GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE Kraków 2012 GOETHE-INSTITUT KRAKAU

Transkrypt

1

2

3

4 GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE GOETHE-INSTITUT KRAKAU Kraków

5 SPIS TREŚCI INHALT Słowo wstępne Daniel Göpfert, dyrektor Goethe-Institut w Krakowie Gratulacje: Klaus-Dieter Lehmann Magdalena Sroka Heinz Peters Nasi przyjaciele i partnerzy o dwudziestu latach Goethe-Institut w Krakowie Fakty i liczby z życia Instytutu Pałac Potockich burzliwe dzieje budynku Goethe u Potockich reportaż z otwarcia Instytutu Vorwort Daniel Göpfert, Leiter des Goethe-Instituts Krakau Grußworte Klaus-Dieter Lehmann Magdalena Sroka Heinz Peters Über zwanzig Jahre Goethe-Institut Krakau berichten unsere Partner und Freunde Fakten und Zahlen aus dem Leben des Instituts Das Palais Potocki die stürmischen Geschicke des Gebäudes Goethe bei den Potockis Reportage von der Einweihung des Instituts 33 Kalendarium Zeitleiste Katarzyna Fortuna, Z Krakowa do Düsseldorfu 53 Katarzyna Fortuna, Von Krakau nach Düsseldorf 59 Festiwale i wykłady Audio Art baz@rt.de/ch Co to jest architektura? O miłości między Innymi Projektowanie nowoczesności Unsound 59 Festivals und Programmreihen Audio Art baz@rt.de/ch Was ist Architektur? Die Liebe der Anderen Designing Modernity Unsound 67 Biblioteka miejscem spotkań 67 Die Bibliothek als Ort der Begegnung 71 Dwadzieścia lat działu językowego wywiady 71 Zwanzig Jahre Sprachabteilung Interviews 78 Pracownicy Goethe-Institut 78 Die Mitarbeiter des Goethe-Instituts

6 SŁOWO WSTĘPNE Wyobrazić sobie Kraków bez Goethe-Institut byłoby dziś nieco trudniej: od dwudziestu lat urzęduje on w sercu miasta, a dokładnie w Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20, we wspaniałym sąsiedztwie Wieży Ratuszowej, Sukiennic i Kościoła Mariackiego. Katalog, który trzymają Państwo w rękach, ma za zadanie pokazać, jak wyglądała praca Instytutu w Krakowie od momentu jego założenia 21 maja 1992 roku. Przeszukując archiwa i rozmawiając z naszymi współpracownikami oraz przyjaciółmi, natknęliśmy się na tak wiele ciekawych projektów, prawie już zapomnianych anegdot i pięknych wspomnień, że niemożliwym byłoby przytoczenie w tym miejscu ich wszystkich. Czy wiedzieliście Państwo, że Goethe-Institut w latach 90. organizował szkolenia dla tysięcy rusycystów, którzy po 1989 roku stanęli przed koniecznością zmiany zawodu? Przypominają sobie Państwo Maraton berliński dni i noce pełne kulturalnych wydarzeń: odczytów, rozmów, koncertów, które trwały do wczesnych godzin porannych? Albo ścisły związek Instytutu z wieloma festiwalami, które dziś należą do stałego repertuaru kulturalnego miasta, np. Audio Art, Unsound, Miesiąc Fotografii oraz O miłości między Innymi. Goethe-Institut od dwudziestu lat nieustannie pojawia się na kulturalnej mapie Krakowa w nowych rolach zawsze jako niezawodny i godny zaufania partner, a także pełen kreatywnych pomysłów inicjator. Wyjątkowe w krakowskim Instytucie jest to, że wielu jego pracowników tworzyło go dwadzieścia lat temu i również dziś może być z nami świętując jednocześnie swój osobisty jubileusz. To oni przeżyli i tworzyli opisaną tu historię. Dziękuję wszystkim współpracownikom, partnerom i przyjaciołom Instytutu za ich wielkie zaangażowanie w ciągu ostatnich dwóch dekad. Życzę nam wszystkim równie ciekawej i przede wszystkim wspólnej przyszłości! Kraków, maj 2012 Daniel Göpfert Dyrektor Goethe-Institut w Krakowie VORWORT Es ist kaum mehr aus Krakau wegzudenken: Seit 20 Jahren hat das Goethe-Institut seinen Sitz im Herzen der Stadt, im Potocki- Palais am Hauptmarkt Nr. 20, in der ehrwürdigen Nachbarschaft von Rathausturm, Tuchhallen und Marienkirche. Der Katalog, den Sie in den Händen halten, soll eine Idee davon vermitteln, wie sich die Arbeit des Goethe-Instituts in Krakau seit seiner Gründung am 21. Mai 1992 entwickelt hat. Beim Stöbern in unserem Archiv und in Gesprächen mit Mitarbeitern, Freunden und Weggefährten stießen wir auf so viele spannende Projekte, halb vergessene Anekdoten und schöne Erinnerungen, dass es unmöglich war, sie alle unterzubringen. Hätten Sie z.b. gewusst, dass das Goethe-Institut in seinen ersten Jahren Tausende von ehemaligen Russischlehrern zu Deutschlehrern umgeschult hat? Erinnern Sie sich noch an die Berlin-Marathons der frühen 1990er Jahre Kulturnächte mit Lesungen und Gesprächen, die bis in die frühen Morgenstunden dauerten? Oder wussten Sie, dass das Goethe-Institut eng mit der Entstehung vieler Festivals verknüpft war, die heute fest zum kulturellen Kalender Krakaus gehören etwa Audio Art, Unsound, der Monat der Fotografie oder das Filmfestival O miłości między Innymi (Die Liebe der Anderen)? Das Goethe-Institut definiert seinen Platz auf der kulturellen Landkarte der Stadt seit 20 Jahren immer wieder neu als zuverlässiger und beständiger Partner, aber auch als Impulsgeber mit immer wieder neuen Ideen. Ein Spezifikum des Krakauer Goethe-Instituts ist, dass viele seiner Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter bereits von Anfang an dabei sind und dieser Tage auch ihr persönliches 20-jähriges Jubiläum feiern können. Sie haben die hier beschriebene Geschichte mit erlebt und mit gestaltet. Ich danke allen Mitarbeitern, Partnern und Freunden des Instituts für ihr großes Engagement in den vergangenen 20 Jahren. Und ich wünsche uns allen eine ebenso spannende, gemeinsame Zukunft! Krakau, im Mai 2012 Daniel Göpfert Leiter des Goethe-Instituts Krakau 6 7

7 GRATULACJE Niemcy i Polska GRUßWORTE Deutschland und Polen Wraz z ponownym zjednoczeniem Europy na początku lat 90. otworzyły się nowe możliwości wymiany gospodarczej, politycznej i przede wszystkim kulturalnej między Wschodem a Zachodem. Na fali transformacji otwarto w Europie Środkowej i Wschodniej liczne nowe instytuty, m.in. w Krakowie 21 maja 1992 roku. Dzisiaj, w roku jubileuszowym, krakowski Instytut może spojrzeć wstecz na dwadzieścia lat kreatywnej i pełnej sukcesów pracy. Niemcy utrzymują bliskie stosunki ze swoimi sąsiadami, a współpraca z nimi jest sprawą priorytetową. Nie należy jednak ulegać iluzji, że bliskość geograficzna przekłada się automatycznie na inne płaszczyzny: polityczną, społeczną czy emocjonalną. Intensywny dialog dwóch kultur doprowadził w minionych latach do zbliżenia między Polską a Niemcami, lepszego wzajemnego zrozumienia oraz wzrostu zaufania. Aktywność Goethe-Institut przejawia się na różnych polach w animowaniu kultury, w promowaniu języka oraz finansowaniu niemieckojęzycznych bibliotek. Krakowski Instytut, znajdujący się w jednym z historycznie i kulturowo najważniejszych miast Polski, pełni pod tym względem szczególnie ważną rolę. Bardzo cieszy mnie zainteresowanie, z jakim Polacy podchodzą do kulturalno-językowej wymiany z Niemcami. Wzajemne poznawanie się, otwarte dialogi i pełna fantazji rozmowa to nieodłączne elementy dobrych relacji między sąsiadami. Dziękuje wszystkim współpracowniczkom, współpracownikom oraz partnerom Goethe-Institut, którzy przysłużyli się jego budowie i rozwojowi w trakcie ostatnich dwudziestu lat oraz współtworzyli wiele kreatywnych i inspirujących projektów. Wszystkiego najlepszego z okazji dwudziestych urodzin! Klaus-Dieter Lehmann Prezydent Goethe-Institut Mit dem Ende der Teilung Europas eröffneten sich Anfang der 1990er Jahre ganz neue Möglichkeiten des politischen und wirtschaftlichen, aber vor allem auch des kulturellen Austausches zwischen Ost und West. Diese Aufbruchsstimmung nahm das Goethe-Institut als wunderbare Chance wahr: In einer beispiellosen Gründungswelle wurden damals zahlreiche neue Institute in Mittel und Osteuropa eröffnet, darunter am 21. Mai 1992 auch das Goethe-Institut Krakau. Heute, in seinem Jubiläumsjahr, kann das Krakauer Institut auf zwanzig Jahre erfolgreiche und kreative Arbeit zurückblicken. Deutschland steht mit seinen Nachbarländern in engem Austausch. Dieser Austausch ist zentral, gibt man sich nicht der Illusion hin, dass geographische Nähe automatisch auch zu Nähe auf politischer, gesellschaftlicher und emotionaler Ebene führt. Der intensive Kulturdialog hat in den vergangenen Jahren viel zur Annäherung Deutschlands und Polens, zum besseren gegenseitigen Verständnis, zum Aufbau von Vertrauen beigetragen. Das Goethe-Institut ist in Polen in ganz unterschiedlicher Form präsent als Kulturakteur, Vermittler der deutschen Sprache und als Förderer der Bibliothekslandschaft. Dem Institut in Krakau, einer der historisch und kulturell bedeutendsten Städte Polens, kommt dabei eine ganz besondere Bedeutung zu. Das starke Interesse in Polen am Austausch und an der Kultur und Sprache Deutschlands ist mir eine große Freude. Das gegenseitige Kennenlernen, die offene Auseinandersetzung miteinander und das fantasievolle Gespräch sind unerlässlich unter guten Nachbarn. Ich danke allen Mitarbeiterinnen und Mitarbeitern und Partnern des Goethe-Instituts, die in den vergangenen zwanzig Jahren am Aufbau des Instituts und seines Netzwerkes mitgewirkt und sich in den vielen kreativen und inspirierenden Projekten verdient gemacht haben. Herzlichen Glückwunsch zum 20. Geburtstag! Klaus-Dieter Lehmann Präsident des Goethe-Instituts 8 9

