STANOWISKO CENTRUM CYFROWEGO W SPRAWIE PROJEKTU USTAWY

Transkrypt

1 Warszawa, 17 maja 2017 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ul. Krakowskie Przedmieście 15/ Warszawa STANOWISKO CENTRUM CYFROWEGO W SPRAWIE PROJEKTU USTAWY O ZBIOROWYM ZARZĄDZANIU PRAWAMI AUTORSKIMI I PRAWAMI POKREWNYMI Szanowni Państwo, W odpowiedzi na zaproszenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do udziału w pracach nad projektem ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, pragnę poniżej przedstawić stanowisko Centrum Cyfrowego dotyczące ustawy implementującej Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym. Centrum Cyfrowe jest organizacją pozarządowa, której główną misją jest doprowadzenie do zmiany społecznej i zwiększenia zaangażowania obywatelskiego wykorzystując potencjał narzędzi cyfrowych oraz modeli współpracy opartych na dzieleniu się zasobami i wiedzą. Z tego też względu Centrum Cyfrowe czuje się zobowiązane do zabrania głosu w tak ważnej dla gospodarki cyfrowej i społeczeństwa opartego na wiedzy dyskusji, jak kwestia zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Jako pierwsi w Polsce, już w 2015 roku, przeprowadziliśmy kompleksowe badanie danych finansowych organizacji zbiorowego zarządzania. Autorzy i autorki raportu przyjęli sobie za cel próbę odpowiedzi na pytania o skuteczność przyjętego mechanizmu funkcjonowania 1

2 polskich organizacji zbiorowego zarządzania ze względu na społeczne znaczenie tych podmiotów. Centrum Cyfrowe szukało odpowiedzi na pytanie czy działania OZZ prowadzą do wywiązywania się z funkcji ustawowych. Raport Polskie organizacje zarządzania 2 zbiorowego i ich dane finansowe dostępny jest tutaj: e.pdf. Pragniemy podkreślić, że doceniamy starania twórców ustawy aby stworzyć kompleksową regulację dotyczącą organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Twórcy ustawy nie ograniczyli się jedynie do literalnej implementacji tekstu dyrektywy, ale potraktowali cały proces jako szansę na stworzenie odpowiednich mechanizmów kontroli. Dzięki temu ustawa może doprowadzić do rozwiązania problemów związanych z dotychczasowym działaniem organizacji zbiorowego zarządzanie. Wiele z zaproponowanych rozwiązań sugerowanych było przez nas w stanowisku z 28 lutego 2016 w sprawie możliwych sposobów implementacji niektórych postanowień dyrektywy 2014/26/UE do polskiego porządku prawnego. Nasze główne uwagi do projektu ustawy dotyczą: prawnej i technologicznej otwartości danych raportowanych przez OZZ; specjalnych uprawnień w relacjach z OZZ na rzecz instytucji kultury, placówek systemu oświaty i organizacji pozarządowych; uwzględnienia w systemie zbiorowego zarządu możliwości wolnego licencjonowania przez uprawnionych; wprowadzenia limitów na poszczególne kategorie potrąceń przez OZZ; wzmocnienia ochrony wobec firm oferujących parasole licencyjne w sytuacjach objętych dozwolonym użytkiem; ochrony danych osobowych zarówno uprawnionych jak i użytkowników; stworzenia systemu umożliwiającego przekazywanie twórcom nie tylko danych finansowych, ale też danych dotyczących wykorzystywania ich twórczości; brakującej kwestii zabezpieczenia społecznego twórców. 2

