2. Autoreferat. Andrzej Zapałowski. 1. Posiadane dyplomy

Transkrypt

1 2. Autoreferat Andrzej Zapałowski 1. Posiadane dyplomy a. doktor nauk wojskowych, specjalność bezpieczeństwo państwa nadany uchwałą Rady Wydziału Strategiczno-Obronnego Akademii Obrony Narodowej z dnia 25 marca 2003 roku. Tytuł rozprawy doktorskiej Polsko-ukraińska współpraca wojskowa i jej wpływ na bezpieczeństwo europejskie ; b. magister historii uzyskany 24 lipca 1990 roku na Wydziale Humanistycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; c. magister prawa uzyskany 28 listopada 1998 roku na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Filia w Rzeszowie; d. absolwent dwusemestralnych Studiów Podyplomowych z zakresu obronności państwa ukończonych na Wydziale Strategiczno Obronnym Akademii Obrony Narodowej w dniu 14 lipca 1999 roku; e. absolwent dwusemestralnych Studiów Podyplomowych z zakresu ochrony własności intelektualnej ukończonych na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie -Skłodowskiej w Lublinie w dniu 25 czerwca 2011 roku; f. absolwent Szkoły Podchorążych Rezerwy przy Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Pancernych w Poznaniu ukończonej 21 grudnia 1990 roku (posiadany stopień - podporucznik rezerwy); g. absolwent Wyższego Kursu Obronnego ukończonego w Akademii Obrony Narodowej w 1998 roku; h. absolwent kursu w George C. Marshall European Center for Security Studies w Garmisch-Partenkirchen w Niemczech z zakresu sprawowania cywilnej kontroli nad armią w październiku 1998 roku. 2. Informacja o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych

2 a wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Jarosławiu; b r. dyrektor Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Nauki w Przemyślu; c r. pełnomocnik rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego do spraw projektów unijnych; d adiunkt na Wydziale Biologiczno-Rolniczym Uniwersytetu Rzeszowskiego; e adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji w Wyższej Szkole Prawa i Administracji w Przemyślu. 3. Wskazanie osiągniecia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U r. poz. 882 ze zm. W Dz. U. z 2016 r. poz. 1311). Tytuł osiągnięcia naukowego: Granica w ogniu. 35. Przemyska Komenda odcinka WOP w działaniach przeciw OUN i UPA w latach Autor: Andrzej Zapałowski, Warszawa 2016, ss. 337, Wydawcy: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, ISBN ; ISBN Recenzenci: prof. zw. dr hab. Bogusław Polak (wydawcy przez przeoczenie nie umieścili recenzenta w książce), dr hab. Ryszard Tomczyk profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, płk. dr Zbigniew Moszumański.

3 c. Omówienie celu naukowego: Autor w swojej pracy podjął się badań stosunkowo słabo opisanych i zbadanych działań Wojska Polskiego i innych formacji państwa polskiego na jednym z najbardziej newralgicznych odcinków pasa granicy pomiędzy Polską a Związkiem Radzieckim w latach , ze szczególnym uwzględnieniem rejonu odpowiedzialności powołanej w 1945 roku 35. Komendy Odcinka Wojsk Ochrony Pogranicza. Założona hipoteza badawcza nawiązuje do problemu, który do dzisiaj budzi liczne kontrowersje, a mianowicie o zasadność przeprowadzenia operacji Wisła. Jej treść brzmi: struktura organizacyjna formacji nacjonalistycznych i jej zaplecze w postaci ludności ukraińskiej, która bardzo licznie zamieszkiwała badany obszar uniemożliwiały w okresie powojennym zaprowadzenia pełnej kontroli państwa polskiego w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa polskiej ludności cywilnej. Wspomniane badania prowadzono w trzech aspektach. Pierwszym było ustalenie najważniejszych uwarunkowań administracyjnych i wojskowych ówczesnej sytuacji polityczno-militarnej mającej wpływ na stan bezpieczeństwa granicy w kontekście działań OUN i UPA, drugim powody i zależności związane z brakiem skuteczności prowadzenia działań przeciwpartyzanckich prowadzonych przez WP i organy bezpieczeństwa państwa przez okres trzech lat po ustaniu okupacji niemieckiej, a trzecim przedstawienie działań formacji WOP i jej skuteczności oraz ukazanie sytuacji społecznej miejscowej ludności pod kątem bezpieczeństwa publicznego. Ważnym elementem badań była także próba odpowiedzenia sobie na pytania dotyczące istotnych kwestii wojskowych i politycznych, a mianowicie: - dlaczego przez trzy lata od zakończenia okupacji niemieckiej na tym terenie jednostki Wojska Polskiego nie potrafiły sobie poradzić z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii? - jak to było możliwe, iż niektóre bazy UPA znajdowały się od kilku do kilkunastu kilometrów od Przemyśla, które to miasto od jesieni 1945 roku było pełne licznych jednostek WP? - dlaczego bazy UPA znajdujące się do kilku kilometrów od granicy mogły tam swobodnie funkcjonować do 1947 roku, a niektóre operacje formacje ukraińskie przeprowadzały kilkaset metrów od radzieckich strażnic? - jak to możliwe, iż oddziały UPA mogły kilkakrotnie pod koniec 1945 roku i w styczniu 1946 roku atakować garnizon w Birczy i ostrzeliwać samo miasto Przemyśl?

