PARTYCYPACJA I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE szkolenie- cz. II

Transkrypt

1 PARTYCYPACJA I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE szkolenie- cz. II

2 PLAN 1. Definicje: demokracja, partycypacja, społeczeństwo obywatelskie 2. Organizacje pozarządowe w Polsce jako reprezentacja interesów obywateli i wyraz społeczeństwa obywatelskiego 3. Powszechne formy partycypacji : głosowanie, inicjatywa obywatelska, konsultacje

3 DEMOKRACJA Demokracja to ustrój polityczny mający swoje początki w starożytnej Grecji. Jego nazwa pochodzi od greckiego demos lud i krateo rządzę. W demokracji źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli). Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna.

4 PARTYCYPACJA OBYWATELSKA Partycypacja obywatelska to zespół działań i metod uczestnictwa obywateli w określaniu i rozwiązywaniu własnych problemów. Podstawą partycypacji jest uznanie legalności wybranej demokratycznie władzy i partnerstwo władz z grupami i organizacjami mieszkańców. Partycypacja opiera się na założeniu, że udział obywateli w zarządzaniu demokratycznym państwem nie powinien być ograniczony wyłącznie do udziału w wyborach.

5 Zasady obywatelskiego uczestnictwa: Podstawa: Informacja (władza mówi do obywateli) Krok I: Opozycja (obywatele wyrażają sprzeciw) Krok II: Odpowiedzi (władza wyjaśnia obywatelom) Krok III: Konsultacje (władza wysłuchuje obywateli) Krok IV: Partnerstwo (obywatele razem z władzami) Szczyt: Samozarządzanie (obywatele załatwiają swoje własne sprawy)

6 pośrednie ciała przedstawicielskie Zakres i techniki partycypacji Zakres spraw podlegających partycypacji zagospodarowanie przestrzenne komunikacja ekologia bezpieczeństwo problemy społeczne (bieda, bezrobocie) Techniki partycypacyjne konsultacje społeczne dostęp do informacji publicznej referendum inicjatywa obywatelska kontakt z radnymi, kontakt z prezydentem składanie wniosków i petycji

7 SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE aktywność i zdolność do samoorganizacji świadomość członków w zakresie potrzeb wspólnoty zdolność określania i osiągania celów bez impulsu władzy państwowej umiejętność działania niezależnie od instytucji państwowych zainteresowanie sprawami społeczeństwa (społeczności) poczucie odpowiedzialności za dobro społeczności Niezależność nie oznacza rywalizacji społeczeństwa z władzą.

8 SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE obszar działania instytucji pośredniczących, pomiędzy państwem a rodziną: stowarzyszenia, partie polityczne przedsiębiorstwa Społeczeństwo obywatelskie bywa także przeciwstawiane państwu: Stowarzyszenia Przedsiębiorstwa przeciwwaga dla polityki i gospodarki wtedy określane jest jako Trzeci Sektor stowarzyszenia

9 Trzy sektory polityka gospodarka NGO Joanna Pietrasik

10 Trzeci sektor/podmioty społ.obywatelskiego -organizacje pozarządowe Instytucje społeczeństwa obywatelskiego to spontaniczne i dobrowolne stowarzyszenia i organizacje Fundacje Stowarzyszenia Nieformalne inicjatywy

11 Podstawowe dane o organizacjach W 2010 r. w Polsce zarejestrowanych było 12 tys. fundacji i 71 tys. Stowarzyszeń (nie licząc Ochotniczych Straży Pożarnych, których jest 16 tys.). Najwięcej organizacji w stosunku do liczby mieszkańców zlokalizowanych jest w województwach mazowieckim, dolnośląskim, warmińsko-mazurskim, pomorskim, lubuskim i zachodniopomorskim. Jednak gdy uwzględnimy tylko gminy wiejskie, to okaże się, że najmniej organizacji zarejestrowanych jest w Polsce Centralnej i Wschodniej, najwięcej zaś na zachodzie kraju. W całym kraju rejestruje się rocznie średnio ok. 4 tys. nowych stowarzyszeń i niemal 1 tys. fundacji. Dla porównania w Norwegii jest organizacji pozarządowych a 10 razy mniej mieszkańców!