3 1. TRANSPARENTNOŚĆ DZIAŁAŃ OZZ I RAPORTOWANIA Fundacja Centrum Cyfrowe Większość regulacji zawartych w rozdziałach I i II Dyrektywy dotyczących funkcjonowania i przejrzystości finansowej wszystkich organizacji zbiorowego zarządzania została już wprowadzona do polskiego prawa, w tym w szczególności obowiązek publikacji sprawozdań finansowych. Polski ustawodawca wyprzedził ustawodawcę europejskiego wprowadzając standardy przejrzystości dla polskich OZZ. Ustawa stanowi kolejny krok w kierunku doprecyzowania zakresu oraz terminów raportowania z działalności OZZ. Artyści i ich publiczność spodziewają się większej przejrzystości w obiegach kultury, w szczególności w OZZ. Dlatego też niezbędne jest stworzenie systemu rozliczeń opartego o nowe technologie, który pozwoli OZZ skutecznie pozyskiwać inkaso z rynku z jednej strony, a z drugiej szybciej przekazywać wynagrodzenie twórcom. Technologia umożliwia lepsze zarządzanie przepływami finansowymi. Zarówno przy regulacji sytuacji podmiotów uprawnionych niebędących członkami organizacji, jak i sytuacji członków organizacji najważniejsze jest takie stworzenie modelu komunikowania się, zbierania danych i rozliczania się przez OZZ, który jak najpełniej wykorzystywałby możliwości dane przez nowe technologie. Dzięki temu nie tylko procesy te byłyby bardziej efektywne i dostosowane do cyfrowej rzeczywistości, ale też bardziej transparentne, łatwiejsze do raportowania i wyciągania z nich danych. Ustawa powinna określać ramy funkcjonowania takiego systemu. Obecnie komunikacja drogą elektroniczną traktowana jest w projekcie jako uzupełniająca i dodatkowa, ponadto została pominięta w przypadku wielu wniosków - poza tym terminy (określenia) dotyczące komunikacji drogą elektroniczną są używane w ustawie niekonsekwentnie i wymagają uspójnienia. Postulujemy również szczególnie zwrócenie uwagi na kwestię otwartości danych, zarówno prawną jak i technologiczną. Z perspektywy użytkowników jest szczególnie ważne, by w łatwy sposób można było analizować treść repertuaru danej OZZ, natomiast z perspektywy reprezentowanych ważne jest, by mieć dostęp do danych dotyczących repartycji i samej działalności OZZ w sposób umożliwiający nie tylko monitorowanie, ale i kontrolę. Postulujemy, aby dane te były dostępne w sposób ciągły za pośrednictwem standardowych interfejsów (API) i zapisane w otwartych formatach tak, aby można je było automatycznie przetwarzać. Tryb wnioskowy, w większości proponowany przez ustawę, jest nieefektywny i generuje dodatkowe koszty systemowe. Otwartość danych jest 3

4 kwestią wprowadzenia odpowiednich systemów, a nie pokonania bariery technologicznej, dlatego też ich stosowanie jest zawsze możliwe, w przeciwieństwie do tego co sugeruje art. 49 ust. 2 projektu. Niezbędne zmiany muszą być wprowadzone m.in. w art. 9 projektu, tak aby zezwolenia były wydawane w jednym formacie i prezentowane w tak sposób, by można je było porównywać. Otwartość prawna i techniczna danych powinna zostać również wprowadzona do art. 32, art. 38 ust. 2, art. 84, art. 86 i innych przepisach legitymizujących zbieranie przez OZZ określonych danych. W ustawie brakuje nam regulacji dotyczących przekazywania artystom nie tylko danych z repartycji, ale też danych będących w posiadaniu OZZ dotyczących wykorzystywania ich twórczości. Dla wielu współczesnych artystów przychody bezpośrednie z konwencjonalnego dostępu do ich twórczości są coraz mniejszym procentem ich przychodów. Coraz więcej z nich buduje swoją pozycję rynkową w oparciu o rozpoznawalność, poza-artystyczne aktywności czy sprzedaż produktów. Aby móc w pełni odpowiadać na potrzeby rynku kultury muszą mieć oni dostęp do danych dotyczących tego gdzie i na jaką skalę są popularni - dane posiadane przez OZZ doskonale to przedstawiają. Dlatego uważamy, że do art. 84 powinien zostać dodany pkt danych nt. sposobu wykorzystania utworów mający wpływ na podział przychodów z praw. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, jakim wyzwaniem może być pozyskanie danych na temat wykorzystania od użytkowników - dlatego też postulujemy, aby ustawowo wymusić zarówno na OZZ jak i użytkownikach stworzenie systemu monitorowania wykorzystania utworów. Uważamy, że jak najbardziej słuszne jest wprowadzenie w art. 6 ust. 4 projektu obowiązku przedstawiania wzorów umów stosowanych przez OZZ. Jednak ze względu na znaczenie prawne tych umów dla funkcjonowania kultury postulujemy, aby wzory te były przedmiotem konsultacji publicznych, których obowiązek przeprowadzenia zostanie nałożony na OZZ. Należy też stworzyć mechanizm aktualizacji tych wzorów. Określony w rozdziale 8 zakres informacyjny i sprawozdawczy uważamy za wystarczający na chwilę obecną - moment zmiany systemu funkcjonowania OZZ w Polsce. Jednak postulujemy, aby zakres ten z czasem ulegał zwiększeniu - w ustawie należy przewidzieć mechanizm ewaluowania i rozszerzania tego katalogu. Wszystkie nasze postulaty związane z transparentnością działań OZZ i raportowaniem mają na celu umożliwienie rzeczywistej kontroli nad działalnością tych stowarzyszeń, którym mocą ustawy przyznano szeroko zakrojone uprawnienia. Wierzymy, że im bardziej 4

