OPRACOWANIE ŚWIĘTOKRZYSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO LEKARZA WETERYNARII W KIELCACH POWIATOWYCH LEKARZY WETERYNARII. Opracował: Bogdan Konopka. wrzesień 2009r.

Transkrypt

1 Inspekcja Weterynaryjna Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Kielcach Kielce ul. Ściegiennego 205 tel.: (+41) , fax: kielce.wiw@wetgiw.gov.pl OPRACOWANIE ŚWIĘTOKRZYSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO LEKARZA WETERYNARII W KIELCACH W SPRAWIE SPOSOBU POSTĘPOWANIA POWIATOWYCH LEKARZY WETERYNARII W PRZYPADKACH ZDARZEŃ Z UDZIAŁEM ZWIERZĄT DZIKO ŻYJĄCYCH, AGRESYWNYCH, UCZESTNICZĄCYCH W WYPADKACH DROGOWYCH, ORAZ BEZPAŃSKICH. Opracował: Bogdan Konopka wrzesień 2009r.

2 - 1 - Z uwagi na wątpliwości dotyczące zakresu kompetencji, właściwości oraz obowiązku reagowania w przypadku zdarzeń z udziałem zwierząt dziko żyjących, agresywnych, uczestniczących w wypadkach drogowych, oraz bezpańskich Świętokrzyski Wojewódzki Lekarz Weterynarii przedstawia niniejsze opracowanie w celu ujednolicenia zasad i sposobu postępowania Powiatowych Lekarzy Weterynarii w sytuacji zaistnienia wyżej opisanych zdarzeń. I.WSTĘP. Opracowanie określa zasady i sposób postępowania Powiatowych Lekarzy Weterynarii na terenie woj. świętokrzyskiego w przypadkach zdarzeń z udziałem zwierząt dziko żyjących, agresywnych, uczestniczących w wypadkach drogowych, i bezpańskich. II. CEL OPRACOWANIA Celem opracowania jest ujednolicenie sposobu postępowania Powiatowych Lekarzy Weterynarii w przypadkach wystąpienia zdarzeń z udziałem zwierząt dziko żyjących, agresywnych uczestniczących w wypadkach drogowych i bezpańskich. III. PRZEPISY PRAWNE 1. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej /t.j.dz.u. z 2007r. poz. 842/. 2. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt /t.j.dz.u. z 2008 r. poz. 1342/. 3. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt /Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz 2002, z późn. zm./. 4. Ustawa z dnia 14 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody /Dz.U.Nr 92, poz. 880, z późn. zm./. 5. Ustawa z dnia 13 października 1995 r. prawo łowieckie /Dz.U.z 2002 r. Nr 42, poz. 372, Nr 113, poz. 984, z późn. zm./. 6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach /Dz.U.Nr 62, poz. 628, z późn. zm./. 7. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym /Dz.U.Nr 142, z 2001 r. poz 1591, z późn. zm./. 2

3 8. Ustawa z dnia 13 listopada 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie /Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm./. 9. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych /Dz.U.z 2005 r. Nr 204, poz. 2086,z późn. zm./. 10. Ustawa prawo o ruchu drogowym /Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm./. 11. Ustawa z dnia 21maja 1999 r. o broni i amunicji /Dz.U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z późn. zm./. 12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych /Dz. U. z 2007r. Nr 221, poz. 1646/. 13. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny /Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm./. 14. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1774/2002 z dnia 3 października 2002 r. ustanawiające przepisy sanitarne dotyczące ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego / Dziennik Urzędowy WE L 233 z dnia 10 października 2002 r. str. 1./. Niniejsze opracowanie nie stanowi aktu prawnego i na jego treść nie należy powoływać się w przypadku zaistnienia jakichkolwiek sporów na tle opisanych okoliczności. Opracowanie zostało sporządzone w oparciu o wymienione wyżej akty prawne dla celów informacyjnych i szkoleniowych. W opracowaniu uwzględniono wszelkie uwagi PLW przekazane w pismach, wynikające z doświadczeń terenowych, wnioski wynikające z zaistniałych przypadków oraz współpracy z organami samorządu terytorialnego oraz współdziałania z innymi jednostkami w sytuacjach zdarzeń z udziałem zwierząt. Istotne znaczenie dla niniejszego opracowania mają również wnioski wynikające z posiedzeń zespołów kryzysowych z udziałem wszystkich zainteresowanych służb, inspekcji i straży, analizujących zaistniałe zdarzenia. IV. UWAGI Wojewody Świętokrzyskiego skierowane do Prezydentów miast. burmistrzów miast i gmin, wójtów gmin, w sprawie respektowania przepisów o ochronie zwierząt zawarte w piśmie znak: NK.III /07 z dnia Uchwały podejmowane w sprawie wyłapywania bezdomnych zwierząt należy przedkładać do zaopiniowania właściwym terytorialnie Powiatowym Lekarzom Weterynarii, a także przedstawicielom organizacji społecznych, których statutowym celem jest ochrona zwierząt. 3

