dr Zdzisław Kościański: Wydawnictwa Towarzystwa o Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919

Transkrypt

1 dr Zdzisław Kościański: Wydawnictwa Towarzystwa o Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 Od 1995 roku rocznik społeczno-informacyjny Wielkopolski Powstaniec wydawany jest przez Zarząd Główny Towarzystwa Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 pod redakcją Stefana Barłoga / przewodniczący/, Zygmunta Dudy, Gerarda Górnickiego, Stefana Kromę, Janusza Sałatę, Grzegorza Wojciechowskiego, Stefana Wojtkiewicza, Tadeusza Musiała, Jana Janiszewskiego [od 2004 r.]. Do 2004 roku zostało wydanych zostało dziesięć zeszytów, w których umieszczono ponad dwieście artykułów o bogatej i różnorodnej treści. Na podstawie rodzaju i treści zamieszczonych artykułów trzeba stwierdzić, że Wielkopolski Powstaniec spełnia postawione sobie zadanie. Staje się pomocny w przypominaniu i przybliżaniu dziejów Powstania, zwłaszcza w przypadku mniej znanych faktów, sylwetek powstańców, a także wszystkiego, co w literaturze, sztuce i działaniach społecznych zostało poświęcone powstaniu wielkopolskiemu. Na jego łamach zostały upowszechnione inicjatywy, przedsięwzięcia podejmowane przez władze samorządowe i państwowe. Propagowane jest także praca wychowawcza szkół i jednostek harcerskich noszących imię Powstańców Wielkopolskich. Na łamach rocznika się przedstawiano ostatnich żyjących uczestników zrywu niepodległościowego: Stanisława Zenktelera, Michała Lorkiewicza, Tadeusza Wesołowskiego, Irenę Buszkiewicz, Stanisława Niegolewskiego Sylwestra Grochowinę, Józefa Grubczyńskiego, Władysława Marosza, Jana Rzepę. Wypowiadały się rodziny powstańcze. Przedstawiano sylwetki badaczy Powstania, którzy odeszli: Ludwika Gomolca, Zygmunta Wygockiego, Antoniego Czubińskiego. Rocznik jest także płaszczyzną współpracy i wymiany myśli dla wszystkich, którym bliskie są tradycje powstańcze i idea Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Artykuły posiadają uznanie ze strony regionalistów i pracowników placówek oświatowych i są wykorzystywane w pracy dydaktycznowychowawczej. Spośród artykułów wyróżniają się dużą wartością artykuły biograficzne, m.in. przedstawiające sylwetki: Stanisława Taczaka, Józefa Dowbor- Muśnickiego, Wandy Niegolewskiej, Izabeli Drwęskiej, Marii z Mielżyńskich Kurnatowskiej, Marii Kulińskiej, Józefa Skrzydlewskiego, Kazimierza Gregera, Ignacego Nowaka, Tadeusza i Mieczysława Obrębowiczów, Kazimierza Zenktelera, Teodora i Szczepana Bremborów. Zagadnienia związane z literaturą piękną, prasą, filmem, fotografią powstańczą były przedstawiane w licznych artykułach, m.in. przez niestrudzonych propagatorów tradycji powstańczej: Mariana Olszewskiego oraz Gerarda Górnickiego. Natomiast wielkopolskie tradycje powstańcze w związkach kombatanckich znalazły odbicie w publikacjach Grzegorza Wojciechowskiego. Reasumując bilans Wielkopolskiego Powstańca, należy wziąć pod uwagę trudności społecznikowskiej pracy, w jakich redakcja rozpoczęła

2 wydawanie rocznika 1. Komitet redakcyjny w miarę wydawania kolejnych numerów rocznika stara się podnosić wartość merytoryczną opublikowanych prac i materiałów. Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 ma bogatą literaturę. Powiększyła się ona jeszcze o wiele bardzo wartościowych pozycji pomimo osłabienia zainteresowania historyków i regionalistów tym czynem zbrojnym po 1999 r.. Znaczne ożywienie przyniósł rok 2002 kiedy to ukazały się cenne pozycje członków Towarzystwa i jego sympatyków. Warto zwrócić uwagę m.in. na prace : Jana Majewskiego, Zaopatrzenie medyczno-sanitarne w powstaniu wielkopolskim i udział w nim farmaceutów. Poznań Opracowanie to jest pierwszym ujęciem naukowym udziału farmaceutów w tym czynie zbrojnym Wielkopolan. Ponadto zawiera liczne biogramy. Walki na Pomorzu i Kujawach w latach w tradycjach współczesnych jednostek Wojska Polskiego. