Pomiary i obserwacje hydrologiczne

Transkrypt

1 HYDROLOGICZNA osłona kraju Vademecum Pomiary i obserwacje hydrologiczne Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Warszawa 2015

2 Redakcja: Agnieszka Malota, Anna Nadolna (Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju) Autorzy: Franciszek Szumiejko, Marcin Wdowikowski, Andrzej Hański (Biuro Prognoz Hydrologicznych we Wrocławiu) Alicja Kańska, Magda Mielke (Biuro Prognoz Hydrologicznych w Gdyni) Jerzy Aneszko, Izabela Jankowska, Mikołaj Wydrych informacje o aktualnej sieci pomiarowo-obserwacyjnej w rozdziałach 4, 4.2, 4.3 i 7, (Centrum Hydrologiczno- Meteorologicznej Służby Pomiarowo-Obserwacyjnej, Wydział Służby Pomiarowo- Obserwacyjnej i Geoinformacji) Projekt okładki: Elżbieta Klejnowska Korekta językowa: Karolina Racka Skład i łamanie: Rafał Stepnowski

3 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Historia obserwacji i pomiarów hydrologicznych Lokalizacja profili wodowskazowych Pomiary i obserwacje na stacjach hydrologicznych Stan wody w rzekach i poziom Morza Bałtyckiego Temperatura wody Zjawiska zarastania koryt rzecznych Zjawiska lodowe Zjawiska zlodzenia Bałtyku Natężenie przepływu Pomiary geodezyjne Inne rodzaje pomiarów i obserwacji Ustalanie stanów ostrzegawczych i alarmowych Literatura Mapy lokalizacji wodowskazowych w województwach Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 3

4

5 1. WSTĘP Czynnikami, które od zawsze decydowały o podejmowaniu obserwacji zmian poziomu wody w rzekach, były wyłącznie elementarne względy praktyczne, mające na celu wykorzystanie wody do rozwoju cywilizacyjnego lub ochronę przed niszczycielskimi skutkami żywiołu. Wyniki pomiarów i obserwacji stanu wody w rzekach przez długi okres były zatem jedynymi informacjami, jakie zbierano. Ze względu na ścisły związek sytuacji meteorologicznej z warunkami przepływu wody w korytach rzecznych oraz na losowo zmienny w czasie charakter występowania poszczególnych elementów meteorologicznych (w szczególności opadów deszczu) zaistniała konieczność prowadzenia systematycznych, a nade wszystko ciągłych pomiarów i obserwacji. Informacja dotycząca stanu wody okazała się kluczowa do oceny warunków hydrologicznych koryt rzecznych, co też spowodowało, że pojawiające się w XIX w. pierwsze służby hydrologiczne swoją działalność rozpoczynały od zakładania wodowskazowych. Sandomierz, Panorama zalanego przez powódź Sandomierza fot. Kacper Kowalski/FORUM Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 5

6 2. Historia obserwacji i pomiarów hydrologicznych Bogate tradycje polskiej hydrologii wynikają ze stosunkowo wczesnego zorganizowania na naszych ziemiach sieci pomiarowo-obserwacyjnej podstawowych elementów hydrologicznych. Niesłychanie istotne w rozwoju hydrometrii (czyli nauki o pomiarach wody, w tym o pomiarach hydrologicznych) okazało się wykorzystanie rzek w codziennym życiu ludzi zamieszkujących ziemie polskie, od rolnictwa do żeglugi śródlądowej, która stanowiła ważny sposób transportu na Odrze, Wiśle czy Warcie. Początkowo do pomiarów wód wykorzystywano metody znane już w starożytnym Egipcie, kiedy odczytywano stany charakterystyczne Nilu (najczęściej maksymalne), które wykuwano w skałach nabrzeży lub później w specjalnych budowlach zwanych nilomierzami [Mikulski 1978; Whitcher i in. 2002]. Do dziś zachowanym obiektem do pomiaru poziomu Nilu jest budowla na wyspie Roda w Kairze (rys. 1). Egipcjanie na podstawie setek lat obserwacji rzeki, od której zależał ich byt, ustanowili stany charakterystyczne oznaczone jako poziomy głodu, cierpienia, radości, bezpieczeństwa, obfitości czy katastrofy. Z biegiem czasu również w Polsce, oprócz oznaczania najwyższych poziomów (najczęściej związanych z wylaniem rzek) wody towarzyszących powodziom, w korytach rzecznych podjęto systematyczną i ciągłą rejestrację stanów wody. Na naszych ziemiach lokalnie można odnaleźć świadectwa wystąpienia wielkich wód, np. w XIII w. na Warcie pod Poznaniem lub w XVI w. na Wiśle w Krakowie. Rys. 1. Nilomierz w Kairze Rys. 2. Stacje obserwacyjno-pomiarowe IMGW, I i II rzędu, w 1938 r. Rys. 3. Szkic sytuacyjno-wysokościowy wodowskazowej Łąki na Baryczy 6 Hydrologiczna osłona kraju

7 Pierwsze wzmianki o kilkunastoletnich ciągach obserwacyjnych stanów wody przypisuje się w podobnym czasie na początek XVIII w. w Europie, tj. na Newie w Petersburgu (1715 r.), na Łabie w Magdeburgu (1727 r.), na Sekwanie w Paryżu (1731 r.) oraz na Odrze we Wrocławiu (1717 r.). Jednak pierwsze systematyczne obserwacje, które zachowały się do dnia dzisiejszego dotyczą Wisły w Toruniu (od 1760 r.), a następnie Warszawy i Tczewa (od 1799 r.). Pomiary na Wiśle w Warszawie w źródłach archiwalnych podawane są najczęściej jako przykład rozpoczęcia regularnych pomiarów stanów wody na ziemiach polskich. Nieco wcześniej, w roku 1764, za rządów Stanisława Augusta, uznając rzeki za naturalne bogactwo narodowe, poddano je jurysdykcji Komisji Skarbu Koronnego z zaleceniem, aby rzeki uznane za spławne przygotowano do żeglugi. W wyniku prac wykonywanych przez lustratorów Komisji powstało wiele map i raportów opisujących poszczególne rzeki, które stanowiły fundament późniejszych prac nad atlasem podziału hydrograficznego kraju. W tamtych latach powstał też Korpus Pontonierów, którego działania polegały na technicznym przygotowaniu rzek w celu ułatwienia spływu wód. W trzy lata po utworzeniu Korpusu opublikowano pracę, niemającą precedensu w piśmiennictwie polskim, z zakresu morfologii rzek i niektórych zagadnień hydrologicznych. W dziele Myśli o sposobach bezpiecznego i wygodnego spławu rzekom Polskim i Litewskim nieznany do dziś autor po raz pierwszy wprowadził do świata nauki i inżynierii polskiej pojęcie związane z ruchem wody w rzece oraz kształtowaniem się koryta rzecznego [Mikulski 1978; Zieliński 1999]. Rozkwit nauk przyrodniczych na początku XIX w. przyczynił się do rozpoczęcia regularnych obserwacji stanu wody w dorzeczu Odry: na Warcie, Noteci, Drawie, Nysie Łużyckiej czy Nysie Kłodzkiej, oraz nieco później w dorzeczu Wisły: na Dunajcu, Popradzie, Sanie, Narwi, Bugu, Brdzie i Bzurze. W dorzeczach przymorza regularne obserwacje stanu wody rozpoczęto najpóźniej od roku 1901, na Redze, Słupi, Łebie czy Łynie. Pierwsze pomiary przepływu na ziemiach polskich zostały wykonane w 1833 roku na Odrze we Wrocławiu, następnie w 1836 roku na Wiśle pod Świeciem. Z roku 1885 pochodzą również systematyczne pomiary przepływu wykonane w dorzeczu górnej Wisły, w szczególności na Małej Wiśle, Wiśle górnej (od ujścia Przemszy po Kraków), a także na Sole, Skawie, Rabie, Dunajcu, Wisłoce oraz Sanie z Wisłokiem. W okresie poprzedzającym I wojnę światową nie było warunków do utworzenia jednolitej organizacji pełniącej służbę hydrologiczną na obszarze całego kraju. Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 7

8 W zaborach działały odrębne organizacje realizujące program pomiarowy na miarę własnych potrzeb, np. w zaborze austriackim funkcjonowało Centralne Biuro Hydrograficzne zorganizowane przez Romualda Iszkowskiego, z siedzibą w Wiedniu i Krajowym Oddziałem Hydrograficznym we Lwowie, wykonujące pomiary stanu wody i opadu atmosferycznego. W zaborze pruskim od 1901 roku funkcjonował Instytut Hydrograficzny w Berlinie (Landesanstalt fur die Gewasserkunde), ograniczający działanie do rejestracji, opracowania i publikacji wyników pomiarów i obserwacji hydrologicznych i meteorologicznych, natomiast utrzymanie sieci pozostawiono jednostkom inspekcji dróg wodnych i urzędom budownictwa melioracyjnego. W zaborze rosyjskim natomiast hydrologiczna sieć pomiarowo-obserwacyjna podlegała okręgom komunikacji przy Ministerstwie Komunikacji. Po odzyskaniu niepodległości po I wojnie światowej na terenie Polski funkcjonował były Oddział Hydrograficzny z Lwowa, przekształcony na Biuro Hydrograficzne. W tym czasie sieć pomiarowa była najlepiej zorganizowana w zachodniej Małopolsce, na Wielkopolsce i Pomorzu, na wschodzie kraju w wyniku działań wojennych infrastruktura sieci pomiarowych uległa zniszczeniu lub była całkowicie zaniedbana. Istniało wówczas 306 wodowskazów. W roku 1920 wcielono w życie plan odbudowy hydrologicznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej, bazującej na regionalnej osłonie poszczególnych dorzeczy. W tym celu powołano 5 referatów: w Poznaniu, Warszawie, Krakowie, Wilnie i Lwowie [Pasławski 1973; Bajkiewicz i in. 1993]. 8 czerwca 1921 roku ukazuje się Rozporządzenie Ministra Robót Publicznych (prof. Gabriela Narutowicza) określające cel i zakres działalności Biura Hydrograficznego. W roku 1934 Biuro Hydrograficzne przekształcono w Instytut Hydrograficzny, natomiast do wybuchu II wojny światowej liczba wodowskazowych z regularnym programem pomiarów i obserwacji stanów wody, przepływów i temperatury wody sięgała 852. Dodatkowo w programie pomiarowym wykonywano również pomiary temperatury powietrza (na potrzeby hydrologii), pomiary i obserwacje zjawisk lodowych oraz zarastania koryt rzecznych. Istotne dla dalszego rozwoju hydrometrii w Polsce okazały się nowatorskie pomiary przepływu wód wezbraniowych za pomocą kul na zawieszeniu oraz pomiary przepływu rzek pod pokrywą lodową. W tym czasie prowadzono również badania granulometryczne ilości materiału unoszonego oraz pomiary ilości i jakości materiału wleczonego rzek. Do roku 1939 regularnie wydawane były roczniki hydrologiczne oraz kilka publikacji opracowanych wspól- 8 Hydrologiczna osłona kraju

