SLAWIŚCI W ODESSIE. SPRAWOZDANIE Z I MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJI NAUKOWEJ OBRAZ ODESSY W LITERATURACH SŁOWIAŃSKICH, WRZEŚNIA 2013 ROKU, ODESSA

Transkrypt

1 190 Jarosław Ławski Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku SLAWIŚCI W ODESSIE. SPRAWOZDANIE Z I MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJI NAUKOWEJ OBRAZ ODESSY W LITERATURACH SŁOWIAŃSKICH, WRZEŚNIA 2013 ROKU, ODESSA Jak się dziś, Anno Domini 2014, okazuje lata 2012 i 2013 były ostatnimi, kiedy w spokojnej atmosferze można było na Ukrainie prowadzić współpracę naukową - z różnymi środowiskami tego kraju: na wschodniej i zachodniej Ukrainie. Udało się zorganizować wielką i bardzo interesującą konferencję o Łesi Ukraince, dzięki współpracy uniwersytetów w Symferopolu, Jałcie i Odessie1. Dzięki inicjatywie filologów ukraińskich brali w niej udział uczeni z Uniwersytetu w Białymstoku i Książnicy Podlaskiej im. Ł. Górnickiego2. Konferencja odbywała się między innymi w symferopolskiej uczelni, gdzie na każdym roku ukrainistykę studiowało od 60 do 80 studentów, kierowanych przez prof. W iktora Humeniuka. W kwietniu 2014 roku ukrainistyki w Symferopolu i Jałcie niemal przestały istnieć. Konferencja w Odessie - otwarcie obrad - prof. Natalia Malutina 1 Międzynarodowa Konferencja Naukowa Dramat Łesi Ukrainki «Orgia» a problemy nowoczesnego dramatu i teatru, Symferopol - Jałta września 2012 roku. 2 W obradach w Symferopolu i Jałcie (wtedy Ukraina, dziś rosyjski Krym) brali udział: dr Anna Janicka (UwB), prof. Jarosław Ławski (UwB), mgr Grzegorz Kowalski (Książnica Podlaska) i prof. Danuta Ulicka (UW, Warszawa).

2 N r 28/2014 Jarosław Ławski 191 Nic nie wskazywało wtedy na to, iż uczelnie w Symferopolu i Jałcie zmienią wkrótce przynależność państwową. Na rok 2014 planowana była kolejna symferopolska sesja tym razem o tradycjach Tarasa Szewczenki i utworach Łesi Ukrainki. Jeszcze w 2013 roku w Charkowie na Uniwersytecie im. W. N. Karazina odbyła się okolicznościowa konferencja upamiętniającą 150. rocznicę Powstania Styczniowego3. Najważniejszym wydarzeniem slawistycznym roku 2013 wydaje się nade wszystko I Międzynarodowa Konferencja Naukowa Obraz Odessy w słowiańskich literaturach, września 2013 roku, Odessa. Była to ogromna, znakomicie przygotowana ze strony ukraińskiej przez prof. Natalię Malutinę impreza. Jej organizatorami ze strony ukraińskiej byli: Ministerstwo Oświaty i Nauki Ukrainy, Odeski Narodowy Uniwersytet im. I. Miecznikowa, Wydział Filologiczny, Katedra Literatury Ukraińskiej oraz - dysponujące wspaniałymi salami pałacowymi - Muzeum Literatury w Odessie4. Ze strony polskiej koordynatorem wspólnej konferencji była Katedra Badań Filologicznych Wschód - Zachód z Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Konferencja w Odessie - otwarcie obrad - prof. Jarosław Ławski Siedzą: Dziekan Jewhen Czernoiwanienko (z lewej) oraz Dyrektor Tatiana Liptuga (z prawej) Zorganizowanie Konferencji nie byłoby możliwe bez wszechstronnego zaangażowania prof. Natalii Malutiny, rusycystki, ukrainistki i komparatystki pracującej w Odessie oraz na Uniwersytecie Rzeszowskim, autorki prac o polskiej, ukraińskiej Rocznica Wybuchu Powstania Styczniowego Sympozjum. 24 kwietnia 2014 roku, Charków. Organizatorzy: Konsulat Generalny RP w Charkowie, Ukraińsko-Polskie Akademickie Centrum Kultury i Nauki przy Charkowskim Uniwersytecie Narodowym im. W. N. Karazina. Stronę polską reprezentowali: dr Krzysztof Latawiec (UMCS, Lublin) i niżej podpisany (UwB, Białystok). 4 Należy podkreślić, iż zorganizowaniu Konferencji nie były zaangażowane żadne władze na poziomie ministerialnym, rządowym. Była to oddolna inicjatywa naukowa, której patronatu udzieliły władze Uniwersytetu w Białymstoku i Odeskiego Narodowego Uniwersytetu im. Ilii Miecznikowa.