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Departament Społeczno- wychowawczy Ministerstwa Obrony Narodowej w Warszawie, Dowództwo Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy, Instytut Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy [28-29 kwietnia 1998r.]. Bydgoszcz Bogusława Polaka, Generał Stanisław Taczak Koszalin Było to wydanie II poszerzone biografii gen. Taczaka uzupełnione o szereg ciekawych materiałów archiwalnych. Ziemia Kościańska w Powstaniu Wielkopolskim Pod redakcją Bogusława Polaka. Kościan Praca zbiorowa przedstawiająca mieszkańców Ziemi Kościańskiej w powstaniu, martwe znaki pamięci oraz spisy powstańców. Autorami są: Jan Basiński, Piotr Bauer, Marian Koszewski, Bogusław Polak, Marian Przybylski, Bronisław Szmatuła i Jerzy Zielonka. Powstania w Wielkopolsce XVII- XX w.. Materiały z XI Ogólnopolskiego Seminarium Historyków Powstania Wielkopolskiego. Pod redakcją Bogusława Polaka. Koszalin Publikacja ta zawiera artykuły, których autorami są: Antoni Czubiński, Zygmunt Boras, Hieronim Kroczyński, Marek Rezler, Bernard Piotrowski, Tomasz Katafiasz, Zygmunt Kaczmarek, Janusz Karwat, Ilona Basińska, Zdzisław Kościański, Piotr Bauer, Zbigniew Dworecki oraz Bogusław Polak. Tom materiałów seminariów kościańsko - koszalińskich zadedykowany 1 Przy założeniu otwarcia swych łamów przez Redakcję Wielkopolskiego Powstańca nie tylko dla historyków, znawców tematyki powstańczej ale także szerokiego gremium osób zainteresowanych, obok pozytywnych recenzji spotkano się z krytyczną uwagą, iż nauki nie zastąpią pełne zapału, ale wielce amatorskie i przestarzałe publikacje. Niemniej krytyczna ta wypowiedź stanowi dla Redakcji pewnego rodzaju wyzwanie podnoszenia jakości publikowanych tekstów i materiałów [ zob. Powstańcy wielkopolscy z Ziemi Ostrzeszowskiej. Słownik Biograficzny. T. I. Pod red. M.Rezlera, Poznań 2001, s. 7

3 został prof.dr hab. Benonowi Miśkiewiczowi, który wręczono uroczyście Profesorowi na sesji w lutym 2003 r.. Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu 3-5 grudnia 1918 r.. Przygotowanie do druku przez Bogusława Polaka. Koszalin Zbigniewa Pilarczyka, Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 na ziemi rawickiej. Rawicz Autor przedstawił działania powstańcze na ziemi rawickiej na tle istniejącej sytuacji politycznej. Jarosława Kaminiarza, Janusza Kubiaka, Marka Rezlera, Powstanie Wielkopolskie na ziemi grodziskiej. Grodzisk Wielkopolski W publikacji przedstawiono kompendium wiedzy o uczestnictwie mieszkańców Grodziska i okolicy w walce powstańczej oraz znaczenie pamięci o Powstaniu. Zdzisława Kościańskiego, Ziemia Lwówecka w Powstaniu Wielkopolskim. Lwówek Wielkopolski Obok materiałów dotyczących udziału mieszkańców w zwycięskim czynie Wielkopolan 1918/1919 praca posiada kilka powstańczych biogramów. Zdzisława Kościańskiego, Lwówecko posadowski rodowód 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich im. gen. dyw. Gustawa Orlicz Dreszera. Lwówek Publikacja oprócz omówienia wkładu Lwówka w budowę polskiej granicy zachodniej posiada przedstawienie rodowodu 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich, biogramy kawalerzystów oraz historię sztandaru pułku. Jarosława Łuczaka, Chorągwie weteranów Powstania Wielkopolskiego w zbiorach Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego. Muzeum