SYTUACJA BEZROBOTNYCH KOBIET W LATACH

Transkrypt

1 SYTUACJA BEZROBOTNYCH KOBIET W POWIECIE WIEBODZI SKIM W LATACH ROZDZIA 1 1. Definicja bezrobocia. Bezrobocie jest zjawiskiem spo ecznym, polegaj cym na tym, e cz ludzi zdolnych do pracy i deklaruj cych ch jej podj cia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z ró nych powodów. Pod poj ciem bezrobotnego mo na rozumie osob niezatrudnion, nie prowadz dzia alno ci gospodarczej i nie wykonuj innej pracy zarobkowej, zdoln i gotow do podj cia zatrudnienia (w pe nym lub niepe nym wymiarze czasu pracy). 2. Rodzaje bezrobocia: a) naturalne - oznacza, e ch podj cia pracy i ch zatrudnienie nie pokrywaj si z ich realizacj b) frykcyjne - wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji pracy i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy c) strukturalne pojawia si wówczas, gdy w okre lonych regionach kraju lub ga ziach wyst puje zastój gospodarczy i nap ywaj ce nowe roczniki w wieku zdolno ci do pracy nie mog znale zatrudnienia d) dobrowolne jest spowodowane tym, e pewna cz pracowników poszukuj cych zatrudnienia nie akceptuje poziomu p acy realnej e) przymusowe dotyczy bezrobotnych, którzy nie mog znale pracy za obowi zuj na rynku p ac f) chroniczne trwaj ce ponad 12-m-cy g) sezonowe rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowane por roku i zwi zanymi ni zmianami pogodowymi, wegetacji ro lin itp. np. budownictwo h) krótkotrwa e - i) ugotrwa e lat j) jawne - kategoria bezrobocie odnosz ca si do niepracuj cych a ujawniaj cych swoj sytuacj poprzez rejestracj w urz dach pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym k) ukryte gdy na jednym stanowisku pracuj np. 3 osoby, np. w rolnictwie l) technologiczne - jest zwi zane z post pem technologicznym, praca cz owieka jest zast powana przez maszyny m) cykliczne zwi zane z cyklicznymi zmianami produktywno ci gospodarki 3. Przyczyny i skutki bezrobocia.

2 a) przyczyny: likwidacja niektórych ga zi przemys u np. górnictwa wysokie obci enia fiskalne ograniczanie produkcji brak informacji o miejscach pracy brak mobilno ci przeniesienie zak adu do innego rejonu niskie wykszta cenie pracowników zmiany w technologii zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy us ugi kryzys gospodarczy powszechny brak szacunku dla pracy b) skutki: - konieczno zmian kwalifikacji zawodowych - potrzeba znalezienia znacznych rodków pieni nych na zasi ki dla bezrobotnych - zwi kszenie liczby ludzi pozbawionych rodków do ycia i bezdomnych - niewykorzystanie cz ci ludz8 zdolnych do pracy - patologie spo eczne alkoholizm, narkomania, przest pczo, sekty religijne - im d ej kto pozostaje bez pracy, tym mniej staje si interesuj cy dla potencjalnych pracodawców, poniewa jego umiej tno ci i do wiadczenie stopniowo si dezaktualizuj - zmniejszenie dochodów bud etowych pa stwa - emigracja zarobkowa m odych wykszta conych ludzi - pogorszenie zdrowia fizycznego i psychicznego w spo ecze stwie - spadek dochodów rodzin, rozszerzenie si spo ecznych kr gów ubóstwa 4. Rynek pracy w Polsce. Od roku 1997 sytuacja na rynku pracy znacznie si pogorszy a. Stopa bezrobocia wzros a a do 20% w roku Od tego roku obserwowana jest nieznaczna poprawa, lecz mimo to stopa bezrobocia rejestrowanego pozostaje nadal najwy sza spo ród wszystkich krajów Unii Europejskiej. W dalszym ci gu dotyka ona a ponad 3 mln osób. Co gorsza struktura bezrobotnych jest niezwykle niekorzystna. Bezrobocie dotyka przede wszystkim osoby m ode - w tej grupie stopa bezrobocia dochodzi a do 40%. Jednocze nie okres poszukiwania pracy przez bezrobotnych jest bardzo d ugi - rednio 18 miesi cy. Tak d ugi okres pozostawania bez pracy powoduje, e cz bezrobotnych zniech conych brakiem rezultatów w poszukiwaniu zatrudnienia przechodzi do grupy biernych zawodowo. To bardzo niekorzystne zjawisko - powoduj ce du e problemy spo eczne zwi zane z wykluczeniem tych osób z ycia spo ecznego. Zmniejsza si liczba pracuj cych w gospodarce narodowej. W ko cu roku 1997 pracowa o 15,3 mln, za w ko cu III kwarta u 2005 roku (najnowsze dost pne dane) o milion osób mniej. Jednocze nie trzeba podkre li, e jest to okres wchodzenia na rynek pracy osób wy u demograficznego lat 80. Zmniejszenie si ilo ci miejsc pracy w tym okresie sprz o si ze wzrastaj ilo ci osób w wieku produkcyjnym. To tym bardziej pogorszy o sytuacj na rynku pracy. W omawianym okresie wzros a ilo osób biernych zawodowo. Osoby z tej w nie grupy najcz ciej s zmuszone do korzystania z pomocy spo ecznej - im najtrudniej osi gn samodzielno finansow. W tej grupie zdecydowanie dominuj kobiety.

3 5. Sytuacja kobiet na rynku pracy Z raportu Ma gorzaty Kozerawskiej Raport o sytuacji kobiet na rynku pracy jasno wynika, i kobieta ma znacznie gorsz sytuacj w pracy ni m czy ni. Ju pierwsze s owa jej artyku u to potwierdzaj : Kobieta mo e by kierownikiem, cho lepiej, gdyby zosta a piel gniark. czyzna nie ma adnych ogranicze zawodowych, ale jako przedszkolanka rozbawi. Wyniki bada socjologicznych s jednoznaczne: wiat poszed do przodu, kobieta zosta a. Raport pokazuje jak bardzo utrwali si tradycyjny podzia ról na m skie i kobiece. Zdecydowana wi kszo pytanych kobiety twierdzi a, i m czyznom wiedzie si lepiej. To im s oferowane lepsze propozycje pracy i wynagrodzenie za nie. Przez to czuj si pokrzywdzone i pragn wyrównania szans. S zdania i, mo e to zrobi rz d, w adze lokalne i instytucje zatrudnienia. Jak? Wesprze kobiec przedsi biorczo i dost p do edukacji oraz zapewni opiek nad dzie mi. Wi kszo pa deklaruje, e nie spotka a si z dyskryminacj osobi cie. Jednak przy szczegó owych pytaniach wychodzi na jaw, e by y dyskryminowane. Ponad po owa respondentek uwa a, e nie mia a k opotów z powrotem do pracy po urlopie macierzy skim, ale... mniej ni po owa zdecydowa a si przed go na urlop wychowawczy. Te, które to zrobi y, nie mia y wyj cia, bo np. nie sta ich by o na opiekunk dziecka. Co trzecia bezrobotna kobieta, która chcia aby pracowa uwa a, i przeszkod jest zbyt du e obci enie obowi zkami domowymi. A wielodzietne matki nawet nie próbuj szuka pracy, bo nie wierz, e to si uda. Niektóre kobiety s dz, i obowi zki domowe i ambicje zawodowe mo na pogodzi, je li podzieli si niektóre obowi zki rodzinne z partnerem. Cz sto pomagaj dziadkowie. Jednak wi kszo kobiet przyznaje, e to do nich nale y wykonywanie prac domowych. Kobieta bez dzieci ma wi ksze szans na zdobycie pracy. Dlatego wiele kobiet pó no decyduje si na za enie rodziny. S gotowe przyj ka prace nawet tak na niezbyt korzystnych warunkach, czyli ma o p atn. Dla wi kszo ci z nich praca to nie tylko mo liwo zarobienia pieni dzy, ale te dobro samo w sobie. Je li chodzi o powszechn opini ludzi na ten temat to Polacy przypisuj kobietom zawody zwi zane z opieku czo ci (piel gniarki, nauczycielki), które s przed eniem ich roli w domu. Natomiast nie widz ogranicze zawodowych dla m czyzn. Polskie spo ecze stwo mo na podzieli na: - zwolenników partnerskiego modelu rodziny (40 proc.), - umiarkowanych tradycjonalistów (40 proc. - praca mo e by zaj ciem dodatkowym, ale tylko w pewnych zawodach i za ni sz p ac ) - konserwatystów (20 proc.), którzy uwa aj, e kobieta powinna siedzie w domu - szczególnie, gdy ma dzieci. Do tradycyjnego wizerunku kobiety bardziej przywi zani s m czy ni i mieszka cy ma ych miejscowo ci. Straszne jest to, i pracodawcy widz k opoty kobiet i potrzeb ich wsparcia, ale tylko 5% badanych zadeklarowa o, i maj w swoich firmach dodatkowe rozwi zania przyjazne matkom. Które wychowuj dzieci. Pracodawcy z jednej strony uwa aj, e zawodowe szans kobiet s nik e, z drugiej- wysoko oceniaj ich kwalifikacje. Wed ug nich kobiety s sumienne, dok adne i potrafi podj ryzyko, próbuj c swoich si w zawodach m skich. A 50 proc. pracodawców uwa a, e za ma o jest kobiet na stanowiskach kierowniczych. 6. Ró nice na rynku pracy kobiet i m czyzn.