3 192 SLAWIŚCI W ODESSIE SPRAWOZDANIE Z I MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJE.. i rosyjskiej literaturze XIX i XX wieku5. Wielkiego wsparcia idei tej dużej konferencji udzielili: Dziekan Wydziału Filologii Ukraińskiej pani prof. Oksana Szupta-Wiazowska oraz Dyrektor Muzeum Literatury w Odessie pani Tatiana Liptuga. Oprócz Komitetu Organizacyjnego6 powołano Komitet Naukowy sesji7. Co należy podkreślić - wygłoszono w Odessie ponad 60 znakomitych wystąpień. Uczestnicy reprezentowali cztery kraje: Ukrainę, Polskę, Rosję i Białoruś. W mówiącej po rosyjsku Odessie zebrało się około 30 badaczy z Polski, licznie reprezentowani byli Ukraińcy z Odessy, Jałty, Symferopola oraz badacze rosyjscy z Jekatierinburga, Moskwy, Sankt Petersburga. Ważną rolę w przygotowaniu spotkania odegrali: mgr Grzegorz Kowalski z Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku oraz mgr Sonia Demianowa, doktorantka odeskiej uczelni; pełnili oni rolę sekretarzy Konferencji. Atmosferę gościnności i otwartości stworzyła w odeskim Muzeum Literatury jego Dyrektor, pani Tatiana Liptuga, świetnie kierująca tą placówką o prawdziwie europejskim charakterze, rozmachu działania. Konferencja w Odessie - prof. Anna Kieżuń, prof. Halina Parafianowicz, prof. Wanda Supa, prof. Bogdan Burdziej 5 Zob. N. Maltina, Polśka ta ukrajinśka moderna drama: perechrestia tradycij [Polski i ukraiński dramat modernistyczny: skrzyżowania tradycji], Odessa Należeli do Komitetu Organizacyjnego: N. Malutina (Odessa), J. Ławski (UwB), Wołodymyr Wnicja, Jewhen Czernoiwanienko, Wiktor Griniewicz (Odessa), a także: Oksana Szupta-Wiazowska (Odessa), Irina Nieczitaliuk (Odessa), Tatiana Liptuga (Muzeum Literatury). Z Uniwersytetu w Białymstoku: dr Anna Janicka, mgr Jacek Juszkiewicz, zaś z Książnicy Podlaskiej im Ł. Górnickiego mgr Grzegorz Kowalski i dr Łukasz Zabielski. 7 W Komitecie Naukowym zasiadali: prof. Halina Kowalczykowa (IBL PAN) prof. Halina Krukowska (UwB, Białystok), prof. Maria Kalinowska (UMK, Toruń, UW, Warszawa), Eduardo Kozarinski (Argentyna), prof. Marija Litowska (Jekaterinburg), prof. Tetiana Mejzerska (Kijów), prof. Bogusław Nowowiejski (UwB, Białystok), prof. Wolodymyr Panczenko (Akademia Kijowsko-Mohylańska, Kijów), prof. Jarosław Poliszczuk (Kijów), prof. Wanda Supa (UwB, Białystok), prof. Jolanta Sztachelska (UwB, Białystok), prof. Jewken Czernoiwanienko (Odessa).