8 GRATULACJE Goethe w Krakowie Trudno sobie wyobrazić nasze miasto i jego życie kulturalne bez adresu na krakowskim Rynku, pod którym mieści się Goethe-Institut. Od dwudziestu lat ta ważna instytucja stanowi rzeczywiste miejsce spotkania idei, zderzania poglądów, prawdziwe forum wymiany. Instytut nie tylko promuje i przybliża kulturę naszych zachodnich sąsiadów i kształci w dziedzinie tradycji i języka, ale czerpiąc z różnorodności (i poprzez nią), prowadzi prawdziwy dialog z mieszkańcami Krakowa, z innymi instytucjami kultury, organizatorami mniejszych i większych wydarzeń, wreszcie z władzami miasta na rzecz budowania społeczeństwa refleksyjnego, otwartego i tolerancyjnego. Skuteczność kolejnych dyrekcji Goethe-Institut i znakomitego zespołu specjalistów w inicjowaniu bezcennych dla kompletnego obrazu kultury Krakowa wydarzeń sprawia, że Instytut stał się miejscem funkcjonowania najlepszych praktyk oraz przykładem nowoczesnego myślenia o kulturze. Od lat z uwagą rozwija zjawiska pograniczne, offowe i alternatywne, dostrzegając prawdziwą wartość w dialogu sztuk i języków. Od lat prowokuje także namysł nad przestrzenią w wykładach dotyczących architektury, nad projektowaniem, nad rolą fotografii, sztuki wideo, reklamy czy komiksu. To zaś, co mnie osobiście wydaje się najważniejsze w dwudziestoletniej obecności Goethe-Institut w Krakowie to udowadnianie, że siłą kultury jest tworzenie płaszczyzny spotkania, rzeczywistej współpracy, koprodukcji, realizacji wspólnych projektów, jedności w różnorodności. Większość krakowskich imprez i większość krakowskich twórców oraz animatorów kultury miała szansę na tej płaszczyźnie zaistnieć. Unsound Festival, Audio Art, Sacrum Profanum, Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Boska Komedia to tylko wycinek tej współpracy. Goethe-Institut od lat buduje literacki wizerunek Krakowa, kształcąc wybitnych tłumaczy literatury i języka, współpracując z lokalnymi twórcami, wydawcami i księgarzami. Multimedialna Biblioteka to miejsce przyjazne czytaniu i ośrodek indywidualnego rozwoju. Instytut był gospodarzem historycznych wizyt najwybitniejszych intelektualistów i pisarzy naszych czasów, wśród których znaleźli się: Christa Wolf, Herta Müller, Günter Grass, Hans Magnus Enzensberger czy filozof Jürgen Habermas. Skala działania Instytutu dotyczy tak wielu przestrzeni życia kulturalnego i społecznego, że można z pewnością mówić o nim jako o szczególnej formie think tanku platformie dialogu i wymiany doświadczeń, wspierającej najlepsze praktyki w obszarze kultury i komunikacji, inicjującej publiczną debatę na ważne tematy. Wśród nich nie brak największych wyzwań współczesności, rozmów o prawach mniejszości seksualnych, zjawiskach społecznej partycypacji, wykluczeniu, o rewitalizacji przestrzeni poprzemysłowych, zmianach klimatycznych, nacjonalizmach, dobrym sąsiedztwie, wreszcie o budowaniu mostów między administracją, instytucjami, organizacjami pozarządowymi i publicznością. Na dwudziestolecie Instytutu życzę jego Dyrekcji i Zespołowi nieustannej energii w nawiązywaniu, intensyfikowaniu i odnawianiu zainteresowania naszymi Sąsiadami, wytrwałości w inicjowaniu trwałej współpracy artystów oraz instytucji kultury i dziękuję za Państwa bezcenny wkład w budowanie wizerunku Krakowa jako miasta nowoczesnej kultury, dialogu i tolerancji. Magdalena Sroka Zastępczyni Prezydenta ds. Kultury i Promocji Miasta Krakowa GRUßWORTE Goethe in Krakau Es fällt schwer, sich unsere Stadt und ihr Kulturleben vorzustellen ohne die Adresse am Krakauer Hauptmarkt, unter der das Goethe-Institut seinen Sitz hat. Seit zwanzig Jahren stellt diese wichtige Institution einen Ort der Begegnung von Ideen, Konfrontation von Meinungen, ein wahres Forum des Austauschs dar. Das Institut bringt uns nicht nur die Kultur unserer Nachbarn näher, leistet Kultur und Spracharbeit, sondern führt aus der Vielfalt schöpfend einen echten Dialog mit den Bürgern, anderen Kulturinstituten, Veranstaltern kleinerer und größerer Ereignisse und auch mit der Stadt Krakau für den Aufbau einer bewussten, offenen und toleranten Zivilgesellschaft. Die Effektivität der aufeinanderfolgenden Institutsleitungen und ihrer hervorragenden Spezialistenteams bei der Umsetzung von Initiativen, deren Wert für das komplette Bild des Krakauer Kulturlebens kaum zu überschätzen sind, hat das Institut zu einem Ort des Funktionierens bester Praktiken und einem Beispiel modernen Denkens über Kultur gemacht. Seit Jahren fördert es bewusst Grenzphänomene, alternative und Off-Kultur, wobei es den wahren Wert des Dialogs der Künste und Sprachen erkennt. Seit Jahren fordert es auch zum Nachdenken über den öffentlichen Raum, Architektur und Design auf, über die Rolle von Fotografie, Videokunst, Reklame und Comic. Am wichtigsten scheint mir an der zwanzigjährigen Anwesenheit des Goethe-Instituts Krakau zu sein, dass es gezeigt hat, dass die Kraft der Kultur in der Schaffung einer Ebene der Begegnung liegt, die echte Zusammenarbeit, Koproduktion, Umsetzung gemeinsamer Projekte umfasst also in der Einheit in Vielfalt. Die meisten Krakauer Events und die meisten Krakauer Kulturschaffenden und Kulturanimateure hatten die Gelegenheit, auf dieser Ebene aufzutreten. Die Festivals Unsound, Audio Art, Sacrum Profanum, Krakowskie Reminiscencje Teatralne, Boska Komedia stellen nur einen Ausschnitt dieser Zusammenarbeit dar. Das Goethe-Institut Krakau wirkt seit Jahren am Bild der Krakauer Literaturszene mit, indem es bedeutende Übersetzer der Literatur und Sprache weiterbildet, mit lokalen Künstlern, Verlagen und Buchhändlern zusammenarbeitet. Die multimediale Bibliothek des Goethe-Instituts ist ein lesefreundlicher, der individuellen Entwicklung förderlicher Ort, und das Institut war Gastgeber geradezu historischer Besuche einiger der bedeutendsten Intellektuellen und Schriftsteller unser Zeit, unter ihnen Christa Wolf, Herta Müller, Günter Grass, Hans Magnus Enzensberger, Jürgen Habermas. Die Arbeit des Goethe-Instituts betrifft so viele Räume des kulturellen und sozialen Lebens, dass man ohne weiteres von einem ganz besonderen Think Tank sprechen kann einer Plattform des Dialogs und Erfahrungsaustauschs, die beste Praktiken im Bereich der Kultur und der Kommunikation fördert und öffentliche Debatten über wichtige Fragen in Gang setzt. Dazu gehören auch die wichtigsten Herausforderungen der Gegenwart, Gespräche über die Rechte sexueller Minderheiten, Formen der Bürgerbeteiligung, der Ausgrenzung, der Revitalisierung stillgelegter Industrieflächen, des Klimawandels, der Nationalismen, der guten Nachbarschaft und schließlich des Baus von Brücken zwischen Verwaltung, Institutionen, Nichtregierungsorganisationen und der Öffentlichkeit. Zu seinem 20. Jubiläum wünsche ich der Institutsleitung und ihrem Team weiterhin viel Energie bei der Anknüpfung, Intensivierung und Erneuerung gutnachbarschaftlicher Kontakte, Ausdauer bei der Vermittlung einer dauerhaften Zusammenarbeit zwischen Künstlern und Kultureinrichtungen. Ihnen allen danke ich herzlich für Ihren nicht hoch genug zu schätzenden Beitrag zum Aufbaus eines Images von Krakau als einer Stadt der modernen Kultur, des Dialogs und der Toleranz. Magdalena Sroka Stellvertretende Präsidentin der Stadt Krakau für Angelegenheiten der Kultur 10 11