4 - co pozwalało na swobodne operowanie oddziałów UPA w okresie od 1945 do wiosny 1947 roku w pasie przygranicznym. W wyniku badań potwierdzono i rozwinięto wielowątkowo wcześniejsze ustalenia wielu naukowców mówiące, iż terror ukraińskich oddziałów nacjonalistycznych w stosunku do miejscowej ludności charakteryzował się tym, iż był on ukierunkowany na całą społeczność, niezależnie od narodowości, która zamieszkiwała obszary, na których operowały oddziały UPA. Rzeczywiście dla miejscowej ludności zamieszkującej wspomniane tereny od zimy 1945 do jesieni 1945 roku jedynymi ośrodkami polskiej władzy były posterunki milicjii znajdująca się w ich pobliżu polska administracja. Sytuacja nieznacznie się zmieniła wiosną 1946 r., kiedy powstały w terenie pierwsze strażnice WOP. Jednakże nadal oddziały OUNi UPA cieszyły się stosunkowo dużą swobodą działania, a ich zaplecze w postaci ludności ukraińskiej i zastraszonej ludności polskiej zapewniało im aprowizację. Wszelkie demonstrowanie lojalności w stosunku do państwa było niemożliwe. Z uwagi na słabe strzeżone granice podziemie ukraińskie w ich pobliżu lokalizowało swoje bazy. Znane są przypadki pomocy żołnierzy radzieckich w umożliwianiu prowadzenia przez UPA operacji wojskowych. Jednakże ta kwestia wymaga dalszych badań pod kątem ich skali na całej granicy ze Związkiem Radzieckim i powodów takich postaw. Sytuacji faktycznej swobody operowania UPA w rejonie gmin pogranicznych, aż do 1947 roku sprzyjała bardzo dobra sieć informatorów sympatyzujących z nacjonalistami ukraińskimi. Pewne światło na swobodę działań poszczególnych sotni rzuca także to, iż w latach w trakcie deportacji Ukraińców do Związku Radzieckiego, metodą przekupstw i wyrabiania podrobionych dokumentów pozostawały rodziny najbardziej zaangażowane we wsparcie dla UPA, co powodowało przedłużanie się terroru polskich mieszkańców na wiele lat. Dopiero powszechne wysiedlenie ludności ukraińskiej z obszaru operacji podziemia ukraińskiego w postaci operacji Wisła doprowadziło do paraliżu działań sotni UPA, co też we wspomnieniach potwierdzają byli ich członkowie. Podstawowymi błędami prowadzonych przez WP działań przeciwpartyzanckich, prowadzonych w latach jest ich duży chaos operacyjny (incydentalne operacje) i brak przygotowania do działań nieregularnych, a także niedostateczna agentura wywiadu wśród ludności cywilnej. Także brak czasowego nasycenia miejscowości długookresowo kwaterującymi tam pododdziałami, w postaci rozmieszczenia ich w poszczególnych wsiach, powodowało, że tak naprawdę teren znajdował się pod władaniem UPA. Należy tu także podkreślić, że ówczesna władza w Polsce bagatelizowała problem i koncentrowała się głównie na zwalczaniu podziemia niepodległościowego, co z kolei robiono w miarę skutecznie wraz z Armią Czerwoną. Powyższa sytuacja pokazuje, że prowadzenie działań przeciwpartyzanckich na obszarze gdzie oddziały UPA wraz z częścią ludności ukraińskiej były odpowiedzialne za terror wobec pozostałej ludności, powoduje