9 nie z Państwowym Instytutem Meteorologicznym, dotyczących analizy ulewnych opadów deszczu. PIM funkcjonował równolegle z PIH, utrzymując niezależną sieć pomiarowo-obserwacyjną, często w tych samych miejscowościach (rys. 2). W trakcie II wojny światowej pod nadzorem hitlerowskich Niemiec przez kilka lat utrzymywano w Warszawie ponownie powołany Instytut Hydrograficzny, jednak działania wojenne ostatnich lat konfliktu, a w szczególności pożoga powstania warszawskiego nie pozostawiła po tamtym okresie wiarygodnych źródeł. Znaczna część niemieckiej dokumentacji hydrologicznych (rys. 3) z okresu przed 1939 roku zachowała się do dnia dzisiejszego w archiwach IMGW-PIB. 8 marca 1945 roku powołano Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny, który podjął się trudnego zadania odbudowy, praktycznie od podstaw, sieci hydrologicznych i meteorologicznych na terenie Polski. W celu usprawnienia realizacji zadań powołano osiem oddziałów terenowych: w Gdyni (Oddział Morski), Słupsku, Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach, Krakowie, Warszawie i okresowo w Łodzi (oddział w Łodzi został zamknięty w roku 1947, po czym utworzono oddział w Białymstoku). Początkowy etap rozwoju sieci pomiarowo-obserwacyjnej i metod badawczych trwał do roku Od roku 1945 do początku lat 50. odbudowano liczbę wodowskazowych z okresu międzywojennego. W związku z rosnącymi potrzebami gospodarki wodnej i żeglugi śródlądowej w latach 50. i 60. nastąpiła weryfikacja sieci hydrologicznej, zwiększono liczbę pomiarowych oraz poszerzono program o pomiary materiału dennego i materiału unoszonego, jednocześnie zwiększając częstotliwość pomiarów przepływu [Pasławski 1973; Maciążek 2004]. W roku 1973 po wielu zmianach podległości resortowej PIHM w kolejnych ministerstwach doszło do połączenia z Instytutem Gospodarki Wodnej. Utworzono Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW). Do chwili obecnej IMGW (Państwowy Instytut Badawczy od roku 2011), przyjmując realizację ustawowych obowiązków państwowej służby hydrologiczno meteorologicznej w zakresie osłony między innymi dorzeczy Odry, Wisły i dorzeczy Przymorza, funkcjonuje w oparciu na trzech oddziałach terenowych: Oddział Morski w Gdyni, oddziały we Wrocławiu i Krakowie oraz Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór w Katowicach. Do podstawowych zadań IMGW-PIB w ramach pełnienia PSHM, które regulują: ustawa Prawo wodne z roku 2001 oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z roku 2007, należą (zgodnie z art. 103 ustawy Prawo wodne): pomiary i obserwacje hydrologiczne oraz meteorologiczne, Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 9

10 gromadzenie, przetwarzanie, archiwizowanie i udostępnianie informacji hydrologicznych oraz meteorologicznych, bieżące analizy i ocena sytuacji hydrologicznej oraz meteorologicznej, opracowywanie i przekazywanie prognoz meteorologicznych i hydrologicznych, opracowywanie i przekazywanie organom administracji publicznej ostrzeżeń przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze. Instytut pełni również służbę do spraw bezpieczeństwa budowli piętrzących, realizując zadania państwa w zakresie nadzoru nad stanem technicznym i stanem bezpieczeństwa budowli piętrzących. Obecnie (stan na rok 2015) w ramach sieci pomiarowo-obserwacyjnej PSHM funkcjonuje 862 wodowskazowych rzecznych, jeziornych i morskich oraz 890 meteorologicznych, z czego ponad połowę stanowią stacje automatyczne (łączna ich liczba wynosi 1059). Niezależnie od PSHM różne instytucje naukowobadawcze, uczelnie oraz coraz częściej w ostatnich latach jednostki samorządu terytorialnego mają odrębne stacje wodowskazowe, założone w związku z prowadzonymi badaniami hydrologicznymi oraz lokalnymi potrzebami wzmożonej osłony hydrologicznej obszarów szczególnie narażonych na skutki wezbrań i powodzi. Warto zaznaczyć, że PIHM, a obecnie IMGW-PIB, w oparciu na regularnym programie pomiarowo-obserwacyjnym na największej w Polsce sieci pomiarów hydrologicznych i meteorologicznych wniósł znaczący wkład w rozwój takich dyscyplin naukowych, jak hydrologia i meteorologia. Wieloletnie obserwacje formowania się i przekształcania zjawisk hydrologicznych i meteorologicznych prowadzone przez pracowników Instytutu pozwoliły na zdobycie wiedzy niezbędnej do rozwiązywania wielu problemów naukowych i praktycznych. Od lat 60. w IMGW-PIB powstało wiele podręczników o charakterze akademickim, prac naukowych i ekspertyz, które pozostają aktualne i po dzień dzisiejszy służą kolejnym pokoleniom pracowników podczas realizacji osłony hydrologicznej i meteorologicznej. Specjalistyczna kadra oraz kierownictwo Instytutu należy do krajowych środowisk eksperckich w dziedzinach hydrologii, meteorologii i gospodarki wodnej oraz uczestniczy w pracach komisji międzynarodowych, takich jak Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO), czy bardziej lokalnych, dotyczących rzek granicznych, jak trójstronna Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem. 10 Hydrologiczna osłona kraju

11 3. Lokalizacja profili wodowskazowych Tak w nauce, jak w praktyce funkcjonuje pogląd, że bez dobrego pomiaru i obserwacji nie ma dobrej analizy, zatem można stwierdzić, że od poziomu i zakresu prowadzonych badań zależy stan i rozwój nie tylko hydrologii jako nauki, ale również hydrologii jako narzędzia do realizacji zadań krajowej gospodarki wodnej (w tym zaopatrzenia ludności w wodę) czy zapewnienia społeczeństwu bezpieczeństwa poprzez ostrzeganie o groźnych zjawiskach hydrologicznych (zapewnienie osłony hydrologicznej). Lokalizacja punktów pomiarowych na rzekach nie pozostaje bez znaczenia i mimo że zasady towarzyszące zakładaniu i utrzymaniu hydrologicznych nie są tak restrykcyjne, jak w przypadku meteorologicznych, to w ciągu dziesięcioleci badań na całym świecie przyjęto pewien zbiór wytycznych. Generalną zasadą lokalizowania profili wodowskazowych jest, aby przekrój rzeki był stały i umożliwiał prawidłowe wykonanie pomiarów (i obserwacji) z dostateczną dokładnością. W instrukcjach i podręcznikach na całym świecie najczęściej pojawiają się następujące zapisy szczegółowe dotyczące reprezentatywności profili hydrometrycznych: profil należy wybrać na prostym odcinku rzeki, o zwartym korycie i o regularnym przekroju poprzecznym oraz jednolitym spadku podłużnym zwierciadła wody, zapewniającym możliwie równomierny rozkład głębokości i prędkości wody, profil należy wytyczyć tak, aby nurt w korycie cieku był równoległy względem pozostałych strug wody w korycie oraz w dolinie, należy unikać profili z wodą stojącą lub prądami wstecznymi, zwierciadło wody w profilu wodowskazowym powinno być swobodne, tzn. nie powinno znajdować się pod wpływem spiętrzeń i depresji wywołanych przez czynniki naturalne lub sztuczne; do czynników naturalnych wywołujących te zjawiska zalicza się przede wszystkim wahania zwierciadła wody w odbiorniku, do którego uchodzi dana rzeka, a czynnikami sztucznymi są budowle wodne i urządzenia gospodarki wodnej zlokalizowane poniżej wodowskazu, profil należy usytuować na odcinku rzeki dostępnym w każdej porze roku i przy każdej wysokości stanu wody, dno rzeki w profilu wodowskazowym nie powinno ulegać zmianom, Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 11

12 tj. erozji i akumulacji, a także w miarę możliwości nie powinno zarastać roślinnością wodną, profil musi być tak dobrany, aby istniały w nim dogodne warunki techniczne do założenia wodowskazu oraz, aby można było zapewnić dobrą ochronę wodowskazu przed uszkodzeniami (np. płynącą krą lodową), stację hydrologiczną należy zaznaczyć w sposób widoczny zarówno dla ludności cywilnej, jak i wszelkiego rodzaju służb [Lambor 1962; Michalczewski 1970; Pasławski 1973; Ujda 1988; Byczkowski 1997; PN-EN ISO 748:2009; WMO 1994, 2010]. Poprawny wybór profilu pomiarowego jako kluczowego elementu wodowskazowej jest na ogół trudny, zwłaszcza na rzekach o zmiennym korycie i na rzekach silnie zarastających. W takich przypadkach profile hydrometryczne należy wyznaczać, uwzględniając widoczne zmiany, jakie wywołują wezbrania, względnie rośliny wodne w okresie wegetacji. Nie zawsze można wybrać profil, w którym mieściłaby się woda o pełnej amplitudzie wahania stanów, dlatego niekiedy trzeba wyznaczyć dwa profile: jeden obejmujący niższe stany wody i drugi wyższe. Wszelkie informacje związane z lokalizacją i opis infrastruktury technicznej pomiarowej, dane o wykonanych kontrolach oraz remontach znajdują się w dokumentacji technicznej hydrologicznej. Przyrządy pomiarowe na hydrologicznej, podobnie jak w przypadku meteorologicznej, muszą mieć aktualne świadectwo wzorcowania, wydawane okresowo przez CLAP w ramach IMGW-PIB lub przez specjalistyczne firmy zewnętrzne. Zmieniające się potrzeby i metody prowadzenia osłony hydrologicznej przez IMGW-PIB, zmiany zagospodarowania przestrzennego terenów, wykorzystania zasobów rzek oraz rozwój aglomeracji miejskich często powodują, że część wodowskazów traci swoją reprezentatywność lub prowadzenie dalszych pomiarów i obserwacji staje się niemożliwe. W takich przypadkach stacje hydrologiczne są przenoszone w nowe lokalizacje lub zamykane, jeśli nie ma możliwości znalezienia nowego miejsca lub przeniesienie jest zbyt kosztowne. Również w związku z wyżej wymienionymi czynnikami systematycznie prowadzona jest weryfikacja wykorzystania sieci pomiarowej, na podstawie której powstają nowe stacje pomiarowe lub przenosi i zamyka się stacje istniejące. Sieć pomiarowo-obserwacyjna PSHM oraz wchodząca w jej skład sygnalizacja hydrometeorologiczna, która ma służyć prognozom hydrologicznym musi być na ten 12 Hydrologiczna osłona kraju

13 cel specjalnie nastawiona i odpowiednio zorganizowana. Potrzeby służby prognoz hydrologicznych na ogół nie pokrywają się z potrzebami służby prognoz meteorologicznych, choć czasem mogą korzystać z tego samego źródła danych i w pewnym stopniu są od siebie zależne. Historycznie sieć pomiarowo-obserwacyjną rozróżniano na sieć hydrograficzną, meteorologiczną oraz sieć osłony przeciwpowodziowej. Obecnie kształt sieci hydrologiczno-meteorologicznej dostosowuje się przede wszystkim do potrzeb ustawowego obowiązku osłony meteorologicznej i hydrologicznej, pełnionej przez właściwe biura prognoz hydrologicznych i meteorologicznych w oddziałach IMGW-PIB. Dokumentem, który obejmuje w wyraźne przepisy całą funkcjonalność sieci pomiarowo-obserwacyjnej na potrzeby osłony hydrologicznej jest oddziałowy plan sygnalizacji przeciwpowodziowej przygotowywany dla poszczególnych rejonów osłony [Lambor 1962]. 4. Pomiary i obserwacje na stacjach hydrologicznych Pomiary i obserwacje hydrologiczne prowadzi się na stacjach wodowskazowych rzecznych, jeziornych i morskich, wchodzących w skład sieci pomiarowoobserwacyjnej państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM). Pomiary hydrologiczne wykonywane są przez stacje automatyczne, natomiast pomiary i obserwacje hydrologiczne przez obserwatorów ryczałtowych lub pracowników terenowych działów służby pomiarowo-obserwacyjnej (DSPO). Cały program pomiarowy IMGW-PIB dostosowany jest do standardów i procedur Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Na sieć hydrologicznych składają się 862 stacje wodowskazowe rzeczne, jeziorne i morskie, które zostały podzielone na cztery rzędy (tab. 1). Stacje hydrologiczne I i II rzędu, niezbędne do podstawowej osłony hydrologicznej kraju, dostarczają danych w trybie terminowym (codziennie o godzinie 06 UTC) i są wyposażone w automatyczne czujniki stanu wody z funkcją transmisji danych w czasie rzeczywistym. Na stacjach III rzędu obserwacje są wykonywane w trybie terminowym oraz przy wykorzystaniu aparatury automatycznej, jednak wyniki pomiaru nie są przekazywane w trybie operacyjnym. IV stanowią stacje, na których obserwacje wykonywane są w trybie terminowym, bez wykorzystania aparatury automatycznej. Sieć hydrologicznych w poszczególnych województwach przedstawiono na mapach (rozdz. 7). Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 13