Narodowe w Poznaniu/ Poznań Autor przedstawił największą kolekcję chorągwi używanych przez byłych powstańców wielkopolskich, skupionych w swych organizacjach na terenie Wielkopolski, Pomorza i Śląska. Jednocześnie zgromadził materiały dotyczące losów zbiorów. Gerarda Górnickiego, Bitwa szalała do wieczora. Poznań Powieść o froncie północnym Powstania Wielkopolskiego z dużą dozą realiów powstańczych. Kazimierza Piekarczyka, Węzeł w chustce. Poznań 2000 [ wyd.ii]. Powieść jest opowieścią o skautach poznańskich. Nowego Tomyśla drogi do niepodległości. Pod red. Bogumiła Wojcieszaka. Nowy Tomyśl Praca zwierająca materiały sesji popularno-naukowych, które były organizowane w Nowym Tomyślu.Teksty autorstwa: Marcelego Kosmana, Jerzego Kozłowskiego, Janusza Karwata, Grzegorza Łukomskiego, Zdzisława Kościańskiego, Bogumiła Wojcieszaka, Grzegorza Łukomskiego i Bogumiła Wojcieszaka, Powstańcze tradycje Opalenicy. Opalenica Praca ta powstała na kanwie udziału

4 mieszkańców Opalenicy i jej najbliższych okolic w zbrojnych zrywach niepodległościowych lat /19. Józefa Grajka, Kronika działalności Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Dowbora Muśnickiego w Lusowie k. Poznania. Lusowo Praca została zadedykowana w hołdzie Naczelnemu Dowódcy Powstania Wielkopolskiego Generałowi Jóżefowi Dowborowi Muśnickiemu i jego Córkom. Stanisława Jędrasia, Miejska Górka w Powstaniu Wielkopolskim. Leszno 2000.Praca przedstawia rozwój wydarzeń w miasteczku, które odegrało główną rolę w czasie powstania w powiecie rawickim. Natomiast w następnym roku, ten zasłużony regionalista ziemi rawickiej, przedstawił całokształt działań w powiecie zobacz książkę: S. Jędrasia, Ziemia rawicka w powstaniu wielkopolskim Rawicz Pod redakcją Marka Rezlera, Powstańcy wielkopolscy z ziemi ostrzeszowskiej. Słownik biograficzny T.I. Poznań Pozycja ta została zadedykowana cieniom Pułkownika Stanisława Thiela i jego podkomendnych, którzy w latach ziemi ostrzeszowskiej przynieśli niepodległość. W 2002 roku ukazał się Słownik Biograficzny Powstańców Wielkopolskich pod redakcją naukową Antoniego Czubińskiego i Bogusława Polaka. Jest to wynik wieloletniej pracy pięćdziesięciu autorów znawców biografistyki powstańczej 3. Janusza Karwata Od idei do czynu - myśl i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach uznana została wraz z wyżej prezentowanym Słownikiem Biograficznym Powstańców Wielkopolskich za najlepsze książki roku 2002 o Poznaniu i Wielkopolsce. Obie nagrodzone pozycje zostały wydane przez Wydawnictwo Poznańskie. Antoniego Czubińskiego, Powstanie Wielkopolskie Genezacharakter-znaczenie. Poznań Wydawnictwo Kurpisz S.A. w cyklu Powstania polskie wydało trzy luksusowo wydane reprinty książek dotyczące insurekcji kościuszkowskiej, powstania listopadowego i styczniowego oraz współczesną monografię powstania wielkopolskiego pióra profesora A. Czubińskiego. Powstańcza pozycja profesora Czubińskiego - jednego z najwytrawniejszych badaczy historii Polski przedstawia zagadnienia rzeczowo i z pełnym szacunkiem dla uczestników wielkopolskiego czynu zbrojnego. 2 Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich Pod redakcją naukową A. Czubińskiego i B.Polaka, Poznań 2002 [Wydawnictwo Poznańskie ], ss.427. Zob. recenzje m.in. Z. Kościański, Z nowości wydawniczych [w:]wielkopolski Powstaniec, Poznań 2002, s ; 3 Zob. m.in. rec. Janusza Karwata, Najdłuższa batalia o powstanie po powstaniu.[w:] Kronika Wielkopolski, 2003, nr 4/108/,s J.Karwat, Od idei do czynu. Myśł i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach Poznań 2002 [ wydawnictwo Poznańskie], ss. 620.