4 Wed ug Urszuli Sztanderskiej podstawow ró nic jest mniejsze uczestnictwo kobiet w pracy zawodowej. Cho spadek aktywno ci zawodowej dotkn kobiety i m czyzn, to stopa bezrobocia kobiet stale pozostaje wy sza. Kolejn wa ró nic s ni sze zarobki kobiet. W latach kobieta przeci tnie zarabia a 20-25% mniej ni m czyzna. Wynika to z faktu, e w ród najwi cej zarabiaj cych jest ma o kobiet. Z drugiej strony same kobiety cz sto zbyt nisko oceniaj swoj prac. Im wi cej kobieta ma dzieci, tym rzadziej decyduje si na prac zawodow. Z drugiej strony im wy sze wykszta cenie, tym kobiety s bardziej aktywne na rynku pracy. Niskie kwalifikacje powoduj, e kobiety wycofuj si z rynku pracy lub szukaj innych róde utrzymania (na utrzymaniu m a, zasi ki, wcze niejsze emerytury). Kobiety nieaktywne zawodowo w ponad 40% przypadków opiekuj si dzie mi, osobami starszymi i niepe nosprawnymi we w asnej rodzinie. Poniewa mog przej na wcze niejsz emerytur, korzystaj z tego, by zaj si bliskimi, mimo, e wcze niejsza emerytura jest ni sza. Przyczynia si do tego fakt, e w latach zamkni to bardzo du o obków i przedszkoli. Na prac kobiet jest wci mniejszy popyt ni na prac m czyzn dlatego, e kobiety maj mniejsze umiej tno ci zawodowe, co wynika nie z poziomu wykszta cenia (w Polsce wy szego od m czyzn), ale z mniejszego do wiadczenia zawodowego. Jest to skutkiem przerywania pracy z powodu obowi zków rodzicielskich. Badania pokazuj, e potem powrót na rynek pracy jest ju utrudniony. Kobiety pracuj te rednio tygodniowo krócej ni m czy ni, cz ciej zatrudniane s w niepe nym wymiarze godzin. Kobietom trudniej konkurowa na rynku pracy, gdy pracodawcy uwa aj ich prac za mniej warto ciow i obci on dodatkowymi kosztami (zwi zanymi z macierzy stwem). Kobiety bardzo rzadko podejmuj prac w sektorze prywatnym, s natomiast bardziej konkurencyjne w sektorze publicznym, najcz ciej w sektorze us ug i administracji publicznej. Rzadziej równie podejmuj samodzieln dzia alno gospodarcz, czyli maj mniejsz zdolno samodzielnego kreowania miejsc pracy. Niektóre badania wskazuj równie, e na polskim rynku pracy wyst puje dyskryminacja kobiet. Kobiety szukaj pracy do pasywnie, szczególnie te bezrobotne lub bierne zawodowo. Szczególn rol po rednika w poszukiwaniu pracy przez takie kobiety mog odgrywa organizacje pozarz dowe. Powinny one indywidualizowa pomoc adresowan do bezrobotnych kobiet, w zale no ci od ich sytuacji yciowej i czasu trwania bezrobocia. Organizacje pozarz dowe mog d do stworzenia podstaw dzia ania dla ró nych form opieki nad dzie mi, obj cia kobiet programami aktywizacyjnymi i ukierunkowanymi na zwalczanie bezrobocia, dofinansowania w programach zmierzaj cych do likwidacji ró nic na rynku pracy miedzy ciami, uruchomienia dotowanych szkole zawodowych dla kobiet oraz programów informuj cych o skutkach wczesnej dezaktywacji zawodowej i d ugotrwa ych przerw w pracy. a) ró nice wynagrodzenia Ró nica wynagrodze kobiet i m czyzn s faktem, mimo, e Konstytucja RP (1997), oraz kodeks pracy ze stycznia 2002 r. gwarantuje jednakowe wynagrodzenie za jednakow prac i jest to tak e wymogiem Konwencji (nr 100) Mi dzynarodowej Organizacji Pracy, podpisanej przez polski rz d (1954), brak mechanizmów egzekwowania tej zasady (w tym równie brak sankcji dla tych, którzy jej nie przestrzegaj ) prowadzi do tego, e jednakowe wynagrodzenie jest gwarantowane wy cznie na papierze, a nie w praktyce. W Polsce m czy ni zarabiaj 9,6% powy ej redniej krajowej, a kobiety 10,7% poni ej tej redniej. Oznacza to, e przeci tne dochody m czyzny s 22,2% wy sze ni przeci tne dochody kobiety. Przeci tna stawka brutto za godzin wynosi w Polsce 12,28 PLN (3,3 EUR), a stawka, jak otrzymuje m czyzna za godzin pracy jest 13,8% wy sza ni stawka otrzymywana przez kobiet (2,9 EUR). Stawka za

5 godzin pracy wykonywanej g ównie przez kobiety, np. przez pracownice fabryki w przemy le tekstylnym, pomoce domowe, pracownice pralni i sprz taczki wynosi a 6,28 PLN (1,7 EUR). WYKSZTA CENIE Nale y zwróci szczególn uwag na fakt, i kobiety zarabiaj mniej ni m czy ni mimo wy szego wykszta cenia. Lepsze wykszta cenie nie tylko nie oznacza dla kobiet wy szego wynagrodzenia, ale wr cz pog bia dysproporcj p ac, bowiem najwi ksza ró nica wynagrodze kobiet i m czyzn wyst puje w nie w grupie osób z wykszta ceniem wy szym. Tabela 1.Wynagrodzenie kobiet jako % wynagrodzenia m czyzn w Polsce w 2001r. Wynagrodzenie m czyzn = 100 Wykszta cenie Kobiety czy ni Wy sze 68,4 100 Policealne 78,2 100 rednie zawodowe 79,3 100 rednie 84,6 100 Zasadnicze zawodowe 68,9 100 Podstawowe i niepe ne podstawowe 72,4 100 ród o: Kalkulacje Sekretariatu Koalicji Karat na podstawie "Struktury p ac w zale no ci od grup zatrudnienia w pa dzierniku 2001r.", (GUS, 2002d) Tabela 2. rednie wynagrodzenie brutto kobiet i m czyzn w PLN w Polsce w 2001r. wed ug poziomu wykszta cenia Kobiety czy ni Ogó em 1 988, ,94 Wy sze 2 756, ,84 Policealne 1 934, ,68 rednie zawodowe 1 872, ,24 rednie 2 050, ,20 Zasadnicze zawodowe 1 323, ,93 Podstawowe i niepe ne podstawowe 1 325, ,04