14 Tabela 1. Liczba hydrologicznych PSHM w podziale na rzędy. Stan na r. (Jerzy Aneszko, Mikołaj Wydrych, Wydział Służby Pomiarowo-Obserwacyjnej i Geoinformacji) hydrologicznej Liczba I 118 II 518 III 56 IV 170 Razem 862 Na stacjach hydrologicznych Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej obecnie wykonywane są następujące pomiary i obserwacje: Stan wody [cm], Temperatura wody [ C], Zjawiska zarastania koryt rzecznych [-] skatalogowana forma opisowa, Zjawiska lodowe [-] skatalogowana forma opisowa, Prędkość i natężenie przepływu wody [m s -1, m 3 s -1 ], Pomiary geodezyjne geometrii koryt rzecznych oraz spadek zwierciadła wody [-] Stan wody w rzekach i poziom Morza Bałtyckiego Pod pojęciem stanu wody rozumie się wzniesienie zwierciadła wody w danym profilu wodowskazowym ponad przyjęty umownie poziom (płaszczyznę), zwany zerem wodowskazu. Stan wody jest więc wielkością względną i nie oznacza bezpośrednio głębokości rzeki czy zbiornika wodnego, a tak często jest interpretowany. Podawany jest zawsze w centymetrach odniesiony do indywidualnie wyznaczanego dla każdego przekroju zera wodowskazu. Zero wodowskazu dobiera się w sposób dowolny, dbając jedynie, aby było ono umiejscowione poniżej najniższych możliwych stanów wody oraz strefy zmian dna koryta rzecznego, w celu uniknięcia ujemnych odczytów. Jeżeli koryto rzeki lub dno zbiornika ulega pogłębieniu, które powoduje występowanie odczytów ujemnych, zero wodowskazu obniża się (najczęściej o 1 m), informując o tym fakcie zainteresowanych. Pomiar stanu wody na stacjach wodowskazowych różnego typu (fot. 1, 2 i 3) odbywa się obecnie w sposób automatyczny oraz tradycyjny (analogowy). Odczyt stanu wody wykonywany jest przez obserwatora codziennie o godzinie 6 UTC (w obowiązującym w Polsce czasie urzę- 14 Hydrologiczna osłona kraju

15 dowym odczyty wykonywane są o 7 rano czasu zimowego i o 8 rano czasu letniego) lub przez pracowników zespołów terenowych podczas wizyt kontrolnych i pomiarów przepływu. Stan wody odczytywany jest z podziałki wodowskazu z dokładnością do 1 cm. Dodatkowo w okresie przyboru wody obserwator wykonuje obserwacje nadzwyczajne w odstępach 3- i 6-godzinnych w zależności od stopnia zagrożenia hydrologicznego (co 6 godzin po przekroczeniu stanu ostrzegawczego i co 3 godziny lub częściej po przekroczeniu stanu alarmowego, patrz rozdz. 5). Celem obserwacji nadzwyczajnych jest uchwycenie kulminacji fali powodziowej oraz moment przesuwania się szczytu fali. Stany wody odczytane przez obserwatora hydrologicznego do dziś są zapisywane w miesięcznym wykazie wodowskazowym (stanowiącym część Dziennika spostrzeżeń wodowskazowych), który po zakończeniu miesiąca przekazywany jest do Biura Prognoz Hydrologicznych, odpowiedzialnego również za opracowanie i archiwizację danych hydrologicznych (rys. 5). Na potrzeby osłony hydrologicznej stany wody podawane są do dziś przez obserwatorów w systemie sygnalizacji codziennej, co polega na przekazywaniu odczytu z godz. 6 UTC i, jeżeli wystąpią, informacji o zjawiskach zarastania i zlodzenia koryta rzeki. Do pomiaru stanów wody służą różne urządzenia od najprostszych, zwanych wodowskazami, do najbardziej skomplikowanych limnimetrów, jak czujniki radarowe czy hydrostatyczne. Najprostszym wodowskazem, znajdującym dotychczas najszersze zastosowanie, jest łata wodowskazowa, wykonywana najczęściej z drewna (lub innych materiałów, w zależności od warunków). Łata wodowskazowa wyposa- Fot. 1. Stacja wodowskazowa z wieżą limnigraficzną oraz masztem telemetrycznej transmisji danych w Duninie na rzece Kaczawie; fot. archiwum DSPO Wrocław Fot. 2. Łaty wodowskazowe na Wychódźc, rzeka Wisła; fot. M. Wydrych Fot. 3. Maszt telemetryczny na Ostrołęka, rzeka Narew; fot. M. Wydrych Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 15 d.

16 żona jest w dwucentymetrową podziałkę umieszczoną na stalowym palu w korycie rzeki. Wodowskaz nawiązany jest niwelacyjnie do kilku (minimum trzech) specjalnie założonych punktów wysokościowych (reperów), a te z kolei do sieci (osnowy) niwelacji państwowej, co wymaga precyzyjnych pomiarów geodezyjnych. Tak utrwalona rzędna zera wodowskazu pozwala na okresową kontrolę stateczności łaty wodowskazowej oraz odtworzenie wodowskazu w razie jego zniszczenia. Kontrole w zależności od stabilności koryta rzeki wykonuje się przynajmniej raz w roku, najczęściej w okresie wiosennym, po ustąpieniu zjawisk lodowych. W korytach wielodzielnych lub o dużym nachyleniu skarp brzegowych, dla ułatwienia odczytów, wodowskaz zakłada się w postaci korespondujących ze sobą odcinków łat (fot. 4) [Lambor 1971; Pasławski 1973; Byczkowski 1997]. Fot. 4. Wodowskaz schodkowy w Ścinawie na Odrze Fot. 5. Mareograf i łata wodowskazowa w Gdyni; fot. W. Stepko Fot. 6. Łaty wodowskazowe typu morskiego na rzece Wiśle w Tczewie; fot. W. Stepko Szczególnym przypadkiem łat wodowskazowych są łaty typu morskiego umieszczane przy stacjach hydrologicznych morskich. Różnią się materiałem, z którego są wykonane (stal odporna na zasolenie) oraz sposobem mocowania (wieszakami trwale mocowanymi do nabrzeża lub do płyty nabrzeża) (fot. 5 i 6). Na podstawie danych wodowskazowych określa się napełnienie Bałtyku (tzw. parametr Malińskiego). Jest on jednowymiarowy, reprezentuje hipotetyczny poziom morza w warunku brzegowym, tzn. stan, do którego dążyłyby poziomy wzdłuż wybrzeża w przypadku braku innych sił generujących ruch wody. Wartość napełnienia Bałtyku przyjmowana jest jako poziom odniesienia do krótkoterminowych prognoz hydrologicznych. Do obserwacji ciągłych stanów wody służyły limnigrafy, obecnie limnimetry (fot. 7). Limnigrafy były to urządzenia samopiszące, lokalizowane w budowlach 16 Hydrologiczna osłona kraju

17 ziemnych w korycie rzeki, w postaci budek limnigraficznych. Istotną częścią tych konstrukcji były studnie limnigraficzne, połączone lewarem z dnem rzeki, w których montowano instalację pływakową umożliwiającą zapis zmiany stanu wody, np. na papierowych paskach limnigrafu (limnigramy), napędzanych mechanizmem zegarowym (fot. 8, rys. 4). Paski limnigraficzne były wymieniane przez obserwatorów lub pracowników terenowych IMGW-PIB, a następnie dostarczane do oddziału lub hydrologicznej, która opracowywała i archiwizowała zarejestrowane dane. Paski limnigraficzne z ciągłym zapisem stanu wody służyły również do weryfikacji danych notowanych przez obserwatorów [Kaczorowski i in. 1971]. Przykład korekty wartości stanu wody w miesięcznym wykazie wodowskazowym przedstawia rys. 5. W regularnym programie pomiarowym PSHM limnigrafy były wykorzystywane do roku 2008, zostały zastąpione (po okresie pomiarów porównawczych) przez funkcjonujące do chwili obecnej stacje automatyczne. Po powodzi w 1997 r., korzystając z pożyczki Banku Światowego, w IMGW-PIB podjęto szerokie działania modernizujące system ochrony przeciwpowodziowej. W latach 2001/2005, w ramach projektu System Monitoringu Osłony Kraju, unowocześniono sieć pomiarową o stacje automatyczne zarówno hydrologiczne, jak i meteorologiczne. Jednak nadrzędnym celem projektu było utworzenie ogólnopolskiego systemu monitoringu, prognozowania i ostrzegania przed groźnymi zjawiskami naturalnymi (powodzie, susze, silne wiatry, burze itp.) oraz gromadzenie i rozpowszechnianie informacji o aktualnym i przewidywanym stanie atmosfery i hydrosfery [Sasim i in. 1999]. Fot. 7. Stacja wodowskazowa z budką limnigraficzną, podest z barierką umożliwia pomiary i obserwacje podczas wezbrań (Łomnica na Łomnicy); fot. M. Suchta Fot. 8. Limnigraf pływakowy, rejestrujący stany wody w wieży (budce) limnigraficznej (Dzierżoniów na Piławie); fot. W. Wdowikowski Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 17

18 Rys. 4. Pasek limnigraficzny (limnigram) z zarejestrowanym hydrogramem stanu wody. Stacja Szalejów Dolny na Bystrzycy Dusznickiej Rys. 5. Miesięczny wykaz wodowskazowy sporządzany na pomiarowej Szalejów Dolny na Bystrzycy Dusznickiej przez obserwatora hydrologicznego Obecnie na automatycznych telemetrycznych stacjach hydrologicznych (ATSH) (fot. 1, 3 i 9) wyposażonych w czujniki stanu wody oraz funkcję przesyłania danych (modem GPRS lub radiowy) pomiar wykonywany jest bez przerwy co 10 minut, a wynik jest przesyłany do baz danych IMGW-PIB, co również umożliwia udostępnienie danych w sieci internetowej (rys. 6). Ze względu na zróżnicowane warunki terenowe w korytach rzecznych, jak również możliwości techniczne montażu automatycznej, w sieci pomiarowej IMGW-PIB wykorzystuje się kilka rodzajów czujników stanu wody: czujniki zanurzone ciśnieniowe bezpośrednie (membranowe) i pośrednie (bąbelkowe) (fot. 10, rys. 7) oraz czujniki, których pomiar odbywa się znad zwierciadła wody, pływakowe (w studniach limnigraficznych) (fot. 11) i radarowe (fot. 12) [Maciążek 2005, Różdżyński 2011]. Elementem wyróżniającym się jest sieć dziewięciu mareografów. Mareograf to rodzaj limnigrafu przystosowany do rejestracji zmian stanów wody na brzegach mórz. Mareograf rejestrował poziom morza w sposób ciągły, wyniki były zapisywa- 18 Hydrologiczna osłona kraju

19 Rys. 6. Hydrogram stanu wody rejestrowany przez czujniki wizualizacja z Monitora IMGW- PIB, profil Skorogoszcz na Nysie Kłodzkiej ( ) Rys. 7. Przykładowy schemat hydrostatycznego (ciśnieniowego) czujnika do pomiaru stanu wody Fot. 9. Automatyczna telemetryczna stacja hydrologiczna na rzece granicznej z Republiką Federalną Niemiec (Nysa Łużycka Porajów); fot. archiwum DSPO Wrocław Fot. 10. Czujnik ciśnieniowy stanu wody montowany w betonowej studni na rzece górskiej Ścinawce w profilu Tłumaczów; fot. archiwum DSPO Wrocław Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 19

20 Fot. 11. Czujnik pływakowy stanu wody, montowany w studniach liminigraficznych, najczęściej w lokalizacjach byłych limnigrafów (a. stacja wodowskazowa z blaszaną budką limnigraficzną, b. studnia limnigraficzna z pływakiem i obciążeniem, c. zestaw pływaka i rejestratora do pomiaru stanu wody, d. rejestrator poziomu wody w studni limnigraficznej); fot. archiwum DSPO Wrocław Fot. 12. Czujnik radarowy stanu wody zamontowany na a) konstrukcji mostu drogowego, b) brzegu fot. archiwum IMGW-PIB ne automatycznie na pasku mareograficznym oraz przekazywane raz w miesiącu do DSPO w Gdyni. Obecnie stopniowo wycofuje się z użycia mareografy na rzecz automatycznych telemetrycznych. 20 Hydrologiczna osłona kraju