5 transparentne OZZ będą, tym będą skuteczniejsze oraz obdarzone większym zaufaniem społecznym. 2. LICENCJE W DZIAŁALNOŚCI KULTURALNEJ I EDUKACYJNEJ Uważamy, że niezwykle ważna kwestią jest uregulowanie relacji pomiędzy OZZ a podmiotami świadczącymi działalność kulturalną, społeczną i edukacyjną, tak aby te drugie miały w jak największym stopniu ułatwione prowadzenie swojej działalności. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że stawki dla tych podmiotów były dyskrecjonalne, a samo uzyskanie licencji bardzo skomplikowane. Postulujemy wprowadzenie następujących zmian w art. 43: należy rozszerzyć katalog podmiotów na użytkowników prowadzących działalność kulturalną, instytucje systemu oświaty, organizacje pozarządowe oraz wszystkiego typu podmioty zajmujące się nieformalną edukacją o charakterze niekomercyjnym, obniżenie stawek w przypadku korzystania z utworów przez te podmioty powinien być obowiązkiem ustawowym, a nie dyskrecjonalną decyzją - proponujemy, by w ustawie wprowadzić zapis że tym instytucjom oferowana jest niższa stawka wynagrodzeń, stanowiąca maksymalnie 50% najniższej stawki o charakterze komercyjnym. Poza tym powinna istnieć możliwość całkowitej rezygnacji z pobierania wynagrodzeń przez OZZ; po stronie OZZ powinien być ciężar dowodu, że prowadzona przez wymienione w art. 43 podmioty działalność nie podlega pod dozwolony użytek i dlatego zasadne jest pobieranie wynagrodzeń. Dużym problemem na polskim rynku, szczególnie dla instytucji kultury oraz jednostek systemu oświaty, jest funkcjonowanie firm oferujących parasole licencyjne. Niejasne prawo stwarza możliwość oferowania parasoli licencyjnych podmiotom, które mogą korzystać z utworów w ramach dozwolonego użytku. Cieszy nas więc fakt, że twórcy projektu ustawy proponują objęcie regulacją również niezależnych podmiotów zarządzających prawami autorskimi lub pokrewnymi (art. 1 ust. 2). N ależy jednak w ten sposób sformułować ten przepis, aby mieć pewność że firmy komercyjne sprzedające 5

6 licencje również będą podlegały obowiązkom ustawowym w jak najszerszym zakresie. Tylko taka regulacja może ukrócić ich działalność wykorzystującą nieznajomość zawiłości prawa autorskiego w instytucjach kulturalnych i edukacyjnych i będącą realnym zagrożeniem dla tych instytucji. Należy również wprowadzić przepisy uniemożliwiające licencjonowanie utworów, które mogłyby być wykorzystane w ramach dozwolonego użytku, czy też tych, które należą do domeny publicznej. 3. ZARZĄDZANIE PRZYCHODAMI Z PRAW Ustawa wprowadza niezwykle ważne i długo wyczekiwane rozwiązania dotyczące zarządzania przychodami z praw, takie jak terminy repartycji. Jednak nadal, mając na uwadze fakt, że OZZ nie zarządzają w większości majątkiem stowarzyszeń, a przychodami z praw uprawnionych, potrzebne są dalsze ograniczenia i przejrzyste zasady w tym zakresie. Naszym zdaniem niezbędne jest ustawowe określenie szczegółowych zasad dokonywania potrąceń przez organizację, tak aby wszystkie OZZ miały takie same obowiązki i ograniczenia z tym związane, a podmioty uprawnione miały pewność co do gwarancji dotyczących inkasowanych przez OZZ kwot. Jeśli ustawowo określone zostałyby limity potrąceń (przede wszystkim na pokrycie kosztów działalności OZZ), to powinno mieć to formę progów procentowych, a nie kwotowych, tak żeby nie dyskryminować OZZ ze względu na ilość członków i wysokość przychodów. Należy stosowne zmiany - limity procentowe - wprowadzić w art. 34. Nasze wątpliwości budzi fakt, że przychody z praw można przeznaczać na potrącenia na prowadzoną działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym. Oczywiście jesteśmy świadomi roli OZZ w tym zakresie i wielu projektów, które udało się z sukcesem zrealizować. Biorąc jednak pod uwagę, że potrąceń dokonuje się zarówno z przychodów z praw członków stowarzyszeń, jak i innych uprawnionych przez OZZ reprezentowanych, bardziej zasadne byłoby pokrycie kosztów tej działalności wyłącznie ze składek członkowskich stowarzyszenia. Ponadto w modelu zaproponowanym w projekcie zasady prowadzenia tej działalności mają być ujęte w regulaminach, co bez wprowadzenia 6