5 W ostatnim okresie nastąpiło znaczne ożywienie zainteresowania badaczy Powstaniem. Na szczególną uwagę zasługuje wartościowa pozycja książkowa wydana przez Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919: Powstanie Wielkopolskie Katalog źródeł i materiałów. Pod redakcją Stanisława Sierpowskiego. Poznań 2003, będąca swoistym przewodnikiem po pozostałościach materialnych po powstaniu w postaci ogólnopolskiego katalogu źródeł i materiałów. Z inicjatywy Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 przystąpiono do zgromadzenia dokumentacji do opracowania, które jest kontynuacją, ale zarazem istotnym rozszerzeniem pracy zredagowanej w 1978 r. przez Tadeusza Jeziorowskiego. Oceniając w całości Katalog należy stwierdzić,że jest to wydawnictwo, które wyraźnie wyróżnia się na tle innych tego rodzaju publikacji. Andrzej Suchcitz z Instytutu Polskiego i Muzeum Gen. Sikorskiego w Londynie uznał ten katalog za podstawowe dzieło, które znaleźć się powinno na pierwszym miejscu na półce każdego historyka Powstania Wielkopolskiego oraz osób zainteresowanych dziejami regionu. Kolejna publikacja oddana do rąk czytelników dzięki inicjatywie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 to: Zdzisław Kościański, Zenon Wartel, Zachowane mogiły powstańców wielkopolskich poległych i zmarłych w czasie walk powstańczych 1918/1919. Poznań Praca ta stanowi istotny postęp w porównaniu z rok wcześniej wydaną książką: Mogiły powstańców wielkopolskich poległych i zmarłych w czasie walk powstańczych 1918/1919, gdzie ustalono miejsca pochówku 468 grobów powstańców. Podjęte prace badawcze w 2003 roku na 261 cmentarzach zlokalizował i potwierdziły istnienie 1117 mogił powstańczych, w tym 1028 grobów imiennych. Zajęto się także lokalizacją mogił nie umiejscowionych w terenie przed wojną, blisko 30 powstańców określanych jako NN uzyskało lokalizację imienną. Stwierdzono znikanie mogił powstańczych, również w ostatnim okresie! Uzyskane informacje pochodziły od władz samorządowych, parafii, szkół, organizacji kombatanckich, ośrodków kultury i innych podmiotów, w tym kół Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Mogiły powstańców wielkopolskich poległych i zmarłych w czasie walk powstańczych 1918/1919. Pod redakcją naukową Zdzisława Kościańskiego i Zenona Wartla. Poznań 2002, [Zarząd Główny Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919], ss Książka ta jak napisał w przemowie prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Stefan Barłóg miała: na celu: wykazanie aktualnego stanu mogił powstańczych z roku oraz zainspirowanie opieki nad tymi mogiłami, godnej uczestników zwycięskiego 5 Mogiły powstańców wielkopolskich poległych i zmarłych w czasie walk powstańczych 1918/ zob. recenzje, m.in. Aleksandra Kuź, Pamięć o wielkopolskich kamieniach na szaniec z lat 1918/1919 [w:] Grot. Zeszyty Historyczne.2003 [ Leszno], nr 16, ;

