PRAWNE ASPEKTY KARCENIA MAŁOLETNICH. redakcja Filip Ciepły

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PRAWNE ASPEKTY KARCENIA MAŁOLETNICH. redakcja Filip Ciepły"

Miłosz Kowal
8 lat temu
Przeglądów:

1 PRAWNE ASPEKTY KARCENIA MAŁOLETNICH redakcja Filip Ciepły Warszawa 2011

2 Spis treści Wykaz skrótów / 7 Wprowadzenie / 9 List Rzecznika Praw Dziecka / 11 Wystąpienie prof. dr. hab. Edwarda Skrętowicza, kierownika Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego KUL w Stalowej Woli / 13 Wystąpienie ks. dr. hab. Jana Zimnego, prof. KUL, dziekana Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli / 15 Stanowisko Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka w kwestii karcenia małoletnich / 17 Tadeusz Bojarski Zakres kontratypu karcenia małoletnich w polskim prawie karnym / 19 Przemysław Czarnek Karcenie małoletnich w świetle Konstytucji RP / 29 Radosław G. Hałas, Sławomir Hypś Karcenie małoletnich w perspektywie prawnomiędzynarodowej i prawnoporównawczej / 41 Piotr Telusiewicz Przyczynek do dyskusji o zakazie karcenia dzieci w świetle kodeksu rodzinnego i opiekuńczego / 72 5

KUL, dziekana Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli / 15 Stanowisko Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka w kwestii karcenia małoletnich / 17 Tadeusz Bojarski Zakres

3 Spis treści Filip Ciepły Problem legalności kryminalnej karcenia cielesnego małoletnich z perspektywy zasad wykładni historycznoprawnej / 85 Mirosław Kopeć Zwyczaj jako podstawa wyłączenia bezprawności karcenia małoletnich / 97 Damian Gil Rola organów procesowych w przypadku przekroczenia granic dozwolonego karcenia małoletnich / 109 Anna Witkowska-Paleń Przypadki przekroczenia granic dozwolonego karcenia małoletnich wynikające z praktyki kuratorów sądowych / 124 Ks. Marian Wolicki Zasadność i dopuszczalne formy karcenia małoletnich według wskazań psychologii wychowawczej / 145 Magdalena Ewa Ruszel Zwyczajowe formy karcenia wychowawczego dzieci w społeczeństwie polskim / 153 Zapis dyskusji / 161 Uczestnicy konferencji / 167

Przypadki przekroczenia granic dozwolonego karcenia małoletnich wynikające z praktyki kuratorów sądowych / 124 Ks.

4 Wykaz skrótów EKPC Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) KPD Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 z późn. zm.) LEX System informacji prawnej LEX NSA Najwyższy Sąd Administracyjny OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy OTK ZU Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy SN Sąd Najwyższy 7

553 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz.

6 Wprowadzenie Problem karcenia dzieci w rodzinie stał się w ostatnich kilku latach szeroko dyskutowany w debatach publicystycznych i politycznych. Mocny asumpt do tych dyskusji dały doniesienia medialne o przypadkach drastycznych nadużyć władzy rodzicielskiej w postaci dotkliwych pobić kilkuletnich dzieci przez własnych rodziców, niejednokrotnie ze skutkiem śmiertelnym. Nośne medialnie kazusy wynaturzeń władzy rodzicielskiej rozpętały w środkach masowego przekazu i polityce burzę wokół generalnej kwestii karcenia dzieci jako metody wychowawczej, a zwłaszcza dopuszczalności stosowania przez rodziców kar cielesnych. Symboliczny klaps stał się po raz kolejny osią sporu licznych polemik, częstokroć zabarwionych ideologicznie, z tą jednak różnicą, że nie chodziło już wyłącznie o promowanie takiej czy innej metody wychowawczej, ale o postulat wprowadzenia do porządku prawnego explicite zakazu stosowania przez rodziców kar cielesnych, zadawania cierpień psychicznych i innych form poniżania dziecka. Można było również usłyszeć postulat rezygnacji z uznawania przez sądy i doktrynę prawa karnego karcenia małoletnich jako kontratypu, a więc okoliczności wyłączającej bezprawność kryminalną. Jak się okazuje, mimo żarliwych debat na temat tego społecznie niebagatelnego zagadnienia, w piśmiennictwie karnistycznym od prawie pięćdziesięciu lat nie ukazała się żadna monografia poświęcona problematyce oceny prawnej wychowawczego karcenia małoletnich. Niniejsza praca zbiorowa jest próbą wypełnienia tej luki. Stanowi ona zarazem owoc konferencji naukowej zatytułowanej Kontratyp karcenia małoletnich, zorganizowanej w dniu 15 marca 2010 roku na Wydziale Zamiejscowym Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autorzy podjęli się opracowania problemu karcenia małoletnich z perspektywy zasadniczo jurydycznej, ale poszerzonej także o refleksję psychologiczną i prezentację badań socjologicznych. 9

niejednokrotnie ze skutkiem śmiertelnym.