4 2. Podmioty prowadzące działalność w zakresie wyłapywania bezdomnych zwierząt powinny posiadać dokumentację potwierdzającą spełnienie warunków przy prowadzeniu tej działalności. 3. Umowy podpisywane ze schroniskami winny zawierać zapis, gwarantujący, że zwierzęta będą miały zapewniony właściwy dobrostan. 4. Każda gmina wina posiadać wykazy gospodarstw mogących przyjąć zwierzęta odebrane na podstawie decyzji samorządu. 5. Każda gmina powinna ściśle współpracować z Samorządem Lekarsko - Weterynaryjnym, właściwymi terytorialnie Powiatowymi Lekarzami Weterynarii, lekarzami weterynarii wolnej praktyki oraz innymi jednostkami w celu systematycznego eliminowania problemu bezdomności zwierząt. W tym zakresie sięgać można po rozwiązania takie, jak: znakowanie i rejestracja zwierząt oraz wprowadzanie nieodpłatnej dla właścicieli sterylizacji zwierząt. 6. Przypadki łamania przepisów o ochronie zwierząt winny być kierowane do organów ścigania. 7. W ramach funkcjonujących zespołów do spraw reagowania kryzysowego należy opracować procedury dotyczące zasad postępowania w sytuacjach m.in. zagrożenia zdrowia publicznego ludzi przez zwierzęta bezdomne, zwierzęta dziko żyjące i sposobu postępowania w wypadkach drogowych z udziałem zwierząt. 8. Popularyzowanie wiedzy wśród właścicieli zwierząt z zakresu ochrony zwierząt winno być realizowane we współpracy z organizacjami społecznymi, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, jak również wśród młodzieży poprzez szkoły. 9. Ścisła współpraca z jednostkami wyszczególnionymi powyżej, pozwoli na osiągnięcie jak najlepszych rezultatów w rozwiązywaniu problemu bezdomności zwierząt i innych zagrożeń z tym związanych. V. UWAGI Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii dotyczące zdarzeń z udziałem zwierząt. 4

5 W celu ujednolicenia sposobu postępowania ze zwierzętami dziko żyjącymi należałoby opracować procedurę określającą zasady postępowania poszczególnych służb oraz zasady współdziałania tych jednostek w takich przypadkach. W wielu miastach wyznaczono specjalne oddziały straży miejskiej zwane ekopatrolami, które podejmują interwencję w zdarzeniach z udziałem dziko żyjących zwierząt. Dzikie zwierzęta trafiając do miejsc zamieszkałych same znajdują się w niebezpieczeństwie, stąd mądre przemyślane działania mogą uratować życie takiego zwierzęcia, ale przede wszystkim muszą chronić przed niebezpieczeństwem zdrowie i życie ludzi. Działania takie muszą być podejmowane w sposób przemyślany ze względu na dobrostan zwierząt oraz duże zainteresowanie opinii publicznej i mediów tymi zdarzeniami. W przypadku konieczności dokonania odstrzału, eutanazji, osoby podejmujące takie decyzje, muszą umieć je uzasadnić. Należy również mieć na względzie określenie dalszego postępowania z uratowanym zwierzęciem tj. udzielenia fachowej pomocy lekarsko-weterynaryjnej, czy ewentualnie możliwość zagospodarowania mięsa z takich zwierząt, bądź zagospodarowania zwłok. Uczestnicząc w całym postępowaniu należy przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo ludzi uczestniczących w zdarzeniu, a także bezpieczeństwo osobom postronnym. Przez niebezpieczeństwo, oprócz utraty życia, należy również rozumieć ewentualność zakażenia się chorobami odzwierzęcymi. Podczas transportu należy minimalizować stres oraz ograniczać działanie rożnych bodźców m.in. obecność człowieka, obecność obcych zapachów, nieprzemyślanych gwałtownych działań, używanie telefonów, obecność psów. Transportując zwierzęta, należy zdawać sobie sprawę, iż można mieć styczność z materiałem zakaźnym t.j. śliną, krwią, odchodami zwierzęcymi. Najistotniejszymi do ustalenia przez lekarza weterynarii uczestniczącego w zdarzeniach są następujące kwestie: - jakiego gatunku zwierzę uczestniczy w zdarzeniu, - w jakim wieku jest zwierzę uczestniczące w zdarzeniu, - czy zwierzę jest żywe, bądź wykazuje oznaki życia, - czy zwierzę jest ranne, - czy widoczne są oznaki zranienia, - czy zwierzę było leczone, - jaki był przebieg zdarzenia, - czy są obecni świadkowie zdarzenia, - czy określono czas zdarzenia, - czy istnieje podejrzenie choroby zakaźnej zwierzęcia. Najczęstszymi przyczynami śmierci po immobilizacji zwierząt w ciągu kilku minut są m.in.: 5