9 GRATULACJE Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy, GRUßWORTE Liebe Leserin, lieber Leser, zapewne niejedna i niejeden z Was zadawał sobie pytanie, dlaczego w Polsce mieszczą się nie tylko niemieckie placówki zagraniczne (odpowiadające m.in. za rozwój kultury), ale także na szczęście! dwa Instytuty Goethego. Powód tego stanu rzeczy jest prosty ze względu na nasze prawo i tradycję konstytucyjną Niemcy nie powinny posiadać i nie posiadają kultury rządowej. Dlatego też Goethe-Institut zajmuje centralną pozycję w promowaniu niemieckiej kultury i języka za granicą. Jako Konsul Generalny Niemiec w Krakowie cieszę się, że praca na polu nauczania języka niemieckiego oraz współdziałanie z najważniejszymi instytucjami kulturalnymi miasta znajdują się w dobrych rękach. Od dwudziestu lat Instytut w obu dziedzinach stara się podążać z duchem czasu, także biorąc pod uwagę najnowsze technologie. Czy widzieli już Państwo najnowszą ofertę biblioteki internetowy serwis Onleihe? Dzięki niemu można wypożyczać niemieckie książki, gazety i czasopisma w formie elektronicznej i korzystać z nich na swoich podręcznych komputerach czy tabletach. Krakowskiemu Instytutowi, z którym Konsulat Generalny owocnie i w przyjaznej atmosferze współpracuje (podobnie jak nasze centrale w Berlinie i Monachium), życzę wiele szczęścia i sukcesów oraz wielu ciekawskich odwiedzających przez następne 20 lat! Heinz Peters Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie vielleicht hat sich die Eine oder der Andere unter Ihnen schon einmal gefragt, warum es eigentlich auf der einen Seite deutsche Auslandsvertretungen in Polen gibt, die u.a. auch Kultur-Aktivitäten entfalten, und darüber hinaus glücklicherweise! auch zwei Goethe-Institute. Das beruht einfach darauf, dass im Hinblick auf unser Verfassungsrecht und unsere Verfassungstradition Deutschland keine Regierungskultur haben soll und hat. Deshalb nimmt das Goethe-Institut eine ganz zentrale Stellung bei der Vermittlung deutscher Sprache und Kultur im Ausland ein. Ich freue mich darüber, dass ich als deutscher Generalkonsul in Krakau die Bildungszusammenarbeit im Bereich Deutsche Sprache und die Kulturkooperation mit wichtigen polnischen Akteuren beim Krakauer Goethe-Institut gut aufgehoben weiß. Das Institut leistet seit 20 Jahren Vorbildliches in beiden Themenfeldern und bleibt auch im Hinblick auf die Neuen Medien allzeit aktuell. Haben Sie z.b. schon das neue elektronische Bibliotheksangebot Onleihe ausprobiert? Mit diesem können Sie deutsche Bücher, Zeitungen und Zeitschriften in elektronischer Form ausleihen und auf Ihrem heimischen Rechner oder Tablet lesen. Dem Goethe-Institut in Krakau, mit dem das Generalkonsulat gut und vertrauensvoll zusammenarbeitet (wie auch unsere beiden Zentralen in Berlin und München das tun), wünsche ich viel Glück und Erfolg und viele neugierige Besucher für die nächsten 20 Jahre! Heinz Peters Generalkonsul der Bundesrepublik Deutschland in Krakau 12 13

10 NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE Jan Tomasz Adamus Filharmonia Krakowska Życzę Państwu konsekwencji w propagowaniu humanizmu opartego na najbardziej wartościowych zdobyczach myśli ludzkiej. Obyśmy, dzięki tej działalności, w każdej części Europy mogli słuchać Metamorfoz Richarda Straussa, obyśmy rozumieli symbole, dostrzegali dzieła sztuki i gesty w postaci wyszukanych prezentów. Jan Tomasz Adamus Krakauer Philharmonie Ich wünsche Ihnen Konsequenz bei der Propagierung eines Humanismus, der auf den wertvollsten Errungenschaften des menschlichen Geistes basiert. Auf dass wir dank dieser Tätigkeit in jedem Teil Europas die Metamorphosen von Richard Strauss hören können, auf dass wir Symbole richtig deuten lernen, Kunstwerke erkennen und Gesten in Form erlesener Geschenke. Anna R. Burzyńska Uniwersytet Jagielloński Dzięki pracy krakowskiego Goethe-Institut przez ostatnie dwadzieścia lat udało się zbudować bardzo silne relacje pomiędzy teatrem niemieckim a polskim. Z jednej strony: import dzięki zapraszaniu do Krakowa niemieckich spektakli, projekcjom, wykładom, dyskusjom, udostępnianiu nagrań i wydawnictw teatralnych przez bibliotekę, współorganizowaniu wydarzeń (od festiwali poprzez wystawy scenograficzne aż po warsztaty dramatopisarskie czy seminaria teatrologiczne) czy współfinansowaniu przekładów dramatów i książek o teatrze, krakowianie wiedzą dziś o teatrze niemieckim więcej, niż o jakimkolwiek innym. Z drugiej strony: eksport Goethe-Institut niejednokrotnie inicjował kontakty między artystami, tłumaczami, krytykami, naukowcami z obu stron granicy oraz współorganizował wyjazdy zajmujących się teatrem osób do Niemiec. Te działania z każdym rokiem coraz bardziej procentują i sprawiają, że coraz więcej wiemy o sobie nawzajem i coraz lepiej się rozumiemy ponad barierą językową, ponad uprzedzeniami. Anna R. Burzyńska Jagiellonen-Universität Dank der Arbeit des Krakauer Goethe-Instituts ist es über die vergangenen Jahre hinweg gelungen, starke Beziehungen zwischen dem deutschen und dem polnischen Theater aufzubauen. Einerseits Import dank der Einladung deutscher Aufführungen nach Krakau, der Veranstaltung von Vorträgen und Diskussionen, der Erschließung von Filmaufzeichnungen und Fachliteratur über die Bibliothek, die gemeinsame Ausrichtung unterschiedlicher Veranstaltungen (von Festivals über Bühnenbildausstellungen bis hin zu Workshops für Dramatiker oder theaterwissenschaftlichen Seminaren) oder die gemeinsame Finanzierung der Übersetzung von Dramen und Theaterliteratur, wissen die Krakauer heute über das deutsche Theater besser Bescheid als über irgendein anderes. Andererseits Export vielfach vermittelte das Goethe-Institut Kontakte zwischen Künstlern, Übersetzern, Kritikern, Wissenschaftlern von beiden Seiten der Grenze und beteiligte sich an der Vorbereitung von Reisen von Theaterschaffenden nach Deutschland. Alle diese Maßnahmen tragen von Jahr zu Jahr reichere Früchte, sodass wir immer mehr übereinander wissen und uns immer besser verstehen über alle Sprachbarrieren und Vorbehalte hinweg. Marek Chołoniewski kompozytor, pedagog, wieloletni dyrektor festiwalu Audio Art Wystarczyło zaledwie pięć minut rozmowy z Peterem Seelem, ówczesnym dyrektorem Goethe-Institut, aby podjąć decyzję o zorganizowaniu festiwalu poświęconego najnowszym projektom sztuki dźwiękowej. Marek Chołoniewski Komponist, Pädagoge, langjähriger Direktor des Festivals Audio Art Ein fünfminütiges Gespräch mit dem damaligen Institutsleiter Peter Seel genügte, um den Beschluss für den Aufbau eines Festivals zu fassen, das den neuesten Projekten der Tonkunst gewidmet ist. Bogna Dziechciaruk-Maj Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha Goethe-Institut w Krakowie obchodzi jubileusz dwudziestolecia i przy tej okazji pada pytanie: czego życzyłabym sobie, czego oczekuję po dalszej współpracy z tą instytucją? Na tak postawione pytanie odpowiem bardzo prosto: życzyłabym sobie dalszej, równie dobrej współpracy z Goethe-Institut. Tylko tyle, i aż tyle. Kiedy próbuję podsumować nasze kontakty i wieloletnią już współpracę, to widzę nie tylko i nie tyle wspólne wydarzenia i przedsięwzięcia, ale przede wszystkim LUDZI. Sukces Instytutu w Krakowie, jego pozycja i prestiż, to w pierwszej kolejności zasługa wyrazistych osobowości kolejnych dyrektorów. Stephan Wackwitz, Angelika Eder, Roland Goll byli całkowitym zaprzeczeniem typowych urzędników, a we współpracy z krakowskimi instytucjami kultury nie tylko realizowali program, lecz zawsze tworzyli nową jakość. Co więcej, wszyscy oni szybko wsiąkali w Kraków, zaczynali rozumieć, mówić i czuć po polsku, nawiązywali liczne przyjaźnie... Takich LUDZI życzę Instytutowi Goethego, życzę Krakowowi i nam wszystkim. Bogna Dziechciaruk-Maj Museum für japanische Kunst und Technik Manggha Das Goethe-Institut Krakau begeht sein 20. Jubiläum. Aus diesem Anlass wurde ich gefragt, was ich mir bezüglich der weiteren Zusammenarbeit mit dieser Einrichtung wünsche und erwarte. Auf diese Frage antworte ich ganz einfach: Ich wünsche mir eine weiterhin so ausgezeichnete Zusammenarbeit mit dem Goethe-Institut. Nur so viel und doch so viel. Wenn ich versuche, unsere langjährigen Kontakte Revue passieren zu lassen, dann sehe nicht nur und nicht vor allem die gemeinsamen Unternehmungen, sondern in erster Linie die MENSCHEN. Der Erfolg des Goethe-Instituts Krakau, seine Position und sein Prestige, 14 15