6 czynu niepodległościowego. Oraz wpłynąć nie tylko na kontynuację tradycji związanej z Powstaniem Wielkopolskim ale także pozwolić na przygotowanie pełniejszego opracowania powstańczych mogił, co udało się spełnić o czym napisaliśmy powyżej. Próbę opracowania i zinwentaryzowania wszystkich istniejących grobów poległych i zmarłych z ran uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 podjęto już w okresie II Rzeczypospolitej. Znaczącą rolę w badaniach nad czynem zbrojnym przeciwko pruskiemu zaborcy wyznaczał Referat Historyczny przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Lista strat Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 opracowana przez kierownika referatu Tadeusza Jabłońskiego zawierała 1741 nazwisk z czego przy blisko 1200 osobach podano wówczas miejsce pochówku. Czas II wojny światowej, zmiany ekshumacyjne czy też likwidacje cmentarzy i miejsc pochówku spowodowały, że nasza wiedza jest w tym zakresie jeszcze mniejsza niż w 1936 roku. Wiedzę dotyczącą mogił poległych powstańców wydatnie poszerzają odpowiedzi, które nadeszły po wezwaniu Gazety Wyborczej, Marszałka Wielkopolski Stefana Mikołajczaka i Jego Eminencji Biskupa Zdzisława Fortuniaka ze stycznia 2002 roku, skierowanym do parafii oraz miast i gmin naszego regionu. W nadesłanych listach przedstawione zostały informacje o wielu istniejących dzisiaj grobach powstańców. Ich treść analizował zespół pracowników Archiwum Państwowego w Poznaniu pod kierunkiem Henryka Krystka. Potwierdzono istnienie wielu mogił powstańczych, które ujęte zostały w opracowanej przed wojną dokumentacji grobownictwa wojskowego. Znacznie poszerzono listę poległych Powstańców Wielkopolskich znaną z publikacji z 1936 roku. Nadeszło wówczas ponad sto odpowiedzi, w tym 27 z parafii diecezji poznańskiej, 79 od burmistrzów i wójtów województwa wielkopolskiego oraz z kół Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Wielkopolskie oddziały broni pancernej Pod red. Franciszka Idkowiaka i Janusza Karwata. Poznań Praca ta została wydana przez Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego oraz Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego a dofinansowane wydania publikacji zostało przez Komitet Badań Naukowych i Ministerstwo Obrony Narodowej. W wydawnictwie przedstawiono, m.in. powstańczy rodowód formacji samochodowych oraz pociągów pancernych. Warto dodać, że temat ten był tematem wiodącym spotkania, które zostało zrealizowane podczas spotkania inspirowanego przez Komisję Historyczną Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Odwachu. Nie sposób wspomnieć o pracach wydawniczych kół Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, min. o Słowniku biograficznym powstańców wielkopolskich ze Żnina i okolic. Pod red. Joanny Mazurek, Jacka Pietraszko, Mirosława Pilarskiego, Danuty Twerd, Tomasza Urbaniaka. Żnin Wydawcą słownika jest Towarzystwo

7 Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Żninie oraz Szkoła podstawowa nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Żninie. Pracę dofinansowano ze środków programu "Działaj Lokalnie III " Polsko - Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanej przez Akademię Filantropii w Polsce. - zbiór 110 not biograficznych uczestników walk powstańczych w latach Jest ta książka efektem odzewu na apel, z którym zwrócili się do społeczeństwa członkowie żnińskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego oraz grupa nauczycieli Zespołu Publicznych szkół nr 1 w Żninie im. Powstańców Wielkopolskich. Informacje o bohaterskich uczestnikach uzyskane przez redakcję pochodziły z terenu niemal całej Polski. Ks. Mieczysław