5 przeciąganie konfliktu na lata. Przykładem jest tu operacja Wisła która spowodowała po jej zakończeniu stabilizację na badanym terenie, tzn. po wysiedleniu zaplecza nacjonalistów ukraińskich w postaci społeczności ukraińskiej. Dodatkowym efektem badań jest ustalenie minimalnych strat osobowych stron konfliktu na omawianym terenie oraz przybliżoną skalę stosowanego terroru wyrażoną liczbą napadów i starć. Wydaje się, iż praca wnosi istotny przyczynek do ustalenia stanu strat osobowych społeczności polskiej i ukraińskiej w latach Autor w toku badań wskazał metodologię, która może być stosowana przy badaniu innych odcinków granicy polsko-radzieckiej z podobnymi problemami. d. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych i doświadczeń zawodowych: Autor w swojej pracy naukowej zajmuje się głównie problemami badawczymi leżącymi na pograniczu nauki w zakresie bezpieczeństwa narodowego i bezpieczeństwa międzynarodowego, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień Europy Środkowowschodniej w tym stosunków polskoukraińskich w XIX - XXI w. oraz geopolitycznych procesów w świecie ze szczególnym uwzględnieniem kwestii bezpieczeństwa międzynarodowego. Osobną kwestią są badania z zakresu doświadczeń historycznych w zakresie bezpieczeństwa regionu Podkarpacia. W ostatnich latach przedmiotem szczególnego zainteresowania są zagadnienia bezpieczeństwa związane z procesami dotyczącymi zagrożeń płynących dla stanu bezpieczeństwa Polski wynikające z procesów transformacji w państwach Europy Wschodniej. Dotychczasowy dorobek naukowy koncentruje się głównie na następujących obszarach tematycznych: 1) problematyce wyzwań dla bezpieczeństwa Polski związanych z dezintegracją wewnętrzną Ukrainy, zmianach w układzie geopolitycznym w Europie, problemach wpływu na bezpieczeństwo Europy Środkowej związane ze zmianą priorytetów bezpieczeństwa USA i Rosji, wykorzystania wojsk w działaniach i misjach pokojowych; 2) problematyce zarządzania kryzysowego w samorządach; wyzwaniach związanych z powstawaniem nowych typów zagrożeń na poziomie lokalnym oraz stanie aktualnych przepisów w zakresie reagowania kryzysowego w odniesieniu do praktyki ich stosowania;

6 3) problematyce historycznych doświadczeń polsko-ukraińskich w zakresie bezpieczeństwa i przyczyn wzajemnych konfliktów; wpływie historycznych zaszłości na obecne wzajemne relacje polityczne i gospodarcze, czy też ewolucji pojawiających się tendencji radykalizacji środowisk politycznych na zagrożenia dla bezpieczeństwa w Europie; 4) zagadnieniom historii materialnej budowli obronnych na Podkarpaciu, obiektom związanym z dziedzictwem narodowym oraz problematyce konfliktu polsko-ukraińskiegow okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu. W swoich opracowaniach popularnonaukowych i publicystycznych podejmował on inne istotne zagadnienia związane ze bieżącymi wyzwaniami dla Polski, a które w szerokim zakresie znajdują się w sferze bezpieczeństwa narodowego, czyli: wzrostem antypolskich działań na Ukrainie i Litwie, zagrożeniom energetycznym dla państw Europy Środkowowschodniej, konfliktami religijnymi i cywilizacyjnymi w Europie. Ponadtow swojej publicystyce i pracach naukowych dużą uwagę poświęcał na zagadnienia związanez funkcjonowaniem formacji i służb militarnych działających na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej oraz poza jej granicami. W swojej pracy badawczej dużą uwagę przywiązuje zagadnieniom związanym z analizą i monitoringiem zagrożeń transgranicznych dla Polski, w tym zagrożeniom o charakterze społeczno-gospodarczym i zagrożeniach niosących w sobie cechy terroryzmu. Istotnym elementem prezentowania dorobku naukowego na forum międzynarodowym są analizy dla znanych portali międzynarodowych zajmujących się tematyka polityki, bezpieczeństwem i geopolityką. Andrzej Zapałowski jest autorem i współautorem pięciu książek i 21 wydrukowanych rozdziałów w monografiach naukowych oraz 7 przyjętych do druku. W jednym przypadku był współredaktorem monografii. Był także redaktorem naukowym 3 tomowego wydawnictwa z zakresu militarnego dziedzictwa historycznego. Ponadto opublikował 15 artykułów w czasopismach naukowych. Recenzował 4 książki naukowe, które to recenzje zostały opublikowane drukiem oraz autorem haseł z zakresu bezpieczeństwa w leksykonie geopolitycznym, czy też autorem dwóch zbiorów dokumentów. Jest także stałym recenzentem punktowanych periodyków naukowych: Ante Portas- studia nad bezpieczeństwem i Przeglądu Geopolitycznego. Jednym z ważnych elementów prezentowania wiedzy naukowej jest jej upowszechnianie, poprzez które może się ona stać szeroko użyteczna. Autor w trakcie swojej działalności opublikował 64 prace popularno-naukowe w kraju i kilkanaście za granicą. Istotnym elementem popularyzacji