12

13 Dziedziny działań organizacji Najważniejsze dziedziny działań polskich organizacji pozarządowych to: sport, turystyka, rekreacja, hobby: 53% organizacji prowadzi w tym obszarze jakieś działania (dla 36% są to pola najważniejsze), edukacja i wychowanie: 47% (15%), kultura i sztuka: 31% (14%), usługi socjalne, pomoc społeczna: 17% (7%), ochrona zdrowia: 19% (7%), rozwój lokalny: 16% (5%). Joanna Pietrasik

14 Skala działań organizacji 88% organizacji prowadzi działania z myślą o indywidualnych osobach, co trzecia z nich wśród odbiorców działań wskazuje też organizacje lub instytucje. 62% organizacji prowadzi działania na obszarze województwa/regionu lub mniejszym (w tym 42% ogranicza się tylko do własnej gminy lub powiatu), 38% działa na terenie całej Polski lub na skalę ponadnarodową. Organizacje działają przede wszystkim bezpośrednio na rzecz członków, podopiecznych lub klientów (69%), podejmują akcje i działania mające na celu dotarcie do szerszych grup odbiorców i zwiększenie świadomości tematyki, którą się zajmują (54%), oraz nakierowane na kooperację z innymi Joanna Pietrasik

15 Ludzie w organizacjach Stowarzyszenia zrzeszają przeciętnie 35 członków, przy czym większe są organizacje w dużych miastach niż na wsi. Przeciętnie jedna trzecia członków stowarzyszeń jest całkowicie bierna i nie uczestniczy w działaniach organizacji. W zarządach blisko dwóch trzecich organizacji zasiada od trzech do pięciu osób. W niemal wszystkich organizacjach (97%) członkowie lub przedstawiciele władz regularnie pracują na rzecz organizacji, nie pobierając za to wynagrodzenia. 50% organizacji współpracuje z wolontariuszami zewnętrznymi 44% organizacji płaci za pracę na rzecz organizacji: 24% współpracuje z płatnymi pracownikami na stałe, a kolejne 20% ma współpracowników na zasadzie jednorazowych umów lub zleceń. Joanna Pietrasik

16 WWF

17 Greenpeace

18 Polska Akcja Humanitarna Joanna Pietrasik

19 Fundacja im. S. Batorego

20 Podstawowe akty prawne dot. organizacji pozarządowych Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz.U nr 234 poz. 1536)46, poz. 203 z późn. zm.). Znowelizowana w 2011 r.

21 Podstawy funkcjonowania stowarzyszeń opisane są w ustawie Prawo o stowarzyszeniach, fundacji w ustawie o fundacjach. Ogólne zasady dotyczące funkcjonowania organizacji pozarządowych są zawarte w ustawie o pożytku. Opisano tam m.in. rodzaje zadań publicznych, które administracja może przekazywać do realizacji organizacjom pozarządowym. W ustawie tej znajdują się również przepisy dotyczące statusu pożytku publicznego oraz wolontariatu.

22 Zapamiętajmy Założenie stowarzyszenia wymaga zebrania 15 członków założycieli Założenie Fundacji wymaga fundatora(ów) i funduszu założycielskiego Status organizacji OPP może uzyskać zarówno stowarzyszenie jak i Fundacja. Statut ten uprawnia do przekazywania na rzecz organizacji 1% podatku PDOFIZ Aby móc zarejestrować się w KRS i uzyskać formę prawną stow. czy fundacja musza mieć siedzibę. Nie oznacza to posiadanie lokalu na własność czy nawet faktyczne użytkowanie, wystarczy użyczenie adresu przez np. członka stowarzyszenia (musi być to jednak opisane w umowie).

23 Zapamiętajmy Stowarzyszenie lub Fundacja mogą prowadzić działalność pożytku publicznego BEZ POSIADANIA STATUSU OPP, w zasadzie zawsze ją prowadzą Sposób uzyskania statusu OPP określa ustawa o wolont. i pożytku publicznym. Ustawa określa ZASADY WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI. M. innymi ustala jakie zadania może samorząd przekazywać organizacjom, co powinien konsultować z organizacjami oraz jak może je wspierać np. : Jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać pożyczek, gwarancji, poręczeń organizacjom pozarządowym, na realizację zadań w sferze pożytku publicznego, Organizacje mogą prowadzić działalność nieodpłatną lub ODPŁATNĄ pożytku publicznego.