6 - migotanie przedsionków, - zatrzymanie akcji serca, - uduszenie, - obrzęk płuc, - krwotok, - hipoglikemia, - urazy mózgu, w ciągu kilku godzin: - wzdęcie przedżołądków, jelit, - wzdęcie i skręt żołądka i jelit, - przegrzanie, - wyziębienie, - kwasica, - hypocalcemii, - hipoglikemii, - uszkodzenie kręgosłupa szyjnego, w ciągu kilkunastu godzin do kilku dni: - martwica mięśnia sercowego, - wzdęcie i atonia przedżołądków, - zachłystowe zapalenie płuc, - urazy mechaniczne, - uogólnienia się zakażenia w miejscach po iniekcjach. Wyposażenie karetki interwencyjnej: - apteczka pierwszej pomocy, - haki do chwytania węży i innych gadów chwytaki, - kagańce, - klatki, - pętle, - koce, płachty, - sieci, - podbieraki do chwytania ptaków, - rękawice skórzane z ochraniaczami i rękawice lateksowe, - smycze i obroże, - zestaw leków do immobilizacji chemicznej, - inne. 6

7 Podczas unieruchamiania chemicznego mogą wystąpić następujące przypadki powikłań: - trafienie w klatkę piersiową, przebicie do płuc, jamy brzusznej, zwierzę ucieknie, ale będzie skazane na śmierć, - złamanie kości udowej, lub ramiennej wskutek trafienia w nie strzykawką, - zakażenie i bakteryjny stan zapalny w miejscu wkłucia, - poronienie w przypadku samic ciężarnych, - utonięcie w przypadku zwierzęcia znajdującego się w wodzie, - wskutek podania niepełnej dawki środka zwierzę ucieka i może zachowywać się nienaturalnie, może ulec wypadkowi. Dekalog interwencji: - zachowanie bezpieczeństwa własnego i osób postronnych, - zachowanie bezpieczeństwa zwierzęcia, - ocena, czy interwencja jest konieczna, - sporządzenie planu działania przed interwencją, - zaplanowanie dalszych losów zwierzęcia po interwencji, - dostosowanie środków do potrzeb, - powiadomienie o planie działania właściwych służb i inspekcji, - dokonanie analizy zdarzenia i wyciągnięcie wniosków na przyszłość, - dbanie o godność zawodu lekarza weterynarii, strażaka, strażnika, - powiadomienie organów ścigania o wszelkich przypadkach łamania praw zwierząt. VI. OPINIA Sztabu Policji Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach. W świetle obowiązującej ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji /Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z późn. zm./ broń /strzelba/ Palmera w pełni spełnia wymogi definicji broni pneumatycznej /art. 8 ustawy/ i tak z prawnego punktu jest traktowana. Zatem nie jest wymagane zezwolenie na jej zakup, natomiast warunkiem prawnego jej posiadania jest jej zarejestrowanie. Obowiązek rejestracji wynika 7