21 Stany wody w połączeniu z wynikami pomiarów natężenia przepływu wody służą również do obliczeń wartości codziennych przepływów (poprzez ustaloną zależność między stanem wody a natężeniem przepływu), wykorzystywanych między innymi w gospodarce wodnej, żegludze śródlądowej i ochronie przeciwpowodziowej. Dane pochodzące z zapisów stanów wody w rzekach pozostają zatem najważniejszym elementem hydrologicznym, który podlega pomiarowi [PN-ISO :2002] Temperatura wody Obok stanu wody bardzo ważną charakterystyką hydrologiczną jest zmienność termiczna wody, oparta na pomiarach jej temperatury. Podobnie jak w przypadku stanu wody obecnie pomiar temperatury wody wykonywany jest za pomocą czujników automatycznej, a w przypadku braku automatycznej przez obserwatorów hydrologicznych (rys. 8). Dodatkowe pomiary są wykonywane podczas wizyt kontrolnych przez pracowników terenowych. Pomiar automatyczny wykonywany jest równolegle z pomiarem stanu wody co 10 min z dokładnością do 0,1 C. Pomiary manualne realizuje się bezpośrednio po obserwacji stanu wody poprzez zanurzenie termometru ręcznego na głębokość ok. 40 cm przez 5-10 minut i odczytanie wartości z dokładnością do 0,1 C. W okresie od 1 maja do 30 września wykonuje się dodatkowe pomiary temperatury wód jezior i morza na wybranych stacjach wodowskazowych. Rys. 8. Tygodniowy przebieg temperatury wody w rzece z pomiarów automatycznej Głuchołazy na rzece Biała Głuchołaska. Wizualizacja z Monitora IMGW-PIB Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 21

22 Nadrzędnym celem tych pomiarów (ustanowionym jeszcze w latach 30.) jest rozpoznanie związku pomiędzy temperaturą powietrza a temperaturą wody w rzece, co umożliwia wnioskowanie na temat powstawania zjawisk lodowych (lodu dennego, śryżu i pokrywy lodowej). Historycznie w niektórych regionach Polski na stacjach wodowskazowych oprócz temperatury wody mierzona była również temperatura powietrza. W ramach programu automatyzacji pomiarów hydrologicznych na sieci pomiarowo-obserwacyjnej IMGW-PIB zwiększa się liczbę mierników temperatury wody, które są zintegrowane z czujnikami hydrostatycznymi pomiaru stanu wody. Dane pomiarowe zarówno stanu, jak i temperatury wody udostępniane są bezpośrednio na stronie internetowej oraz na platformie MONI- TOR IMGW-PIB jako dane operacyjne z zastrzeżeniem, że mogą one ulec zmianie w wyniku prowadzonej na bieżąco weryfikacji Zjawiska zarastania koryt rzecznych Obserwacje zjawisk zarastania koryt rzecznych wykonywane są na stacjach wodowskazowych przez obserwatorów ryczałtowych oraz pracowników terenowych podczas wizyt kontrolnych. Polegają na ocenie stopnia pokrycia koryta rzeki roślinnością wodną oraz określeniu jej rodzaju, z rozróżnieniem na denną, pływającą i wystającą ponad zwierciadło wody. Obserwacje prowadzi się od momentu ukazania się pierwszych roślin w korycie rzeki, z większą częstotliwością w okresie kwitnienia wiosennego (co dwa dni) i mniejszą w okresie pełnego rozwoju i obumierania roślin (raz na tydzień). Informacja dotycząca zarastania koryt rzecznych jest niezbędna do właściwego wyznaczenia współczynników redukcji przepływu wody w danym profilu wodowskazowym w okresie występowania roślinności wodnej. Zdarzają się przypadki, że mocno zarastające koryta powodują całkowitą redukcję prędkości przepływu lub odwrotnie koryto rzeczne pokryte jest w takim stopniu roślinnością wodną, że traci przepustowość i nie jest zdolne do odbioru przyboru wód, powodując wystąpienie wody z rzeki [Kaczorowski i in. 1971; Pasławski 1973; Bajkiewicz i in. 1993; Ozga-Zielińska, Brzeziński 1997] Na poniższych fotografiach (13, 14) przedstawiono przykładowe stany pokrycia koryt rzecznych różnego rodzaju roślinności wodną. 22 Hydrologiczna osłona kraju

23 Fot. 13. Koryto rzeczne w okolicach wodowskazowej pokryte strzałką wodną. Osetno na Baryczy; fot. W. Wdowikowski Fot. 14. Koryto rzeczne w okolicach wodowskazowej Barcinek z roślinnością denną porosty; fot. M. Suchta 4.4. Zjawiska lodowe Zjawiska lodowe powstają na rzekach i zbiornikach wodnych (sztucznych i naturalnych) oraz na morzu, a ich postać ściśle zależy od temperatury oraz prędkości przepływu wody. W przebiegu zjawisk lodowych wyróżnia się trzy główne fazy: zamarzanie, trwała pokrywa oraz spływ (zanik) pokrywy lodowej. W wymienionych fazach występują różne formy zlodzenia, wśród których na rzekach jako najważniejsze wyróżnia się śryż i lód denny, lód brzegowy, pokrywę lodową, krę lodową, zator śryżowy i zator lodowy (fot ). Powstanie lodu brzegowego i w efekcie częściowe zamarznięcie rzeki (częściowa pokrywa lodowa) powoduje zarówno zmianę oporów przepływu, jak i zmniejszenie czynnego przekroju poprzecznego. Zmiany te są jednak trudne do określenia ze względu na praktycznie niemożliwe przeprowadzenie pomiarów. Dopiero w warunkach utworzenia się pokrywy lodowej na całej szerokości koryta istnieją możliwości wykonania zarówno pomiarów grubości pokrywy lodowej, jak i przepływu wody pod lodem (przez otwory wywiercone w pokrywie). Spływ wód roztopowych ze śniegu oraz zmniejszanie się grubości pokrywy lodowej w wyniku wzrostu temperatury powodują pękanie pokrywy i spływ kry oraz częste powstawanie zatorów lodowych, znacznych podpiętrzeń i powodzi zimowych. Zlodzenie rzek może być przyczyną niszczenia lub niesprawnego działania budowli hydrotechnicznych. Wszystkie wymienione zjawiska lodowe mogą powodować zniszczenia ostróg, jazów, mostów, Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 23

24 Fot. 15. Lód brzegowy na Widawie w Krzyżanowicach; fot. W. Wdowikowski Fot. 16. Całkowita pokrywa lodowa na Strzegomce w Chwaliszowie; fot. W. Wdowikowski Fot. 17. Pochód kry Biała Nyska Biała Głuchołaska; fot. Z. Chlebicki Fot. 18. Zator lodowy na Odrze w profilu Połęcko; fot. A.Timoszek itp. Śryż i kra lodowa powodują niesprawność ujęć wody, mogą też powodować sytuacje niżówkowe, blokując dopływ wody. Trwałe zlodzenie rzeki może być przyczyną destabilizacji stalowych konstrukcji wodowskazów, zaburzając poprawność odczytów stanu wody. Ponadto w skrajnych przypadkach bardzo długo utrzymującej się pokrywy lodowej znacznemu zmniejszeniu ulega dopływ tlenu do wody, co przyczynia się do ograniczenia życia biologicznego w korycie rzeki czy zbiornika wodnego. Do prawidłowego określenia przepływów dobowych potrzebna jest szczegółowa informacja z każdego roku hydrologicznego w okresie występowania zjawisk lodowych, obejmująca: daty pojawienia się i zaniku poszczególnych form zlodzenia, intensywność występowania poszczególnych form zlodzenia, grubość pokrywy śnieżnej. 24 Hydrologiczna osłona kraju

25 Fot. 19. Lód brzegowy oraz spływ krążków śryżowych na Odrze w Oławie; fot. W. Wdowikowski Fot. 20. Zator śryżowy na Odrze Krosno Odrzańskie: widok z mostu i zbliżenie na krążki sryżowe; fot. A. Timoszek W celu uzyskania miarodajnej informacji o zjawiskach lodowych na rzekach i jeziorach prowadzone są obserwacje i pomiary. Pomiary natężenia poszczególnych zjawisk polegają na określeniu stopnia pokrycia rzeki śryżem, lodem brzegowym lub krą. Stopień pokrycia wyrażony jest stosunkiem szerokości, na której wystąpiło dane zjawisko, do całkowitej szerokości rzeki. Pomiar taki wykonuje się przy użyciu drabinki Sommera. W okresie występowania zjawisk lodowych pomiary i obserwacje wykonywane są przez obserwatorów hydrologicznych codziennie o godz. 6 UTC. W czasie występowania pokrywy lodowej pomiary grubości wykonywane są co 5 dni. Dodatkową informację o formie i natężeniu zjawisk lodowych dostarczają wizyty kontrolne i serwisowe przeprowadzane w zależności od potrzeb przez terenowe zespoły techniczne. Pomiary zjawisk lodowych nie są realizowane przez sieć automatyczną. Na niektórych stacjach wodowskazowych PSHM zamontowane są kamery, za pomocą których w sposób bardzo ogólny można dokonać oceny zjawisk lodowych [Pasławski 1973; Bajkiewicz i in. 1993; Ozga-Zielińska, Brzeziński 1997]. Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 25

26 4.5. Zjawiska zlodzenia Bałtyku Obecnie IMGW-PIB utrzymuje sieć obserwacji zlodzenia morza w strefie przybrzeżnej na stacjach: Władysławowo, Gdynia, Puck, Hel, Jastarnia, Rozewie, Ustka, Darłowo, Kołobrzeg, Międzyzdroje, Podgrodzie (Zalew Szczeciński), Trzebież (Zalew Szczeciński), Świnoujście, Krynica Morska (Zalew Wiślany), Tolkmicko (Zalew Wiślany). Usytuowanie rejonów obserwacyjnych pozwala ustalić zasięg i rozwój zjawisk lodowych przede wszystkim w strefie przybrzeżnej (gdy lód pojawia się w strefie otwartego morza w odległości powyżej 100 m od brzegu). Informacje lodowe z posterunków obserwacyjnych pochodzą od obserwatorów ryczałtowych i zapisywane są w miesięcznych wykazach zlodzenia. Informacje lodowe przekazywane są w formie zakodowanej (uzupełnione komentarzem słownym) wg Bałtyckiego Klucza Lodowego ASTK, stworzonego do informowania i opisu warunków zlodzenia na torach wodnych, obszarach portów, sektorów wybrzeża i trasach morskich. Bałtycki Klucz Lodowy ASTK obowiązuje we wszystkich krajach nadbałtyckich i zawiera informacje określające: A B stopień zlodzenia i sposób rozmieszczenia lodu, S B stadium rozwoju lodu, T B topografię i rodzaj lodu, K B warunki żeglugi w lodzie. Dodatkowe informacje o zlodzeniu w strefie brzegowej pochodzą od władz portowych (kapitanaty i bosmanaty portów), a na otwartym morzu od statków żeglugi morskiej (drogą radiową) i specjalnego zwiadu lotniczego (obserwacje wizualne lub radarowe). Coraz powszechniej wykorzystuje się obrazy satelitarne i radarowe. Codzienne obserwacje zlodzenia podlegające wymianie międzynarodowej wykonywane są w stałych punktach wybrzeża. Polska utrzymuje sieć 35 punktów obserwacji lądowych wzdłuż całego polskiego wybrzeża Bałtyku, Zalewu Szczecińskiego i Zalewu Wiślanego Natężenie przepływu Pomiary prędkości i natężenia przepływu wody wykonywane są przez pracowników ekip terenowych na wybranych stacjach wodowskazowych w rzekach i mają 26 Hydrologiczna osłona kraju

27 na celu ustalenie zależności pomiędzy stanem wody a przepływem. Pomiar natężenia przepływu wody polega na określeniu jej ilości przepływającej przez przekrój poprzeczny koryta rzeki w jednostce czasu. Wynik wyrażony jest w m³/s. Pomiary wykonuje się jedną z dostępnych metod (w bród, z mostu lub z wykorzystaniem łodzi) w zależności od stanu wody i charakteru rzeki, przy użyciu młynków hydrometrycznych, mierników elektromagnetycznych oraz przepływomierzy hydroakustycznych (ADCP) wykorzystujących zjawisko Dopplera (fot ). W zależności od warunków przepływu w rzece oraz wykorzystanego do pomiaru miernika wartości błędów pomiarowych nie przekraczają 10% w przypadku mierników mechanicznych oraz 1% w przypadku mierników elektronicznych i hydroakustycznych. Współcześnie stosowane przy pomiarach przepływu sondy akustyczne umożliwiają również uzyskanie profilu dna rzeki zarówno poprzecznego, jak i podłużnego. Obecnie oprócz wartości przepływu pomiary dostarczają również szczegółowej informacji o rozkładzie prędkości w profilu pomiarowym (rys. 9) oraz pozostałych elementach, takich jak przepływ cząstkowy, głębokość czy powierzchnia przekroju pomiarowego [Lambor 1971; Pasławski 1973; Bajkiewicz i in. 1993; Różdzyński 1997; Szymański, Hański 2005; Absolon i in. 2015; Wójcik, Wdowikowski 2015]. Seria pomiarów przepływu i obserwacji wykonanych na rzece w określonym profilu, przy różnych stanach wody, pozwala ustalić związek pomiędzy stanem wody Rys. 9. Rozkład prędkości wody i profil dna rzeki Odry w przekroju pomiarowym Połęcko podczas powodzi w 2010 r. Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 27

