Bank Danych Lokalnych, GUS) S t r o n a 52

53 Obserwując obecnie panujące trendy wyznaczono prognozę zmian liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy. Według prognozy liczba ta będzie wzrastała. Rysunek 11. Prognozowane zmiany liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Troszyn w latach (opracowanie własne) Tabela 2. Liczba podmiotów działających na terenie Gminy Troszyn z podziałem na kategorie PKD w latach (Bank Danych Lokalnych, GUS) Sekcja wg PKD A Opis Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Liczba podmiotów 2012 Liczba podmiotów C Przetwórstwo przemysłowe E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 1 1 F Budownictwo G H I Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Transport i gospodarka magazynowa Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi S t r o n a 53

54 J Informacja i komunikacja 2 4 K M N O Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne P Edukacja Q R S i T Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Układ komunikacyjny RAZEM Gminę Troszyn charakteryzuje dość dobrze rozwinięta sieć drogowa. Układ drogowy na terenie Gminy jest równomiernie i gęsto rozmieszczony, stanowiąc dobre połączenie z sąsiednimi gminami. Przez teren Gminy przebiega ważniejszy szlak komunikacyjny, łączący powiat ostrołęcki z sokołowskim. Przez teren Gminy przebiega jedna droga wojewódzka nr 627, relacji Ostrołęka Sokołów Podlaski. Droga wojewódzka, przebiegająca przez teren Gminy, jest klasy głównej, a jej długość na terenie Gminy wynosi około 7,5 km, co stanowi prawie 5% długości ważniejszych dróg w Gminie. S t r o n a 54

55 Gmina Troszyn obsługiwana jest przez 10 dróg powiatowych: nr 2553W Łątczyn Dzbenin - Troszyn, klasy zbiorczej, nr 2554W Troszyn Grucele - Zabiele, klasy zbiorczej, nr 2555W Troszyn - Kleczkowo, klasy zbiorczej, nr 2556W Dąbek Opęchowo - Kleczkowo, klasy zbiorczej, nr 2557W Kleczkowo Budne - Opęchowo, klasy zbiorczej, nr 2558W Dębowo granica województwa Radgoszcz granica województwa Zalesie Pacynki, klasy zbiorczej, nr 2559W Zamość Troszyn Chrostowo Piski, klasy zbiorczej, nr 2560W Piski Kleczkowo, klasy zbiorczej, nr 2561W Piski Choromany Dąbek, klasy zbiorczej, nr 2562W Grodzisk Stylągi Chrzczony, klasy zbiorczej. Łączna długość dróg powiatowych na terenie Gminy wynosi około 67 km, co stanowi ponad 44% łącznej długości ważniejszych dróg w Gminie. Pozostałe drogi na terenie Gminy Troszyn są drogami gminnymi. Łączna ich długość wynosi około 80 km (około 50% ważniejszych dróg na terenie Gminy). Drogi gminne stanowią wewnętrzną sieć powiązań między sołectwami. Są to drogi o nawierzchni bitumicznej, żwirowej i gruntowej, z czego około 50% dróg gminnych posiada nawierzchnię bitumiczną Wnioski wynikające z charakterystyki Gminy Troszyn Podsumowując zestawione wyżej informacje dotyczące charakterystyki Gminy można stwierdzić, iż Gmina Troszyn posiada wiele silnych stron, jednak w kilku obszarach pojawiają się również zagrożenia. Gmina znajduje się przy ważnym szlaku komunikacyjnym. Rozwinięty węzeł komunikacyjny jest przede wszystkim zagrożeniem, które wpływa bezpośrednio na zanieczyszczenia związane właśnie z komunikacją samochodową. Wzrasta tym samym emisja dwutlenku węgla pochodząca z transportu. Mimo niewielkiego spadku liczby mieszkańców na terenie Gminy, można zauważyć ciągły wzrost liczby mieszkań, a tym samym ogólnej powierzchni do ogrzewania. To bezpośrednio wpływa na zwiększenie emisji dwutlenku węgla na terenie Gminy. Na terenie Gminy Troszyn można również zauważyć ciągły wzrost liczby podmiotów S t r o n a 55