7 wiedzy jest jej ukazywanie w formie wywiadów eksperckich oraz udziału w charakterze eksperta w programach dokumentalnych. W ostatnich latachw polskiej i zagranicznej prasie takich wywiadów udzielił ponad 150, a w telewizji około 20. Od 2014 roku autor stale współpracuje jako komentator wydarzeń międzynarodowych orazw zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego z Radiem Polonii 2000 w Chicago orazz Radiem Polskim w Chicago (cotygodniowa 15 minutowa audycja na żywo). W trakcie prezentowania swojej wiedzy wygłosił ponad 40 referatów na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych. W toku swojej działalności dydaktycznej wypromował ponad 200 prac licencjackich i ponad 150 magisterskich z zakresu bezpieczeństwa. Ponadto brał udział w 3. projektach badawczych. Wlatach był członkiem grupy badawczej realizującej program badawczy Instytutu Pamięci Narodowej Stosunki polsko-ukraińskie w latach Z kolei od lutego 2013 roku był menadżerem projektu badawczego Integracja naukowa obszaru pograniczna polsko-ukraińskiego w zakresie monitoringu i detoksykacji substancji szkodliwych w środowisku, realizowanego w ramach programu UE- CROSS BORDER CO-OPERATION PROGRAMME POLAND BELARUS - UKRAINE oraz brał udział w grupie badawczej realizującej w Wyższej Szkole Prawai Administracji projekt Legalność i dobra praktyka administracyjna warunkiem dobrego rządzenia w ramach realizowania programu z Europejskiego Funduszu Społecznegow zakresie analizy systemów zarządzania kryzysowego w wybranych powiatach województwa Podkarpackiego. Umiejętności wykorzystania kwestii teorii i praktyki w pracach naukowych i popularnonaukowych wynikają z pognębionej wiedzy teoretycznej, uzupełnionej o doświadczenie praktyczne poprzez czteroletnią pracę w Sejmowej Komisji Obrony Narodowej oraz poprzez uczestnictwo w kursach specjalistycznych z zakresu bezpieczeństwa m.in.: w 1998 roku odbył kurs z zakresu sprawowania cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi i zarządzaniem bezpieczeństwem państwa organizowany przez departament obrony USA w George C. Marshall European Center for Security Studies w Garmisch Partenkirchen w Niemczech. W latach autor jako członek Sejmowej Komisji Obrony Narodowej współpracował z przedstawicielami Sztabu Generalnego WP i kadrą Akademii Obrony Narodowej w zakresie tworzenia podstaw prawnych i strukturalnych Obrony Terytorialnej. Dodatkowo doświadczenie zawodowe, zwłaszcza w zakresie dydaktyki zostało wzmocnione poprzez wykonywanie od 1 września 1991 roku pracy nauczyciela w szkole podstawowej a następnie w latach , czyli do czasu otrzymania mandatu Posła na Sejm RP pełnienia funkcji dyrektora Szkoły Podstawowej nr 16 w Przemyślu. W okresie5 lutego 2003 roku przez kadencję pełnił