28 Fot. 21. Pomiar natężenia przepływu wykonywany w bród z wykorzystaniem przepływomierza akustycznego FlowTracker na Grębów, rzeka Łęg; fot. Mikołaj Wydrych Fot. 22. Pomiar natężenia przepływu wykonywany w bród z wykorzystaniem profilującego przepływomierza akustycznego StreamPro ADCP na Grębów, rzeka Łęg; fot. Mikołaj Wydrych Fot. 23. Pomiar natężenia przepływu wykonywany z łodzi z wykorzystaniem profilującego przepływomierza akustycznego RioGrande ADCP na Sandomierz, rzeka Wisła fot. Mikołaj Wydrych Fot. 24. Pomiar natężenia przepływu wykonywany z łodzi z wykorzystaniem profilującego przepływomierza akustycznego RiverSurveyor M9 na Sandomierz, rzeka Wisła fot. Mikołaj Wydrych i przepływem, a także inne hydrauliczne charakterystyki koryta rzeki, którymi są średnia głębokość, średnia prędkość, powierzchnia przekroju czynnego, itp. Krzywa przepływu jest więc graficznym przedstawieniem związku pomiędzy stanem wody i przepływem, służącym przede wszystkim do określania codziennych przepływów wody w rzece. Jeśli z pewnych względów nie dokonano pomiaru przepływu wody przy stanach wysokich, to dla określenia codziennych przepływów dla 28 Hydrologiczna osłona kraju

29 Fot. 25. Punktowy pomiar przepływu wody młynkiem mechanicznym (hydrometrycznym) techniką w bród ; fot. W. Wdowikowski Fot. 26. Punktowy pomiar przepływu wody młynkiem mechanicznym (hydrometrycznym) z łodzi pomiarowej podczas wezbrania na rzece Ślęza w profilu Borów fot. W.Wdowikowski Fot. 27. Punktowy pomiar przepływu wody młynkiem mechanicznym (hydrometrycznym) techniką na zawieszeniu. Pomiar podczas wezbrania rzeki Kaczawa w profilu Dunino; fot. W. Wdowikowski Fot. 28. Pracownicy terenowi podczas pomiarów przepływu wody pod pokrywą lodową na wodowskazowej Kłodzko, rzeka Nysa Kłodzka. Na stanowisku pomiarowym w formie przerębli wykonuje się również ocenę grubości pokrywy lodowej; fot. Zbigniew Chlebicki Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 29

30 tych stanów posiadaną krzywą należy ekstrapolować aż do maksymalnego stanu, jaki został zaobserwowany na danej wodowskazowej [Ujda, Żyła 1969]. Przepływy wody natomiast, ze względów technicznych, są mierzone zazwyczaj kilka lub kilkanaście razy w roku w całej amplitudzie stanów wody. W pomiarach przepływu wody rozróżniamy wiele metod ich wykonywania za pomocą: mierników (przyrządów pomiarowych IMGW-PIB), budowli pomiarowych (przelewy, koryta, WZMiUW), obiektów hydrotechnicznych (RZGW, WZMiUW). Fot. 29. Ciągły pomiar przepływu wody miernikiem akustycznym ADCP StreamPro na pływaku techniką łodzi ruchomej ; fot. W.Wdowikowski 4.7. Pomiary geodezyjne W celu uzyskania najbardziej zbliżonej do rzeczywistej charakterystyki koryta rzeki i jej brzegów, zasięgu i ukształtowania, spadków i sposobu zagospodarowania doliny rzecznej, ale także spadku zwierciadła wody, dna koryta oraz kształtu i głębokości przekrojów poprzecznych na odcinkach rzek objętych pomiarami i obserwacjami, pracownicy terenowi IMGW-PIB wykonują pomiary geodezyjne. Większość wspomnianych pomiarów najczęściej przeprowadza się podczas zakładania wodowskazowej, natomiast zarówno część elementów infrastruktury pomiarowej (jak łata wodowskazowa), jak i sam przekrój koryta rzeki wymaga cyklicznych pomiarów kontrolnych. W dokumentacji technicznej każdej wodowskazowej znajdują się plany sytuacyjno-wysokościowe (dawniej szkice) oraz wspomniane przekroje 30 Hydrologiczna osłona kraju

31 Rys. 10. Przekrój poprzeczny wodowskazu Kraków-Bielany na Wiśle wizualizacja danych geodezyjnych na Monitorze IMGW-PIB poprzeczne i przekrój podłużny (spadek zwierciadła wody oraz dna) na odcinku rzeki w rejonie usytuowania wodowskazu. Wyniki pomiarów geodezyjnych pozwalają ocenić trafność wyboru odcinka rzeki do pomiarów i obserwacji hydrologicznych oraz stanowią podstawę do ekstrapolacji krzywej przepływu związku stan-przepływ, przy wykorzystaniu zależności hydraulicznych koryta rzeki jako koryta otwartego. Wyniki pomiarów geodezyjnych przekrojów poprzecznych wodowskazowych publikowane są w Monitorze IMGW-PIB (rys. 10). W ostatnich latach w IMGW-PIB coraz częstsze zastosowania mają narzędzia i produkty geoprzestrzenne rodziny GIS, umożliwiające np. wizualizację danych Numerycznego Modelu Terenu, pochodzącą ze skanowania laserowego powierzchni terenu Inne rodzaje pomiarów i obserwacji Rewolucja technologiczna po roku 2000, a także cyfryzacja społeczeństwa w ostatnich latach przyczyniła się do zwiększenia zainteresowania zjawiskami zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze. Również w IMGW-PIB testowane są w sposób zintensyfikowany nowe urządzenia pomiarowe i rozwiązania informatyczne mające na celu zwiększenie automatyzacji programu pomiarowego poprzez zwiększenie rozdzielczości oraz podniesienie jakości pozyskiwanych danych, dystrybucję nowych produktów odpowiadających na rosnące zapotrzebowanie zarówno służb kryzysowych, jak i samego społeczeństwa (fot. 30). Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 31

32 Fot. 30. Widok rzeki ze zdjęcia kamery; fot. archiwum DSPO IMGW-PIB 5. Ustalanie stanów ostrzegawczych i alarmowych Dla właściwej interpretacji aktualnego stanu wody w odniesieniu do zmienności stanów konieczna jest znajomość stanów charakterystycznych w danym profilu rzeki. Są one obliczane na podstawie długoletnich ciągów obserwacji historycznych. W praktyce oprócz stanów charakterystycznych wykorzystywane są stany charakterystyczne umowne, zwane inaczej konwencjonalnymi, które ustala się zależnie od potrzeb. Powszechnie stosowane są między innymi stany: ostrzegawczy i alarmowy. Zostały one wprowadzone przez Państwowy Instytut Hydro-Meteorologiczny (PIHM) w latach 60. na polecenie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej (CUGW). Należy zauważyć, że przez długi czas nie funkcjonowały regulacje formalne, co do definicji stanów ostrzegawczych i alarmowych, a także zasad ich ustalania i zmiany. Nieliczne zmiany wartości stanów ostrzegawczych i alarmowych realizowane były w zależności od uwarunkowań lokalnych w sposób niejednolity; w wybranych przypadkach decyzją komitetu przeciwpowodziowego wojewódzkiego lub niższego szczebla. W innych przypadkach ustalenie nowych wartości lub ich zmiana dokonywały się na drodze uzgodnień pisemnych pomiędzy zainteresowanymi instytucjami, w tym także IMGW-PIB. Na łatach wodowskazowych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego zakresy stanów powyżej stanu alarmowego oznaczone są kolorem czerwonym, a strefa stanów od ostrzegawczego do alarmowego kolorem niebieskim (fot. 31). W roku 2006 IMGW-PIB opracowało na zlecenie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej metodykę weryfikacji stanów ostrzegawczych i alarmowych. Zakładała ona 32 Hydrologiczna osłona kraju

33 Fot. 31. Wodowskazy w Gorzowie Śląskim, rzeka Prosna, z oznaczonymi zakresami stanów ostrzegawczych (kolor niebieski) i alarmowych (kolor czerwony); fot. archiwum DSPO Poznań kompleksowe podejście do procesu weryfikacji wartości stanów ostrzegawczych i alarmowych, w tym wizje terenowe, udział przedstawicieli lokalnych organów zarządzania kryzysowego, szczegółowe prace geodezyjne oraz proces modelowania hydraulicznego. Metodyka została zatwierdzona przez KZGW, niemniej prace nie zostały podjęte ze względu na wysokie koszty realizacji [Opracowanie 2006]. Powódź 2010 r. wykazała szereg rozbieżności pomiędzy obowiązującymi wartościami stanów ostrzegawczych i alarmowych a rzeczywistym poziomem zagrożenia powodziowego na danym terenie. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w zapoczątkowaniu procesu weryfikacji ustalonych dotychczas stanów charakterystycznych w IMGW-PIB, a także uporządkowaniu zasad wprowadzania zmian wartości stanów w postaci Zarządzenia nr 4/2011 Dyrektora IMGW-PIB z dnia 20 stycznia 2011 r. w sprawie wartości stanów ostrzegawczych i alarmowych dla wodowskazowych PSHM. Zapisy zarządzenia zakładają wprowadzenie zmian decyzją Dyrektora IMGW-PIB na podstawie wniosku zawierającego pisemne uzgodnienia ze strukturami zarządzania kryzysowego szczebla wojewódzkiego oraz administratorami wód, na których zlokalizowana jest przedmiotowa stacja wodowskazowa. Jednocześnie wraz z uporządkowaniem na poziomie IMGW-PIB zasad zmian wartości stanów ostrzegawczych i alarmowych podjęto próbę ujednolicenia definicji tych stanów. Różniły się one dość znacznie w wybranych pozycjach literaturowych związanych z tematyką ochrony przed powodzią. Przyjęte definicje zostały Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 33

34 zapisane w Słowniku tematycznym pojęć stosowanych w prognozach hydrologicznych [2014]. Stan alarmowy umowny stan wody, który odpowiada napełnieniu koryta rzeki stanowiącemu zagrożenie dla infrastruktury i zabudowań, a także dla życia i zdrowia ludzi; zwykle układa się w pobliżu wody brzegowej [Słownik 2014]. Stan ostrzegawczy umowny stan wody, który układa się poniżej stanu alarmowego; wielkość różnicy między stanem ostrzegawczym a alarmowym zależy od charakteru rzeki i przeciętnej szybkości przyboru wody [Słownik 2014]. Przyjęte definicje określają poziom zagrożenia powodziowego, czyli konsekwencji, z jakimi możemy mieć do czynienia w przypadku przyboru wody w rzece. W strefie poziomów wody powyżej stanu alarmowego może dochodzić do podtapiania i zalania budynków mieszkalnych, budynków gospodarczych oraz infrastruktury, w tym dróg, tras kolejowych, itd. Może również dochodzić do bezpośredniego lub pośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. W związku z tym w tej strefie zachodzi konieczność podjęcia działań zabezpieczających, takich jak np. zabezpieczenie zabudowań, wyłączenie drogi z ruchu kołowego, dodatkowe zabezpieczenia wałów przeciwpowodziowych, itp. Wartość stanu ostrzegawczego przyjmowana jest odpowiednio niżej, w sposób pozwalający na przygotowanie do podjęcia ewentualnych działań zabezpieczających. W strefie stanów wody pomiędzy stanem alarmowym i ostrzegawczym, w zależności od charakteru rzeki, może dochodzić do podtopienia i zalania łąk, pastwisk, gruntów ornych i nieużytków. Z taką sytuacją mamy najczęściej do czynienia w przypadku rzek nizinnych. Stany ostrzegawczy i alarmowy mają za zadanie definiować charakterystyczne poziomy napełnienia w korycie i dolinie rzeki na pewnym jego odcinku, nie zaś tylko w profilu wodowskazowej. Określenie odcinka rzeki, dla którego ustalone stany będą reprezentatywne, a odpowiednie, zdefiniowane poziomy zagrożenia zostaną zrzutowane na profil wodowskazowej nie jest łatwym zadaniem. Długość tego odcinka może zależeć od szeregu czynników, z których najważniejsze to zmienność przepływów oraz czas przechodzenia fali wezbraniowej. W przypadku odcinków rzek pomiędzy wodowskazami granicę obowiązywania danego wodowskazu wyznacza zmienność przepływu w profilu podłużnym rzeki kształtowana przez występowanie większych dopływów rzeki lub też urządzeń hydrotechnicznych, w tym przede wszystkim zbiorników retencyjnych. W przypadku rzek ucho- 34 Hydrologiczna osłona kraju