56 gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy, co również jest przyczyną wzrostu emisji dwutlenku węgla do atmosfery. 5. Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla dla Gminy Troszyn 5.1. Metodologia Celem inwentaryzacji jest określenie wielkości emisji dwutlenku węgla z obszaru Gminy. Umożliwi to określenie obszarów o największej emisji, aby następnie dobrać działania służące jej ograniczeniu. Podstawą oszacowania wielkości emisji jest zużycie energii finalnej: paliw opałowych (na potrzeby grzewcze pomieszczeń i budynków), paliw transportowych, ciepła systemowego, energii elektrycznej, gazu sieciowego. Inwentaryzacja obejmuje całkowity obszar administracyjny Gminy Troszyn. Rokiem, w którym zebrano dane niezbędne do przeprowadzenia inwentaryzacji jest rok 2014, przy czym większość zebranych danych jest aktualna na koniec roku 2013, stąd też przyjęto, iż dla dalszej części dokumentu rokiem, na którym ustalono aktualność inwentaryzacji jest rok 2013, rok ten określany będzie jako rok obliczeniowy. Rokiem, dla którego prognozowana jest wielkość emisji jest rok W dalszej części dokumentu rok ten określany będzie jako rok docelowy. Rok ten stanowi również horyzont czasowy dla założonego planu działań. Rok, w odniesieniu do którego porównywana jest wielkość emisji jest rok W dalszej części dokumentu rok ten określany będzie jako rok bazowy. Wybór roku 2000 jako roku bazowego dla dokonanych obliczeń wynika z faktu możliwości pozyskania wiarygodnych danych na temat emisji w tym okresie. Odwoływanie się do dalszych okresów czasowych, z uwagi na brak możliwości pozyskania kompleksowych danych, jest co prawda możliwe, ale skutkowałoby koniecznością uzupełniania braków szacunkami i analogiami, co w negatywny sposób wpływałoby na wiarygodność i rzetelność całego dokumentu. S t r o n a 56

57 Źródła danych, które zostały wykorzystane do oszacowania emisji CO2 na terenie Gminy Troszyn: Bank Danych Lokalnych, GUS. Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie, PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, Program Ochrony Środowiska dla Gminy Troszyn na lata z perspektywą do roku 2021, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Troszyn. Dla obliczenia emisji z poszczególnych źródeł, zastosowano następujące wskaźniki: Ruch tranzytowy Tabela 3. Wskaźniki emisji CO 2 dla ruchu tranzytowego (źródło: Załącznik nr 2 - Metodyka - do Regulaminu I konkursu GIS "GAZELA NISKOEMISYJNY TRANSPORT MIEJSKI" (NFOŚiGW) Ruch lokalny Rodzaj pojazdu Jednostka Wskaźnik emisji CO2 samochody osobowe gco2/km 155 motocykle gco2/km 155 samochody dostawcze gco2/km 200 samochody ciężarowe gco2/km 450 samochody ciężarowe z przyczepą gco2/km 900 autobusy gco2/km 450 Tabela 4. Wskaźniki emisji CO 2 dla ruchu lokalnego (źródło: Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (KOBiZE) Wskaźnik emisji Średnie roczne zużycie paliwa Średni roczny przebieg Typ paliwa CO2 kgco2/gj l/km km benzyna 73,3 0, olej napędowy 68,6 0, LPG 62,44 0, S t r o n a 57

58 Zużycie nośników energii Tabela 5. Wskaźniki emisji CO 2 dla nośników energetycznych (źródło: Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO 2 (WE) do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (KOBiZE); System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme), Część 6) SOWA Energooszczędne oświetlenie uliczne ) Rodzaj nośnika energii Jednostka Wskaźnik emisji CO2 energia elektryczna MgCO2/MWh 0,89 gaz MgCO2/GJ 0,055 ciepło sieciowe (geotermia) MgCO2/GJ 0 węgiel MgCO2/GJ 0,098 drewno MgCO2/GJ 0,109 olej opałowy MgCO2/GJ 0, Czynniki wpływające na emisję Pierwszym etapem inwentaryzacji emisji na terenie Gminy jest identyfikacja okoliczności i cech charakterystycznych mający wpływ na wielkość emisji. Na tej płaszczyźnie wyróżnić można następujące czynniki: determinujące aktualny poziom emisji, determinujące wzrost emisyjności, determinujące spadek emisyjności. Do czynników determinujących aktualny poziom emisji należą: gęstość zaludnienia, liczba gospodarstw domowych, liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy, stopień urbanizacji, obecność zakładów przemysłowych, centrów usługowych oraz stref przemysłowych, szlaki tranzytowe przebiegające przez teren Gminy, liczba pojazdów zarejestrowanych na terenie Gminy, obecność linii ciepłowniczych i ilość obiektów korzystających z sieci ciepłowniczej. Wskazane wyżej czynniki wpływają na aktualne zużycie energii finalnej, a tym samym całkowitą wielkość emisji CO2 z obszaru Gminy w roku obliczeniowym. S t r o n a 58