4 N r 28/2014 Jarosław Ławski 193 Obrady rozpoczęły się 12 września o godz posiedzeniem plenarnym, w czasie którego przemawiali prof. N. Malutina, prof. J. Ławski, prof. J. Czernoiwanienko, dyrektor T. Liptuga8. Po krótkiej części wstępnej, która odbywała się w Złotej Sali Muzeum Literatury (dawny pałac), rozpoczęły się obrady plenarne, z przerwami trwające do godz W przerwie około godz zaprezentowano twórczość argentyńskiego pisarza pochodzenia ukraińskiego Edouardo Kozarinskiego. Wieczorem w przepięknej Operze Odeskiej uczestnicy obejrzeli inscenizację Trubadura Giuseppe Verdiego. W drugim dniu obrad debatowano w III sekcjach - także w pięknym Muzeum Literatury. Konferencję zakończyło niezapomniane przyjęcie w pałacowych salach Muzeum Literatury, w czasie którego serwowano na zamówienie przygotowane specjały kuchni odeskiej. Konferencja odbywała się w zupełnie niezwykłej atmosferze - slawiści z krajów, które obecnie znajdują się na krawędzi konfliktu, obradowali w przyjaźni. Sesja pokazywała jak wielu Rosjan (Puszkin, Paustowski, Ilf i Pietrow), Ukraińców (Lesia Ukrainka, ludzie teatru ukraińskiego) i Polaków (od Mickiewicza i Słowackiego po współczesnych reportażystów) nasiąkło atmosferą m iasta (założonego przez carycę Katarzynę, której pomnik zdobi centrum), a rozwiniętego przez francuskich, włoskich, polskich i rosyjskich ludzi handlu, przewinęło się przez ten ważny dla Ukrainy port. Trzeba zresztą przyznać, że w Odessie piękne (lepiej niż w Wilnie) utrzymane są tablice i pomnik Mickiewicza, że na Uniwersytecie można tu uczyć się języka polskiego, a tutejsze badania ukrainistyczne i rusycystyczne cechuje bardzo wysoki poziom9. Konferencja w Odessie - prof. Bogdan Burdziej Nieobecni byli przedstawiciele Konsulatu w Odessie. Tuż po konferencji slawistycznej odbywał się na Odeskim Narodowym Uniwersytecie im. I. Miecznikowa ogromny Międzynarodowy Kongres Rusycystów.

5 194 SLAWIŚCI W ODESSIE SPRAWOZDANIE Z I MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJE.. Uczestnicy Konferencji podkreślali powszechną tu życzliwość wobec cudzoziemców, bezpieczeństwo na ulicach i klasę takich miejsc w mieści, jak ulica Derebasowskaja, Opera, Muzeum Literatury, Plaża Arkadia, Bulwar Francuski, Delfinarium, muzea miejskie. Mogliśmy zwiedzić Muzeum Archeologiczne, gromadzące pamiątki przede wszystkim z czasów, gdy wybrzeża Morza Czarnego była usiane greckimi koloniami. Liczne ich materialne, artystyczne ślady można tu podziwiać. Właściwie nie dopisała tylko pogoda. Choć sezon turystyczny kończy sie w Odessie aż około 10 października, w roku 2013 mieliśmy wyjątkowo deszczowy wrzesień odeski. Najpoważniejszy wymiar sesji - naukowy - należy ocenić bardzo wysoko. Piszę to jako jej pomysłodawca, który bał się jednak tematycznej przypadkowości, metodologicznej staroświecczyzny i okolicznościowego charakteru wystąpień. Dzięki kontaktom prof. N. Malutiny udało się zaprosić znakomitych badaczy z Ukrainy i Rosji, by wspomnieć niektórych: prof. Maria Litowska (Jekaterinburg), doc. Walentyna Sajenko (Odessa), prof. Natalia Połtawcewa (Moskwa), doc. Wasyl Połtawczik (Odessa), prof. Jarosław Poliszczuk (Kijów), prof. Tetiana Mejzerska (Kijów), prof. Feliks Szrejnbuk (Jałta), prof. Walentyna Musij (Odesa), prof. Tetiana Serbiłowa (Kijów), prof. Olena Wojcewa (Odessa), doc. Lilia Niemczenko (Jekaterinburg), prof. W alentina Kolesnik (Odessa), prof. W alentyna Naumienko (M o skwa), doc. Ludmiła Skoczyna (Czerkasy). Konferencja w Odessie - prof. Jarosław Poliszczuk Specyfikę spotkania określił niezwykły skład delegacji - połowa uczestników pochodziła z Polski; patrzyli oni, nieco inaczej niż badacze rosyjscy i ukraińscy, na Odessę z pewnego kulturowego dystansu. Wspomnijmy, iż uczestnikami Konferencji byli m iędzy innymi: prof. Jolanta Sztachelska, prof. Halina Parafianowicz,