Buławski, Miasteczko nad frontem. Wspomnienia z roku Poznań Reprint książki w nakładzie 350 egzemplarzy wydany Został również przez jednostkę Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Koło w Rynarzewie przy pomocy Urzędu Miejskiego w Szubinie. Ciekawą formą podsumowania prezentacji młodzieżowych w czasie sesji popularno-naukowych poświęconych powstaniu jest wydawnictwo Gimnazjum nr 1 w Dopiewie przy współudziale Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Dopiewie p.t. : Powstanie Wielkopolskie Materiały z sesji naukowych. Pod redakcją Jadwigi Skop. Dopiewo Pisząc o publikacjach o tematyce powstańczej nie sposób wspomnieć o ostatnich publikacjach, których dokonali wyróżnieni przez naszą organizację naukowcy i regionaliści, członkowie i sympatycy Towarzystwa, m.in.: Wielkopolanie w walce o granicę wschodnią Rzeczypospolitej Po redakcją Bogusława Polaka i Eugeniusza Śliwińskiego. Kościan Zbiór kilkunastu artykułów naukowców XIV Ogólnopolskiego Seminarium Historyków Powstania Wielkopolskiego otwierają przyczynki prof. dr hab. Benona Miśkiewicza, który dokonał podsumowania dorobku badawczego Seminariów Kościańskich oraz przypomniał postać zmarłego w 2003 r. prof. dr. hab. Antoniego Czubińskiego. W tomie zawarto szkice naukowe: Zbigniewa Pilarczyka, Udział Wielkopolan w obronie Lwowa w 1919 r. w relacjach prasy poznańskiej na przykładzie Kuriera Poznańskiego ; Marka Rezlera, Kilka słów na temat udziału poznańskich formacji ochotniczych w walkach na wschodzie w 1919 roku; Bogusława Polaka,Działania Wojsk Wielkopolskich na Froncie Litewsko Białoruskim [ kwiecień grudzień 1919 ]; Bartosza Kruszyńskiego, 14. Wielkopolska Dywizja Piechoty w wojnie polsko-bolszewickiej ; Eugeniusza Śliwińskiego, 17. Pułk Ułanów Wielkopolskich w walkach na froncie bolszewickim w 1920 roku; Jarosława J.Piątka, Charakterystyka zdolności 6 Materiały sesji z dnia 11 stycznia 2002 r. i 15 stycznia 2003 r. zostały wydane w bibliofilskim nakładzie 75 numerowanych egzemplarzy.

8 bojowych i charakteru prowadzonych walk przez oddziały wielkopolskie w okresie walk o granicę wschodnią Rzeczypospolitej ; Krzysztofa Pietkiewicza, Armia Czerwona jako przeciwnik formacji wielkopolskich w wojnie ; Jana Basińskiego, Rola służby sanitarno-medycznej w zabezpieczeniu działań formacji wielkopolskich na froncie wschodnim ; Michała Polaka, Rola kwatermistrzostwa w przebiegu działań bojowych Wojska Wielkopolskiego na froncie wschodnim 1919; Zbigniewa Dworeckiego, Stanowisko polskich elit politycznych w Poznańskiem w okresie Powstania Wielkopolskiego wobec Kresów Wschodnich; Piotra Bauera, Stosunek generała Józefa Dowbor Muśnickieo do wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku; Waldemara Handke, Straty formacji wielkopolskich na wschodzie, kwatery wojenne i pomniki; Katarzyny Polak, Służba finansoworachunkowa Wojska Wielkopolskiego 1919; Zdzisława Kościańskiego, Świadomość tradycji Powstania Wielkopolskiego i Wojsk Wielkopolskich wśród młodzieży. Miejsca Pamięci Powstania Wielkopolskiego. wydanie II zmienione. Opracował Paweł Anders, Poznań Jest to wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury. Omawiana pozycja stanowi plon wieloletnich dociekań Pawła Andersa, ale jak autor zauważa stan