11 NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT IN KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE das ist vor allem Verdienst der prägnanten Persönlichkeiten der aufeinander folgenden Institutsleiter Stephan Wackwitz, Angelika Eder, Roland Goll waren das völlige Gegenteil von typischen Beamten. In der Zusammenarbeit mit Krakauer Kultureinrichtungen setzten sie nicht einfach nur ein Programm um, sondern schufen immer eine neue Qualität. Sie fassten rasch Fuß in Krakau, begannen polnisch zu denken, zu sprechen und zu fühlen, knüpften zahlreiche Freundschaften an Solche MENSCHEN wünsche ich dem Goethe-Institut, wünsche ich Krakau, wünsche ich uns allen. Marynia Gierat Kino Pod Baranami Kino Pod Baranami współpracuje z Goethe-Institut od początku swego istnienia. Jest to współpraca niezwykle inspirująca. Dzięki niej prezentowaliśmy polskim widzom zarówno arcydzieła niemieckiego kina niemego (Murnau, Lang), jak i dzieła twórców współczesnych (Schlöndorff, Tykwer). Z inicjatywy Goethe-Institut powstał bezkompromisowy festiwal O miłości między Innymi i kolejne przeglądy niezwykłego dorobku Piny Bausch. Nie ma nic cenniejszego, niż świadomość współpracy z Partnerem kompetentnym, rzetelnym, otwartym i życzliwym. Takim Partnerem był i jest dla nas Goethe-Institut. Jest on nam bardzo bliski nie tylko dlatego, że jesteśmy sąsiadami na krakowskim Rynku Głównym. To również bliskość w sposobie myślenia o kulturze i radość dzielenia się swoimi odkryciami. Marynia Gierat Kino Pod Baranami Das Kino Pod Baranami arbeitet seit Beginn seines Bestehens mit dem Goethe-Institut Krakau zusammen. Das ist eine außerordentlich inspirierende Zusammenarbeit. Dank ihr konnten wir dem polnischen Publikum sowohl Meisterwerke des deutschen Stummfilms (Murnau, Lang) vorstellen, als auch Werke von Künstlern der Gegenwart (Schlöndorff, Tykwer). Auf Initiative des Goethe-Instituts entstanden das mutige Festival Die Liebe der Anderen und mehrere Retrospektiven des großartigen Schaffens von Pina Bausch. Es gibt kaum etwas Angenehmeres als die Zusammenarbeit mit einem kompetenten, offenen und aufgeschlossenen Partner. Ein solcher Partner war und ist für uns das Goethe-Institut. Es steht uns nahe im wörtlichen Sinne, sind wir doch Nachbarn am Krakauer Hauptmarkt, aber vor allem verspüren wir eine besondere Nähe im Denken über Kultur und in der Freude am Teilen gemeinsamer Entdeckungen. Izabela Helbin Krakowskie Biuro Festiwalowe Krakowskie Biuro Festiwalowe buduje swój sukces we współpracy z wieloma instytucjami, ale w gronie licznych partnerów klu- czową rolę odgrywają zagraniczne instytuty kultury. Są one ważnymi partnerami merytorycznymi i finansowymi, a przy tym skutecznymi promotorami krakowskich wydarzeń na arenie międzynarodowej. O Goethe-Institut nie można jednak mówić tylko w kategoriach zwyczajnego partnerstwa, jego schematów czy pragmatycznie uzasadnionych korzyści. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że Instytut ma ogromne szczęście do świetnych Dyrektorów (współpracowaliśmy z Angeliką Eder, Rolandem Gollem, a teraz z Danielem Göpfertem) i zaangażowanych profesjonalnych pracowników. To dlatego o współpracy z Instytutem mogę pisać tylko używając kategorii zaangażowania, przyjaźni, misyjności. Każdy ze wspólnie prowadzonych projektów kulturalnych był dla mnie powodem do szczególnej satysfakcji, bo zespół Goethe-Institut angażuje się we wspólne projekty artystyczne, literackie, muzyczne, teatralne czy filmowe z niemiecką precyzją, dokładnością i odpowiedzialnością, ale i z polskim emocjonalnym, romantycznym niemal gdy idzie o skalę zaangażowania zapałem. A przy tym jest nie tylko partnerem konkretnych wydarzeń, lecz także bierze udział w tworzeniu lokalnego pejzażu kulturalnego, aktywnie uczestnicząc w profesjonalizacji kadry zarządzającej kulturą, prowadząc działalność edukacyjną (nie tylko językową), prowokując debaty na ważne tematy społeczne. Na dwudziestolecie Instytutu życzę wielu pokładów niespożytej energii, kreatywności i entuzjazmu przy kolejnych wspólnie realizowanych wyzwaniach. Dziękuję za wszystkie wspólnie przezwyciężane trudności i z radością dzielone sukcesy. Izabela Helbin Krakauer Festivalbüro Das Krakauer Festivalbüro gründet seinen Erfolg auf die Kooperation mit zahlreichen Einrichtungen, aber unter den vielen Partnern nehmen die ausländischen Kulturinstitute eine Schlüsselrolle ein, sind sie doch ein wichtiger Partner in inhaltlicher und finanzieller Hinsicht und zugleich effiziente Multiplikatoren der Krakauer Events in der internationalen Arena. Vom Goethe-Institut kann man jedoch nicht nur in den Kategorien einer gewöhnlichen Partnerschaft mit bestimmten Verfahrensschemata und pragmatischen Kosten-Nutzen -Rechnungen. sprechen, vielleicht weil das Institut großes Glück mit seinen hervorragenden Leitern (wir durften mit Angelika Eder, Roland Goll und jetzt mit Daniel Goepfert zusammenarbeiten) und engagierten, professionellen Mitarbeitern hatte. Deshalb kann ich über das Goethe-Institut Krakau nicht anders sprechen als in den Kategorien von Engagement, Freundschaft und Missionsbewusstsein. Jedes unserer gemeinsam durchgeführten Kulturprojekte war für mich ein Grund zu besonderer Befriedigung, denn das Team des Goethe-Instituts trägt zu jedem Kunst-, Literatur-, Theater oder Filmprojekt mit wahrhaft deutscher Liebe zu Präzision, Genauigkeit und Verbindlichkeit bei, aber auch mit polnischer emotionaler, ja geradezu romantischer Begeisterungsfähigkeit. Bei alledem ist es ja nicht nur Partner konkreter Unternehmungen, sondern auch aktiver Teilnehmer bei der Schaffung einer lokalen Kulturlandschaft, der Bildungsarbeit (nicht nur im Sprachbereich), ein Partner, der Debatten über wichtige gesellschaftliche Themen anstößt. Zum 20. Jubiläum wünsche ich reiche Ressourcen an positiver Energie, Kreativität und Enthusiasmus für die künftigen gemeinsamen Herausforderungen. Ich bedanke mich für alle gemeinsam durchstandenen Schwierigkeiten und freudig erlebten Erfolge. Renata Kopyto Dom Norymberski Współpracę z Goethe-Institut w Krakowie rozpoczęłam jako pracownik tej instytucji. W latach byłam zatrudniona w jej dziale językowym. Gdy przeszłam do Domu Norymberskiego, Instytut niemiecka instytucja kultury stał się dla mnie naturalnym partnerem przy organizacji wielu projektów filmowych, teatralnych i literackich. Nasza współpraca, także z racji mojej znajomości tej instytucji i wielu jej pracowników, należy do bardzo owocnych i oparta jest na przyjacielskich relacjach, co bardzo sobie cenię. Renata Kopyto Nürnberger Haus in Krakau Meine Zusammenarbeit mit dem Goethe- Institut Krakau begann als Mitarbeiterin dieser Institution. Von 1994 bis 2000 arbeitete ich dort in der Sprachabteilung. Als ich zum Nürnberger Haus wechselte, blieb das Institut als deutsche Kultureinrichtung für mich ein natürlicher Partner bei der Umsetzung zahlreicher Projekte aus den Bereichen Film, Theater und Literatur. Unsere Zusammenarbeit war und ist, auch aufgrund meiner Bekanntschaft mit dieser Institution und vielen ihrer Mitarbeiter, sehr fruchtbar und gestützt auf persönliche Bindungen, was mir sehr wichtig ist. Michel Henri Kowalewicz Uniwersytet Jagielloński W dużej mierze dzięki Goethe-Institut Klub Historii Idei mógł w ostatnich latach rozbudować międzynarodową sieć wymiany między filozofami i innymi naukowcami, którzy badają dzieje idei. Mam nadzieję, że w przyszłości jeszcze nieraz będziemy mieli okazję rozwijać wspólne projekty. Michel Henri Kowalewicz Jagiellonen-Universität Nicht zuletzt dank dem Goethe-Institut konnte der Klub für Ideengeschichte in den vergangenen Jahren ein weltweites Netzwerk von Philosophen und anderen Wissenschaftlern aufbauen, das die Geschichte der Ideen erforscht. Ich hoffe, dass wir auch in Zukunft noch oft Gelegenheit haben werden, gemeinsame Projekte zu entwickeln

