Zabytki sakralne na terenie Gminy Lubycza Królewska

Transkrypt

1 201 Zabytki sakralne na terenie Gminy Lubycza Królewska 1

2 Katalog zabytków gminy Lubycza Królewska Celem utworzenia katalogu jest wzbudzenie zainteresowania historią regionu poprzez znajomość najważniejszych obiektów sakralnych na jego terenie; rozwijanie zainteresowania architekturą; krzewienie postaw patriotycznych wśród młodzieży; rozbudzanie wrażliwości estetycznej; korelacja treści nauczanych na zajęciach historii, języka polskiego, informatyki. W projekcie wzięli udział uczniowie klasy II a i II b: Lider zespołu: Uchman Bartłomiej Członkowie zespołu: Cioch Adrian Cioch Edyta Humenna Paulina Kłyż Piotr Krawczyk Damian Krzymowski Szymon Łasocha Alan Makolądra Kamil Nowicki Bartłomiej Osmoła Angelika Ostaszewski Tomasz Rybak Justyna Słowiński Karol Ziobrowski Bartłomiej Dec Dalia Nauczycielem prowadzącym projekt był Mariusz Lewko a nauczycielami wspomagającymi Maria Łeszczyszyn i Agnieszka Grabska. 2

3 Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej i Aniołów Stróżów w Lubyczy Królewskiej W 1904 roku wybudowano niewielką kaplicę rzymskokatolicką pw. Aniołów Stróżów. Dzisiaj, po jej rozbudowie w 1982 roku, pełni ona funkcję parafialnego kościoła katolickiego i jest jedynym zabytkiem, zachowanym sprzed drugiej wojny światowej. Historia kościoła parafialnego w Lubyczy Królewskiej sięga lat Wzniesiono tu wówczas kaplicę pw. św. Aniołów Stróżów. W co drugą niedzielę odprawiali w niej mszę świętą księża z Rawy Ruskiej. Kościół został wybudowany w stylu neogotyckim, na planie krzyża. W oknach piękne witraże. W środku przepiękny ołtarz z obrazem Matki Bożej z dzieciątkiem Jezus na rękach. Gdy nie odbywają się w nim nabożeństwa obraz zasłania wizerunek Anioła Stróża. Kościół jest oddalony od budynku szkolnego o kilkaset metrów. 3

4 Cerkiew św. Paraskiewy w Kniaziach Cerkiew unicka w Kniaziach pod wezwaniem świętej Paraskiewy została zbudowana w 1806 roku. Przed drugą wojną światową cerkiew służyła 5500 parafianom. Poza Kniaziami do parafii należała również Lubycza Królewska. W 1944 roku w wyniku działań wojennych zniszczona została kopuła cerkwi. Święta Paraskewia jest patronką handlu, szczęścia rodzinnego i dóbr doczesnych oraz opiekunką młodych dziewcząt i narzeczonych. Grecki termin paraskewe oznacza przygotowania do zbliżającego się święta. Okazała murowana cerkiew św. Paraskewii (1785), położona na wzniesieniu, została w czasie wojny zniszczona przez pocisk artyleryjski. Mimo że od tego czasu była opuszczona i narażona na dewastację, na ścianach przetrwały fragmenty polichromii. W pobliżu znajduje się murowana dzwonnica i rozległy cmentarz, na którym zachowało się wiele pięknych nagrobków z warsztatów bruśnieńskich, niektóre z napisami w języku polskim. 4

5 Cerkiew pw. Św. Mikołaja w Siedliskach Ufundowana przez ks. Pawła Sapiehę w 1901 r. na miejscu istniejącej od 1831 r. cerkwi drewnianej. W wyposażeniu znajduje się ikonostas z przełomu XVII i XVIII wieku pochodzący z dawnej cerkwi drewnianej oraz ikony przedstawiające sceny z życia Chrystusa i Matki Bożej. Pierwotnie była to cerkiew prawosławna. Dopiero po unii brzeskiej, od 1596 stała się cerkwią greckokatolicką. Ostatnia, istniejąca do dziś świątynia tego obrządku - murowana cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ufundowana została przez księcia Pawła Sapiehę w 1901 roku. Od 1947 roku świątynia stoi opuszczona, niedawno jednak rozpoczęto jej remont. W wyposażeniu cerkwi zachowała się część ikonostasu z XVII-XVIII wieku, pochodząca z dawniejszej, drewnianej cerkwi pw. św. Mikołaja z 1831 roku. Nawę i babiniec starej cerkwi rozebrano w 1901 roku, a prezbiterium użytkowano później jako kaplicę pogrzebową. 5