7 wymogów ustawowych sprawia, że OZZ mają bardzo dużą swobodę w dysponowaniu przychodami z praw, które należą się uprawnionym. Proponowany art. 36 ust. 1 projektu stanowiący, że potrącenia te są dokonywane w granicach uzasadnionych działaniami podejmowanymi przez organizację zbiorowego zarządzania na rzecz uprawnionych oraz ustalane na podstawie obiektywnych kryteriów sprawia, że kwestia dysponowania przychodami z praw w żaden sposób nie jest regulowana ustawowo, a pozostawiona całościowo do dyskrecjonalnej decyzji OZZ. Uważamy, że jakiekolwiek rozporządzanie przychodami z praw powinno mieć miejsce w oparciu o zasady ustawowe, które przede wszystkim chroniłyby interesy uprawnionych. Nasze zastrzeżenia budzi również art uważamy, że w celu zapewnienia płynności finansowej OZZ, przychody z praw nie powinny być przeznaczane na żadne inne cele do momentu upływu terminu przedawnienia roszczeń uprawnionego. W innym przypadku możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy w przypadku roszczenia OZZ nie będzie dysponował środkami na wypłatę. Dopiero w przypadku upływu terminu przedawnienia OZZ powinien mieć swobodę dysponowania tymi przychodami jak ta przewidziana w art. 39. (albo na finansowanie działalności kulturalnej, socjalnej lub edukacyjnej, albo na wypłatę pozostałym uprawnionym - choć to rozwiązanie uważamy za dość kontrowersyjne). Ponadto ustawa powinna regulować termin przedawnienia (zgodny z kodeksem cywilnym). Postulujemy, aby z czasem i wdrażaniem systemów elektronicznego raportowania między OZZ a użytkownikami wprowadzić krótsze okresy repartycji niż maksymalne przewidziane w dyrektywie i zaproponowane w projekcie ustawy. 4. RELACJE ORGANIZACJE ZBIOROWEGO ZARZĄDZANIA - UPRAWNIONY Z perspektywy wolnych licencji (w tym licencji Creative Commons, coraz bardziej popularnych wśród twórców), nasze zastrzeżenie budzi proponowany art. 28. W projekcie ustawy przewidziano możliwość licencjonowania utworów objętych zbiorowym zarządzaniem, jeśli korzystanie z tych utworów nie wiąże się z osiąganiem korzyści majątkowych. Przepis ten wyklucza stosowanie wolnych licencji, które udzielane są zazwyczaj nieodpłatnie, jednak same utwory mogą być wykorzystywane przez 7