6 ród o: GUS, 2002d Jak wynika z powy szych tablic przeci tne wynagrodzenie kobiet by o w 2001 r. ni sze o 18,2% od przeci tnego wynagrodzenia m czyzn. Najwi ksza ró nica (31,6%) na niekorzy kobiet wyst puje w ród osób z wy szym wykszta ceniem. Kolejna pod wzgl dem wielko ci ró nica wyst puje w ród pracowników z wykszta ceniem zawodowym (31,1%) oraz pracowników z niepe nym wykszta ceniem podstawowym i podstawowym (27,6%)(GUS, 2002d). Te dane mog wiadczy o tym, e kobiety z wy szym wykszta ceniem pracuj na stanowiskach poni ej swoich kwalifikacji i rzadziej ni m czy ni zajmuj stanowiska kierownicze, dlatego te otrzymuj ni sze wynagrodzenie ni m czy ni o tych samych kwalifikacjach. Jednocze nie dysproporcja p ac m czyzn i kobiet z najni szym wykszta ceniem mo e wskazywa na to, e kobiety nie posiadaj ce kwalifikacji wykonuj zaj cia tradycyjnie uwa ane za kobiece (sprz taczki, opiekunki do dzieci, osób chorych i niepe nosprawnych), co jest równoznaczne z niskim wynagrodzeniem, gdy praca kobiet zazwyczaj nie jest ceniona. ZAWODY rednia ró nica wynagrodze m czyzn i kobiet zatrudnionych we wszystkich wyszczególnionych grupach zawodowych wynosi 22%. Proporcje zarobków s ró ne w poszczególnych grupach. - Najwi ksza ró nica p ac zosta a odnotowana w ród robotników przemys owych i rzemie lników (60%) jest to bran a zdominowana przez m czyzn. W bran y tej zatrudnionych jest 30% wszystkich pracuj cych m czyzn i tylko 7% pracuj cych kobiet. - Najmniejsza ró nica p ac (1,6%) odnotowana zosta a w ród.pracowników biurowych. Tylko w jednej podgrupie zawodowej wynagrodzenia kobiet przewy szaj wynagrodzenia czyzn pracownice obs ugi biurowej zarabiaj 0,8% wi cej ni ich koledzy. Nale y jednak zaznaczy, e p ace w tym zawodzie s stosunkowo niskie (11,5% poni ej redniej). - W grupie parlamentarzy ci, wy si urz dnicy i kierownicy, w której wynagrodzenie jest najwy sze (przeci tnie wynosi 221% redniej krajowej), ró nica p ac kobiet i m czyzn wynosi 33%. Oznacza to, e kobiety w tej grupie zawodowej rzadko pe ni najwy sze (tzn. najlepiej op acane) stanowiska. - Najwi kszy odsetek kobiet (24%) zatrudniony jest w drugiej grupie zawodowej specjali ci. Ró nica wynagrodze kobiet i m czyzn w tej kategorii jest jedn z najwy szych i wynosi 36%. Przeci tnie kobiety w tej grupie zarabiaj 14% powy ej redniej krajowej, m czy ni za 55% powy ej tej redniej. - Kolejna grupa zawodowa, w której licznie reprezentowane s kobiety to technicy i inny redni personel (obejmuje pracowników s by zdrowia i nauczycieli przedmiotów zawodowych). Ró nica wynagrodze w tej grupie wynosi równie 36%. M czy ni w tej grupie zarabiaj 23% powy ej redniej krajowej, a kobiety 11% poni ej tej redniej. SEKTORY W wielu sektorach zwi kszy a si dysproporcja p ac na niekorzy kobiet co odzwierciedla niedocenianie roli kobiet w rynku pracy. Kobiety o wiele cz ciej ni m czy ni otrzymuj wynagrodzenie najni sze. Najni sze wynagrodzenie (886,62 PLN i mniej (237 EUR)), otrzymuj ównie osoby zatrudnione w takich sektorach jak hotele i restauracje oraz handel i naprawy. Ponad 19% kobiet i 14% m czyzn pracuj cych w hotelach i restauracjach otrzymuje najni sze mo liwe wynagrodzenie. W handlu i naprawach najni sze mo liwe wynagrodzenie otrzymuje

7 16,5% kobiet i 10,6% m czyzn. Najwi ksza ró nica w wynagrodzeniach kobiet i m czyzn wyst puje w sektorze przemys owym, gdzie procent m czyzn otrzymuj cych najni sze wynagrodzenie jest dwu i pó krotnie mniejszy (5,4% m czyzn zatrudnionych w tym sektorze otrzymuje najni sze wynagrodzenie). Najmniejsz ró nic p ac kobiet i m czyzn odnotowano w administracji publicznej i obronie narodowej. Pracownicy zatrudnieni w sektorze publicznym zarabiali rednio 3,6% wi cej ni osoby zatrudnione w sektorze prywatnym. Sektor prywatny oferuje lepsze mo liwo ci zarobku pracownikom z wy szym wykszta ceniem (którzy mogli zarobi prawie 59,3% wi cej ni w sektorze publicznym). Sektory sfeminizowane. W okresie transformacji nie dosz o do wi kszych zmian w zatrudnieniu kobiet w poszczególnych bran ach. Kobiety nadal pracuj w sfeminizowanych sektorach, np. takich jak edukacja, czy s ba zdrowia. W innych sektorach, takich jak budownictwo, transport i komunikacja, kobiety stanowi mniej ni 1/3 pracowników (Heinen, Portet, 2002). 88,2% kobiet pracuj cych w tym sektorze zarabia poni ej redniej krajowej, a 43,5% otrzymuje 50-70% tej redniej ( EUR). Przeci tne wynagrodzenie brutto w s bie zdrowia wynosi 1 721,12 PLN (GUS, dane z ). Niskie p ace by y przyczyn strajku piel gniarek w 2000 r. (prze om pa dziernika i listopada). Piel gniarki domaga y si podwy ki wynagrodze, ale równie podkre la y zwi zek mi dzy niskim presti em ich pracy a niskim statusem ekonomicznym. da y podwy ki p ac równie jako formy uznania spo ecznej roli swojego zawodu. Rz d i parlament nie potraktowa y powa nie da piel gniarek i na ich protesty zareagowa y zupe nie inaczej ni na strajki innych grup zawodowych (np. górników), w których wi kszo stanowi m czy ni. W adze uzna y ich strajki za protesty m ów- ywicieli rodziny. WIEK atwo zauwa, e p ace pracowników (zarówno kobiet, jak i m czyzn) rosn wraz z wiekiem. W ka dej grupie wiekowej wyst puj jednak ró nice w wysoko ci wynagrodze mi dzy kobietami i m czyznami, niezmiennie na niekorzy kobiet. Najwi ksze dysproporcje SA zauwa alne mi dzy 30 a 50 rokiem ycia oraz w ród osób powy ej 65 lat. Najmniej ró ni si ace kobiet i m czyzn w najm odszej grupie wiekowej (poni ej 24 lat). 7. Podsumowanie Z powy szych raportów i danych mo na mia o wysnu wniosek, i sytuacja kobiet na polskim rynku pracy w porównaniu z pozycj m czyzn jest o wiele trudniejsza. Niestety kobiety wci maj trudniej. Dalej istniej zawody w których m czy ni s faworyzowani, chocia kobiety tak e posiadaj odpowiednie kwalifikacje i predyspozycje do wykonywania tych zawodów. Zarabiaj mniej ni m czy ni chocia cz sto to one maj lepsze wykszta cenie. Nadal panuje tradycyjny obraz kobiety, a zawody, które przypisuje si kobietom s przed eniem ich roli w domu. M czyznom o wiele atwiej znale prace. Kobiecie je li ju uda si znale prace to jest ona na niekorzystnych warunkach, czyli niskie zarobki i d ugie godziny pracy, dlatego kobiety wielodzietne nawet nie próbuj jej szuka. Wol zaj si obowi zkami domowymi i wychowaniem dzieci. M ode kobiety, które próbuj zwalczy nierówno ci miedzy p ci przeciwn i osi gn awans w yciu zawodowym rezygnuj z za enia rodziny i posiadania dzieci. ROZDZIA 2