6 Kaplica pw. św. Jana Nepomucena w Potokach Zrujnowana obecnie kapliczka we wsi Potoki, wzniesiona z kamienia wapiennego i cegły, posiadająca otwór drzwiowy i dwa wąskie otwory okienne. Prawdopodobnie pod wezwaniem św. Jana Nepomucena. Obecnie zachowały się jedynie ściany, bez przykrycia dachowego i nieposiadająca głowy figura Jana Nepomucena. Pochodzi z lat XVIII wieku, prawdopodobnie fundacji rodziny Łosiów, którzy byli właścicielami osady. Obiekt wykazuje podobieństwo do kaplicy w Udryczach. Kaplica znajduje się 3 kilometry od Zespołu Szkół w Lubyczy Królewskiej. Jako ciekawostkę można potoczyć informację o otrzymaniu przez miejscowość praw miejskich wzmiankowanych w 1763 roku. Było to najmniejsze miasto w województwie bełskim. Zdjęcie: r. 6

7 Cerkiew pw. św. Mikołaja w Hrebennem Cerkiew św. Mikołaja drewniana parafialna cerkiew greckokatolicka, znajdująca się w Hrebennem. Świątynia zbudowana została w latach i przebudowana w Do parafii należały cerkwie filialne w Małych Mostach i Siedliskach. Cerkiew ma konstrukcję zrębową, jest trójdzielna, wszystkie trzy części są trójkondygnacyjne, zbudowane na planach kwadratów, nakryte ośmiobocznymi kopułami z latarniami. Poszczególne kondygnacje oddzielają szerokie okapy. Dawne pokrycie gontowe zmienione zostało na blaszane. Wewnątrz zachowały się fragmenty ikonostasu z XVII-XVIII w. z ikonami, malowanymi na deskach. Obok cerkwi stoi drewniana, dwukondygnacyjna dzwonnica z XVII w. Po wojnie cerkiew została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W latach były jednak odprawiane nieregularnie msze w rycie greckim, po 1984 regularnie. Obecnie znajduje się tutaj siedziba parafii greckokatolickiej dekanatu przemyskiego. Zabytek klasy zerowej. 7

8 Kaplica w Wierzbicy Miejscowość Wierzbica nad rzeką Sołokija liczyła przed II wojną światową ponad 1500 mieszkańców - wyłącznie Ukraińców. W Wierzbicy znajduje się kaplica grobowa Lityńskich wzniesiona w 1860 roku ku czci Jana i Rozalii Litynskich. Po 1947 roku była użytkowana jako magazyn miejscowego PGR, po remoncie w 1982 roku wróciła do swej roli kultowej. Jest to budowla czworoboczna, nakryta kopułą na okrągłym bębnie, którą wieńczy latarnia. Z przodu i z tyłu znajdują się dwa płytkie ryzality mieszczące przedsionek i wnękę ołtarzową. Pod kaplicą mieści się krypta grobowa. 8

9 Kościół. pw. Narodzenia NMP (dawna cerkiew) w Machnowie Starym Machnów Stary, miejscowości położona na pograniczu Kotliny Pobuża oraz Roztocza. Odkąd po sąsiedzku (w miejscu dawnego folwarku) wzniesiono szpetne zabudowania PGR-u, nazywając je Machnowem Nowym, do historycznej nazwy miejscowości (brzmiącej po prostu Machnów) dodano określenie Stary Machnów. Wieś istnieje co najmniej od XIV wieku. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1472 roku. Obecną murowaną (p. w. Narodzenia NMP) wzniesiono w roku Do 1947 roku była tu parafia unicka. Wówczas wysiedlono ludność ukraińską, a proboszcza machnowskiego (podobnie jak i księży z okolicznych miejscowości) wywieziono do obozu w Jaworznie. Później utworzono parafię rzymskokatolicką, przeniesioną w 1982 roku do Nowego Machnowa. Dziś dawna cerkiew pełni rolę kościoła filialnego. Niegdyś obok świątyni znajdowała się drewniana, XVIII-wieczna dzwonnica niestety spłonęła w 1984r. roku.. 9