8 użytkowników w celach komercyjnych. Podkreślając, że wielu twórców korzystających z wolnych licencji nadal jest zainteresowanych byciem reprezentowanym przez OZZ czy też uzyskaniem należnego wynagrodzenia z tytułu praw autorskich. Dlatego też system zbiorowego zarządzania i wolnych licencji powinien funkcjonować równolegle, a ustawa powinna wprost dopuszczać udzielanie przez uprawnionego wszelkiego typu wolnych licencji (nawet o komercyjnym charakterze) oraz innych licencji o charakterze niekomercyjnym zgodnie z uznaniem. Dodatkowo w interesie społecznym jest również, aby zapewniona została możliwość licencjonowania na rzecz konkretnych podmiotów, bez względu na charakter wykorzystania, jak np. placówki oświatowe, organizacje pozarządowe, instytucje badawcze, nawet jeśli wykorzystanie ma charakter komercyjny. Za bardzo niebezpieczną uważamy propozycję zawartą w art. 29 ust.2, aby w przypadku naruszenia przez uprawnionego obowiązków informacyjnych to on ponosił uzasadnione i udokumentowane koszty bezskutecznego dochodzenia przez organizację zbiorowego zarządzania roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich i pokrewnych. Przepis ten nakłada zbyt wysokie ryzyko na uprawnionych związane z zarządzaniem prawami autorskimi, przez co może mieć efekt zastraszający przed np. udzielaniem wolnych licencji. Dlatego też postulujemy usunięcie przepisu w obecnej formie. Uważamy również, że terminy przewidziane na podjęcie konkretnych czynności przez OZZ powinny być regulowane ustawowo, a nie poprzez generalne określenie niezwłocznie, jak w przypadku np. art. 42 ust.2 czy art. 55 ust RELACJE ORGANIZACJE ZBIOROWEGO ZARZĄDZANIA - UŻYTKOWNIK Obowiązek wspólnej reprezentacji organizacji zbiorowego zarządzania powinien dotyczyć wszystkich praw, w przypadku gdy użytkownicy chcą uzyskać licencję w celach niekomercyjnych, takich jak działalność kulturalna, biblioteczna, edukacyjna, społeczna. Takie rozwiązanie i wprowadzenie modelu one stop shop ułatwiłoby funkcjonowanie podmiotom pełniącym rolę społeczną. 8

9 Nasze zastrzeżenia budzi również art. 51 ust.1 projektu, który przewiduje że użytkownicy korzystający z licencji wieloterytorialnych uzyskują informacje umożliwiające identyfikację licencjonowanego repertuaru w odpowiedzi na należycie uzasadniony wniosek. Uważamy, że warunek taki jest zbyt dyskrecjonalny i wprowadza niepewność prawną dla użytkowników. Dane te powinny być udostępniane automatycznie w sposób ciągły. Kluczowa dla przyszłości polskich OZZ jest praca nad wytworzeniem przekonania społecznego, że wspieranie organizacji zbiorowego zarządzania jest równoznaczne z wspieraniem twórczości jako takiej. Dlatego też wskazane jest, żeby w opracowywanie dobrowolnych standardów branżowych zaangażowani byli wszyscy interesariusze, w tym nie tylko OZZ, ale także przedstawiciele podmiotów eksploatujących prawa autorskie oraz przedstawiciele użytkowników końcowych. Obecnie funkcjonujące standardy nie zawsze biorą pod uwagę potrzeby wszystkich interesariuszy. Proces wypracowywania standardów branżowych powinien mieć swoje ustawowe ramy prawne. 6. OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH Artykuł 107 projektu ustawy budzi zastrzeżenia w kontekście dostosowania polskich przepisów do przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/ WE. Należy podkreślić, że Dyrektywa 2014/26/UE motyw 52 stanowi: Ważne jest, aby organizacje zbiorowego zarządzania zapewniały poszanowanie prawa do życia prywatnego i ochrony danych osobowych każdego podmiotu uprawnionego, członka, użytkownika i każdej innej osoby, których dane osobowe przetwarzają. Zaproponowane przez twórców ustawy wyłączenia zasad RODO są w sprzeczności ze szczególnym obowiązkiem poszanowania prawa do życia prywatnego i ochrony danych osobowych nałożonym na OZZ. W tym zakresie w pełni podzielamy uwagi przedstawione przez Ministerstwo Cyfryzacji i GIODO. Twórcy ustawy bardzo lakonicznie określili katalog danych przetwarzanych przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego (art. 107 ust.1) oraz organizacje zbiorowego zarządzania (art. 107 ust.2) jako dane niezbędne do realizacji zadań 9