59 Do czynników determinujących wzrost emisyjności należą: wzrost liczby mieszkańców, wzrost liczby gospodarstw domowych, wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy, budowa nowych szlaków drogowych, wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych na terenie Gminy, Do czynników determinujących spadek emisyjności należą: spadek liczby mieszkańców, spadek liczby gospodarstw domowych, spadek liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy, spadek liczby pojazdów zarejestrowanych na terenie Gminy, termomodernizacja i poprawa stanu technicznego obiektów publicznych, poprawa efektywności energetycznej obiektów prywatnych, rozbudowa sieci ciepłowniczej, rozbudowa sieci gazowej, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Czynniki determinujące wzrost lub spadek emisyjności wpływać będą na wielkość emisji w roku docelowym. Celem inwentaryzacji jest zatem dokonanie charakterystyki Gminy w oparciu o wymienione wyżej kryteria co pozwoli oszacować aktualny poziom emisji gazów cieplarnianych w roku obliczeniowym oraz ustalić prognozowany trend zmian emisji do roku Energia elektryczna Dane dotyczące zużycia energii elektrycznej na terenie Gminy Troszyn uzyskano z danych udostępnionych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział w Warszawie. W 2013 roku najwięcej odbiorców energii elektrycznej odnotowano na niskim napięciu. Mniejsze zużycie zauważono na średnim napięciu, zaś na wysokim napięciu nie zauważono zużycia energii elektrycznej. Szczegółowe zużycie energii z podziałem na grupy taryfowe przedstawia poniższa tabela. S t r o n a 59

60 Tabela 6. Zużycie energii elektrycznej na terenie Gminy Troszyn w 2013 roku z podziałem na grupy taryfowe wraz z emisją CO 2 (dane udostępnione przez PGE Dystrybucja S.A.) Grupa taryfowa Liczba odbiorców rok 2013 Zużycie MWh Wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] Emisja [Mg CO2] SN ,00 0, ,99 nn ,00 0, , , ,86 W roku 2013 zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu wyniosło [MWh], na średnim napięciu wyniosło [MWh], zaś emisja z tego tytułu wyniosła następująco 4 267,97 [Mg CO2] oraz 3 977,99 [Mg CO2]. Dane za rok 2000 zostały przedstawione w poniższej tabeli. Największe zużycie w 2000 roku zaobserwowano na niskim napięciu, również w grupie taryfowej wśród przedsiębiorstw przemysłowych. Dane za rok 2000 zostały oszacowane na podstawie danych publikowanych przez GUS dotyczących zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych oraz danych przedstawionych na rok Tabela 7. Zużycie energii elektrycznej na terenie Gminy Troszyn w 2000 roku z podziałem na grupy taryfowe wraz z emisją CO 2 (dane udostępnione przez PGE Dystrybucja S.A.) Grupa taryfowa Zużycie MWh rok 2000 wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] Emisja [Mg CO2] SN 5057,72 0, ,87 nn 5426,28 0, , , ,01 Na podstawie dostępnych danych, obserwując panujący trend zużycia energii elektrycznej na terenie Gminy Troszyn, oszacowano prognozowane zużycie tego nośnika do roku Wynik prognozy został przedstawiony na poniższym wykresie. S t r o n a 60

61 Rysunek 12. Prognozowane zużycie energii elektrycznej na lata (opracowanie własne) Prognozowane zużycie energii elektrycznej na rok 2020 z podziałem na grupy taryfowe wraz z emisją CO2 z tego tytułu zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 8. Prognozowane zużycie energii elektrycznej na terenie Gminy Troszyn w roku 2020 wraz z emisją CO 2 z tego tytułu (opracowanie własne) Grupa taryfowa Zużycie MWh rok prognoza Wskaźnik emisji [Mg CO2/MWh] Emisja [Mg CO2] WN 0,00 0,812 0,00 SN 5895,33 0, ,01 nn 6324,94 0, , , ,86 Poniższe wykresy przedstawiają zużycie energii elektrycznej oraz emisję CO2 z tytułu zużycia energii elektrycznej na lata 2000, 2013 oraz prognoza na rok S t r o n a 61

62 Rysunek 13. Zużycie energii elektrycznej [MWh] w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa) Rysunek 14. Emisja CO 2 [Mg CO 2] z tytułu zużycia energii elektrycznej w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa) S t r o n a 62