6 N r 28/2014 Jarosław Ławski 195 prof. A nna Kieżuń, prof. Alicja Kisielewska, prof. W anda Supa, dr Anna Janicka i mgr Jacek Juszkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Wśród gości z innych ośrodków obecni byli: profesorstwo G rażyna i Feliks Tomaszewscy, prof. Ewa Nawrocka i mgr Marcin Pilch, prof. Zbigniew Kaźmierczyk z Gdańska, prof. Tadeusz Sucharski i prof. Daniel Kalinowski ze Słupska, dr Małgorzata Burta z Siedlec, prof. Bogdan Burdziej i prof. Hanna Ratuszna z Torunia, dr Dorota Wojda i dr Mateusz Skucha z Krakowa, dr Katarzyna Puzio i dr Elżbieta Flis-Czerniak z Lublina. Konferencja przebiegła w znakomitej atmosferze - naukowej i ludzkiej. Udało się pokonać nawet kulturowe różnice - zresztą było to spotkanie w pełnym tego słowa znaczeniu interdyscyplinarne, skupiające polonistów, rusycystów ukrainistów, kulturoznawców, lingwistów, białorutenistów, amerykanistów i historyków. Konferencja ujawniła ten niezwykły duch miejsca, jakim jest Odessa; miasto, którego kulturalną tradycję trzeba badać z wielu narodowych i metodologicznych punktów widzenia. Raz jeszcze chcę podkreślić zasługę znakomitej filolożki-komparatystki prof. Natali Malutiny. Stworzyła ona niezapomnianą atmosferę z jednaj strony naukowego skupienia w pałacowych komnatach Muzeum Literatury, z drugiej powszechnej wzajemnej życzliwości uczestników z czterech krajów10 1. Spojrzenie na Konferencję Obraz Odessy w literaturach słowiańskich z 2013 roku z perspektywy początku 2014 roku11 pokazuje ją nieco melancholijnie jako spełnioną naukową utopię o porozumieniu i rozumieniu się ponad podziałami. Jest ona czymś - możliwością - czego już w tej chwili nie moglibyśmy powtórzyć. Ale zarazem wzorcem, do którego musimy wrócić. Oby w niezbyt odległym czasie i w pomyślnych okolicznościach historii. Naukowym owocem tego spotkania będzie przygotowywana wspólnie - w Białymstoku i Odessie - monografia zbiorowa Odessa w literaturach słowiańskich. Będzie to pierwsza tego typu naukowa, slawistyczna monografia Odessy. Podobnie bezprecedensowy charakter miała sama Konferencja - pierwsza tego typu w dziejach badań nad Miastem. 10 Zob. sprawozdanie z konferencji: N. Malutina, J. Poliszczuk, Odessa w międzykulturowej przestrzeni słowiańskiej, Problemi Suczasnego Literaturoznavstva, t. 18, Odessa 2014, s Przygotowaną w dniach 4-5 kwietnia 2014 roku w Kijowie na Uniwersytecie im. Borisa Hriuczenki sesję polsko-ukraińską Proces literacki: język sztuki a sztuka języka trzeba było przenieść na termin późniejszy (wrześniowy) ze względu na sytuację polityczną i historyczną.