10 wynikających z ustawy. W celu ocenienia adekwatności i niezbędności przetwarzanych danych osobowych przez te podmioty niezbędne jest określenie ich katalogu. Co więcej projekt nie określa, przy okazji których zadań OZZ dane osobowe będą przetwarzane. Przepis w takiej formie nie może stanowić podstawy do przetwarzania danych osobowych - jest zbyt lakoniczny i ogólny, pozostawiając niebezpiecznie szerokie pole do interpretacji przez podmioty, które te dane przetwarzają. Niezrozumiały jest również zakres wyłączeń i ograniczeń przepisów RODO, wprowadzony od art. 107 ust. 4 do art. 107 ust. 7. Jako uzasadnienie tych wyłączeń i ograniczeń twórcy ustawy przywołują potrzebę ograniczenia kosztów funkcjonowania OZZ. Tymczasem RODO dopuszcza ograniczenia i wyłączenia w prawie krajowym tylko pod warunkiem że spełniają one warunki ściśle określone przez art. 23 RODO tzn. nie naruszają istoty podstawowych praw i wolności, są niezbędne i proporcjonalne w demokratycznym społeczeństwie oraz służą konkretnym celom wymienionym w RODO. Wśród tych celów nie znajdują się wymienione w projekcie ustawy cele ekonomiczne. W uzasadnieniu do projektu ustawy na próżno również szukać podjęcia analizy powyższych przepisów uwzględniającej wymogi niezbędności i proporcjonalności, jakie każde wyłączenie RODO musi spełniać. Warto podkreślić, że art. 288 TFUE stanowi, że rozporządzenie ma zasięg ogólny, a państwa członkowskie nie mogą go dowolnie modyfikować i interpretować wyłączeń rozszerzająco. Twórcy ustawy jednak stosuję odwrotną, zabronioną przez prawo unijne, interpretację. Art. 107 ust. 3 posługuje się nieprecyzyjnym językiem, który wymaga uściślenia by nie wprowadzać w błąd. W artykule tym mowa jest, że administrator danych może pełnić funkcję przetwarzającego. W prawie unijnym to podmiot przetwarzający zawsze pełni swoją funkcję w imieniu administratora, który ponosi odpowiedzialność za całość przetwarzania danych osobowych. Dlatego też administrator nie może pełnić funkcji przetwarzającego, tylko jedynie zlecać ją innemu podmiotowi. Art. 107 ust. 4 projektu stanowi, że prawa osób których dane dotyczą mogą być realizowane bezpłatnie raz na 6 miesięcy, w pozostałych przypadkach dopuszcza możliwość opłaty. Tymczasem art. 12 ust 5 lit a RODO stanowi, że administrator może pobrać rozsądną opłatę, uwzględniając administracyjne koszty udzielenia informacji, prowadzenia komunikacji lub podjęcia żądanych działań, gdy żądania osoby, której dane dotyczą, są ewidentnie nieuzasadnione lub nadmierne, w szczególności ze względu na swój ustawiczny charakter. Ustawodawstwo krajowe nie może wprowadzać tutaj dalszych restrykcji. Trudno uznać, że sama realizacja praw osób częściej niż raz na 6 miesięcy jest nieuzasadniona lub nadmierna. 10

11 Projekt ustawy w art. 107 ust. 7 wprowadza wyłączenie stosowania finansowych kar administracyjnych w stosunku do ministra właściwego i organizacji zbiorowego zarządzania - znowu propozycja ta uzasadniona jest względami finansowymi. Gdyby wyłączyć spod kar finansowych wszystkie podmioty publiczne zobowiązane do stosowania RODO, regulacja ta stałaby się mało skuteczna - zabrakłoby mechanizmu egzekwowania praw w Rozporządzeniu przewidzianych. Kary mają pełnić funkcję represyjną i prewencyjną a ich wyłączenie stanowi zagrożenie dla systemu ochrony danych osobowych - dlatego też propozycja przepisu z projektu jest niezgodna z podstawowymi założeniami ochrony danych osobowych w Unii Europejskiej. Podsumowując, mając na względzie ilość gromadzonych danych osobowych przez ministra właściwego i OZZ, należy stworzyć taki system zgodny z RODO, w którym interesy podmiotów publicznych i organizacji zbiorowego zarządzania nie są realizowane kosztem ochrony danych osobowych kluczowej dla praw podstawowych Unii Europejskiej. 7. ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE TWÓRCÓW Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi są niezwykle ważnymi podmiotami polskiego sektora kultury nie tylko ze względu na skalę przepływów i rozmiary majątku jakim dysponują, ale też ze względu na zrzeszanie twórców. W dzisiejszych czasach umowy zawierane z artystami rzadko mają inną formułę niż cywilno-prawną. Inaczej niż w przypadku stosunku pracy, umowy o dzieło przenoszą odpowiedzialność za opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne wyłącznie na artystów i twórców. Nieregularność tych przychodów, a także pomijanie problemy zabezpieczenia emerytalnego w środowiskach twórców, nie pozwala często na systematyczność w odprowadzaniu składek. Powoduje to w dłuższym okresie pauperyzację tych grup zawodowych, które nie mogą korzystać z ubezpieczeń i ze świadczeń emerytalnych w zakresie w jakim obejmują one osoby z odpowiednio długim stażem wynikającym ze stosunku pracy (dla których system regularnego odprowadzania składek odpowiadających realnym przychodom pracowników) ma charakter obowiązkowy. W naszej ocenie konieczne jest opracowanie i wdrożenie mechanizmu ubezpieczeń społecznych, który uwzględniałyby specyfikę zarobkowania tej grupy zawodowej, strukturę kosztów jakie ponoszą na prowadzenie działalności twórczej oraz nieregularność ich 11