35 dzących do morza i zatok istotne są odcinki występowania cofki odbiornika, a także wpływu cofki wywołanej działaniem wiatru. W przypadku górnych biegów rzek oraz rzek, na których występuje jedna stacja wodowskazowa, zakres odcinka rzeki, dla którego ustalone stany mogą być reprezentatywne, jest ograniczony zmiennością powierzchni zlewni cieku. We wszystkich sytuacjach czas przejścia przez dany odcinek fali wezbraniowej powinien być odpowiednio krótszy w stosunku do trwania wezbrania. Właściwy dobór wartości stanów ostrzegawczych i alarmowych wymaga znajomości skutków, z jakimi mamy do czynienia na danym odcinku rzeki. Bardzo istotna jest również informacja o typowej prędkości przyrostu przepływów i stanów wody. Idealną sytuacją byłby przypadek, w którym mamy pełną wiedzę na temat skutków związanych z przyborem wody w rzece. Stan alarmowy wyznaczany jest dla poziomu napełnienia, powyżej którego dochodzi do bezpośredniego zagrożenia pierwszego z zagrożonych obiektów (grupy obiektów), lub też, powyżej którego niezbędne jest uruchamianie działań zabezpieczających dany obiekt. Odpowiednio do wyznaczonego w ten sposób stanu alarmowego powinien być określony stan ostrzegawczy. Różnica pomiędzy stanem alarmowym a ostrzegawczym zależy od typowych prędkości przyborów wody dla danego odcinka i powinna pozwalać na postawienie w stan gotowości odpowiednich służb oraz przygotowanie do podjęcia niezbędnych działań. W przypadku znacznej części rzek mamy do czynienia z funkcjonowaniem zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie koryta. Negatywne skutki przyboru wody w postaci podtopienia i zalania zabudowy pojawiają się więc bezpośrednio w momencie wypełnienia koryta rzeki i rozlewania się wody na terasy zalewowe. Stąd też realnym poziomem zagrożenia w takim przypadku jest stan odpowiadający wodzie brzegowej. Stan alarmowy definiowany jest wówczas odpowiednio poniżej stanu wody brzegowej. Z taką sytuacją mamy często do czynienia w przypadku rzek górskich i podgórskich. 6. Literatura Absolon D., Kubiciel P., Matysik M., Ruman M., 2015, Nowoczesne metody pomiaru przepływu w rzekach, w: Nowoczesne metody i rozwiązania w hydrologii i gospodarce wodnej. Monografie Komisji Hydrologicznej PTG, Sosnowiec Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 35

36 Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1993, Hydrometria, PWN, Warszawa Byczkowski A., 1997, Hydrologia. Tom I., Wydawnictwo SGGW, Warszawa Kaczorowski Z., Klarner M., Śniadowski A., 1971, Przyrządy hydrologiczne i meteorologiczne, seria: Instrukcje i podręczniki, nr 101, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, PIHM, Warszawa Lambor J., 1962, Metody prognoz hydrologicznych, seria A. Instrukcje i podręczniki, nr 44, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa Lambor J., 1971, Hydrologia inżynierska, Arkady, Warszawa Maciążek A., 2004, Aparatura pomiarowa w służbie, seria: Instrukcje i podręczniki, IMGW, Warszawa Maciążek A., 2005, Historia pomiarów natężenia przepływu w polskiej służbie hydrologicznej, Gospodarka Wodna, nr 11, Warszawa Materiały archiwalne dokumentacji technicznej i fotograficznej wodowskazowych IMGW-PIB, Oddział we Wrocławiu, Oddział w Krakowie i Oddział Morski w Gdyni Michalczewski J., 1970, Wytyczne do wykonywania i opracowywania pomiarów przepływu metodą rachunkową, PIHM, Warszawa Mikulski Z., 1978, Zarys historii hydrologii na ziemiach polskich, w: Historia Hydrologii, A. K. Biswas, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Opracowanie metodyki określania i aktualizacji stanów ostrzegawczych i alarmowych na wodowskazach IMGW dla potrzeb planowania w gospodarce wodnej oraz zarządzania kryzysowego, 2006, IMGW, Warszawa Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997, Hydrologia Stosowana, PWN, Warszawa Pasławski Z., 1973, Metody hydrometrii rzecznej, seria: Instrukcje i podręczniki, nr 115, IMGW, Warszawa PN-EN ISO 748:2009, Hydrometria. Pomiar natężenia przepływu cieczy w korytach otwartych z wykorzystaniem młynków hydrometrycznych lub pływaków PN-ISO :2002, Pomiary przepływu w korytach otwartych. Cześć 1: Zakładanie i użytkowanie pomiarowej Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie podmiotów, którym państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna i państwowa służba hydrogeologiczna są obowiązane przekazywać ostrzeżenia, prognozy, komunikaty i biuletyny oraz sposobu i częstotliwości ich przekazywania Różdżyński K., 1997, Miernictwo hydrologiczne, IMGW, Warszawa 36 Hydrologiczna osłona kraju

37 Różdżyński K., 2011, Operacyjna, półautomatyczna weryfikacja danych telelimnimetrycznych metodą analizy metrologicznej, IMGW-PIB, Warszawa Sasim M., Skąpski R., Żelaziński, 1999, Osłona hydrologiczno-meteorologiczna, ostrzeganie, w: Krajowe szkolenie Ochrona przed powodzią, R. Egler (red.), IM GW, Warszawa- Jurata Słownik tematyczny pojęć stosowanych w prognozach hydrologicznych, 2014, Praca zbiorowa, IMGW-PIB, Warszawa Szymański J., Hański A., 2005, Pomiary ADCP, Gospodarka Wodna, nr 11, Warszawa Ujda K., Żyła W., 1969, Wytyczne do konstrukcji KNP PIHM Ujda K., 1988, Pomiary przepływu wody w korytach otwartych, IMGW, Warszawa Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.). Whitcher B., Byers S., Guttorp P., Percival D., 2002, Testing for Homogeneity of Variance in Time Series: Long Memory, Wavelets and the Nile River, Water Resources Research, 38 (5) Zieliński J., 1999, 80 lat Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej w Polsce , IMGW, Warszawa WMO No. 168, 1994, Guide to hydrological practices, Geneva WMO No. 1044, 2010, Manual on Stream Gauging, Volume II - Fieldwork, Geneva Wójcik K., Wdowikowski M., 2015, Współczesne metody instrumentalnego pomiaru prędkości przepływu wody w korytach otwartych, Technologia Wody, r. VII, z. 1(39) Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 37

38 7. Mapy lokalizacji wodowskazowych w województwach Stacje wodowskazowe w województwie dolnośląskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa zbiornik wodny Oława Odra II Piątnica Kaczawa II Trestno Odra I Jawor Nysa Szalona II Brzeg Dolny Odra I Winnica Nysa Szalona II Malczyce Odra I Bukowna Czarna Woda II Ścinawa Odra II Rzeszotary Czarna Woda II Głogów Odra I Zagrodno Skora II Międzylesie Nysa Kłodzka II Chojnów Skora II Bystrzyca Kłodzka Nysa Kłodzka II Kunice Jez. Kunickie III 38 Hydrologiczna osłona kraju

39 Nazwa Nazwa zbiornik wodny Kłodzko Nysa Kłodzka II Łąki Barycz II Bardo Nysa Kłodzka I Osetno Barycz I Wilkanów Wilczka II Kanclerzowice Sąsiecznica II Bystrzyca Kłodzka Bystrzyca II Korzeńsko Orla II Lądek Zdrój Biała Lądecka II Bukówka Bóbr II Żelazno Biała Lądecka II Błażkowa Bóbr II Szalejów Dolny Bystrzyca Dusznicka II Kamienna Góra Bóbr II Tłumaczów Ścinawka I Wojanów Bóbr II Gorzuchów Ścinawka II Jelenia Góra Bóbr II Kamieniec Ząbkowicki Budzówka II Pilchowice Bóbr II Zborowice Oława II Dąbrowa Bolesławiecka Bóbr II Oława Oława II Łomnica Łomnica II Białobrzezie Ślęza II Kowary Jedlica II Borów Ślęza II Jakuszyce Kamienna II Ślęza Ślęza II Piechowice Kamienna II Jugowice Bystrzyca II Jelenia Góra Kamienna II Lubachów Bystrzyca II Podgórzyn Podgórna II Krasków Bystrzyca II Sosnówka Sośniak II Mietków Bystrzyca II Barcinek Kamienica II Jarnołtów Bystrzyca II Mirsk Kwisa II Dzierżoniów Piława II Gryfów Śląski Kwisa II Mościsko Piława II Leśna Kwisa I Gniechowice Czarna Woda II Nowogrodziec Kwisa II Chwaliszów Strzegomka II Łozy* Kwisa II Łażany Strzegomka II Mirsk Czarny Potok II Bogdaszowice Strzegomka II Porajów Nysa Łużycka II Świebodzice Pełcznica II Sieniawka Nysa Łużycka II Zbytowa Widawa II Zgorzelec Nysa Łużycka I Krzyżanowice Widawa II Turoszów Miedzianka II Świerzawa Kaczawa II Ostróżno Witka II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 39

40 Nazwa Nazwa zbiornik wodny Rzymówka Kaczawa II Ręczyn Witka II Dunino Kaczawa II Zgorzelec Czerwona Woda II Kudowa-Zdrój Zakrze Klikawa I * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 40 Hydrologiczna osłona kraju

41 Stacje wodowskazowe w województwie kujawsko-pomorskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Popowo jez. Gopło (Noteć) II Lipno Mień IV Kruszwica jez. Gopło (Noteć) IV Otłoczynek Tążyna IV Pakość Noteć II Brodnica Drwęca II Nakło-Zachód Noteć II Elgiszewo Drwęca I Gębice Mała Noteć IV Bachotek 2 Skarlanka IV Goryszewo Panna IV Bachotek jez. Bachotek (Skarlanka) IV Biskupin Jez. Biskupińskie (Gąsawka) IV Tama Brodzka Skarlanka IV Żnin Gąsawka IV Rypin Rypienica II Żnin Jez. Żnińskie Duże (Gąsawka) III Tuchola Brda II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 41

42 Nazwa Nazwa Włocławek Wisła II Smukała Brda I Toruń Wisła I Motyl Sępolna II Fordon Wisła II Sępólno Krajeńskie Jez. Sępoleńskie (Sępolna) IV Chełmno Wisła II Krąplewice Wda II Grudziądz Wisła II Tleń Prusina II Skrwilno Skrwa IV Lisnowo Osa IV Włocławek-Ruda Zgłowiączka III Rogóźno 2 Osa IV Świecie Nad Osą Lutryna II 42 Hydrologiczna osłona kraju

43 Stacje wodowskazowe w województwie lubelskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Zawichost* Wisła I Puchaczów Świnka IV Annopol* Wisła I Lublin Bystrzyca IV Puławy-Azoty Wisła I Sobianowice Bystrzyca II Dęblin* Wisła II Siemień Tyśmienica IV Osuchy Tanew II Tchórzew Tyśmienica II Biłgoraj Łada II Parczew Piwonia IV Bór Wyżnica IV Borki Bystrzyca IV Witowice Kurówka IV Młyniska Minina IV Zwierzyniec Wieprz II Kryłów Bug II Michalów Wieprz II Strzyżów Bug II Nielisz Wieprz II Dorohusk Bug II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 43

