Dziedzictwo kulturowo-historyczne jako czynnik rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim

Transkrypt

1 Dziedzictwo kulturowo-historyczne jako czynnik rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim 1 dr Arkadiusz Niedziółka, mgr inŝ. Małgorzata Bogusz Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Zakład Socjologii i Rozwoju Wsi Zakład Rolnictwa Światowego i Doradztwa

2 Wstęp Dziedzictwo kulturowo-historyczne jest waŝnym czynnikiem rozwoju agroturystyki. Turyści przebywający na urlopach w gospodarstwach agroturystycznych nierzadko pragną poznać historię i kulturę regionu do którego przyjechali. Niezwykle istotną kwestią jest to, aby kwaterodawcy wiejscy posiadali odpowiedni zasób wiedzy na temat tego, co moŝna z walorów kulturowych przedstawić wczasowiczom, co im opowiedzieć o historii miejscowości, wsi, regionu. 2

3 Wstęp W województwie małopolskim istnieją wybitne walory kulturowe (antropogeniczne), zarówno w sferze duchowej jak i materialnej. Ponadto waŝną rolę w rozwoju róŝnych form turystyki odgrywają tutaj walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz obszary chronione. 3

4 Cel, zakres i metodyka badań Głównym celem pracy jest ukazanie roli dziedzictwa kulturowohistorycznego w rozwoju usług agroturystycznych w województwie małopolskim. W części teoretycznej pracy ukazano stan rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim, następnie przedstawiono istotę dziedzictwa kulturowo-historycznego oraz scharakteryzowano jego podział. W części empirycznej przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w 57 gminach nt. roli dziedzictwa kulturowego w rozwoju agroturystyki. Badania przeprowadzono za pomocą kwestionariusza. Metodą badawczą był wywiad bezpośredni, natomiast respondentami byli pracownicy Urzędów Gmin odpowiedzialni za promocje swoich jednostek terytorialnych, za rozwój turystyki w gminie. 4

5 Stan rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim Na podstawie danych z Instytutu Turystyki w roku 2007 funkcjonowało w województwie małopolskim 1590 gospodarstw agroturystycznych. Największą ich liczbę odnotowano w powiecie nowotarskim 387 oraz w powiecie tatrzańskim 365. Następnie w powiecie nowosądeckim i limanowskim. 5

6 Istota dziedzictwa kulturowego Według J. Wojciechowskiej [2003] dziedzictwo kulturowe jako waŝny czynnik w rozwoju turystyki i jako dorobek pokoleń w sferze materialnej i duchowej, warto rozwaŝać w następujących grupach elementów: związanych z ukształtowanym przez człowieka krajobrazem przyrodniczym (zieleń, wody, formy terenu), związanych z krajobrazem osadniczym (układy przestrzenne wsi, rozplanowanie zagród, kościoły, kapliczki, dwory, zamki, skanseny itp.), 6

7 Istota dziedzictwa kulturowego związanych ze sposobem gospodarowania i wytwarzania (uprawy i praktyki rolnicze, rzemiosło, rękodzieło, tradycyjne przetwory i potrawy) oraz tradycyjne formy wiejskiego handlu targi, jarmarki, odpusty, związanych ze spuścizną duchową (obyczaje i obrzędy, legendy, wydarzenia historyczne, dialekty, gwary, tradycyjna gościnność). 7

8 Podział dziedzictwa kulturowego Inny podział dziedzictwa istniejącego na obszarze regionu rozgranicza je na dziedzictwo związane z kulturą regionu, oraz na dziedzictwo naturalne. 8

9 Podział dziedzictwa regionu - Zabytki, - Dzieła architektury, rzeźby i malarstwa - Budowle o charakterze historycznym Dziedzictwo kultury regionu - Zespoły budowli oddzielnych lub łącznych, mające wyjątkową wartość w aspekcie historycznym, kulturalnym lub naukowym Dziedzictwo kulturowe - Miejsca zabytkowe, dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody Dziedzictwo naturalne - Pomniki przyrody przedstawiające wyjątkową wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego - Strefy przyrody o ściśle oznaczonych granicach, będące siedliskiem zagroŝonych zagładą gatunków zwierząt i roślin Źródło: opracowanie własne na podst. Wilkin J. (red.), Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s

10 Czynniki rozwoju agroturystyki W szeroko rozumianym dziedzictwie kulturowym, jako czynniku rozwoju agroturystyki moŝna wyróŝnić wiele elementów. Przemysły ludowe ciesielstwo stolarstwo i meblarstwo, płóciennictwo i tkactwo farbiarstwo, folusznictwo Sztuka ludowa muzyka i taniec, haft i koronkarstwo, tkactwo artystyczne, pisankarstwo, wycinkarstwo, snycerstwo 10

11 W poszczególnych regionach kraju powstały róŝne typy budynków w budownictwie wiejskim. RóŜnią się one zarówno cechami zewnętrznymi wyglądem zewnętrznym, jak i rozwiązaniami konstrukcyjno - materiałowymi. Odrębność materialną moŝna m. in. odczytać z [Agroturystyka 2002]: konstrukcji dachu, jego wyniosłości (proporcji ścian do dachu), spadku połaci dachowych, rodzaju pokrycia, materiałów uŝytych tylko w tym regionie do konstrukcji ścian, nietypowych połączeń róŝnych materiałów, np. drewna i cegły, drewna i słomy czy wikliny, kamienia i gliny, 11