8 Charakterystyka Powiatu wiebodzi skiego Powiat wiebodzi ski le y w rodkowo-zachodniej cz ci województwa lubuskiego i graniczy z pi cioma powiatami: sul ci skim, kro nie skim, zielonogórskim, nowotomyskim i mi dzyrzeckim. Zosta utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzib jest miasto wiebodzin. Po ony jest pomi dzy trasami dróg mi dzynarodowych: Szczecin Praga, Berlin Warszawa Moskwa. Region ten posiada szczególne walory turystyczne z uwagi na ró norodne lasy i czyste jeziora oraz urozmaicon konfiguracj terenu. Cz powiatu obejmuje obszar chronionego krajobrazu. Powiat wiebodzi ski stanowi 6,7% powierzchni województwa lubuskiego zajmuj c 938 km² powierzchni, w której u ytki rolne stanowi 48,2%, a lasy 41,85%. Powiat wiebodzi ski powsta dla: Gminy Lubrza reprezentuj cej miejscowo ci: Boryszyn, Bucze, Lubrza, Mostki, Nowa Wioska, Prze azy, Staropole, Zagórze, Zagaje-Buczyna, Gminy agów reprezentuj cej: Gronów, Jemio ów, K odnica-troszki, Kosobudz, agów, agówek, Nied wied, Po rzad o, Sieniawa, Toporów, elechów, Gminy Sk pe reprezentuj cej: B onie, Cibórz, Darnawa, kie, Mi dzylesie, Niekarzyn, Niesulice, O obok, Pa ck, Pod a Góra, Przetocznica, Radoszyn, Rokitnica, Sk pe, grzynice, Gminy Szczaniec reprezentuj cej: Brudzewo, D brówka Ma a, Kie cze, Ko minek, Mysz cin, Ojerzyce, Opalewo, Smardzewo, Szczaniec, Wolimierzyce, Wilenko oraz przysió ek Nowe Karcze, Miasta i Gminy wiebodzin reprezentuj cej: Miasto wiebodzin oraz wsie: Borów, Chociule, Gli sk, Go cikowo, Grodziszcze, Jeziory, Jordanowo, K psko, Kupienino, Lubiniecko, Lubogóra, ugów, Nowy Dworek, Osogóra, Podlesie, Raków, Rosin, Roz ogi, Rudgerzowice, Rusinów, Rzeczyca, Wilkowo, Witos aw, Miasta i Gminy Zb szynek reprezentuj cej: Miasto Zb szynek oraz So ectwa: Chlastawa, brówka Wielkopolska, Kosieczyn, Kr cko, Rogoziniec. Powiat wiebodzi ski zamieszkuje 58 tys. osób, a na 1 km² przypada 62 osoby, co stanowi 6% ludno ci województwa, w którym na 1 km² przypada 73 mieszka ców. W powiecie zaewidencjonowano 4679 podmiotów gospodarczych w tym: 3 przedsi biorstwa pa stwowe, 19 spó ek akcyjnych, 395 spó ek cywilnych, 169 spó ek z ograniczon odpowiedzialno ci, 24

9 spó dzielnie. Na terenie powiatu znajduje si : 19 placówek s by zdrowia, 21 placówek pocztowych, 24 szko y podstawowe, 10 gimnazjów, 5 szkó rednich. Powiat wiebodzi ski na mapie województwa lubuskiego Herb Powiatu wiebodzi skiego

10 Flaga Powiatu wiebodzi skiego ROZDZIA 3 Sytuacja bezrobotnych kobiet w powiecie wiebodzi skim, lata Tematyka kobiet zyskuje na znaczeniu w kontek cie tocz cej sie ogólnej dyskusji dotycz cej sytuacji spo eczno-zawodowej kobiet w Polsce. W 2004 roku w województwie lubuskim, liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszy a si o 8%,a nast pny rok przyniós ich spadek o ok.10,3%. W ci gu dwóch lat liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszy a si o 19,7% w tym ok 7% dotyczy o kobiet. Najmniej bezrobotnych kobiet mieszka w nie w powiecie wiebodzi skim, tylko 49%,podczas gdy w powiecie zielonogórskim jest ich a 57,5%. Najtrudniejsz sytuacj maj kobiety w przedziale wieku lata. Odsetek bezrobotnych w tej grupie wynosi w pierwszej po owie 2006 roku 62,4 % (jest to przedzia wiekowy w którym wi kszo kobiet decyduje si na za enie rodziny - i po urodzeniu dziecka trudniej jest im znale prac ). W lepszej sytuacji, bior c pod uwag liczb zarejestrowanych, s kobiety w wieku mi dzy 55 a 59 rokiem ycia, a wynika to z faktu, e kobiety te w przewa aj cej cz ci s obj te b to zasi kiem przedemerytalnym, b przys uguje im wcze niejsza emerytura. Z danych powiatu wiebodzi skiego wynika, e z roku na rok coraz mniej kobiet rejestruje si jako bezrobotne. Na popraw na rynku pracy wp yn o przede wszystkim ustabilizowanie sytuacji gospodarczej w naszym powiecie. Przybywa coraz wi cej ofert pracy dla kobiet, jednak mimo to nadal mieszkankom powiatu wiebodzi skiego trudniej niz m czyznom jest znale zatrudnienie. Warto zaznaczyc,ze kobiety dominuj w ród prawie wszystkich programów oferowanych przez powiat. Najwi kszy udzia bezrobotnych kobiet w ofertach programowych urz du, odnotowano w klubach pracy, szkoleniach,przekwalifikowaniach zawodowych i pracach interwencyjnych. Wed ug powiatowego urz du pracy od lat zawodowo kobiety legitymuj si zdecydowanie wy szym wykszta ceniem ni m czy ni. Jednak przy zatrudnianiu na konkretne stanowiska, nie zawsze brane s pod uwag kwalifikacje i sta pracy kobiet. Kobiety o takich samych kwalifikacjach jak m czy ni, otrzymuj ni sze wynagrodzenia za ten sam porównywalnie rodzaj pracy. Poziom aktywizacji kobiet w powiecie wiebodzi skim na przestrzeni ostatnich lat podlega wahaniom, których ogólny kierunek mo na okre li jako wzrastaj cy. Zmierzamy bowiem do poprawy sytuacji kobiet na rynku pracy, przeciwdzia aj c dyskryminacji kobiet. Najwi ksze znaczenie maj oczywi cie same kobiety, które podejmuj skuteczne dzia ania wobec w asnych rodowisk, by zmieni te negatywne postawy.