mogił, pomników ulega zmianom, m.in. przenosiny, rekonstrukcje czy też likwidacje obiektów. Książka jest zwięzłym, naprawdę rzeczowym i pouczającym zarysem miejsc pamięci Powstania Wielkopolskiego. Przeciętnemu czytelnikowi wydawnictwo to daje ogólny pogląd na miejsca pamięci oraz może służyć jako swoisty przewodnik po polach bitew i nekropolii Powstania. Wydawnictwo Bellona wydało w kwietniu 2003 roku wspomnienia Józefa Dowbor- Muśnickiego. Książkę wydano w ładnej, twardej okładce 7. Wspomnienia generała, uczestnika walk o niepodległość Polski, dowódcy powstania wielkopolskiego, współtwórcy Armii Wielkopolskiej są przypomnieniem drugiego głównodowodzącego powstaniem. Zasłużeni dla Ziemi Chodzieskiej w Powstaniu Wielkopolskim Pod redakcją Romana Grewlinga Chodzież Autorzy: Hanna Danielewicz, Roman Greling, Longin Gruntkowski, Waldemar Janiszewski, Czesław Kłos, Maria Kuchta, Jan Szelmeczka, Roch Szybowicz, Henryk Zydorczak. Wydawca Urząd Miejski w Chodzieży. Antoni Fornalski, Mieszkańcy Ziemi Przemęckiej w walce o polskość. Przemęt 2004 [ dodruk, wyd II uzupełnione o opis przebiegu uroczystości nadania imienia Powstańców Wielkopolskich wraz z wręczeniem sztandaru Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Przemęcie w dniu 6 stycznia 2004 roku ]. 7 J.Dowbór- Musnicki, Wspomnienia, Warszawa 2003, ss. 510.

9 Jerzy Ranke, Roman Szwechłowicz, Bogumił Wojcieszak, Ojczyzna z ich woli i krwi Opalenica Wydana publikacja przedstawia wkład Opaleniczan w odbudowę niepodległości Polski jak też kultywowanie tradycji powstańczej, m.in. poprzez odbudowę Pomnika Powstańczego, który zniszczony został w 1939 r. przez hitlerowskich okupantów. Kcynia w Powstaniu Wielkopolskim Relacje powstańców. Wybór i opracowanie: Józef Marosz. Kcynia 2004 Wydanie powyższej publikacji towarzyszyło zaplanowanej na 16 lutego 2004 r. uroczystości odsłonięcia pomnika na kcyńskim Rynku w 85. Rocznicę wyzwolenia Kcyni i Pałuk spod letniego jarzma pruskiej niewoli. W publikacji zawarto m.in. zbiór wspomnień oraz fotografii z okresu wyzwolenia Kcyni i walk na froncie północnym na początku 1919 roku. Maria Stefan, Historia szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Siedlcu w latach Siedlec Wydawca: Gminny Dom Kultury w Siedlcu. Publikacja zawiera pracę magisterską napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Hieronima Szczegóły. "Grot. Zeszyty Historyczne poświęcone historii wojska i walk o niepodległość" a wydawanych przez Instytut im. gen. Stefana "Grota" Roweckiego w Lesznie, m.in. artykuły: Waldemara Handke i Radosława Handke, Obchody rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Sesja zorganizowana przez Koło Młodzieży Wszechpolskiej, nr 16/2003; Zdzisława Kościańskiego, Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 a edukacja regionalna dzieci i młodzieży [ problematyka wychowawcza ], nr 8/2001;tegoż, Odczyty o Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919 w poznańskim Odwachu [ ], nr 18/19/2004; Marioli Głuszczak, Księża katoliccy w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919, nr12/2002. W "Zeszytach Żagańskich" nr 2 z 2003 roku ukazał się artykuł Jacka Jakubiaka: Żagański obóz jeniecki w okresie powstania wielkopolskiego, który omawia kwestie prawa wojennego oraz