8 funkcję członka Komisji Bezpieczeństwai Porządku Publicznego Miasta Przemyśla i Starostwa Powiatowego w Przemyślu. Od1 września 2003 roku do 30 września 2003 roku sprawował funkcję zastępcy kierownika Katedry Europeistyki w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Jarosławiu, a od 1 czerwca 2003 roku do 31 stycznia 2005 roku funkcję dyrektora Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Nauki w Przemyślu. W latach autor pełnił funkcję posła do Parlamentu Europejskiego, gdzie przez cała kadencję był wiceprzewodniczącym delegacji Parlamentu Europejskiego ds. Ukrainy. Kolejnym etapem sprawowania funkcji w zakresie kierowania procesem dydaktycznym na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne było sprawowanie od 18 lutego do 31 grudnia 2014 roku obowiązków zastępcy dyrektora Kolegium Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wyższej Szkoły Prawa i Administracjiw Rzeszowie. W latach dziewięćdziesiątych i pierwszej dekadzie XXI wieku za współpracę z Siłami Zbrojnymi RP autor został nagrodzony m.in. odznaką 14. Brygady Pancernej i 14. Brygady Obrony Terytorialnej, a w2008 roku został uhonorowany za działalność na rzecz obronności państwa przez dowódcę 21 Brygady Strzelców Podhalańskich tytułem Honorowy Podhalańczyk. Za swoja działalność dydaktyczną i naukową otrzymał w 2016 roku Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz nagroda naukową im. Oskara Żebrowskiego za wybitne osiągnięcia badawcze w zakresie nauk o bezpieczeństwie w obszarze bezpieczeństwa Europy środkowo-wschodniej przyznaną przez Zarząd i Radę Naukową Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego w 2014 roku. Ponadto swoje umiejętności dydaktyczne i naukowe doskonalił na stażach krajowych i międzynarodowych. Odbył w latach dwutygodniowe i tygodniowe staże naukowo- dydaktyczne na uniwersytetach: West University of Timisoara (Rumunia), na Uniwersytecie Nankai w Tianjin (Chiny) Uniwersytecie w Odessie (Ukraina) Uniwersytecie w Huddersfield (Anglia) i na Uniwersytecie Brighton (Anglia) oraz w 2014 roku staż przedhabitacyjny na Wydziale Bezpieczeństwa narodowego Akademii Obrony Narodowej. Za swoją działalność społeczną i naukową został odznaczony i nagrodzony następującymi odznaczeniami i wyróżnieniami: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Orderem Polonia Mater Nostra Est oraz laurem Orderu Polonia Mater Nostra Est, otrzymał ponadto odznakę za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, odznakę Zasługi dla Związku Sybiraków, medal Zygmunta Jana Rumla nadany przez Ogólnopolski Komitet Obchodów 65-rocznicy ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na ludności polskiej Kresów Wschodnich za utrwalanie pamięci ofiar, medal nadany przez Komitet Budowy Pomnika Ofiar OUN-UPA w Warszawie, srebrną odznakę za Zasługi dla Konfederacji

9 Polski Niepodległej, odznaką 14 Brygady Pancernej, odznakę14 Brygady Obrony Terytorialnej, dyplom uznania Wojewody Podkarpackiego, dyplom Honorowego Podhalańczyka nadany przez dowódcę 21 Brygady Strzelców Podhalańskich czy też dyplom i medal Kapituły Lidera Sukcesu za wybitne osiągnięcia na rzecz rozwoju Ziemi Przemyskiej. Szczególnym wyróżnieniem dla autora były wykłady dla instytucji i kadry naukowej instytucji związanych z Siłami Zbrojnymi RP. I tak w maju 2014 roku autor wygłosił wykład dla pracowników naukowo-dydaktycznych Instytutu Strategii AON. Również w maju 2014 roku wygłosił wykład dla studentów Podyplomowych Studiów Operacyjno Strategicznychw AON, Warszawa. Z kolei w dniu 25 września 2014 wygłosił wykład pt. Polityczno-wojskowe uwarunkowania konfliktu na Ukrainie na konferencji teoretyczno-metodycznej Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego AON, a 29 stycznia 2015 roku wykład na szkoleniu kadry dydaktyczno-naukowej Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Autor wygłaszał także wykłady dla jednostek wojskowych SZ RP. I tak 16 lutego 2016 roku wykład pt. Wyzwania dla bezpieczeństwa Polski na kierunku ukraińskim i białoruskim dla kadry Dowództwa Operacji Specjalnych w Krakowie, a 4 i 5 października 2016 roku cykl wykładów na temat sytuacji polityczno-wojskowej w Europie Wschodniej dla żołnierzy polskich i amerykańskich w Jednostce Wojskowej Komandosów w Lublińcu.