63 5.4. Gaz sieciowy Dystrybutorem paliwa gazowego na terenie Gminy Troszyn jest Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Podmiot ten udostępnił dane dotyczące zużycia gazu jedynie uwzględniając rok Reszta danych pochodzi z Banku Danych Lokalnych, GUS. Wszystkie dane dotyczące zużycia gazu na terenie Gminy pozwoliły oszacować wielkość emisji CO2 z tego tytułu. Dla poszczególnych lat oszacowano wielkość zużycia paliw gazowych wraz z emisją z podziałem na gospodarstwa domowe oraz pozostałe. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO2 za rok 2000 została przedstawiona w poniższej tabeli. Dominującym emitorem CO2 były gospodarstwa domowe. Tabela 9. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z podziałem na sektory w roku 2000 (opracowanie własne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych, GUS) zużycie gazu [m 3 ] rok 2000 zużycie gazu [GJ] wskaźnik emisji [Mg CO2/GJ] emisja CO2 [Mg CO2] Gospodarstwa domowe , ,84 0, ,45 Pozostałe , ,54 0, ,26 SUMA , ,38 0, ,72 W 2013 roku ogólne zużycie gazu na terenie Gminy Troszyn wzrosło prawie dwukrotnie w stosunku do roku bazowego. Wraz ze wzrostem zużycia odnotowano wzrost emisji CO2. W 2013 roku najwięcej zużycia paliwa gazowego na terenie Gminy zauważono również wśród gospodarstw domowych. Tabela 10. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z podziałem na sektory w roku 2013 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Polską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie) zużycie gazu [m 3 ] rok 2013 zużycie gazu [GJ] wskaźnik emisji [Mg CO2/GJ] emisja CO2 [Mg CO2] Gospodarstwa domowe , ,28 0, ,47 Pozostałe , ,22 0, ,80 SUMA , ,50 0, ,26 S t r o n a 63

64 Analizując dane pozyskane z Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. można zaobserwować wzrost zużycia gazu. Na podstawie tego trendu wyznaczono prognozę do roku Prognozowane zużycie gazu z podziałem na sektory w 2020 roku zostało zestawione w poniższej tabeli. Tabela 11. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z tego tytułu z podziałem na sektory prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Polską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie oraz Bank Danych Lokalnych, GUS) rok prognoza zużycie gazu [m 3 ] zużycie gazu [GJ] wskaźnik emisji [Mg CO2/GJ] emisja CO2 [Mg CO2] Gospodarstwa domowe , ,56 0, ,29 Pozostałe , ,68 0, ,35 SUMA , ,24 0, ,63 Wraz ze wzrostem zużycia gazu na terenie Gminy Troszyn prognozuje się wzrost zużycia tego nośnika. Prognozowana wielkość zużycia gazu na terenie Gminy w poszczególnych latach została przedstawiona na poniższym wykresie. Rysunek 15. Prognoza zużycia paliwa gazowego na terenie Gminy Troszyn na lata (opracowanie własne) S t r o n a 64

65 Na poniższym wykresie zestawiono wyniki inwentaryzacji emisji CO2 z tytułu zużycia gazu na terenie Gminy dla roku 2000, 2013 oraz prognozę na rok W latach 2000, 2013 największym emitorem CO2 są gospodarstwa domowe. Rysunek 16. Emisja CO 2 [MgCO 2] z tytułu zużycia gazu na terenie Gminy Troszyn z roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 z podziałem na sektory (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Polską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie oraz Bank Danych Lokalnych, GUS) 5.5. Paliwa opałowe Na terenie Gminy nie funkcjonuje miejska sieć ciepłownicza. Budynki mieszkalne opalane są w indywidualnych kotłowniach. Większość budynków jako źródło ciepła wykorzystuje węgiel oraz ekogroszek. Mniejszą część stanowią paliwa gazowe, olej opałowy oraz energia elektryczna. Sumaryczne potrzeby cieplne z podziałem na rodzaj wykorzystywanego paliwa w latach 2000, 2013 oraz 2020 prognoza przedstawiono w poniższych tabelach. S t r o n a 65