10 Kościół pw. św. Paraskiewi (dawna cerkiew) w Korniach: Dawniej cerkiew unicka św. Paraskewy. Drewniana dzwonnica (XVIII w.).cmentarz unicki z bruśnieńskimi nagrobkami. Użytkowana obecnie jako kościół katolicki cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskewii została wzniesiona w 1910 r. Jest budowlą zbudowaną na planie krzyża, trójdzielną, z dużą kopułą nad skrzyżowaniem naw. We wnętrzu świątyni uwagę zwracają: dwa ołtarzyki z XVIII-wiecznymi ikonami Chrystusa i św. Paraskewii, fragmenty późnobarokowego ołtarza, dwa krzyże procesyjne, trzy ruskie księgi liturgiczne z XVII-XIX w. Są to elementy wyposażenia pochodzące ze starej, drewnianej cerkwi z 1776 r. Zdjęcie: page=

11 Kościół pw. NNMP w Siedliskach Kościół parafialny w Siedliskach pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Mari panny ufundowany został przez księcia Pawła Sapiehę w 1903 r. Pierwotnie była to kaplica grobowa Sapiehów. Położona jest w dawnym parku dworskim. Kościół umiejscowiony został na wzniesieniu w otoczeniu drzew. Od pł.-zach. sąsiaduje z dzwonnicą kościelną, a od pł.-wsch. z plebanią. Kościół jest jednonawowy, w osi północ-południe. Zbudowany został na planie centralnym o przedłużonej części w stronę południową zakrystię. Do świątyni prowadzą trzy wejścia boczne i jedno główne od strony północnej. Położenie świątyni w osi północpołudnie i zakrystia stanowiąca przedłużenie prezbiterium stanowią cechy wyróżniające kościół w Siedliskach wśród okolicznych zabytków architektury sakralnej. Większość, bowiem zarówno kościołów jak i cerkwi, ma prezbiterium zwrócone na wschód, czyli miejsce, gdzie przyszedł na świat Chrystus. Natomiast zakrystia dobudowywana jest najczęściej z boku prezbiterium i nie stanowi jego przedłużenia. 11

12 Kościół pw. Podwyższenia Krzyża (dawna cerkiew) w Żurawcach Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiona została w r. 1912, na miejscu poprzedniej z 1808 r., Przejęta 4 grudnia 1947 r. przez Kościół rzymskokatolicki i służyła jako kościół filialny. Wewnątrz znajduje się: drewniany. ołtarz późnobarokowy 1. poł. w. XVIII, ze współczesnym obrazem św. Trójcy w szczycie i ikonami w retabulum: Ukrzyżowania - zapewne z w. XVIII oraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z datą 1681, z tego czasu lub nieco późniejszy, malowany na desce; w ołtarzu po bokach dwie rzeźby: św. Anna z Marią czytającą Biblię i św. Józef z Dzieciątkiem, późnobarokowe z ok. poł. w. XVIII (zapewne z kościoła par. w Uhnowie, obecnie Ukraina). Cerkiew jest obecnie kościołem parafialnym w Żurawcach. 12

13 Kaplica Nad źródłem pw. św. Mikołaja w Siedliskach Usytuowana na zach. od wsi, nad strumieniem. Wzniesiona w 1924 roku.. Drewniana, konstrukcji słupowo-ramowej, oszalowana deskami; posadowiona na murowanych słupach, nad wodą, z pomostem od frontu. Czworoboczna. Wewnątrz sufit. Daszek namiotowy, zwieńczony wieżyczką na sygnaturkę, o kopulastym hełmie, z kulą i żelaznym kutym krzyżem; kryte blachą. Ikona dwustronna św. Mikołaja bpa w. XVIII (?), mal. na desce, w ozdobnej ramie ze zwieńczeniem w którym przedstawienie Boga Ojca i Matki Bożej Wniebowziętej prawdopodobnie procesyjna Krzyżyk ołtarzowy w. XIX. Lichtarz drewniany o charakterze późnobarokowym, zapewne w. XVIII. 13

14 BIBLOGRAFIA: Niedźwiedź J. Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003, Górak J. Dawne cerkwie drewniane w województwie zamojskim, Zamość 1984, Pizun Z. Lewko M. Z dziejów parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Siedliskach, Siedliska 2003, Gmina Lubycza Królewska. Pogranicze geograficzno-kulturowe, tekst: Mariusz Koper, wydawca: Urząd Gminy w Lubyczy Królewskiej, Lubycza Królewska-Jakubów

15 Zespół Szkół w Lubyczy Królewskiej Maj