8 wprost z art. 9 ust. 4 cytowanej ustawy, przy czym kartę rejestracyjną broni pneumatycznej wydaje właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu nabywającej bron osoby, lub siedziby zainteresowanego podmiotu komendant powiatowy /miejski/ Policji. Zatem nabywcą tego rodzaju broni może być osoba fizyczna np. lekarz weterynarii, jak również inne podmioty np. Urzędy Miast, Starostwa Powiatowe, Urzędy Gmin itp. Przy rejestracji broni należy zwrócić szczególną uwagę na termin rejestracji broni od chwili zakupu, określony w art. 13 ust. 1 ustawy. W zakresie dysponowania bronią pneumatyczną ustawodawca nie przewidział rozwiązań prawnych analogicznych do regulacji odnoszących się do broni, której posiadanie wymaga pozwolenia. Brak jest w szczególności instytucji dopuszczenia do posiadania broni przez osobę fizyczną, a co za tym idzie brak jest wymagań, które powinna spełniać osoba fizyczna zatrudniona przy wykonywaniu zadań wymagających użycia broni pneumatycznej. Obecny stan prawny nie daje podstaw do żądania wskazania organowi Policji wydającemu kartę rejestracyjną osoby, lub osób upoważnionych do dysponowania konkretną jednostką. Nie ma również podstaw do wykazania spełnienia przez te osoby przesłanek określonych w art. 13 ust. 7 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji. Nie można też żądać, aby osoba, która dysponuje bronią pneumatyczną przy wykonywaniu zadań z jej użyciem, zleconych przez podmiot, na rzecz którego nastąpiła rejestracja tejże broni, posiadała pisemne upoważnienie podmiotu właściciela broni. Niemniej jednak, z uwagi na specyficzny charakter broni Palmera, dysponentami tej broni zdecydowanie winni być lekarze weterynarii. Nadmienić należy również, ze Policja nie prowadzi żadnych szkoleń w zakresie użycia broni pneumatycznej, w tym broni Palmera. Nie może też z uwagi na obowiązujące przepisy prawne dysponować taką bronią, gdyż nie jest to broń służbowa Policji, a tylko taką policjanci w czasie wykonywania służby mogą się posługiwać. 8

9 VI. OPINIA Sztabu Policji Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach. 9

10 10

11 VII. SZCZEGÓŁOWE PRZYPADKI POSTĘPOWANIA ZE ZWIERZYNĄ ŁOWNĄ - w świetle aktualnych przepisów obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku znalezienia zwierzyny padłej. W przypadku znalezienia zwierzyny padłej należy w pierwszej kolejności ustalić komu przysługuje prawo jej własności i na kim spoczywa obowiązek utrzymania czystości w danym miejscu. Zgodnie z art. 2 ustawy Prawo łowieckie zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. W sytuacji znalezienia zwierzęcia padłego istotne jest to, na czyim gruncie znajduje się martwe zwierzę. W postępowaniu w konkretnym przypadku należy kierować się przepisami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) i ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008). Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, które obejmują w szczególności utrzymanie czystości i porządku. Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi natomiast, że utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Zgodnie z art. 3 ust. 2 tejże ustawy gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania. Wyliczenie dokonane dalej w tym przepisie wskazuje, że realizacja tego obowiązku następuje m.in. przez zapewnienie zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części oraz współdziałanie z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym zakresie. Ponieważ ma ono charakter przykładowy (ustawodawca posługuje się 11

12 sformułowaniem w szczególności ), należy uznać przez analogię, że przepis ten dotyczy także zwłok zwierząt łownych. Pojawienie się zwłok zwierząt łownych na terenie gminy należy więc traktować tak samo, jak pojawienie się zwłok zwierząt bezdomnych, tzn. jako zdarzenie powodujące konieczność działania gminy w celu przywrócenia czystości i porządku. Co więcej, ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach zobowiązuje gminę do zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części (art. 3 ust. 2 pkt 2 lit. c). W każdym konkretnym przypadku to gmina będzie w ostateczności obowiązana do zajęcia się zwłokami zwierząt łownych i ich unieszkodliwienia. W pełni uzasadnione byłoby także poinformowanie o każdym przypadku pojawienia się martwej zwierzyny właściwego nadleśnictwa, dzierżawcy bądź zarządcy obwodu łowieckiego, w celu ujęcia danego ubytku w rocznym planie łowieckim. Obowiązek taki spoczywa na dzierżawach i zarządcach obwodów łowieckich na podstawie 3 ust. 1 pkt 4 lit. f oraz ust. 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych /Dz. U. z 2007r. Nr 221, poz. 1646/. Biorąc pod uwagę ewentualne zagrożenie epizootyczne rozprzestrzenienie chorób zakaźnych zwierząt dzierżawca obwodu łowieckiego jest też zobowiązany o powyższym fakcie powiadomić Inspekcje Weterynaryjną. Koła łowieckie ze względu na dobrze pojęty interes dzierżawcy obwodu, winny ściśle współpracować w powyższych sprawach z właściwą władzą wykorzystując swoje możliwości wynikające z posiadanej wiedzy uzyskanej podczas penetracji łowisk. Szybko uzyskane informacje o stwierdzeniu padłych zwierząt pozwolą powołanym do tego instytucjom reagować poprzez podjęcie czynności mających na celu usunięciu zagrożeń wynikających z rozkładu materiału biologicznie czynnego. W przypadku znalezienia w terenie trofeów łowieckich np. poroża zwierzyny padłej oraz poroże samoistnie zrzucone. 12