7 Wprowadzenie Ocena normatywna została ujęta możliwie szeroko. Omawiane zagadnienie poddano analizie nie tylko z punktu widzenia prawa karnego, ale także prawa konstytucyjnego, międzynarodowego i rodzinnego. Podjęto się wykładni obowiązujących polskich przepisów, ale wskazano także na istotne regulacje wybranych państw obcych, historyczne akty prawne oraz projekty i kierunki zmian w prawie w Polsce i Europie. Autorzy uwzględnili najnowsze krajowe zmiany prawne w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie obowiązujące od dnia 1 sierpnia 2010 r., w tym wprowadzony do prawa rodzinnego przepis zakazujący stosowania wobec dzieci kar cielesnych. Książka skierowana jest w pierwszym rzędzie do sędziów, adwokatów, radców prawnych, kuratorów sądowych, parlamentarzystów, pracowników pomocy społecznej, biegłych sądowych, pedagogów, pracowników naukowo-dydaktycznych i studentów wyższych uczelni na takich kierunkach, jak prawo, socjologia, pedagogika czy psychologia, ale także do wszystkich zainteresowanych problematyką prawnych regulacji w obszarze wychowania dzieci. Chciałbym serdecznie podziękować Panu Markowi Michalakowi, Rzecznikowi Praw Dziecka, za życzliwość i przesłanie wystąpienia związanego z tematem konferencji, oraz wszystkim Autorom za podjęcie się wysiłku badawczego. Szczególne podziękowania chciałbym skierować na ręce Pana Profesora Edwarda Skrętowicza, Kierownika Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego KUL w Stalowej Woli, za pomoc merytoryczną i organizacyjną w przygotowaniu niniejszej publikacji. Filip Ciepły

Podjęto się wykładni obowiązujących polskich przepisów, ale wskazano także na istotne regulacje wybranych państw obcych, historyczne akty prawne oraz projekty i kierunki zmian w prawie w Polsce i

8 List RPD

10 Wystąpienie prof. dr. hab. Edwarda Skrętowicza, kierownika Katedry Prawa Karnego i Postępowania Karnego KUL w Stalowej Woli Księże Dziekanie, Panie Profesorze, Wielce Szanowni Państwo! Mam miły zaszczyt otworzyć konferencję poświęconą problematyce prawnej oceny karcenia małoletnich. Cieszę się, że jest tak dużo gości. Szczególnie serdecznie witam ks. prof. dr. hab. Jana Zimnego, Dziekana Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli, który wyraził zgodę na zorganizowanie dzisiejszej konferencji. Ksiądz Dziekan jest twórcą nie tylko tej pięknej sali, ale całego Wydziału. Witam gości spoza tutejszego środowiska naukowego: prof. dr. hab. Tadeusza Bojarskiego, Dyrektora Instytutu Prawa Karnego UMCS w Lublinie, dr Ewę Kruk i mgr. Pawła Strzelca z Katedry Postępowania Karnego UMCS. Witam serdecznie dr. Przemysława Czarnka, dr. Piotra Telusiewicza, dr. Radosława Hałasa i mgr. Sławomira Hypsia z Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL w Lublinie. Witam pozostałych prelegentów: dr Annę Witkowską-Paleń, mgr. Damiana Gila i mgr. Mirosława Kopcia. Witam drogich studentów. Dziękuję także Panu Markowi Michalakowi, Rzecznikowi Praw Dziecka, za przesłanie wystąpienia. Spiritus movens dzisiejszego wydarzenia naukowego jest dr Filip Ciepły, który zaproponował temat, zaprosił gości i podjął się organizacji naszego spotkania. Z tego, co wiem, jest to pierwsza w Polsce konferencja naukowa poświęcona kontratypowi karcenia małoletnich. Serdecznie proszę Księdza Dziekana Jana Zimnego o otwarcie konferencji. 13

Jana Zimnego, Dziekana Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli, który wyraził zgodę na zorganizowanie dzisiejszej konferencji.

12 Wystąpienie ks. dr. hab. Jana Zimnego, prof. KUL, dziekana Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli Panie Profesorze, Szanowni Państwo! Witam wszystkich bardzo serdecznie w murach Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce KUL w Stalowej Woli. Na samym początku chciałbym pogratulować organizatorom wyboru tematu. Kiedy spojrzymy w media, widzimy tak wiele informacji dotyczących małoletnich, nie tylko ich karcenia, ale w ogóle wychowania. Ale temat karcenia: bić nie bić, karać nie karać, przewija się ciągle w dyskusjach i wystąpieniach różnych znawców tematu: prawników, psychologów, pedagogów. Myślę, że stwierdzenie Pana Profesora, iż jest to pierwsza konferencja w Polsce, zasługuje na szczególną uwagę. Owoce dzisiejszej refleksji zasługują niewątpliwie na opracowanie i opublikowanie. Dziękuję organizatorom, a w szczególności Panu Profesorowi Edwardowi Skrętowiczowi, który połączył kilka środowisk naukowych. Jestem przekonany, że studenci, którzy z wolnej woli przyszli do tej sali, a widzę prawników, pedagogów, socjologów, wiele skorzystają, bo temat frapujący i niepodjęty od dłuższego czasu. W drugiej sesji wystąpi także ks. prof. dr hab. Marian Wolicki, Dziekan Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli, który od kilku lat para się zagadnieniem wychowania dzieci oraz postawą i zadaniami ojca, co bardzo dobrze się wkomponowuje w temat dzisiejszej konferencji. Cieszę się, dziękuję wszystkim, życzę dobrego odbioru i przeżycia wszystkich treści, które będą Państwu przedłożone. Organizatorom jeszcze raz z całego serca dziękuję. Bóg zapłać! 15

Kiedy spojrzymy w media, widzimy tak wiele informacji dotyczących małoletnich, nie tylko ich karcenia, ale w ogóle wychowania.

Podobne dokumenty

FILIP CIEPŁY (RED.) Prawne aspekty karcenia małoletnich Wydawnictwo Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 168

FILIP CIEPŁY (RED.) Prawne aspekty karcenia małoletnich Wydawnictwo Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 168 Z agadnienie karcenia dzieci należy do jednych z bardziej kontrowersyjnych problemów,