44 Nazwa Nazwa Wirkowice Wieprz IV Włodawa Bug I Krasnystaw Wieprz II Krzyczew Bug II Trawniki Wieprz II Gozdów Huczwa II Lubartów Wieprz II Ruda-Opalin Uherka IV Kośmin Wieprz I Okuninka Włodawka IV Zakłodzie Pór II Okuninka Jez. Białe III Krzak Łabuńka IV Porosiuki Krzna IV Orłów Drewniany Wolica IV Malowa Góra Krzna II Surhów Wojsławka IV Perkowice Zielawa III Biskupice Giełczewka IV Rossosz Muława IV * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 44 Hydrologiczna osłona kraju

45 Stacje wodowskazowe w województwie lubuskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Nowa Sól Odra II Iłowa Czerna Mała II Cigacice Odra II Przewóz Nysa Łużycka II Nietków Odra II Gubin Nysa Łużycka I Połęcko Odra I Przewoźniki Skroda II Biała Góra Odra II Pleśno Lubsza II Słubice Odra I Sądów Pliszka IV Kostrzyn Nad Odrą Odra II Maczków Ilanka IV Radzyń Jez. Sławskie II Skwierzyna Warta II Sława Śląska Czernica III Santok Warta II Lubiatów Obrzyca III Gorzów Wielkopolski Warta I Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 45

46 Nazwa Nazwa Smolno Wielkie Obrzyca III Świerkocin Warta II Radzyń Radzyńska Struga IV Kostrzyn Nad Odrą Warta II Kuźnica Głogowska Cienica III Bledzew Obra II Przełazy jez. Niesłysz (Ołobok) IV Międzyrzecz Paklica IV Niesulice Ołobok III Nowe Drezdenko Noteć I Szprotawa Bóbr II Gościmiec Noteć II Żagań Bóbr I Santok Noteć II Dobroszów Wielki Bóbr II Drawiny* Drawa II Nowogród Bobrzański Bóbr II Wyspa Pokrzywka Jez. Ostrowite (Płociczna) Stary Raduszec Bóbr II Głusko Kanał Głuchy III Szprotawa Szprotawa II Drewniany Most* Płociczna III Łozy* Kwisa II Ługi jez. Osiek (Mierzęcka Struga) IV Żagań Czerna Wielka I Mierzęcin Mierzęcka Struga IV * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw IV 46 Hydrologiczna osłona kraju

47 Stacje wodowskazowe w województwie łódzkim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa biornik wodny Bobry Warta II Poddębice Ner II Działoszyn Warta II Mirków Prosna II Osjaków Warta II Kuźnica Skakawska Niesób II Burzenin Warta II Przedbórz Pilica II Sieradz Warta I Sulejów-Kopalnia Pilica II Uniejów Warta I Spała Pilica II Kule* Liswarta II Dąbrowa Czarna II Niechmirów Oleśnica II Kłudzice Luciąża II Szczerców Widawka II Zawada Wolbórka IV Rogóźno Widawka II Opoczno Drzewiczka IV Podgórze Widawka II Kwiatkówek Bzura II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 47

48 Nazwa Nazwa biornik wodny Łask Grabia II Łowicz Bzura II Grabno Grabia II Gieczno Moszczenica IV Widawa Nieciecz II Bielawy Mroga II Lutomiersk Ner II Kęszyce Rawka II * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 48 Hydrologiczna osłona kraju

49 Stacje wodowskazowe w województwie małopolskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Jawiszowice* Wisła II Koniówka Dunajec II Nowy Bieruń* Wisła I Nowy Targ Dunajec II Pustynia Wisła I Nowy Targ- Kowaniec Dunajec I Las Wisła II Sromowce Wyżne Dunajec II Smolice Wisła I Krościenko Dunajec II Czernichów-Prom Wisła II Gołkowice Dunajec II Kraków-Bielany Wisła I Nowy Sącz Dunajec II Sierosławice Wisła II Czchów Dunajec II Popędzynka Wisła I Zgłobice Dunajec II Jagodniki Wisła IV Żabno Dunajec I Karsy* Wisła I Kościelisko-Kiry Kirowa Woda II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 49

50 Nazwa Nazwa Szczucin* Wisła II Ludźmierz Lepietnica II Golczowice Biała Przemsza III Ludźmierz Wielki Rogoźnik II Oświęcim Soła I Zakopane-Harenda Biały Dunajec II Jordanów Skawa II Szaflary Biały Dunajec II Osielec Skawa II Zakopane-Dol. Strążyska Młyniska III Sucha Beskidzka Skawa II Poronin Poroniec II Wadowice Skawa II Łysa Polana Białka II Zator Skawa I Trybsz 2 Białka II Zawoja Skawica IV Morskie Oko jez. Morskie Oko (Rybi Potok) IV Skawica Dolna Skawica II Niedzica Niedziczanka II Sucha Beskidzka Stryszawka II Szczawnica Grajcarek IV Rudze Wieprzówka II Tylmanowa Ochotnica II Radziszów Skawinka II Muszyna-Limnigraf Poprad II Balice Rudawa II Muszyna-Milik Poprad I Ojców Prądnik II Stary Sącz Poprad II Rabka 2 Raba II Łabowa Kamienica II Mszana Dolna Raba II Nowy Sącz Kamienica II Kasinka Mała Raba II Nowy Sącz Łubinka II Stróża Raba II Jakubkowice Łososina II Dobczyce Raba II Grybów Biała II Proszówki Raba I Ciężkowice Biała II Mszana Dolna Mszanka II Koszyce Wielkie Biała II Lubień Lubieńka II Ropa Ropa II Krzczonów Krzczonówka II Klęczany Ropa II Stradomka Stradomka II Gorlice Sękówka IV Biskupice Szreniawa II Jabłonka Czarna Orawa I Borzęcin Uszwica II Jabłonka Piekielnik I * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 50 Hydrologiczna osłona kraju

51 Stacje wodowskazowe w województwie mazowieckim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Dęblin* Wisła II Maków Mazowiecki Orzyc II Gusin Wisła II Zabuże* Bug II Warszawa- Nadwilanówka Wisła I Frankopol* Bug II Warszawa Wisła I Małkinia Bug II Modlin Wisła II Wyszków Bug I Wychódźc Wisła II Popowo Zb. Dębe (Bug) II Wyszogród Wisła II Hruszew Toczna IV Kępa Polska Wisła I Zembrów Cetynia IV Kazanów Iłżanka IV Mianowo Brok IV Słowików Radomka II Nowe Kaczkowo Brok IV Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 51

52 Nazwa Nazwa Rogożek Radomka II Zaliwie-Piegawki Liwiec II Lesiów Mleczna III Łochów Liwiec II Mika Okrzejka IV Jagodne Kostrzyń IV Oziemkówka Wilga IV Zawady za III Cyganówka Wilga IV Struga Czarna IV Nowe Miasto Pilica II Brudnice Wkra III Białobrzegi Pilica I Trzciniec Wkra II Odrzywół Drzewiczka II Borkowo Wkra I Wólka Mlądzka Świder II Szreńsk Mławka II Piaseczno 2 Jeziorka II Luberadz Łydynia IV Ostrołęka Narew II Sarbiewo Raciążnica IV Zambski Kościelne Narew I Strachowo Płonka IV Orzechowo Narew II Żuków Bzura II Szkwa* Szkwa II Krubice Utrata II Myszyniec Rozoga IV Władysławów Łasica IV Walery Rozoga II Klusek Skrwa Lewa IV Krukowo Omulew IV Lucień Jez. Lucieńskie III Białobrzeg Bliższy Omulew II Lucień-Ośrodek Jez. Lucieńskie III Czarnowo Orz II Zwierzyniec Dopływ z Jez. Lucieńskiego III Krasnosielc Orzyc IV Parzeń Skrwa IV Sierpc Sierpienica IV * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 52 Hydrologiczna osłona kraju

53 Stacje wodowskazowe w województwie opolskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Koźle Odra II Dobra Biała II Krapkowice Odra I Staniszcze Wielkie Mała Panew II Opole-Groszowice Odra II Ozimek Mała Panew II Ujście Nysy Kłodzkiej Odra II Turawa Mała Panew II Brzeg Odra II Nysa Nysa Kłodzka II Branice Opawa II Kopice Nysa Kłodzka II Branice Boczne Koryto Opawy II Skorogoszcz Nysa Kłodzka I Grabówka Bierawka II Głuchołazy Biała Głuchołaska I Lenartowice Kłodnica II Biała Nyska Biała Głuchołaska II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 53

54 Nazwa Nazwa Kamionka Stradunia II Niemodlin Ścinawa Niemodlińska II Racławice Śląskie Osobłoga I Karłowice Stobrawa II Prudnik Prudnik II Domaradz Bogacica II Jarnołtówek Złoty Potok II Krzywa Góra Budkowiczanka II Gorzów Śląski Prosna II Namysłów Widawa II 54 Hydrologiczna osłona kraju

55 Stacje wodowskazowe w województwie podkarpackim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa biornik wodny Nazwa Koło* Wisła I Stuposiany Wołosaty II Wampierzów Breń II Polana Czarna II Krempna-Kotań Wisłoka II Cisna Solinka II Żółków Wisłoka II Terka Solinka II Krajowice Wisłoka II Kalnica Wetlina II Łabuzie Wisłoka II Hoczew Hoczewka II Pustków Wisłoka II Szczawne Osława II Mielec 2 Wisłoka I Zagórz Osława II Topoliny Ropa II Rybotycze Wiar II Zboiska Jasiołka II Krówniki Wiar I Jasło Jasiołka II Nienowice Wisznia I Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 55

56 Nazwa biornik wodny Nazwa Głowaczowa Grabinka II Budzyń Szkło IV Brzeźnica Brzeźnica II Charytany Szkło I Grębów Łęg II Zapałów Lubaczówka I Dwernik San I Puławy Wisłok II Zatwarnica San II Sieniawa Wisłok II Lesko San II Krosno Wisłok II Olchowce San II Żarnowa Wisłok II Dynów San II Rzeszów Wisłok II Przemyśl San II Tryńcza Wisłok I Jarosław San II Nowosielce Pielnica II Leżachów San II Iskrzynia Morwawa II Rzuchów San I Godowa Stobnica II Nisko San II Gorliczyna Mleczka II Radomyśl San I Sarzyna Trzebośnica II Ruda Jastkowska Bukowa II Harasiuki Tanew II Krościenko Strwiąż I * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 56 Hydrologiczna osłona kraju

57 Stacje wodowskazowe w województwie podlaskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Siemianówka Zb. Siemianówka (Narew) Nazwa II Harasimowicze Sidra II Bondary Narew I Wólka jez. Rospuda Filipowska (Netta) IV Narew Narew II Raczki Netta IV Ploski Narew II Białobrzegi Netta II Suraż Narew II Szczebra Szczeberka IV Babino Narew II Przewięź Jez. Studzieniczne IV Strękowa Góra Narew II Przewięź Jez. Białe Augustowskie IV Wizna Narew II Karpowicze Brzozówka II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 57

58 Nazwa Nazwa Piątnica-Łomża Narew II Rajgród Jez. Rajgrodzkie (Jegrznia) Nowogród Narew II Rajgród Jegrznia II Białowieża-Park Narewka I Woźnawieś Jegrznia IV Narewka Narewka II Przechody Ełk II Trześcianka Rudnia III Osowiec Ełk II Chraboły Orlanka II Czarna Wieś Kanał Kuwasy IV Gródek Supraśl IV Czachy Wissa II Nowosiółki Supraśl II Ptaki Pisa II Supraśl Supraśl II Dobrylas Pisa II Fasty Supraśl II Zaruzie Ruż II Sokołda Sokołda I Szkwa* Szkwa II Sochonie Czarna II Zabuże* Bug II Zawady Biała II Frankopol* Bug II Kulesze Chobotki Nereśl II Boćki Nurzec IV Zawady Ślina II Brańsk Nurzec II Sztabin Biebrza I Kleszczówek Szeszupa III Dębowo Biebrza II Poszeszupie Szeszupa I Osowiec Biebrza II Wróbel jez. Hańcza (Czarna Hańcza) IV Burzyn Biebrza I Stary Bród Czarna Hańcza IV Jałowy Róg Czarna Hańcza I Wigry jez. Wigry (Czarna Hańcza) IV Zelwa Marycha I Czerwony Folwark Czarna Hańcza IV * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw II 58 Hydrologiczna osłona kraju