12 detali wykończenia elewacji, zwłaszcza takich, które nadają charakterystyczny wygląd elewacjom, np. okap, podcień, ganek, ozdobne wykończenia okien i drzwi, układ pomieszczeń wewnętrznych i detale wykończenia wnętrz, charakterystyczne dla niektórych regionów malowanie ścian zewnętrznych (Łowickie, Mazowsze). 12

13 Inną formą dziedzictwa jest dziedzictwo kulinarne. śywienie regionalne stanowi atrakcyjny element oferty polskich gospodarstw agroturystycznych. Zdrowa, regionalna Ŝywność stanowi bogate dziedzictwo kulinarne. Jest ono istotnym składnikiem rozwoju agroturystyki w Polsce. 13

14 Prawną ochroną objęte jest blisko 60% powierzchni województwa, co plasuje je na drugim miejscu w kraju. W województwie małopolskim jest sześć parków narodowych, mianowicie: Gorczański, Pieniński, Babiogórski, Ojcowski i Tatrzański, oraz część Magurskiego 84 rezerwaty przyrody, a takŝe liczne parki krajobrazowe oraz obszary chronionego krajobrazu. 14

15 W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , w jego Osi 3 JakośćŜycia na obszarach wiejskich i róŝnicowanie gospodarki wiejskiej jednym z trzech działań jest Odnowa i rozwój wsi. W działaniu tym moŝna składać róŝne projekty dotyczące szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowo-historycznego. 15

16 Pomocy udziela się podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: 1) remontu, przebudowy i wyposaŝenia obiektów pełniących funkcje publiczne, społecznokulturalne, rekreacyjne i sportowe, w tym obiektów zabytkowych; 2) remontu, przebudowy i wyposaŝenia obiektów słuŝących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa kulturowego, tradycji, sztuki lub kultury; 3) kształtowania przestrzeni publicznej; 16

17 Pomocy udziela się podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: 4) budowy lub remontu, przebudowy publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych i społecznokulturalnych; 5) zakupu obiektów zabytkowych lub charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie oraz ich adaptację na cele publiczne; 6) odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historii, obiektów architektury sakralnej i miejsc pamięci. 17

18 Pomoc ma formę zwrotu części kosztów kwalifikowalnych projektu. Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej miejscowości wynosi 500 tys. zł. w okresie realizacji programu. Poziom pomocy wynosi maksymalnie 75% kosztów kwalifikowalnych projektu. 18

19 Wyniki badań Wśród badanych 57 gmin aŝ 55 z nich (96,5%) posiadało aktualną strategię rozwoju, natomiast w dwóch była ona opracowywana. Prawie wszystkie istniejące strategie rozwoju 53 (96,4%) zawierały ocenę szans i zagroŝeń dla rozwoju turystyki, natomiast w misji i wizji strategicznej gminy rozwój turystyki uwzględniono takŝe w 53 dokumentach. W kwestiach dotyczących agroturystyki w większości strategii, w 51 gminach (92,7%) były przewidziane działania wspierające jej rozwój. 19

20 Wyniki badań Wypowiedzi rozmówców z Urzędów Gminnych wskazują, Ŝe wpływ samorządu lokalnego na rozwój usług agroturystycznych w poszczególnych gminach realizuje się w postaci róŝnych działań, głównie z zakresu promocji (47,4%), ale takŝe rozwoju infrastruktury turystyczno rekreacyjnej (19,3%). W róŝnych działaniach są uwzględnione przedsięwzięcia wspierające dziedzictwo kulturowo historyczne oraz walory przyrodniczo krajobrazowe w gminach (tab.4). 20

21 Wyniki badań W ostatnich 5 latach w 32 badanych gminach (56,1%) władze lokalne starały się pozyskaćśrodki zewnętrzne na rozwój turystyki z róŝnych źródeł. Wykorzystywano do tego zarówno pomoc pochodzącą z Unii Europejskiej, jak i od strony podmiotów krajowych. Przeznaczenie tych środków dotyczyło głównie modernizacji lub rozbudowy szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej. Niektóre projekty dotyczyły remontu zabytków, a takŝe promocji walorów kulturowo historycznych róŝnych miejscowości. 21

22 Podsumowanie i wnioski Województwo małopolskie charakteryzuje się bardzo bogatym dziedzictwem kulturowo historycznym, wybitnymi walorami przyrodniczymi, oraz znaczną powierzchnią obszarów chronionych. Elementy te są waŝnymi składnikami rozwoju usług agroturystycznych w regionie. Kultywowanie dziedzictwa historyczno kulturowego leŝy w gestii władz gminnych i społeczności lokalnej. Niezwykle waŝną kwestią jest to aby właściciele gospodarstw agroturystycznych potrafili przekazać odwiedzającym ich turystom wiedzę nt. kultury i historii regionu aby w ten sposób uatrakcyjnić gościom pobyt poprzez przybliŝenie aspektów krajoznawczych. 22

23 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 23 dr Arkadiusz Niedziółka, mgr inŝ. Małgorzata Bogusz Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Zakład Socjologii i Rozwoju Wsi Zakład Rolnictwa Światowego i Doradztwa