11 ROZDZIA 4 Struktura bezrobotnych kobiet w powiecie wiebodzi skim w latach W tym e rozdziale chcia bym zwróci uwag na z on struktur bezrobotnych kobiet w powiecie wiebodzi skim. Na pocz tku zadajmy sobie nast puj ce pytanie: jak wygl da sytuacja zatrudnienia kobiet na rynku pracy? Có, nale y stwierdzi, e pozastawia ona wiele do yczenia. Pracodawcy najcz ciej faworyzuj m czyzn, a rol kobiet spychaj na dalszy plan nawet w obliczu obowi zku równego traktowania kobiet, który znale mo emy w polskiej Konstytucji oraz w Kodeksie Pracy. Gorsza sytuacja kobiet na rynku pracy objawia si mi dzy innymi równie w niskim poziomie zarobków i to nawet wówczas gdy kobiety posiadaj te same kwalifikacje i poziom wykszta cenia jak m czy ni oraz wykonuj identyczny lub porównywalny rodzaj pracy. To wydaje si paradoksalne, zw aszcza e kobiety bardziej aktywnie poszukuj zatrudnienia i atwiej przestawi si im na wykonywanie innego zawodu lub zaj cia. Ponadto istniej te podstawy prawne, takie jak np. przyznanie opieki nad chorym dzieckiem ojcu i matce (poprzednio panuj ce prawo przys ugiwa o wy cznie matce), a tak e podzielenie urlopów (macierzy skiego i wychowawczego) mi dzy obojgu rodziców. Niestety przepisy ciwie wcale nie przyczyniaj si do poprawy sytuacji kobiet. Dlaczego wi c tak si dzieje? Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze, pracodawcy porównuj c role zawodowe obojgu p ci kieruj si stereotypami. Kobiety uwa ane s za pracownika mniej dyspozycyjnego, gdy ci y na nich obowi zek pogodzenia pracy zawodowej z prowadzeniem domu, wychowaniem dzieci, itp. Pracodawcy wykazuj niech do elastycznych form zatrudnienia i preferuj tradycyjn form organizacji pracy, co stanowi dodatkowy problem w godzeniu ról spo ecznych przez kobiety. Co prawda istniej przecie instytucje, które wspieraj i oferuj pomoc w realizowaniu funkcji domowych jednak kieruj oni swoje us ugi do osób otrzymuj cych wysokie dochody. Ponadto nale y zauwa, e dwukrotnie wi cej kobiet ni czyzn traci prac z powodu restrukturyzacji zak adów pracy. Niestety, w sytuacji kryzysu przedsi biorstwa zwalnia si przede wszystkim kobiety. Wymienione wy ej fakty niew tpliwie w sposób istotny przyczyniaj si do trudnej sytuacji kobiet na rynku pracy. Na podstawie danych statycznych pragn przedstawi struktur bezrobotnych w powiecie wiebodzi skim. Nale y powiedzie, e bezrobocie w województwie lubuskim odznacza si zró nicowaniem w przedstawionych powiatach. Wynika to z nierównomiernego rozwoju spo eczno-gospodarczego poszczególnych regionów, a tak e odmiennego stopnia rozwoju przedsi biorczo ci. Rozwój ten niew tpliwie wp ywa na tworzenie nowych miejsc pracy, a tak e ju istniej cych w przedsi biorstwach, gdzie przedsi biorcy zmuszeni s nieustannie optymalizowa swoje instytucje oraz strategie rozwoju. Mówi c o przyczynach bezrobocia kobiet w powiecie wiebodzi skim nale y zwróci uwag na fakt wyst powa wielu przedsi biorstw bran y metalowej jak cho by Seco Warwick sp. S.A., Lubuskie Zak ady Termotechniczne Elterma sp. S.A., Keiper Polska sp. z o.o, Sprick-Rowery sp. z o.o oraz Kico Polska sp. z o.o, które to zatrudniaj g ównie robotników p ci m skiej. Wykres I. Stopa bezrobocia w powiecie wiebodzi skim w porównaniu do województwa lubuskiego w latach (dane wyra one w procentach).

12 ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych statystycznych uzyskanych z PUP w wiebodzinie Stan na 31.XII Z powy szych danych wynika, e stopa bezrobocia w województwie by a stale wy sza ni stopa bezrobocia w powiecie. Wyra nie zauwa alny jest tak e spadek redniej w przeci gu lat zarówno w samym powiecie (z 18,9% do 12,8%, czyli wynosi on 6,1%) jak i województwie( z 25,6% do 19,0%, czyli dawa o to 6,6%). Warto zauwa, i spadek ten w obu rednich jest porównywalny. Wykres II. Stopa bezrobocia kobiet w powiatach województwa lubuskiego w latach (dane wyra one w procentach). ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych statystycznych uzyskanych z PUP w wiebodzinie. Stan na 31.XII Z wykresu wynika, i w roku 2004 stopa bezrobocia kobiet wynosi a rednio 14,9 %. Najwy szy procent odnotowano w powiecie aga skim (18,9%). Niewiele ni szy procent by zauwa alny w powiatach: nowosolskim (18,5%) i kro nie skim (18,4%). W roku 2005 rednia stopa bezrobocia kobiet spad a w porównaniu z rokiem ubieg ym o 1,1 %. Najwy szy procent ponownie odnotowano w powiatach: kro nie skim(18,4%) i nowosolskim (18,0 %). W roku nast pnym rednia stopa bezrobocia kobiet wynios a 12,6 %, za najwy szy procent bezrobotnych kobiet niezmiennie panowa w powiecie nowosolskim. Natomiast w powiecie wiebodzi skim wyra nie

13 widoczne jest najni sze bezrobocie kobiet, które rednio w Latach wynosi 8,1 %, czyli rednio a o 5,7 % mniej w porównaniu do innych powiatów. Porównuj c oba wykresy mo na wyci gn nast puj ce wnioski, a mianowicie, e w 2004 roku by o o 0,3 % wi cej zarejestrowanych m czyzn. Natomiast w 2005 by o wi cej kobiet ni czyzn, a o 2,4 %, a w 2006 jest ju wi cej kobiet o 3,6 %. Widoczne s tu tendencje wzrostu zarejestrowanych kobiet. Tabela I. Struktura bezrobotnych wed ug p ci zarejestrowanych w PUP w wiebodzinie w latach Osoby bezrobotne 2004 % 2005 % 2006 % Ogó em czy ni , , ,7 Kobiety , , ,3 ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych statystycznych uzyskanych z PUP w wiebodzinie Stan na 31.XII Zwracaj c uwag na powy sz tabel mo na stwierdzi, e w roku 2004 wi kszy procent bezrobotnych wyst powa w ród m czyzn. Analizuj c dalsze dane wida, i wi kszy problem bezrobocia dotyczy jednak kobiet. W porównaniu roku 2004 do oraz lat 2005 i 2006 zauwa alny jest wzrost bezrobocia kobiet, który wyniós 4,9 %. Przyczyn takiej sytuacji jest na pewno wej cie Polski do Unii Europejskiej, poniewa wielu m czyzn zdecydowa o si na wyjazd do pracy za granic. Ponadto w powiecie wiebodzi skim powsta o wiele zak adów pracy, g ównie o bran y metalowej, gdzie niestety niewiele mog o by zatrudnionych kobiet, gdy powsta y ównie typowe stanowiska pracy dla p ci m skiej. Tabela II. Struktura bezrobotnych kobiet zamieszka ych na terenie powiatu wiebodzi skiego w latach

14 Gminy 2004 % 2005 % 2006 % Lubrza , , ,21 agów , , ,07 Sk pe , , ,86 wiebodzin , , ,81 Zb szynek , , ,81 ró o: Opracowanie w asne na podstawie danych statystycznych uzyskanych z PUP w wiebodzinie Stan na 31.XII Z powy szych danych odczytujemy, i najwi cej bezrobotnych kobiet wyst powa o w gminie Zb szynek. W przeci gu lat ich liczba wzros a o 7,85%. Niepokoj cy jest równie fakt. I w przeci gu rozpatrywanych lat stale wzrasta procent bezrobotnych kobiet w wymienionych wy ej gminach. Wyj tkiem jest tylko gmina wiebodzin, gdzie w latach poziom bezrobocia kobiet spad o 0,25%. Przyczyn tej sytuacji jest fakt, e g ównie nowe miejsca pracy tworzone s w wiebodzinie. Tabela III. Struktura kobiet znajduj cych si w szczególnej sytuacji na rynku pracy w powiecie wiebodzi skim w latach Kobiety do lat 25 Samotnie wychowuj ca dziecko do lat Niepe nosprawne ród o: Opracowanie w asne na podstawie danych statystycznych uzyskanych z PUP w wiebodzinie Stan na 31.XII Z powy szych danych wynika, e najliczniejsz grup stanowi y kobiety do 25 roku ycia. Jednak w latach nast pi spadek bezrobotnych kobiet. Ich liczba spad a o 216. W trudnej sytuacji znajduj si te matki samotnie wychowuj ce dzieci od lat 7 pomimo wyra nego spadku ich ilo ci w latach o 63. Pozytywny jest te fakt spadku liczby bezrobotnych niepe nosprawnych kobiet z 47 do 31 (czyli o 16). Kobiety jako osoby niepe nosprawne s w szczególnej sytuacji, poniewa musz mie umo liwione specjalistycznie przygotowane miejsca pracy w oparciu o odr bne przepisy (PFRON). Wyci gaj c wnioski z wszystkich powy szych informacji pragn zauwa, e sytuacja kobiet bezrobotnych jest trudna. Du szans dla nich s dzia aj ce urz dy pracy, których obowi zkiem jest poda im pomocn d poprzez zastosowanie ró nego rodzaju form, dzi ki którym mo e zmieni si sytuacja kobiet na rynku pracy.