12 NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT IN KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE Piotr Krajewski WRO Art Center Od pierwszej edycji Festiwalu WRO w 1989 roku współpracujemy z niemieckimi artystami, teoretykami, festiwalami i instytucjami artystycznymi. Niemieccy twórcy często zdobywali we Wrocławiu nagrody, wspomnę tu tylko Norberta Meissnera i Heinera Goebbelsa, których wideo zdobyło nagrodę właśnie na pierwszym festiwalu WRO 89 oraz duet performerów Kerę Nagel i André Aspelmeiera, znanych jako grupa incite/, którzy otrzymali jedną z głównych nagród na ostatnim Biennale WRO 2011 Alternative Now. Obecnie Centrum Sztuki WRO jest także miejscem wystaw, prac badawczych i edukacji w dziedzinie sztuki współczesnej. Działając w skali międzynarodowej, realizujemy również projekty z wieloma niemieckimi partnerami, takimi jak np. Kurzfilmtage Oberhausen, European Media Art Festival Osnabrück, Transmediale Berlin, Akademie der Künste Berlin i ZKM Karlsruhe. Cieszę się bardzo, że pośród tych instytucji, ważne miejsce zajmuje Goethe-Institut, którego oddział w Krakowie, świętujący właśnie jubileusz dwudziestolecia, należy do tych partnerów, z którymi WRO rozwija innowacyjne projekty kulturalne i artystyczne. Piotr Krajewski WRO Art Center Seit der ersten Ausgabe des Festivals WRO im Jahr 1989 arbeiten wir mit deutschen Künstlern, Theoretikern, Festivals und Kultureinrichtungen zusammen. Deutsche Künstler wurden in Wrocław häufig mit Preisen ausgezeichnet, um nur Norbert Meissner und Heiner Goebbels zu erwähnen, deren Video einen Preis bei der ersten Ausgabe des Festivals 1989 erhielt, oder das Performer-Duo incite/ Kera Nagel + André Aspelmeier, die mit einem der Hauptpreise auf der letzten Biennale WRO 2011 Alternative Now ausgezeichnet wurden. Heute ist das WRO Art Center auch ein Ort, an dem Ausstellungen stattfinden, Forschung und Bildungsarbeit im Bereich der Gegenwartskunst geleistet wird. Wir sind im internationalen Rahmen tätig und setzen Projekte mit vielen deutschen Partnern um, wie etwa den Kurzfilmtagen Oberhausen, dem European Media Art Festival Osnabrück, der Transmediale Berlin, der Akademie der Künste Berlin und dem Zentrum für Kultur und Medientechnologie Karlsruhe. Ich freue mich sehr, dass unter den Einrichtungen, mit denen das WRO Art Center innovative Kultur und Kunstprojekte verfolgt, auch das Goethe-Institut einen wichtigen Platz einnimmt, dessen Niederlassung in Krakau gerade sein 20, Jubiläum begeht. Albrecht Lempp Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej Rola Goethe-Institut? Jeżeli wielość kultur daje kształt jedności Europy, to jest on wszystkiego zaczynem. Albrecht Lempp Stiftung für Deutsch-Polnische Zusammenarbeit Die Rolle des Goethe-Instituts? Die Hefe im Teig, wenn die Vielfalt der Kulturen für die Einheit in Europa formgebend ist. Krystyna Meissner Teatr Współczesny we Wrocławiu Goethe-Institut w Krakowie to jeden z najprężniej działających instytutów kulturalnych w Polsce. Nasza dotychczasowa współpraca była niezwykle udana, pełna profesjonalizmu i oparta o wyjątkowo ciepłe kontakty międzyludzkie. Życzyłabym sobie, aby w tym zakresie nic się nie zmieniło, aby tak jak dotychczas każdy wykonany do Instytutu telefon i rozmowa były przyjemnością danego dnia, każda sprawa i propozycja były jak zwykle przyjmowane entuzjastycznie i z ogromnym zaangażowaniem. Życzyłabym sobie, aby Instytut w Krakowie mógł nadal realizować wszystkie swoje międzynarodowe projekty i byśmy mogli nadal w nich uczestniczyć. Szczególne podziękowania i słowa uznania kieruję do Pani Doroty Krakowskiej teatralnego serca krakowskiego Goethe-Institut. gen, voller Professionalität und gestützt auf außerordentlich warme zwischenmenschliche Beziehungen. Ich würde mir wünschen, dass sich in dieser Beziehung nichts mehr ändert, dass so wie bisher jeder Anruf beim Institut die Annehmlichkeit des Tages ist, dass jede Idee, jeder Vorschlag mit solchem Enthusiasmus und Engagement aufgegriffen wird. Ich wünsche mir, dass das Goethe-Institut Krakau weiterhin alle seine internationalen Projekte umsetzt, und dass wir daran partizipieren dürfen. Meinen besonderen Dank möchte ich an Frau Dorota Krakowska richten in Theaterangelegenheit das Herz des Goethe-Instituts. Adam Michnik Gazeta Wyborcza Rolę Instytutu Goethego dla upowszechnienia wiedzy o Niemczech oraz przełamywania złych stereotypów w relacjach polsko-niemieckich uważam za doniosłą i jednoznacznie pozytywną. Cieszę się, że jako redaktor Gazety Wyborczej mogłem uczestniczyć we wspólnych przedsięwzięciach. Mam nadzieję, że tak będzie również w przyszłości. Z czystego obowiązku tylko dodam, że Medal Goethe-Institut, który wręczono mi w Weimarze w ubiegłym roku, poczytuję sobie jako wyróżnienie bezcenne. Adam Michnik Gazeta Wyborcza Die Rolle des Goethe-Instituts bei der Verbreitung von Wissen über Deutsch- land und der Überwindung von Vorbehalten in den deutsch-polnischen Beziehungen halte ich für enorm wichtig und eindeutig positiv. Ich freue mich, dass ich als Redakteur der Tageszeitung Gazeta Wyborcza an einigen gemeinsamen Unternehmungen teilnehmen konnte. Ich hoffe, dass dies auch in Zukunft so sein wird. Hinzufügen möchte ich, dass die Goethe-Medaille, die mir im vergangenen Jahr in Weimar verliehen wurde, eine Auszeichnung darstellt, deren Wert für mich unschätzbar ist. Marian Oslislo Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach O czym powinno mówić logo Goethe- -Institut w Krakowie? Instytut to miejsce spotkań, gdzie obcujemy z szeroko pojętą kulturą, tradycją, historią i nowoczesnością, myślą filozoficzną i ideami. Wszystko to w magicznym miejscu, na krakowskim Rynku. Ujęcie tego w jednym symbolu byłoby niezwykle trudne, ale o tym właśnie musiałby mówić znak. Marian Oslislo Rektor der Akademie der schönen Künste in Katowice Was müsste ein Logo für das Goethe-Institut Krakau zum Ausdruck bringen? Das Institut ist ein Ort des Austauschs, wo wir Kultur, Tradition, Geschichte und Moderne, philosophischem Denken und Ideen begegnen. Noch dazu Krystyna Meissner Teatr Współczesny in Wrocław Das Goethe-Institut ist eine der dynamischsten Kulturinstitutionen in Polen. Unsere bisherige Zusammenarbeit war ausgesprochen gelunan einem magischen Ort, direkt am Krakauer Hauptmarkt. Dies alles in einem Symbol zusammenzufassen mag außerordentlich schwer sein, aber genau das müsste das Zeichen aussagen. Jan Peszek aktor Goethe-Institut zajmuje szczególne miejsce w kulturalnym życiu Krakowa. Nasze miasto bez imprez, które oferuje Instytut, byłoby zwyczajnie uboższe. Biorąc udział w projekcie After the Fall przy udziale Instytutu, bezpośrednio doświadczyłem wrażeń po stronach polskiej i niemieckiej publiczności podczas przedstawienia Czekając na Turka, co w kontekście tematu poruszonego przez tekst Andrzeja Stasiuka było szczególnie interesujące. Przy okazji dwudziestych urodzin Goethe- -Institut życzę Wszystkim tworzącym wydarzenia artystyczne wiele energii i satysfakcji w pracy. Jan Peszek Schauspieler Das Goethe-Institut nimmt einen besonderen Platz auf der kulturellen Landkarte Krakaus ein. Unsere Stadt wäre ärmer ohne die Veranstaltungen des Instituts. Als Teilnehmer des Projekts After the Fall konnte ich unmittelbar die Eindrücke des deutschen und polnischen Publikums bei der Aufführung von Andrzej Stasiuks Stück Warten auf den Türken erleben, was im 18 19