24 Z ustawy o wolontariacie i pożytku publicznym: 1. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. 2. Organizacjami pozarządowymi są: 1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku - osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4

25 Sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 3 ust. 1, obejmuje zadania w zakresie: 1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób 2) działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 3) działalności charytatywnej; 4) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 5) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; 6) ochrony i promocji zdrowia; 7) działalności na rzecz osób niepełnosprawnych; 8) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; 9) działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; 10) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym; 11) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; 12)działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej

26 13) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; 14) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania ;15) wypoczynku dzieci i młodzieży; 16) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; 17) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej; 18) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; 19) turystyki i krajoznawstwa ;20) porządku i bezpieczeństwa publicznego ;21) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 22) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; 23) ratownictwa i ochrony ludności; 24) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; 25) upowszechniania i ochrony praw konsumentów; 26) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;27) promocji i organizacji wolontariatu;28) pomocy Polonii i Polakom za granicą;29) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych;30) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą;31) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka;32) przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym;33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych

27 PRZYKŁADOWE FORMY PARTYCYPACJI Konsultacje Społeczne- obowiązkowe lub nie. Jedną z form przeprowadzenia jest debata publiczna budżet partycypacyjny, fundusz sołecki referendum Obywatelska inicjatywa ustawodawcza lokalna inicjatywa obywatelska

28 Obywatelska inicjatywa ustawodawcza Aby skorzystać z prawa inicjatywy ustawodawczej należy założyć Komitet Inicjatywy Ustawodawczej, złożony z 15 obywateli mających czynne prawo wyborcze, a także zebrać 1000 podpisów poparcia dla inicjatywy, by móc go zarejestrować. Kolejnym krokiem jest zebranie w ciągu 3 miesięcy wymaganych podpisów popierających projekt danej ustawy obywatelskiej. Po spełnieniu wszystkich formalnych wymogów projekt kierowany jest przez Marszałka Sejmu do pierwszego czytania, a przedstawiciel Komitetu ma prawo być obecny przy pracach parlamentarnych nad projektem swojej ustawy, jednakże nie może czynnie w nich uczestniczyć. Od 1999 do 2012 roku, w celu wniesienia obywatelskiego projektu ustawy zarejestrowało się ponad 100 komitetów. Tylko 35 z nich wniosło swoją propozycję pod obrady Sejmu, a 8 doprowadziło do uchwalenia ustawy. Oznacza to, że aż Polaków podpisało się pod obywatelskimi projektami ustaw, które nigdy nie weszły w życie.

29 Co to jest europejska inicjatywa obywatelska? Europejska inicjatywa obywatelska umożliwia wezwanie Komisji Europejskiej do zaproponowania przepisów unijnych w kwestiach, w których UE posiada kompetencje do stanowienia prawa. Inicjatywę obywatelską musi poprzeć co najmniej milion obywateli UE pochodzących z przynajmniej 7 spośród 28 państw członkowskich. W przypadku każdego z tych 7 państw wymagane jest osiągnięcie minimalnej liczby deklaracji poparcia. Przepisy proceduralne dotyczące europejskiej inicjatywy obywatelskiej określono w rozporządzeniu UE przyjętym przez Parlament Europejski i Radę w lutym 2011 r. Jakie propozycje mogą być przedmiotem inicjatywy obywatelskiej? Wystąpienie z inicjatywą obywatelską jest możliwe w każdej z dziedzin, w których Komisja posiada uprawnienia do przedkładania wniosków legislacyjnych (np. środowisko, rolnictwo, transport czy zdrowie publiczne).

30 Obywatelska Inicjatywa Lokalna Inicjatywa lokalna to nowa forma realizacji zadań publicznych przez administrację samorządową we współpracy z mieszkańcami wprowadzona do Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku (art. 2 pkt. 4). Obywatele, którzy uznają, że na terenie zamieszkiwanej przez nich jednostki samorządu konieczna jest określona inwestycja lub działania występują z wnioskiem w tej sprawie do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego. Z wnioskiem takim mieszkańcy mogą wystąpić jako grupa nieformalna lub za pośrednictwem lokalnej organizacji pozarządowej. Aby ta nowa forma realizacji zadań publicznych weszła w życie, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego powinien uchwalić tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego Zobacz przykłady dobrych praktyk na