15 ROZDZIA 5 Aktywne formy zastosowane wobec bezrobotnych kobiet po wej ciu do Unii Europejskiej w powiecie wiebodzi skim 1. Bezrobotne kobiety do 25 roku ycia: Powiatowy urz d pracy w okresie do 6 miesi cy od dnia rejestracji powinien przedstawi propozycj zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, sta u, odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych Bezrobotn w tym wieku pracodawca mo e skierowa do odbycia u pracodawcy sta u przez okres nie przekraczaj cy 12 miesi cy Bezrobotna do 25 roku ycia, która nie posiada kwalifikacji zawodowych, która w okresie 6 miesi cy od dnia zarejestrowania w urz dzie pracy podj a dalsz nauk w szkole ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej dla doros ych albo w szkole wy szej w systemie studiów wieczorowych lub zaocznych, starosta, na wniosek bezrobotnego, przyznaje stypendium w wysoko ci 50% kwoty zasi ku, wyp acanego przez 12 miesi cy od dnia rozpocz cia nauki( stypendium jest wyp acane, gdy dochód na osob w rodzinie nie przekracza wysoko ci wiadcze z pomocy spo ecznej). Bezrobotne d ugotrwale mog zosta skierowane przez starost, na zasadach dotycz cych robót publicznych, do wykonywania przez okres do 6 miesi cy pracy nie zwi zanej z wyuczonym zawodem, w wymiarze nie przekraczaj cym po owy wymiaru czasu pracy, w instytucjach u yteczno ci publicznej oraz organizacjach zajmuj cych si problematyk kultury, o wiaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej lub pomocy spo ecznej 2. Kobiety bezrobotne d ugotrwale, bezrobotne powy ej 50 roku ycia i bezrobotne samotnie wychowuj ce co najmniej jedno dziecko do 7 roku ycia: Organizacja robót publicznych( starosta mo e przyznawa zaliczki ze rodków Funduszu Pracy na poczet wyp at wynagrodze ora p acenia sk adek na ubezpieczenia spo eczne Kobiety bezrobotne powy ej 50 roku ycia mog zosta skierowane przez starost do wykonywania pracy w ramach prac interwencyjnych przez 24 miesi ce(starosta refunduje koszty wynagrodzenia i sk adek ubezpiecze spo ecznych poniesionych przez pracodawc ). Prace interwencyjne nie mog by organizowane w powiatowych i wojewódzkich urz dach pracy, minister pracy okre la w drodze rozporz dzenia szczegó owy sposób i tryb organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych, jednorazowej refundacji kosztów op aconych sk adek ubezpieczenia spo ecznego zatrudnionej bezrobotnej. Po up ywie 6 miesi cy od dnia zarejestrowania w powiatowym urz dzie pracy, mog ubiega si o przyznanie prawa do wiadczenia przedemerytalnego, je li spe niaj warunki do nabycia tego wiadczenia, okre lone w odr bnych przepisach. Bezrobotne, samotnie wychowuj ce o najmniej jedno dziecko do 7 roku ycia, je eli udokumentuj poniesione koszty, mog mie je zrefundowane w wysoko ci nie wy szej ni po owa zasi ku. Je eli bezrobotna podejmie zatrudnienie lub inn prac zarobkow lub zostanie skierowana na sta, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie oraz pod warunkiem nie przekraczania wysoko ci kryterium dochodowego na osob w rodzinie, refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do 7 lat mo e by na 3 miesi ce, je eli

16 bezrobotna podj a zatrudnienie lub inn prac zarobkow na okres co najmniej 6 miesi cy, lub na 6 miesi cy, je eli bezrobotna podj a prac zarobkow przynajmniej na 12 miesi cy. Bezrobotna mo e by skierowana do odbycia sta u przygotowania zawodowego w miejscu pracy oraz do prac interwencyjnych do przedsi biorcy nie zatrudniaj cego pracownicy na zasadach przewidzianych dla pracodawców. 3. Kobieta prowadz ca gospodarstwo domowe mo e poinformowa powiatowy urz d pracy ch ci podj cia przez ni pracy zarobkowej w jej gospodarstwie domowym. Powiatowy urz d pracy mo e skierowa tak bezrobotn do wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym, je eli w wyniku propozycji powiatowego urz du pracy lub z asnej inicjatywy uprzednio wyrazi gotowo podj cia pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym, sk adaj c o wiadczenie w tej sprawie. Kobieta prowadz ca gospodarstwo domowe zawiera z powiatowym urz dem pracy umow aktywizacyjn w formie pisemnej. Powiatowy urz d pracy wydaje za wiadczenie potwierdzaj ce zarejestrowanie tej umowy w celu udokumentowania uprawnie do odliczenia od podatku dochodowego od osób fizycznych. 4. Kobiety bezrobotne d ugotrwale: Mog one pobiera wiadczenia z pomocy spo ecznej lub realizowa indywidualny program usamodzielniania na podstawie przepisów o pomocy spo ecznej. Powiatowy urz d pracy powinien przedstawi im przed up ywem 6 miesi cy od utraty prawa do zasi ku( z powodu up ywu okresu jego pobierania) propozycje zatrudnienia, innej pracy zawodowej, sta u, odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. 5. Aktywna kobieta po 50-tce.Strategia Lizbo ska zak ada, e z roku na rok coraz wi ksza populacja ludno ci Unii Europejskiej b dzie aktywna zawodowo. Celem tego Programu jest zwi kszenie wska nika zatrudnienia kobiet powy ej 50 lat i u atwienie bezrobotnym kobietom po 50-tce udzia u w przedsi wzi ciach zwi kszaj cych szanse na podj cie i utrzymanie pracy lub uruchomienie w asnej dzia alno ci gospodarczej. Pieni dze b przeznaczane na m.in. szkolenia w deficytowych zawodach na rynku pracy, podnoszeni kwalifikacji uczestniczek projektów, propagowanie i wykorzystywanie ró nych form aktywno ci zawodowej, a tak e wspieranie bezrobotnych pomoc specjalistyczn udzielan przez doradców zawodowych i liderów klubów pracy. 6. Projekty w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwoju Zasobów Ludzkich, które s budowie otwartego, opartego na wiedzy spo ecze stwie poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kszta cenia, szkolenia i pracy proponuj nast puj ce propozycje dzia ania: integracja i reintegracja zawodowa kobiet - kursy szkoleniowe dla kobiet - podnosz ce ich kwalifikacje zawodowe; - kursy szkoleniowe dla kobiet - w zakresie nabywania i wykorzystywania umiej tno ci i wiedzy na temat: *elastycznego podej cia do zawodu; *pracy w trzecim sektorze; *pracy w ramach wolontariatu; *rozwijania w asnej dzia alno ci gospodarczej; przyznanie jednorazowych rodków na podj cie dzia alno ci gospodarczej, w szczególno ci na obszarach wiejskich; szkolenia dla kobiet w zakresie rozwoju w asnej dzia alno ci gospodarczej;