13 NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT IN KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE Zusammenhang mit dem dort berührten Thema eine ganz besonders interessante Erfahrung war. Zum 20. Jubiläum des Goethe-Instituts Krakau wünsche ich allen Gestaltern von Kulturereignissen viel Energie und Bestätigung in ihrer Arbeit. Gosia Płysa i Mat Schulz Festiwal Unsound Goethe-Institut w Krakowie od początku swojej działalności był niezwykle ważną instytucją wspierającą krakowską scenę muzyczną. Gdyby po pierwszej edycji festiwalu, w 2003 roku, ówczesny dyrektor Instytutu nie zaoferował wsparcia umożliwiającego ściągnięcie do Krakowa niezwykle interesujących niemieckich artystów, pewnie w 2012 roku Unsound Festival nie świętowałby swojej okrągłej, dziesiątej rocznicy. Dzięki wsparciu i stałej współpracy z Goethe-Institut w Krakowie, możliwe było stworzenie kilkunastu odsłon Unsound Festival poza granicami Polski w Europie Wschodniej i Centralnej, oraz odbywającej się w tym roku po raz trzeci, nowojorskiej edycji festiwalu. Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że udało nam się przez ostatnie dziesięć lat tak owocnie współpracować z Goethe- -Institut i mamy nadzieję, że współpraca ta będzie kontynuowana w kolejnych latach. Gosia Płysa und Mat Schulz Unsound Festival Das Goethe-Institut Krakau ist seit Beginn seiner Tätigkeit ein außerordentlich wichtiger Partner, der die Krakauer Musikszene unterstützt und fördert. Hätte nicht nach der ersten Ausgabe des Festivals im Jahr 2003 der damalige Institutsleiter seine Unterstützung angeboten, dank der es gelang, außerordentlich interessante deutsche Künstler nach Krakau zu holen, dann könnte Unsound vermutlich nicht heute, im Jahr 2012, ebenfalls sein rundes, 10. Jubiläum begehen. Auch dank der Unterstützung und Kooperation des Goethe-Instituts konnten zahlreiche Events des Festivals Unsound außerhalb Polens organisiert werden, in Ländern Mittel und Osteuropas und in diesem Jahr zum dritten Mal in New York. Wir schätzen uns glücklich, dass wir in den vergangenen zehn Jahren so fruchtbar mit dem Goethe-Institut zusammenarbeiten durften, und hoffen, dass diese Kooperation in den kommenden Jahren fortgesetzt wird. Małgorzata Sugiera Uniwersytet Jagielloński Od kilkunastu lat z dużą satysfakcją współpracuję z krakowskim Goethe-Institut, organizując zarówno międzynarodowe konferencje naukowe, jak i promocje wydawanych w serii Dramat współczesny dramatów niemieckich, a także spotkania z zaranie granic. To wówczas jesienią 1990 roku w moim gabinecie wiceprezydenta Krakowa ds. kultury i współpracy zagranicznej pojawili się dwaj niemieccy goście. Był to sam Klaus von Bismarck, prezydent Goethe-Institut, a towarzyszył mu dyrektor warszawskiej placówki dr Stephan Nobbe. Krewny Żelaznego Kanclerza Niemiec dokładnie dwieście lat po wizycie Wielkiego Poety w Krakowie przybył z dobrą nowiną. Goethe wraca do Krakowa! Moi rozmówcy oczekiwali od nowej władzy samorządowej pomocy w uzyskaniu stosownej siedziby. Tak się też stało, choć miasto mogło być wówczas w tej sprawie tylko pośrednikiem. Byłem przekonany, iż stosownego adresu dla prestiżowej instytucji szukać trzeba przy Rynku Głównym. A przy Rynku przedwojenni właściciele odzyskiwali właśnie pełnię władzy nad swoimi nieruchomościami. To dlatego pani Pelagia Potocka bez wahania przyjęła pod dach swojej rodzinnej siedziby nowego lokatora, który zastąpił Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Kilka lat później, gdy oprowadzałem po krakowskim Rynku Richarda von Weizsäckera, mogłem usłyszeć z ust prezydenta Niemiec: to najpiękniejsza siedziba, jaką ma Goethe-Institut na świecie! Dziś Instytut w Krakowie to nie tylko wspaniała siedziba w Pałacu Potockich. Rynek Główny 20 to bardzo istotny adres, który przez dwadzieścia lat wypełniany był ważną treścią. To ludzie i idee, a przede wszystkim kolejni dyrektorzy Instytucji. Z wdzięcznością wspominam więc nazwiska: dr Christiane Günther, dr. Petera Seela, Heinza Jürgensa, dr. Stephana Wackwitza, dr Angeliki Eder i dr. Rolanda Golla Przyjaciół Międzynarodowego Centrum Kultury. Bo Goethe-Institut i MCK to dziś Partnerzy, których łączy potrzeba wzajemnego poznawania się, wspólny sen o Europie bez granic i przekonanie, że Sąsiedzi mogą być Przyjaciółmi! Jacek Purchla Internationales Kulturzentrum Krakau Die Geburt des Goethe-Instituts in Krakau ist für mich ein wichtiges Kapitel des politischen Umbruchs der achtziger und neunziger Jahre und ein Symbol der Öffnung der Stadt zur Welt. Das Jahr 1990 brachte Polen die ersten wirklich demokratischen Wahlen seit Jahrzehnten, die Wiedergeburt der kommunalen Selbstverwaltung, neue Nachbarn und die Öffnung der Grenzen. Damals im Herbst 1990 stellten sich in meinem Büro des stellvertretenden Präsidenten der Stadt Krakau für Angelegenheiten der Kultur und der internationalen Zusammenarbeit zwei deutsche Gäste vor: Klaus von Bismarck, der Präsident des Goethe-Instituts, und Dr. Stephan Nobbe, der Direktor von dessen Warschauer Niederlassung. Der Urgroßneffe des eisernen Kanzlers war genau 200 Jahre nach dem Besuch des deutschen Dichterfürsten in Krakau mit einer frohen Botschaft gekommen: Goethe kehrt zurück nach Krakau! Meine Gesprächspartner erwarteten von den neuen städtischen Behörden Hilfe bei der Suche nach einem geeigneten Sitz. Dies geschah auch, wenngleich die Stadt damals nur als Vermittler auftreten konnte. Ich war überzeugt, dass eine angemessene Adresse für diese prestigeträchtige Institution am Hauptmarkt zu suchen sein würde. Dort erlangten damals gerade die Vorkriegsbesitzer die vollständigen Eigentumsrechte über ihre Liegenschaften zurück. Und so kam es, dass Pelagia Potocka ohne Zögern unter dem Dach ihres Familiensitzes den neuen Mieter aufnahm und zwar sinniger- Jacek Purchla Międzynarodowe Centrum Kultury Narodziny Goethe-Institut w Krakowie to dla mnie ważny rozdział przełomu politycznego lat 80. i 90. oraz symbol otwierania się miasta na świat. Rok 1990 przyniósł Polsce pierwsze od dziesięcioleci w pełni demokratyczne wybory, odrodzenie samorządu, nowych sąsiadów i otwieweise als Nachfolger der Gesellschaft für polnisch-sowjetische Freundschaft. Einige Jahre später, als ich Richard von Weizsäcker über den Krakauer Hauptmarkt führte, konnte ich aus dem Mund des deutschen Bundespräsidenten die Worte vernehmen: Das ist der schönste Sitz, den das Goethe- Institut weltweit hat! Heute ist das Krakauer Institut viel mehr als nur der großartige Sitz im Palais Potocki. Rynek Główny 20 ist eine wichtige Adresse, die über zwanzig Jahre hinweg mit wichtigem Inhalt gefüllt war, für Leute und Ideen steht, vor allem auch dank der aufeinanderfolgenden Institutsleiter und Freunde des Internationalen Kulturzentrums: Dr. Christiane Günther, Dr. Peter Seel, Heinz Jürgens, Dr. Stephan Wackwitz, Dr. Angelika Eder und Dr. Roland Goll. Das Goethe-Institut und das IKZ sind heute Partner, die das Bedürfnis nach gegenseitigem Kennenlernen eint, der gemeinsame Traum von einem Europa ohne Grenzen und die Überzeugung, dass Nachbarn Freunde sein können! proszonymi autorami. Dzięki tej współpracy i zaangażowaniu pracowników Instytutu studenci, ludzie teatru i teatromani nie tylko z Krakowa, ale z całej Polski mieli możliwość poznać twórczość Heinera Müllera czy zobaczyć obraz współczesnego teatru europejskiego oczami Hansa-Thiesa Lehmanna. Małgorzata Sugiera Jagiellonen-Universität Seit vielen Jahren arbeite ich mit großem Vergnügen mit dem Krakauer Goethe- Institut zusammen. Gemeinsam veranstalteten wir internationale wissenschaftliche Konferenzen, brachten deutsche Stücke im Rahmen der Serie Dramat współczesny auf die Bühne und ermöglichten Begegnungen der Autoren mit dem Krakauer Publikum. Dank dieser Zusammenarbeit und dem Engagement der Mitarbeiter des Goethe- Instituts bekamen Studenten, Bühnenschaffende und Theaterliebhaber nicht nur aus Krakau, sondern aus ganz Polen die Gelegenheit, das Schaffen Heiner Müllers näher kennen zu lernen oder das Bild des europäischen Gegenwartstheaters mit den Augen von Hans-Thies Lehmann zu sehen. Bartosz Szydłowski Teatr Łaźnia Nowa Tak się składa, że mój teatr powstał zaledwie trzy lata po pojawieniu się Goethe- -Institut w Krakowie. Mam to szczęście, że intensywność działań Instytutu mierzę 20 21

14 NASI PRZYJACIELE I PARTNERZY O DWUDZIESTU LATACH GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE ÜBER ZWANZIG JAHRE GOETHE-INSTITUT IN KRAKAU BERICHTEN UNSERE PARTNER UND FREUNDE osobistym doświadczeniem. Z jednej strony byłem życzliwym obserwatorem i uczestnikiem wielu wydarzeń, z drugiej udało się nam coś zrobić razem. Dzięki współpracy zrealizowaliśmy spektakl Pan Paweł Tankreda Dorsta oraz zaprosiliśmy autora wraz z małżonką do krakowskiej Łaźni, gdy jeszcze działała na Kazimierzu. Aktualnie rozwijamy współpracę z teatrem w Oberhausen, który gościł na Festiwalu Boska Komedia z Norą w reżyserii Herberta Fritscha. I cały czas mam wrażenie, że wiele kulturalnych przygód jest jeszcze przed nami Bartosz Szydłowski Teatr Łaźnia Nowa Es hat sich so ergeben, dass mein Theater nur drei Jahre nach dem Auftauchen des Goethe-Instituts in Krakau entstand. Ich habe das Glück, dass ich die Intensität der Arbeit des Goethe-Instituts an meinen persönlichen Erfahrungen messen kann. Zum einen war ich geneigter Beobachter und Teilnehmer an vielen Ereignissen, zum anderen konnten wir auch einiges gemeinsam unternehmen. Durch diese Kooperation konnten wir das Stück Herr Paul von Tankred Dorst aufführen und den Autor mit seiner Ehefrau in unser Theater Łaźnia einladen, als es seinen Sitz noch im Stadtviertel Kazimierz hatte. Heute entwickeln wir unsere Zusammenarbeit mit dem Theater Oberhausen, das auf dem Festival Boska Komedia mit einer Inszenierung von Ibsens Nora unter der Regie von Herbert Frisch gastierte. Und ständig habe ich den Eindruck, dass noch viele gemeinsame kulturelle Abenteuer vor uns liegen Andrzej Szczerski Uniwersytet Jagielloński Moje kontakty z Goethe-Institut wspominam bardzo ciepło. Kiedy podjęliśmy się organizacji Projektowania nowoczesności niewiele było tego typu projektów w Krakowie, a zagraniczni goście z rzadka pojawiali się na tutejszych uczelniach. Instytut był więc w pewnym sensie dodatkowym uniwersytetem, umożliwiając nie tylko młodym ludziom, ale także wykładowcom z całej Polski, zapoznanie się z najnowszymi trendami w zachodniej humanistyce. Andrzej Szczerski, Jagiellonen-Universität An meine Kontakte mit dem Goethe-Institut denke ich sehr gerne zurück. Als wir das Projekt Designing Modernity in Angriff nahmen, gab es nur sehr wenige derartige Unternehmungen in Krakau, und Gäste aus dem Ausland besuchten nur selten unsere Hochschulen. So wurde das Institut in einem gewissen Sinn zu einer zusätzlichen Universität, die es nicht nur jungen Leuten, sondern auch Wissenschaftlern aus ganz Polen ermöglichte, sich mit den neuesten Trends der westlichen Humanistik vertraut zu machen. Adam Zagajewski poeta Goethe-Institut w Krakowie życzę, jak mówią Francuzi, bonne continuation: żeby nie musiał się nigdy wyprowadzać z pałacu, w którym się znajduje, i żeby to książki pozostawały jego największym skarbem (żeby nie zostały wyparte przez elektrony). Adam Zagajewski Dichter Dem Goethe-Institut Krakau wünsche ich, wie die Franzosen sagen, bonne continuation: dass es niemals aus seinem Palast wird ausziehen müssen und dass weiterhin Bücher seinen größten Schatz darstellen mögen (und nicht von der Elektronik verdrängt werden). 22 fot. Bernhard Ludewig 23