warunków do jakich trafiali jeńcy - powstańcy, którzy dostali się do niewoli przede wszystkim na froncie zachodnim. Natomiast w kolejnym numerze z tegoż roku ukazał się również artykuł J.Jakubiaka: Żagański obóz dla internowanych w 1919 roku Wielkopolan. Komitet organizacyjny obchodów 35 lecia Szkoły Podstawowej nr 2 im. Powstańców Wielkopolskich w Pakości ( lata ) przygotował część II monografii szkoły, która jest kontynuacją monografii przygotowanej przez Danutę Świątek z okazji 25 lecia szkoły. Danuta Nowak - Rumfeld, Uczestnicy Powstania Wielkopolskiego - Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich b.r.w.. Opracowanie komputerowe w formie dokumentacji fotograficznej polskich obozów wojennych na wschodzie, przygotowane własnym sumptem i zadedykowane kpt. piech. Ignacemu Nowakowi zamordowanemu w więzieniu we Lwowie, ppłk. piech. Józefowi

10 Owczarskiemu - zamordowanemu w Katyniu, mjr. piech. w st. spocz. Franciszkowi Tabaczyńskiemu - zamordowanemu w Charkowie. Powyższa dokumentacja jest kontynuacją opracowania: Danuty Rumfeld, Barbary Bocheńskiej, Pamięci ojców naszych, Bydgoszcz 1999, które przygotowała Rodzina Katyńska w Bydgoszczy. Danuta Jóźwiak, Przewodnik Izby Pamięci Narodowej. Obrzycko Broszurę komputerową wydał własnym sumptem Zespół Szkół w Obrzycku, w hołdzie Powstańcom Wielkopolskim, których imię nosi szkoła. Dodajmy, iż niewielki oddział ochotniczy wyruszył 10 stycznia 1918 roku sprzed obrzyckiego Ratusza na front północny, by wspomóc działania powstańcze i im to właśnie w głównej mierze jest poświęcona Izba Pamięci Narodowej oraz wspomniana broszura. Kolorowy folder: Muzeum Powstania Wielkopolskiego Poznań 2003 opublikowany został nakładem Urzędu Miasta Poznania. Krótko zaznajamia on z przebiegiem powstania, ekspozycją muzealną oraz dorobkiem Muzeum Walk Niepodległościowych, którego Muzeum Powstania Wielkopolskiego jest oddziałem. Biuletyn informacyjny Rodowód- Powstańcy wielkopolscy w mogiłach katyńskich, nr 6 z czerwca Cały numer pisma, wydawanego przez Stowarzyszenie Rodzina Katyńska w Gdyni, poświęcony został powstańcom wielkopolskim pomordowanym na wschodzie. Przedstawione publikacje prezentują się okazale. Spełniają zarówno wymogi popularnonaukowe, jak i wydawnictw inspirujących oraz rozwijających poszukiwania historyków i miłośników Powstania. Jako takie mogą stać się pożyteczną pomocą dydaktyczną w nauczaniu historii, tym bardziej że różnorodność i bogactwo informacji ułatwia i uprzyjemnia lekturę. Praktyczne wykorzystanie omówionych wydawnictw dla celów dydaktycznych ułatwi realizację programów nauczania historii regionalnej i lokalnej. Opracowania te są dalszym twórczym wkładem autorów i wydawców do poznania przeszłości Powstania i jego popularyzacji w społeczeństwie. Cennym uzupełnieniem tego opracowania jest zestawienie bibliograficzne za lata ,dokonane przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Poznaniu z 2004 r., które zawiera 821 pozycji numerowanych, w tym opracowania zwarte i fragmenty, artykuły z 155 czasopism ogólnych, regionalnych i lokalnych, wybrane dokumenty życia społecznego oraz niewielką ilość dokumentów audiowizualnych zobacz: Powstanie Wielkopolskie 1918/1919. Bibliografia za lata [wybór]. Pod redakcja Beaty Nowak. Poznań 2004.