17 subsydiowane sta e pracy/ przygotowanie zawodowe w miejscu pracy; projekty badawcze i ekspertyzy maj ce na celu diagnoz sytuacji kobiet na rynku pracy oraz realizacj zasady równo ci szans w dost pie do zatrudnienia (uj cie horyzontalne); projekty pilota owe maj ce za zadanie wsparcie samoorganizacji kobiet (organizowanie grup interesu, grup wsparcia); - przygotowanie i wdro enie akcji informacyjno-edukacyjnych skierowanych do kobiet i pracodawców na rzecz zwalczania stereotypów w postrzeganiu ról kobiecych i m skich w yciu zawodowym i rodzinnym; elastycznych form zatrudnienia, ze szczególnym uwzgl dnieniem nowoczesnych technologii, oraz nowoczesnych metod organizacji pracy (np.: telepraca, praca do wykonania w domu, praca na zast pstwo); praw i obowi zków zwi zanych z równo ci szans dla kobiet i m czyzn wynikaj cych z przepisów prawa pracy. ROZDZIA 6 Po wej ciu Polski do Unii Europejskiej (2004r.) sytuacja bezrobocia kobiet uleg a nieznacznej zmianie. Ze Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu opublikowanego przez Komisj Europejsk wynika jednak, e kobiety na rynku pracy w UE wci podlegaj segregacji, zarówno pionowej (dotycz cej dost pu do awansu i wysokich stanowisk), jak i poziomej (dotycz cej istnienia nisko op acanych, silnie sfeminizowanych zawodów). W dalszym ci gu zarabiaj mniej ni m czy ni (o oko o 15%) na tych samych stanowiskach. Komisja stwierdzi a równie, e mechanizmy u atwiaj ce godzenie ycia rodzinnego i zawodowego s do s abe i przyczyniaj si do wypychania kobiet i m czyzn z rynku pracy. Szansy poprawy sytuacji Komisja upatruje w poprawie dost pno ci rozwi za dotycz cych opieki nad dzie mi. UE wprowadza wiele programów i projektów, których celem jest zapobieganie bezrobociu oraz równouprawnienie kobiet i m czyzn na rynku pracy. S to np. : Wspólne memorandum w sprawie integracji spo ecznej, Strategia Lizbo ska, Strategia zatrudnienia, a tak e polskie programy : Krajowy Plan Zatrudnienia na 2005 rok, Narodowa Strategia na rzecz Integracji Spo ecznej. Po przyst pieniu do Wspólnoty europejskiej Polska jest zobowi zana do realizacji tych za. Programy i projekty : Strategia Lizbo ska jest projektem, który mo e sta si wa nym narz dziem dla polskich kobiet. W kwestii równo ci p ci na rynku pracy k adzie nacisk na usuwanie barier napotykanych przez kobiety poprzez utworzenie do 2010 r. miejsc w przedszkolach dla 90% dzieci w wieku od trzech do sze ciu lat (w 2001r. w Polsce tylko 37% dzieci chodzi o do przedszkola), oraz stworzenie miejsc opieki dla 33% dzieci poni ej trzeciego roku ycia (w 2001r. tylko 2% dzieci w tym wieku obj tych by o zorganizowan opiek ). Strategia zak ada te wzrost zatrudnienia kobiet do 60%.Te aspekty s szczególnie wa ne w wietle tego, e w omówionych ju dokumentach opracowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo ecznej rozwój

18 instytucjonalnego systemu opieki nad dzie mi zosta praktycznie pomini ty. Niestety, w polskiej analizie Strategii Lizbo skiej, w o wiadczeniach polityków na ten temat i artyku ach prasowych w zasadzie nigdy nie porusza si spo ecznych jej aspektów. Ponadto niektórzy znani ekonomi ci wyra aj opinie, e polskie priorytety zwi zane z strategi powinny mie charakter ekonomiczny i koncentrowa si na nadrobieniu zaleg ci w stosunku do gospodarek lepiej rozwini tych krajów, nie za na dostosowywaniu polskich standardów spo ecznych lub standardów trwa ego rozwoju do standardów innych pa stw, bardziej rozwini tych pod wzgl dem spo ecznym i ekologicznym. Osoby podzielaj ce takie pogl dy argumentuj, e nie wszystkie cele strategii musz zosta przyj te i proponuj np. pomini cie celu dotycz cego zwi kszenia aktywno ci zawodowej osób starszych i zamiast tego skupienie uwagi na zatrudnieniu m odych ludzi. Europejska Strategia Zatrudnienia reguluje polityk pa stw cz onkowskich Unii Europejskiej maj na celu zwi kszenie zatrudnienia i wzrost udzia u osób aktywnych zawodowo, jest tak e ównym narz dziem implementacji celów Strategii Lizbo skiej,zwi zanych w sferze rynku pracy. Podstawy prawne Europejskiej Strategii Zatrudnienia (European Employment Strategy) zosta y zawarte w Traktacie Amsterdamskim, podpisanym w czerwcu 1997, który wprowadzi do Traktatu Rzymskiego nowy rozdzia dotycz cy zatrudnienia. Realizowanie Europejskiej Strategii Zatrudnienia nadzoruje Rada Unii Europejskiej oceniaj c sytuacj w zatrudnieniu w krajach cz onkowskich (na podstawie Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu, przygotowywanego przez Komisj Europejsk ) oraz wyznaczaj c wytyczne dotycz ce zatrudnienia dla krajów cz onkowskich okre laj ce realizacj wspólnych celów w polityce zatrudnienia. Na ich podstawie ka dy z krajów cz onkowskich przygotowuje Narodowy Plan Dzia na rzecz Zatrudnienia (21 wrze nia 2004 Rz d Polski przyj Krajowy Plan Zatrudnienia na rok 2005). Aktualne wytyczne dotycz ce polityk zatrudnienia w pa stwach cz onkowskich Rada UE przyj a 22 lipca 2003r. S one obowi zuj ce równie dla nowych pa stw cz onkowskich UE od chwili ich przyst pienia. Wytyczne maj u atwia realizacje trzech g ównych celów w dziedzinie zatrudnienia okre lonych w Strategii Lizbo skiej: pe ne zatrudnienie, jako i efektywno pracy oraz spójno i integracja spo eczna. W dokumencie Rady UE podkre lono, e zapewnienie w politykach zatrudnienia równych szans kobiet i m czyzn jest istotnym warunkiem zrealizowania tych trzech celów. Komisja Europejska przedstawi a w kwietniu 2004 swoje informacje i rekomendacje dla Rady Unii Europejskiej w sprawie Wytycznych dotycz cych Zatrudnienia. Komisja zaleca mi dzy innymi by nowe wytyczne by y wypracowywane co trzy lata, nie jak dotychczas co rok, przy czym wi kszy nacisk powinien zosta po ony na ich skuteczn implementacj i ewaluacj (coroczne raporty krajowe, efektywny monitoring). W zwi zku z tymi zmianami Komisja sugeruje by wytyczne Rady UE z 2003 pozosta y obowi zuj ce na kolejne lata. Ogólne rekomendacje dotycz ce równo ci p ci na rynku pracy. W rekomendacjach adresowanych do wszystkich krajów cz onkowskich Komisja podkre la potrzeb zwi kszania aktywno ci zawodowej ludno ci oraz mo liwo ci zatrudnienia. Oznacza to równie rozwijanie polityki maj cej na celu zwi kszenie udzia u kobiet w rynku pracy oraz promocji przedsi biorczo ci ród kobiet, rozwini cie us ug dla bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo, jak równie us ug opieku czych co pozwoli na godzenie ycia rodzinnego z obowi zkami zawodowymi. Rekomendacje dla Polski dotycz ce równo ci p ci na rynku pracy. Poniewa stopa bezrobocia w Polsce jest najwy sza w ród krajów UE, rekomendacje dotycz g ównie potrzeby obni enia kosztów pracy w celu podwy szenia stopy zatrudnienia. Komisja