15 GOETHE-INSTITUT W KRAKOWIE FAKTY I LICZBY Z ŻYCIA INSTYTUTU * DAS GOETHE-INSTITUT KRAKAU FAKTEN UND ZAHLEN AUS DEM LEBEN DES INSTITUTS* 42 Kultura: 42 niezależne programy kulturalne rocznie, w których wzięło udział ponad osób. Kultur: 42 unabhängige Kulturprogramme jährlich, mit über Teilnehmern Kursy językowe i egzaminy: godzin lekcyjnych w Instytucie rocznie, 708 kursantów, 78 grup kursowych, 121 osób podchodzących do egzaminów językowych. Sprachkurse und prüfungen: Unterrichtseinheiten im Jahr, 708 Kursteilnehmer, 78 Kurse, 121 Kandidaten bei Sprachprüfungen. 40 Język: 40 niezależnych programów edukacyjnych rocznie, w których wzięło udział ponad osób. Spracharbeit: 40 unabhängige Bildungsprogramme jährlich, mit über Teilnehmern stałych pracowników, 14 nauczycieli i kilkadziesiąt osób współpracujących z Instytutem. 18 festangestellte Mitarbeiter, 14 Honorarlehrer in der Sprachabteilung und zahlreiche freie Mitarbeiter Biblioteka: ponad pozycji w bibliotece, w tym materiałów audiowizualnych (filmy na płytach DVD, audiobooki), wypożyczeń i wypożyczających rocznie, około 320 konsultacji bibliotecznych miesięcznie, już ponad 500 osób aktywnie korzystających z biblioteki internetowej Onleihe. Bibliothek: über Volumina, darunter audiovisuelle Materialien (Filme auf DVD, Hörbücher, u.a.), Ausleihen und Ausleiher jährlich, etwa 320 Bibliotheksberatungen monatlich, schon jetzt mehr als 500 aktive Nutzer der Internetbibliothek Onleihe. * Wszystkie dane pochodzą z 2011 roku. Alle Angaben betreffen das Jahr Pod auspicjami Goethe-Institut w Krakowie znajdują się: Towarzystwo Kulturalne we Wrocławiu (Towarzystwo im. Edyty Stein). Centra egzaminacyjne w Katowicach, Kielcach, Krakowie, Rzeszowie i Wrocławiu. Biblioteki niemieckie w Katowicach, Wrocławiu. Mediateki w Katowicach, Kielcach, Krakowie, Legnicy, Opolu i Wrocławiu. Das Netzwerk des Goethe-Instituts Krakau umfasst zudem: Die Kulturgesellschaft Edith-Stein-Haus in Breslau. Prüfungszentren in Katowice, Kielce, Kraków, Rzeszów und Wrocław. Partnerbibliotheken in Katowice und Wrocław. Lehrmittelzentren in Katowice, Kielce, Kraków, Legnica, Opole und Wrocław

16 PAŁAC POTOCKICH BURZLIWE DZIEJE BUDYNKU DAS PALAIS POTOCKI DIE STÜRMISCHEN GESCHICKE DES GEBÄUDES Informacje o pierwszych zabudowaniach w miejscu, w którym obecnie znajduje się siedziba Goethe-Institut, pochodzą z 1336 roku. Wówczas stał tu murowany dom, należący do niejakiego Hermana z Raciborza, który został skonfiskowany przez ówczesnego króla, Władysława Łokietka, za udział Hermana w buncie wójta Alberta. Za właściwą datę powstania pałacu uznać można rok 1540, kiedy to połączono i przebudowano dwie gotyckie kamienice, które powstały w XIV wieku. Budynek pełnił wtedy funkcję rezydencji kasztelana krakowskiego Wawrzyńca Spytka Jordana. Za kolejną renowację budynku odpowiadał prawdopodobnie Henryk van Peene architekt twierdzy i pałacu w Zbarażu. Pałac wzbogacił się wtedy o sień wjazdową od strony Rynku oraz dwukondygnacyjny, barokowy dziedziniec z krużgankami, który był w owym czasie jednym z najciekawszych rozwiązań tego typu w Krakowie. Wnętrze Pałacu Potockich na pocztówce z lat 30-tych. Innenraum des Palais Potocki auf einer Postkarte aus den 30er Jahren. Hinweise auf eine erste Bebauung der Parzellen, auf denen sich heute der Sitz des Goethe-Instituts befindet, stammen aus dem Jahr Damals stand hier das Haus eines gewissen Hermann aus Ratibor, das aber von dem damals herrschenden König Ladislaus Ellenlang für die Beteiligung Hermanns am Aufstand des Vogts Albert konfisziert wurde. Als eigentliches Datum der Entstehung des Palais gilt das Jahr 1540, als zwei gotische Häuser aus dem 14. Jahrhundert zusammengefasst und umgebaut wurden. Damals diente das Gebäude als Residenz des Krakauer Kastellans Wawrzyniec Spytek Jordan. Für die nächste Renovierung des Hauses zeichnete vermutlich Henryk van Peene verantwortlich der Architekt der Festung und des Palasts von Zbaraż. Damals erhielt das Palais die Diele mit Einfahrt von der Marktseite her und den zweistöckigen barocken Innenhof mit Laubengängen, eine der interessantesten derartigen Lösungen in Krakau. Gegen Ende des 18. Jahrhunderts ließ die Familie Wodzicki, in deren Besitz sich das Haus damals befand, die Fassade im Stil des damals in Mode kommenden Klassizismus renovieren. Den Umbau gestaltete vermutlich Ferdynand Nax, ein polnischer Volkswirt und Architekt, der mit dem politischen Lager von König Stanislaus August Poniatowski verbunden war. Die Hauptfassade ist mit einem Medaillon mit einer sitzenden Fortuna sowie den Wappen Starykoń und Leliwa zwischen den sitzenden Figuren des Mars und der Bellona geschmückt. Im 19. Jahrhundert wechselte das Gebäude wiederholt seine Eigentümer (die Magnatenfamilien Wielopolski, Jabłonowski und erneut Potocki), was jedoch kaum Spuren an seinem Aussehen hinterließ. Erst gegen Ende des Jahrhundert, im Jahr 1898, wurde eine Grundrenovierung, vor allem des Barockinnenhofs, 26 fot. Zbigniew Bielawka 27

17 PAŁAC POTOCKICH BURZLIWE DZIEJE BUDYNKU DAS PALAIS POTOCKI DIE STÜRMISCHEN GESCHICKE DES GEBÄUDES Pod koniec XVIII wieku rodzina Wodzickich, ówczesnych właścicieli Pałacu, zdecydowała się na dokonanie remontu fasady, by odpowiadała popularnym wówczas neoklasycystycznym modom. Za przebudowę odpowiadał prawdopodobnie Ferdynand Nax, polski ekonomista i architekt związany z obozem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Front budynku wieńczą: medalion z siedzącą postacią Fortuny oraz herby Starykoń i Leliwa wśród siedzących postaci Marsa i Bellony. XIX wiek to okres, w którym budynek często zmieniał swoich właścicieli (kolejno Wielopolscy, Jabłonowscy i znowu Potoccy), co jednak nie wpłynęło znacząco na jego wygląd. Dopiero pod koniec wieku, w 1898 roku dokonano generalnego remontu przede wszystkim barokowego dziedzińca. W tym też okresie na parterze budynku mieścił się Bazar Krajowy. Jedna z anegdot, które na stałe wpisały się w historię budynku, dotyczy specyficznego odkrycia, którego w XX wieku dokonali konserwatorzy. W 1979 roku znaleziono tutaj pergamin z krótką historią Pałacu oraz drewnianą trumienkę z mumią... pieska. Widniał na niej napis: tutaj spoczywa Gypsia Mopsiczka, ukochana przyjaciółka księżnej z hrabiów Ossolińskich Wandy Jabłonowskiej i panny Walerii Littich. Suczka żyła dziesięć lat i odeszła 7 listopada 1889 roku. Dla uczczenia jej pamięci jedna z dzisiejszych sal wykładowych Instytutu, mieszcząca się w gotyckich piwnicach, została nazwana po prostu Gypsią. Po wojnie w murach Pałacu swoją siedzibę miało Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, instytucja znana głównie z organizacji Festiwalu Piosenki Radzieckiej. Jednak, jak pisali zaprzyjaźnieni z Towarzystwem dziennikarze, instytucja miała wiele więcej obowiązków: między oświetlonym blaskiem jupiterów amfiteatrem w polskiej stolicy piosenki radzieckiej a zakładową świetlicą jest rozległy obszar, na którym mieści się wiele ciekawych i pożytecznych spraw. Na parterze mieściła się księgarnia dumnie eksponująca dzieła Lenina, na pierwszym piętrze można było nabyć wódkę i zakąski oraz czasami usłyszeć radzieckie wykonania muzyki Beatlesów. Czasy PRL to także okres heroicznej walki prawowitej właścicielki budynku pani Pelagii Potockiej z niechcianymi lokatorami. Pani Potocka dbała na co dzień o wygląd Pałacu, natomiast w czasie procesji w święto Bożego Ciała bogato go dekorowała. Chyba tylko w Krakowie możliwa była tak kuriozalna sytuacja, że siedziba TPPRu była najbogaciej udekorowanym domem podczas uroczystości kościelnych. Po roku 1989 pałac wrócił w ręce swoich dawnych właścicieli rodziny Potockich, a jego większa część stała się siedzibą Goethe-Institut, bez wątpienia jedną z piękniejszych na świecie. durchgeführt. Im Erdgeschoss befand sich damals eine Kolonialwarenhandlung. Eine interessante Anekdote hängt mit einer Entdeckung zusammen, die 1979 bei einer Konservierung des Gebäudes gemacht wurde. Dabei stieß man auf ein Pergament mit einer kurzen Geschichte des Palais und einen Holzsarg mit der Mumie eines Hundes und der Inschrift: Hier ruht die Möpsin Gypsia, die geliebte Spielgefährtin der Fürstin Jabłonowska, geborene Gräfin Ossolińska, und des Fräuleins Waleria Littich. Die Hündin lebte zehn Jahre und verendete am 7. November Zu ihrem Gedächtnis wird einer der Seminarräume des Instituts in den gotischen Kellergewölben Gypsia genannt. Nach dem Zweiten Weltkrieg hatte in den Mauern des Palais die Gesellschaft für polnisch-sowjetische Freundschaft ihren Sitz, eine Institution, die vor allem für die Organisation des Festivals des sowjetischen Liedes bekannt war, wenngleich ideologisch gefestigtere Journalisten einen breiteren Aufgabenbereich dieser Institution erkennen wollten: Zwischen einem im Scheinwerferlicht erstrahlenden Amphitheater in der polnischen Hauptstadt des sowjetischen Liedes und einem Arbeiterkulturraum liegt ein weites Feld mit vielen interessanten und nützlichen Angelegenheiten. Im Erdgeschoss befand sich eine Buchhandlung, in der die gesammelten Werke Lenins prangten. Im ersten Stock konnte man Wodka und Kulinaria kaufen und manchmal Lieder der Beatles in sowjetischer Ausführung hören. In den Zeiten der Volksrepublik führte die rechtmäßige Eigentümerin des Gebäudes, Pelagia Potocka, einen heroischen Kampf gegen die ungeliebten Mieter. So wachte Frau Potocka über das Aussehen des Palais, dessen Fassade sie anlässlich der alljährlichen Fronleichnamsprozessionen reich dekorierte. Es ist wohl nur in Krakau möglich, dass der Sitz der Gesellschaft für polnisch-sowjetische Freundschaft das am reichsten geschmückte Gebäude bei kirchlichen Feierlichkeiten war. Nach 1989 kehrte das Palais an seine rechtmäßigen Eigentümer zurück und der größte Teil des Gebäudes wurde zum Sitz des Goethe-Instituts ganz gewiss einem der schönsten weltweit! Lata 30-te. Obecnie w pomieszczeniu tym mieści się biblioteka Goethe-Institut. 30er Jahre. Gegenwärtig befindet sich hier die Bibliothek des Goethe-Instituts