12 przychodów. Uważamy, że mechanizm ten powinien angażować OZZ, które przekazują twórcom wynagrodzenia z różnego tytułu, tak by uniknąć zjawiska całkowitego uspołecznienia tych kosztów i w rezultacie dodatkowego obciążenia budżetu państwa. Praca nad projektem ustawy o zbiorowym zarządzaniu powinna być okazją do poruszenia problemu zabezpieczenia społecznego twórców. 8. LICENCJONOWANIE WIELOTERYTORIALNE Chcemy zwrócić uwagę, że Dyrektywa określająca ramy nowej ustawy określająca zasady dla paneuropejskiego licencjonowania utworów muzycznych jest dobrym, choć niewielkim krokiem w kierunku dostosowania prawa autorskiego państw Unii Europejskiej do potrzeb współczesnych technologii. Oczywiście nie mamy wątpliwości, że w dobie Internetu zbiorowe zarządzanie musi ewoluować w kierunku obejmującym wiele terytoriów, idealnie w kierunku globalnym. Konieczne jest jednak kompleksowe dostosowanie europejskiego prawa do funkcjonowania w dobie technologii cyfrowych, w tym uregulowanie zjawiska niekomercyjnej wymiany plików w Internecie. Obecna regulacja licencji wieloterytorialnych nie spełnia pokładanych w tej regulacji nadziei. Dyrektywa reguluje udzielanie licencji wieloterytorialnych w Internecie jedynie w odniesieniu do utworów muzycznych i jedynie w odniesieniu do praw autorskich do tych utworów. Tym samym nie dotyczy praw pokrewnych do fonogramów ani praw autorskich czy pokrewnych do żadnych innych przedmiotów prawa autorskiego. Centrum Cyfrowe od lat zwraca się uwagę na potrzebę kompleksowej regulacji problemu licencjonowania wszystkich przedmiotów praw autorskich i pokrewnych w Internecie. Naszym zdaniem zakres przedmiotowy usług świadczonych drogą elektroniczną, na potrzeby których powinny mieć zastosowanie zasady nabywania licencji wieloterytorialnych na korzystanie z utworów muzycznych (i słowno-muzycznych) wykorzystywanych w ramach tych usług nie powinien być w żaden sposób ograniczany ustawowo. Zdajemy sobie sprawę, że proponowane w powyższym punkcie zmiany wymagają konsensusu na poziomie europejskim, mamy jednak nadzieję że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie miało istotną rolę w tym procesie dalszego dostosowywania prawa do XXI wieku. 12

13 *** Ze względu na znaczenie projektu ustawy dla całego środowiska kultury w Polsce, zachęcamy Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego do wyjścia poza ramy formalnych konsultacji społecznych i podjęcia próby dotarcia i wysłuchania przede wszystkim uprawnionych. Niestety, ze względu na poziom skomplikowania projektu ustawy mamy wrażenie, że niewiele spośród twórców indywidualnych weźmie udział bezpośrednio w konsultacjach, a to ich głos jest najcenniejszy w tej dyskusji. Dlatego też wartościowa byłaby formuła wysłuchania zdania na temat założeń ustawy samego środowiska kultury, jednak bez pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania. Mam nadzieję, że poniższe spostrzeżenia i uwagi zostaną przez Państwa uwzględnione w toku prac nad ustawą, a implementacją Dyrektywy 2014/26/UE do polskiego porządku prawnego umożliwi stworzenie transparentnego systemu funkcjonowania OZZ, przyjaznego zarówno uprawnionym jak i użytkownikom. Licząc na pozytywne przyjęcie, dr Alek Tarkowski Prezes Fundacji Centrum Cyfrowe 13