66 Tabela 12. Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] w 2000 roku oraz emisja CO 2 [Mg CO 2] z tego tytułu (opracowanie własne) 2000 % Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] Wskaźnik emisji [MG CO2/GJ] Emisja [Mg CO2] gaz 5,74% 4 870,87 0, ,86 węgiel i ekogroszek 85,00% ,58 0, ,32 en. elektryczna 3,26% 2 765,08 0, ,91 olej opałowy 6,00% 5 089,10 0, ,79 SUMA , ,88 Tabela 13 Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] w 2013 roku oraz emisja CO 2 [Mg CO 2] z tego tytułu (opracowanie własne) 2013 % Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] Wskaźnik emisji [MG CO2/GJ] Emisja [Mg CO2] gaz 5,74% 6 853,00 0, ,53 węgiel i ekogroszek 85,00% ,89 0, ,94 en. elektryczna 3,26% 3 890,29 0, ,21 olej opałowy 6,00% 7 160,04 0, ,39 SUMA , ,06 Tabela 14 Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] w 2013 roku oraz emisja CO 2 [Mg CO 2] z tego tytułu (opracowanie własne) Prognoza % Potrzeby cieplne zaspokajane z danego rodzaju paliwa [GJ] Wskaźnik emisji [MG CO2/GJ] Emisja [Mg CO2] gaz 5,74% 7 711,13 0, ,44 węgiel i ekogroszek 85,00% ,46 0, ,50 en. elektryczna 3,26% 4 377,43 0, ,30 olej opałowy 6,00% 8 056,62 0, ,06 SUMA , ,29 Największa emisja CO2 [Mg CO2] w analizowanych latach pochodzi ze zużycia węgla w budynkach mieszkalnych. Emisja CO2 z tytułu zużycia węgla w 2013 roku wyniosła 9 403,94 [Mg CO2], stanowiła ona 85% całkowitej emisji pochodzącej z tytułu zużycia paliw opałowych. Następnie emisja CO2 pochodząca z oleju opałowego stanowiła 6% całkowitej emisji, z paliw gazowych 5,74% oraz z energii elektrycznej 3,26%. S t r o n a 66

67 5.6. Paliwa transportowe Przez Gminę Troszyn przebiega jedna droga wojewódzka: droga 627, relacji Ostrołęka Sokołów Podlaski. Droga wojewódzka, przebiegająca przez teren Gminy, jest klasy głównej, a jej długość na terenie Gminy wynosi około 7,5 km, co stanowi prawie 5% długości ważniejszych dróg w Gminie. Według pomiaru natężenia ruchu wykonanego przez GDDKiA przeprowadzono obliczenia dotyczące emisji CO2 pochodzących właśnie z dróg tranzytowych. Poniższa tabela przedstawia liczbę pojazdów poruszających się po tychże drogach w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok Tabela 15. Dobowa liczba pojazdów na drodze wojewódzkiej przecinającą Gminę Troszyn w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA) Numer drogi Dobowa liczba pojazdów , , , , , ,00 Na podstawie powyższych danych oraz wskaźników NFOŚiGW GAZELA-Niskoemisyjny Transport Miejski możliwe było oszacowanie rocznej emisji CO2 ze spalania paliw transportowych na drodze wojewódzkiej na terenie Gminy Troszyn. Emisja CO2 w poszczególnych latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 16. Emisja CO 2 powstała w wyniku spalania paliw transportowych na drodze wojewódzkiej na terenie Gminy Troszyn w latach 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA) Numer drogi Emisja CO2 [Mg CO2] , , , , , ,57 W celu oszacowania natężenia ruchu oraz emisji CO2 z tego tytułu do 2020 roku przyjęto metodykę GDDKiA opisaną w publikacji: Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno projektowych. S t r o n a 67

68 Rysunek 17. Emisja CO 2 z tytułu zużycia paliw transportowych na terenie Gminy Troszyn w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA) Inwentaryzacja emisji ze zużycia paliw w transporcie lokalnym oparta jest na danych o pojazdach zarejestrowanych na terenie Gminy udostępnionych przez Centralną Ewidencję Pojazdów i Kierowców. Wyniki inwentaryzacji przedstawiono w tabeli zamieszonej poniżej. Tabela 17. Łączna emisja CO 2 wynikająca z ruchu tranzytowego i lokalnego w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez CEPiK oraz GDDKiA) Emisja w transporcie Emisja CO2 [Mg CO2] w 2000 roku Emisja CO2 [Mg CO2] w 2013 roku Emisja CO2 [Mg CO2] w 2020 roku - prognoza Tranzyt 2040, , ,57 Transport lokalny 6293, , , , , ,09 Szczegółowe zestawienie dotyczące emisji z transportu lokalnego, znajduje się w arkuszach bazy emisji, stanowiących załącznik do niniejszego opracowania. S t r o n a 68