18 GOETHE U POTOCKICH REPORTAŻ Z OTWARCIA INSTYTUTU GOETHE BEI DEN POTOCKIS REPORTAGE VON DER EINWEIHUNG DES INSTITUTS Wielką galą w Pałacu Potockich zainaugurował swe oficjalne działanie Goethe-Institut w Krakowie. Honory domu czynił dyrektor dr Peter Seel. Przybył wojewoda z małżonką, korpus dyplomatyczny. Witano rektorów UJ, AM, AE. Z wielką rewerencją witano hrabinę Pelagię Potocką, a przybyły na otwarcie prezydent Goethe-Institut Hans Heigert nie omieszkał podkreślić, że spośród stu pięćdziesięciu Instytutów szerzących niemiecką kulturę i język na świecie, siedziba krakowskiego w Pałacu Potockich jest najpiękniejsza. Wojewoda Tadeusz Piekarz przypomniał więzy kulturowe jakie nas łączą, odwołując się chociażby do Wita Stwosza. Konsul Generalny Niemiec dr Laurids Hoelscher obiecał życzliwość i pomoc. Ale tylko dyrektor Instytutu Francuskiego przyszedł z prezentem. Tajemniczy pakuneczek zawierał ponoć kryształową butlę z trawionym napisem życzeniami sukcesów. Potem przecięto wstęgę (czerwoną, widać to już tradycja Pałacu) i otwarcie biblioteki, od dziś dostępnej dla wszystkich zainteresowanych, stało się faktem. Hrabina Potocka dostała od wojewody pięć różowych róż, a rektor AE Jerzy Mikułowski-Pomorski reprymendę od uroczej bibliotekarki Haliny Niemirskiej za wejście do biblioteki z hawańskim cygarem. W siedzibie Instytutu panuje całkowita dyskryminacja palaczy! Za to odkryliśmy, że pałacowa sień ma wspaniały mikroklimat sprzyjający okazałym bankietom, jak ten, który gospodarze wydali na inaugurację. Od dziś natomiast czeka do dyspozycji krakowian trzy i pół tysiąca woluminów i kilkadziesiąt tytułów czasopism, które udostępnia biblioteka. Będą też kasety i płyty kompaktowe. Wydarzeniem prestiżowym będzie sobotni Maraton berliński poświęcony muzyce, literaturze, filmowi i fotografii. Jadwiga Rubiś Dziennik Polski, 22 maja 1992 Mit einer großen Gala im Palais Potocki hat das Goethe-Institut offiziell den Beginn seiner Tätigkeit in Krakau eingeläutet. Gastgeber des Empfangs war Institutsleiter Peter Seel. Die Ehre gaben sich der Herr Woiwode mit Gemahlin, Vertreter des Diplomatischen Corps, Ihre Magnifizenzen, die Rektoren der Jagiellonen-Universität, der Musikakademie und der Wirtschaftsakademie. Mit großer Reverenz wurde Gräfin Pelagia Potocka begrüßt, und der eigens zur Eröffnung angereiste Präsident des Goethe-Instituts Hans Heigert ließ es sich nicht nehmen zu unterstreichen, dass unter den 150 Institutsniederlassungen, welche die deutsche Kultur und Sprache auf der ganzen Welt verbreiten, der Krakauer Sitz im Palais Potocki der allerschönste ist. Woiwode Tadeusz Piekarz brachte die alten kulturellen Bande zwischen unseren Ländern in Erinnerung, indem er sich etwa auf Veit Stoß berief. Der Generalkonsul der Bundesrepublik Deutschland Laurids Hölscher versprach Beistand und Hilfe. Aber nur der Direktor des Institut Français war mit einem Geschenk gekommen. Das geheimnisvolle Päckchen soll eine kristallene Bouteille mit eingravierten Erfolgswünschen enthalten haben. Daraufhin wurde feierlich ein Band durchschnitten (ein rotes, wie es so hat es den Anschein im Palais schon Brauch geworden ist), und die Eröffnung der Bibliothek, die ab heute allen interessierten Besuchern offen steht, war vollzogen. Gräfin Potocka bekam vom Woiwoden fünf rote Rosen überreicht, und der Rektor der Wirtschaftsakademie Jerzy Mikułowski eine Zurechtweisung vonseiten der reizenden Bibliothekarin Halina Niemirska wegen Betretens der Bibliothek mit einer Havanna. Am Sitz des Gothe-Instituts herrscht vollständige Diskriminierung von Rauchern! Dafür entdeckten wir, dass die Eingangshalle des Hauses ein fabelhaftes Mikroklima besitzt, das üppigen Festbanketten, wie dem diesen anlässlich der Inauguration des Instituts, überaus förderlich ist. Ab heute stehen den Krakauern über Bände Literatur und mehrere Dutzend Zeitschriftentitel zur Verfügung. Auch Kassetten und Compact Discs soll es in Bälde zu entleihen geben. Ein besonderes Ereignis wird am Samstag ein Berlin-Marathon sein, der Musik, Literatur, Film und Fotografie gewidmet sein wird. Jadwiga Rubiś Dziennik Polski, 22. Mai 1992 Zdjęcia z uroczystego otwarcia Goethe-Institut w Krakowie 30 Bilder von der feierlichen Eröffnung des Goethe-Instituts Krakau 31

19 KALENDARIUM / ZEITLEISTE Goethe-Institut wprowadza się do Pałacu Potockich grudzień 1990 Das Goethe-Institut zieht ins Palais Potocki Dezember 1990 Rozpoczęcie szkoleń dla nauczycieli języka niemieckiego w Polsce styczeń 1991 Beginn der Fortbildungen für Deutschlehrer in Polen Januar 1991 Peter C. Seel dyrektor / Institutsleiter Do Krakowa przybyłem prosto z Nowego Jorku na początku kwietnia 1991 roku. Widok na miasto przesłaniała dżdżysta aura i dym z kominów. Na pierwszy rzut oka miasto zdawało się drastycznie różnić od wielobarwnego i różnorodnego Nowego Jorku. To wrażenie szybko jednak minęło. Siedziba w Pałacu Potockich stanowiła fantastyczny początek. Szybko odkryłem też piękno miasta i otwartość jego mieszkańców, a olbrzymie zainteresowanie naszą pracą sprawiało po prostu frajdę! Przed biblioteką ciągnęły się długie kolejki. Na uniwersytecie, w teatrach, muzeach, w kinach Wanda, Mikro i Rotunda, wśród muzyków i artystów znaleźliśmy wielu wspaniałych przyjaciół i partnerów. Musica Antiqua i Audio Art, Lutosławski i Habermas, Werner Herzog i Martin Walser to tylko przykłady wielu możliwości w Krakowie. Anfang April 1991 kam ich direkt aus New York nach Krakau. Nieselregen und Kohlegeruch vernebelten den Blick auf die Stadt. Die stellte zunächst für mich einen starken Kontrast dar zur Vielfalt und Disparität in New York. Aber das änderte sich schnell. Residieren im Palais Potocki war schon ein guter Anfang. Ich entdeckte die Schönheit der Stadt und die Offenheit der Menschen. Das überwältigende Interesse an unserer Arbeit machte einfach Spaß! Vor der Bibliothek standen die Leser Schlange. In Universität, Theatern, Museen, den Kinos Wanda, Mikro und Rotunda, unter Musikern und Künstlern fanden wir wunderbare Freunde und Partner. Musica Antiqua und Audio Art, Lutoslawski und Habermas, Werner Herzog und Martin Walser sind nur wenige Beispiele für die vielen Möglichkeiten in Krakau

20 KALENDARIUM ZEITLEISTE Wystawa Zeit worte w Opolu i w Krakowie styczeń 1992 Ausstellung Zeit worte in Opole und Krakau Januar 1992 Spotkanie z Gertem Heidenreichem, prezesem niemieckiego PEN-Clubu 26/27 marca 1992 Begegnung mit Gert Heidenreich, dem Vorsitzenden des deutschen PEN-Clubs 26./27. März 1992 Oficjalne otwarcie Goethe-Institut w Krakowie 21 maja 1992 Offizielle Eröffnung des Goethe-Instituts Krakau 21. Mai 1992 Otwarcie biblioteki 21 maja 1992 Eröffnung der Bibliothek 21. Mai 1992 Wizyta Witolda Lutosławskiego. Spotkanie z kompozytorem i wykłady na temat jego muzyki 8 czerwca 1992 Besuch von Witold Lutosławski. Begegnung mit dem Komponisten und Vortrag über sein Schaffen Wystawa Niemiecka Sztuka Video styczeń/luty 1993 Ausstellung Videokunst Januar/Februar Juni 1992 Maraton berliński 23 maja 1992 Cykl spotkań z niemieckimi pisarzami, m.in. Edgarem Hilsenrathem, Katją Lange- -Müller, Karin Reschke i Hansem Joachimem Schädlichem. Berlin-Marathon 23. Mai 1992 Reihe von Begegnungen mit deutschen Schriftstellern, u. a. Edgar Hilsenrath, Katja Lange-Müller, Karin Reschke und Hans Joachim Schädlich. Międzynarodowe sympozjum poświęcone kształceniu nauczycieli języka niemieckiego w różnych krajach europejskich (Czechosłowacji, Danii, Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii, Polsce i na Węgrzech) 5-7 listopada 1992 Internationales Symposium zur Deutschlehrerfortbildung in verschiedenen europäischen Ländern (Tschechoslowakei, Dänemark, Deutschland, Frankreich, Großbritannien, Niederlande, Polen und Ungarn) November Peter C. Seel Peter C. Seel 34 35