19 sugeruje równie usuni cie przeszkód w podejmowaniu pracy w niepe nym wymiarze, gdy upowszechnienie tej formy zatrudnienia mo e wp yn na zwi kszenie aktywno ci ekonomicznej w ród kobiet. Wspólne memorandum w sprawie integracji spo ecznej -dokument podpisany przez przedstawicieli Rz du Polskiego i Komisji Europejskiej 18.XII 2003 w Brukseli podczas spotkania dotycz cego zatrudnienia i polityki spo ecznej. Podobne porozumienia zawarte zosta y z pozosta ymi krajami kandyduj cymi. Celem memorandum by o przygotowanie pa stw kandyduj cych do pe nego uczestnictwa w otwartej metodzie koordynacji w zakresie integracji spo ecznej od pierwszego dnia cz onkostwa w UE. Polega ona na porównywaniu sytuacji pomi dzy pa stwami UE w dziedzinie integracji spo ecznej oraz wzajemnego przejmowania najlepszych praktyk. Memorandum okre la o g ówne wyzwania stoj ce przed krajem kandydackim w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia spo ecznego oraz przedstawia dzia ania podejmowane na rzecz realizacji w kraju wspólnych celów UE. Dokument ten uwzgl dnia zasad w czania problematyki p ci do g ównego nurtu. Wspólne dzia ania pa stw UE w zakresie integracji spo ecznej s realizacj celów Strategii Lizbo skiej, i Europejskiej Agendy Spo ecznej. Pa stwa cz onkowskie zobowi zane s do przygotowywania raz na 2 lata Krajowych Planów dzia na rzecz Integracji Spo ecznej Opartych na Narodowych Strategiach na rzecz Integracji Spo ecznej. Polska jako cz onek Unii Europejskiej musi równie stosowa ten mechanizm. Przygotowana zosta a wi c Polska Narodowa Strategia na rzecz Integracji Spo ecznej oraz Krajowy Plan dzia na rzecz Integracji Spo ecznej. Na podstawie Krajowych Planów Zatrudnienia (KPZ) wdra ana jest Europejska Strategia Zatrudnienia w poszczególnych krajach cz onkowskich Unii Europejskiej. KPZ s przygotowywane na podstawie Wytycznych Rady Unii Europejskiej dotycz cych Zatrudnienia. Corocznego opracowywania takiego planu wymaga Komisja Europejska od ka dego kraju cz onkowskiego UE. 21 wrze nia 2004 Rz d Polski przyj Krajowy Plan Zatrudnienia na 2005 rok. W ramach 6 wytycznej Rady UE dotycz cej zatrudnienia: Równo kobiet i m czyzn, wyznacza on nast puj ce zadania: Integracja i reintegracja zawodowa kobiet. Celem tych dzia jest udzielenie wszechstronnego wsparcia kobietom na rynku pracy, prowadz cego do wzrostu stopy zatrudnienia kobiet i podniesienia ich statusu zawodowego i spo ecznego. Dzia ania w ramach tego zadania obejm szkolenia, doradztwo, pomoc finansow wspieraj przedsi biorczo. Przeprowadzone zostan badania dotycz ce sytuacji kobiet na rynku pracy, a tak e zostan podj te dzia ania s ce upowszechnieniu korzystania z us ug opieku czo-wychowawczych nad dzie mi i osobami zale nymi. Upowszechniane b elastyczne formy zatrudnienia pozwalaj ce na godzenie ycia zawodowego i rodzinnego. Istotnym zamierzeniem jest prze amywanie stereotypów kulturowych narzucaj cych sposób pojmowania ról spo ecznych, jakie powinny sprawowa kobiety i m czy ni. Efektem tych dzia jest zwi kszenie udzia u kobiet pracuj cych w ogóle z 46,4 % w roku 2002 do 49 % w roku Cz bezrobotnych kobiet uzyska trwa e zatrudnienie lub rozpocznie asn dzia alno gospodarcz, cz uzupe ni wykszta cenie, zaktualizuje b zmieni kwalifikacje. Podniesienie poziomu wiedzy i wiadomo ci prawnej kobiet w zakresie antydyskryminacyjnych przepisów prawa pracy, podniesienia zawodowych aspiracji kobiet,

20 poprawy warunków pracy, zwalczania szkodliwych stereotypów dotycz cych równych szans kobiet i m czyzn w stosunkach pracy i na rynku zatrudnienia. Promocja antydyskryminacyjnych przepisów prawa pracy. Jej g ównym celem jest opracowanie i przygotowanie kompleksowych materia ów informacyjnych dotycz cych antydyskryminacyjnych przepisów prawa pracy, które przyczyni si do podniesienia poziomu wiedzy i wiadomo ci prawnej pracowników, osób poszukuj cych pracy i bezrobotnych w dziedzinie równych szans kobiet i czyzn na rynku pracy. Efektem promocji antydyskryminacyjnych przepisów prawa pracy jest Podniesienie poziomu wiedzy i wiadomo ci prawnej kobiet w zakresie antydyskryminacyjnych przepisów prawa pracy. Twarde rezultaty projektu to uruchomienie kampanii informacyjnej, na potrzeby której zostanie wydrukowanych 80 tys. broszur oraz 2 tys. plakatów promocyjnych. Zak ada si, e z materia ami informacyjnymi zapozna si oko o 180 tys. bezrobotnych, osób poszukuj cych pracy i pracowników. Narodowa Strategia na rzecz Integracji Spo ecznej Jest to dokument przygotowywany przez ka de pa stwo cz onkowskie Unii Europejskiej okre laj cy jego realizacj wspólnych celów pa stw UE w zakresie integracji spo ecznej. Cele te okre laj Strategia Lizbo ska i Europejska Agenda Spo eczna. Polska Narodowa Strategia Integracji Spo ecznej zosta a przygotowana przez zespó powo any w kwietniu 2003r. przez Prezesa Rady Ministrów. NSIS zawiera szczegó ow diagnoz obecnej sytuacji spo ecznej w Polsce ze zwróceniem uwagi na zjawisko wykluczenia spo ecznego. Dokument ten okre la priorytetowe dzia ania do 2010 r. maj ce na celu ograniczania tego zjawiska. Strategia ma przyczyni si do budowy spo ecze stwa równych szans, uwzgl dniaj c równie zasad w czania problematyki p ci do ównego nurtu. W zwi zku z tym NSIS zak ada mi dzy innymi: rozwijanie aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniaj cej si do tworzenia wi kszej liczby lepszych miejsc pracy, rozwijanie polityki promuj cej czenie pracy zawodowej i ycia rodzinnego w cznie z opiek nad dzie mi i innymi osobami zale nymi czy promowanie spo ecznej integracji kobiet i m czyzn zagro onych trwa ym ubóstwem. Ponadto NSIS prezentuje tzw. dobre praktyki, czyli przyk ady inicjatyw w stosunku do osób wykluczonych lub zagro onych wykluczeniem. Krajowy Plan dzia na rzecz Integracji Spo ecznej wyznacza konkretne dzia ania maj ce na celu realizacj za Narodowej Strategii Integracji Spo ecznej. Pa stwa cz onkowskie Unii Europejskiej zobowi zane s do przygotowywania Krajowych Planów Dzia na rzecz integracji Spo ecznej raz na 2 lata. Pierwszy polski Krajowy Plan dzia na rzecz Integracji Spo ecznej zosta przygotowany na lata Dzia ania za one w dokumencie maj na celu wspieranie integracji spo ecznej spo ecze stwa, przeciwdzia anie wykluczeniu spo ecznemu zagro onych grup. W aktualnym Krajowym Planie na rzecz Integracji Spo ecznej kobiety zosta y zidentyfikowane jako taka grupa. Dokument zak ada mi dzy innymi wspieranie ich aktywno ci ekonomicznej, przeciwdzia anie feminizacji ubóstwa, a tak e zapewnianie równo ci p ci w dost pie do edukacji. Analizuj c sytuacj bezrobocia kobiet na polskim rynku pracy,nale y przedstawi podstawowe informacje dotycz ce tego rynku.