59 Stacje wodowskazowe w województwie pomorskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Czarne Czernica IV Nazwa Gdańska Głowa - Drewnica Wisła Kwisno Wieprza II Gdańsk-Przegalina Wisła II Korzybie Wieprza II Gdańsk-Świbno Wisła II Ciecholub Studnica IV Gdańsk-Ujście Wisły Wisła I Soszyca Słupia II Tujsk Szkarpawa II Gałąźnia Mała Słupia II Osłonka Zalew Wiślany II Słupsk Słupia II Gdańsk- Sobieszewo Martwa Wisła I Charnowo Słupia I Wiślina Motława II Ustka Morze Bałtyckie I Suchy Dąb Bielawa II II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 59

60 Nazwa Skarszów Dolny Skotawa II Nazwa Gdańsk-Port Północny Zatoka Gdańska Krępa Glaźna IV Ciecholewy Brda IV Jasień jez. Jasień Pd. (Łupawa) IV Charzykowy Jez. Charzykowskie (Brda) Obrowo Łupawa IV Swornegacie Brda IV Zawiaty Łupawa IV Swornegacie Zbrzyca IV Łupawa Łupawa II Wawrzynowo Wda IV Smołdzino Łupawa I Jeziorna jez. Wdzydze (Wda) IV Gardna Wielka jez. Gardno (Łupawa) IV Czarna Woda Wda II Miłoszewo Łeba II Błędno Wda IV Lębork 2 Łeba II Sarnowy Wierzyca IV Cecenowo Łeba I Bożepole Szlacheckie Wierzyca II Izbica jez. Łebsko (Łeba) IV Zapowiednik Wierzyca II Kluki jez. Łebsko (Łeba) IV Brody Pomorskie Wierzyca II Łeba Łeba I Stężyca Dopływ z Jez. Stężyckiego IV Pogorzelice Pogorzelica III Borucino Jez. Raduńskie Górne IV Warszkowski Młyn Piaśnica II Borucino Jez. Raduńskie Dolne IV Rozewie Morze Bałtyckie IV Borucino Borucinka IV Władysławowo Morze Bałtyckie I Ostrzyce Jez. Ostrzyckie (Radunia) IV Hel Zatoka Pucka I Goręczyno Radunia II Puck Zatoka Pucka I Pruszcz Gdański Radunia I Zamostne Reda III Pruszcz Gdański Kanał Raduński I Wejherowo Reda I Nowy Dwór Gdański Tuja II Bolszewo Bolszewka III Prabuty jez. Dzierzgoń (Liwa) IV Gdynia Zatoka Gdańska I Kwidzyn Liwa I Tczew Wisła I Bągart* Elbląg II Krynica Morska Zalew Wiślany III * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw I II 60 Hydrologiczna osłona kraju

61 Stacje wodowskazowe w województwie śląskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Chałupki Odra I Drogomyśl Wisła II Olza Odra II Zabrzeg Wisła II Krzyżanowice Odra II Goczałkowice Wisła II Racibórz-Miedonia Odra I Jawiszowice* Wisła II Istebna Olza I Nowy Bieruń* Wisła I Cieszyn Olza I Górki Wielkie Brennica II Cieszyn Młynówka I Czechowice- Dziedzice Iłownica II Łaziska Olza II Podkępie Wapienica IV Zebrzydowice Piotrówka IV Mikuszowice Biała II Gołkowice Szotkówka IV Czechowice- Bestwina Biała II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 61

62 Nazwa Nazwa Bojanów Psina I Mizerów-Borki Pszczynka II Nędza Sumina III Pszczyna Pszczynka II Rybnik- Gotartowice Ruda II Bojszowy Gostynia III Rybnik-Stodoły Ruda II Bieruń Stary Mleczna III Ruda Kozielska Ruda II Piwoń Przemsza II Rybnik Nacyna III Przeczyce Przemsza II Tworóg Mały Bierawka III Łagisza Przemsza III Kłodnica Kłodnica IV Radocha Przemsza II Gliwice Kłodnica II Jeleń Przemsza I Gliwice-Łabędy Kłodnica II Kuźnica Sulikowska Mitręga II Pyskowice- Dzierżno Kłodnica II Brynica Brynica II Pyskowice Drama II Kozłowa Góra Brynica II Pyskowice- Dzierżno Drama II Namiarki Brynica IV Krupski Młyn Mała Panew II Szabelnia Brynica II Wesoła Stoła III Sławków Biała Przemsza IV Kręciwilk Warta II Niwka Biała Przemsza II Lgota Nadwarcie Warta II Rajcza Soła II Poraj Warta II Cięcina Soła II Mstów Warta IV Żywiec Soła II Niwki Liswarta II Czaniec-Kobiernice Soła II Kule* Liswarta II Ujsoły Woda Ujsolska II Wisła-Czarne (Czarna Wisełka) Wisła II Kamesznica Bystra II Wisła-Czarne Biała Wisełka II Żabnica Żabniczanka II Wisła-Czarne Wisła II Pewel Mała Koszarawa II Wisła Wisła II Łodygowice Żylica II Ustroń-Obłaziec Wisła II Łękawica Łękawka II Skoczów Wisła II Wąsosz Pilica II * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 62 Hydrologiczna osłona kraju

63 Stacje wodowskazowe w województwie świętokrzyskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Karsy* Wisła I Staszów Czarna II Szczucin* Wisła II Połaniec Czarna II Koło* Wisła I Mocha Łagowianka II Sandomierz Wisła I Wilkowa Wschodnia IV Zawichost* Wisła I Koprzywnica Koprzywianka II Annopol* Wisła I Bzin Kamienna II Dobiesławice Nidzica IV Wąchock Kamienna II Mniszek Nida II Michałów Kamienna II Brzegi Nida II Brody Iłżeckie Kamienna II Pińczów Nida II Kunów Kamienna II Bocheniec Wierna Rzeka II Czekarzewice Kamienna II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 63

64 Nazwa Nazwa Daleszyce Czarna Nida II Rzepin Świślina II Morawica Czarna Nida II Nietulisko Duże Świślina II Tokarnia Czarna Nida II Włochy Pokrzywianka II Słowik Bobrza II Januszewice Czarna II Michałów Mierzawa II Wąsosz- Stara Wieś Czarna IV Raków Czarna II Wąsosz- Stara Wieś Krasna IV * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 64 Hydrologiczna osłona kraju

65 Stacje wodowskazowe w województwie warmińsko-mazurskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Dolna Kępa Nogat II Bągart* Elbląg II Chełchy Jegrznia IV Żukowo jez. Druzno (Elbląg) II Sordachy jez. Selmęt Wielki (Jegrznia) IV Elbląg Elbląg II Kucze Jegrznia III Nowe Batorowo Elbląg II Borki jez. Litygajno (Ełk) IV Tolkmicko Zalew Wiślany II Małe Wronki Ełk IV Pasłęk Wąska I Ełk Ełk II Nowe Sadłuki Bauda I Ełk Jez. Ełckie (Ełk) II Nowa Pasłęka Zalew Wiślany I Prostki Ełk II Tomaryny Pasłęka II Giżycko Pisa II Kalisty Pasłęka II Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 65

66 Nazwa Mikołajki Jez. Mikołajskie (Pisa) Nazwa II Łozy Pasłęka I Głodowo jez. Śniardwy (Pisa) IV Pierzchały 2 Pasłęka II Maldanin jez. Roś (Pisa) II Pierzchały Pasłęka II Pisz Pisa II Braniewo Pasłęka II Kronowo jez. Dejguny IV Krosno Drwęca Warmińska II Ruciane-Nida Jez. Nidzkie IV Bornity Wałsza II Spychowo Krutynia IV Olsztyn-Kortowo Łyna II Ukta Krutynia IV Smolajny Łyna II Orzysz-Buda jez. Orzysz (Orzysza) IV Sępopol Łyna I Mikosze Orzysza IV Dadaj jez. Dadaj (Wadąg) IV Wielbark Sawica IV Szypry jez. Wadąg (Wadąg) II Sarnowo Szkotówka IV Piaseczno Elma IV Idzbark Drwęca II Prosna Guber I Ostróda Jez. Drwęckie (Drwęca) II Bykowo Sajna IV Samborowo Drwęca IV Przystań jez. Mamry (Węgorapa) II Rodzone Drwęca II Węgorzewo Węgorapa II Nowe Miasto Lubawskie Drwęca II Prynowo Węgorapa II Iława jez. Jeziorak (Iławka) II Mieduniszki Węgorapa I Dziarny Iławka IV Jurkiszki Gołdapa I Lidzbark Wel II Gołdap 2 Gołdapa II Kuligi Wel II Banie Mazurskie Gołdapa II * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw 66 Hydrologiczna osłona kraju

67 Stacje wodowskazowe w województwie wielkopolskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Odolanów Barycz II Głuszyna Kopel IV Odolanów Kuroch II Antoninek Cybina IV Bogdaj Polska Woda II Imiołki jez. Lednica III Rydzyna Polski Rów II Wierzenica Główna IV Koło Warta II Pruśce Wełna IV Sławsk Warta II Kowanówko Wełna II Ląd Warta II Ryczywół Flinta IV Pyzdry Warta II Poznań-Kiekrz Jez. Kierskie (Samica Kierska) III Nowa Wieś Podgórna Warta II Szamotuły Sama IV Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 67

68 Nazwa Nazwa Śrem Warta II Chrzypsko Wielkie Poznań-Most Rocha Warta II Zbąszyń-Jezioro Jez. Chrzypskie (Osiecznica) Jez. Zbąszyńskie (Obra) Oborniki Warta II Zbąszyń Obra IV Wronki Warta II Obra Dojca IV Międzychód Warta II Łysek Noteć IV Dąbie Ner II Noć Kalina Noteć IV Grzegorzew Rgilewka II Białośliwie Noteć II Kościelec Kiełbaska II Ujście 1 Noteć II Konin-Morzysław Kanał Ślesiński II Ujście 2 Noteć IV Posoka Powa II Czarnków Noteć II Trąbczyn Bawół II Krzyż Noteć II Powidz Jez. Powidzkie IV Wyrzysk Łobżonka II Kosewo Dopływ z Jez. Kosewskiego III Ptusza Gwda II Kochowo Meszna (Jez. Powidzkie) III Piła Gwda II Samarzewo Wrześnica II Okonek Czarna IV Piwonice Prosna II Nadarzyce Piława IV Bogusław Prosna I Zabrodzie Piława IV Kraszewice Łużyca II Wiktorówko Kocunia III Ołobok Ołobok II Buntowo Jez. Sławianowskie (Kocunia) III Dębe Swędrnia II Sławianowo Kocunia III Kościan Kanał Mosiński II Smolarnia jez. Straduń (Bukówka) III Mosina Kanał Mosiński II Drawiny* Drawa II Konojad Mogilnica IV Chełst Miała IV Jeziory Jez. Góreckie III * stacja wodowskazowa znajdująca się na rzece, która na danym odcinku stanowi granicę między województwami; dane ze wykorzystywane w ochronie przeciwpowodziowej obu województw III II 68 Hydrologiczna osłona kraju

69 Stacje wodowskazowe w województwie zachodniopomorskim (stan na 30 czerwca 2015 r.) Nazwa Nazwa Gozdowice Odra I Morzyca Mała Ina IV Bielinek Odra II Widzieńsko Gowienica I Widuchowa Odra II Trzebież Zalew Szczeciński I Gryfino Odra II Podgrodzie Zalew Szczeciński IV Szczecin- Most Długi Odra II Świnoujście Morze Bałtyckie I Szczecin-Podjuchy Odra II Wolin Cieśnina Dziwna II Wielimie jez. Wielimie (Gwda) II Dziwnów Cieśnina Dziwna I Gwda Wielka Gwda IV Międzyzdroje Morze Bałtyckie IV Szczecinek Nizica IV Golniewo Dolne Rega III Długie jez. Dołgie (Dołga) III Łobez Rega III Vademecum obserwacje i pomiary hydrologiczne 69