13 Kwestię własności poroży zwierzyny padłej oraz poroży samoistnie zrzuconych, tzw. zrzutów regulują przepisy ogólne prawa cywilnego. Zwrócić należy jednak uwagę, że w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) znajduje się zakaz zbierania poroży w parkach narodowych i rezerwatach przyrody (art. 15). Wypadki komunikacyjne skutkujące zabiciem zwierzęcia łownego. Do rzadkości nie należą wypadki komunikacyjne z udziałem zwierząt łownych skutkujące jej zabiciem. Zgodnie z art. 25 ustawy o ochronie zwierząt prowadzący pojazd mechaniczny, który potrącił zwierzę, obowiązany jest, w miarę możliwości, do zapewnienia mu stosownej pomocy lub zawiadomienia jednej ze służb, o których mowa w art. 33 ust. 3 tej ustawy. Obowiązek działania mającego na celu usunięcie zwierzęcia z drogi spoczywać będzie na służbach zarządcy drogi oraz na gminie. Zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych należą do zarządu drogi. Wskazać także należy na art. 129 ustawy Prawo o ruchu drogowym, zgodnie z którym czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach należą do zadań Policji. Policjant w związku z wykonywaniem tych czynności jest uprawniony do wydawania poleceń osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy lub zagrażającą jego bezpieczeństwu, albo osobie odpowiedzialnej za utrzymanie drogi. Po usunięciu zwierzęcia z drogi dalsze czynności należą do gminy, zobowiązanej do takich działań na swoim terenie na podstawie ustawy o samorządzie gminnym i o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wynika to z obowiązku gminy zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części. W myśl 13

14 art. 3 ust. 2 pkt 2 lit. c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami instalacji urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części. Wypadek komunikacyjny skutkujący śmiertelnym zranieniem zwierzęcia łownego. Jeżeli w sytuacji kolizji drogowej z udziałem zwierząt dziko żyjących zaistnieje potrzeba natychmiastowego jej uśmiercenia w związku z jej poważnymi obrażeniami, należy kierować się przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002, z późn. zm.). Stosowne postępowanie reguluje art. 33 tego aktu, w którym ustawodawca określił przesłanki konieczności uśmiercenia zwierzęcia. Zaliczył do nich m.in. względy humanitarne, konieczność sanitarną i nadmierną agresywność powodującą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego, dla zwierząt hodowlanych lub dziko żyjących. Uśmiercanie zwierzyny może odbywać się wyłącznie w sposób humanitarny, polegający na zadawaniu przy tym minimum cierpienia fizycznego i psychicznego. W przypadku kolizji drogowej, gdy pojawi się konieczność bezzwłocznego uśmiercenia zwierzęcia łownego w celu zakończenia jego cierpień, potrzebę jego uśmiercenia musi najpierw stwierdzić lekarz weterynarii, ewentualnie członek Polskiego Związku Łowieckiego, inspektor organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, funkcjonariusz Policji, straży miejskiej lub gminnej, Straży Granicznej, pracownik Służby Leśnej lub Służby Parków Narodowych, strażnik Państwowej Straży Łowieckiej, strażnik łowiecki lub strażnik Państwowej Straży Rybackiej. Zgodnie z cytowaną ustawą, w sytuacji, o której mowa, dopuszczalne jest użycie broni palnej przez osobę uprawnioną. Bezwzględnie należy żądać uczestnictwa w powyższym zdarzeniu odstrzale rannego zwierzęcia - przedstawicieli Policji oraz innych służb do tego 14

15 upoważnionych w celu pełnej gwarancji bezpieczeństwa publicznego. Należy też zwracać uwagę na konieczność uzyskania opinii, co do konieczności dokonania odstrzału z przyczyn humanitarnych. Postępowanie w przypadku uzyskania informacji o zwierzynie bezprawnie pozyskanej np. znalezienie dzika we wnyku, oraz konieczności odebrania zwierzyny kłusownikowi. W szczególny sposób uregulowane są w przepisach Prawa łowieckiego przypadki bezprawnego pozyskania zwierzyny. Zgodnie z art. 51 ust 1 w/w ustawy kto strzela do zwierzyny w odległości mniejszej niż 500 m od miejsca zebrań publicznych w czasie ich trwania lub w odległości mniejszej niż 100 m od zabudowań mieszkalnych, wybiera jaja, pisklęta, niszczy gniazda ptaków łownych lub niszczy ich lęgowiska, przetrzymuje zwierzynę bez odpowiedniego zezwolenia, niszczy nory i legowiska zwierząt łownych, niszczy urządzenia łowieckie, wybiera karmę lub sól z lizawek, poluje, nie posiadając przy sobie wymaganych dokumentów, wbrew przepisom art. 42b ust. 2 nie dokonuje wymaganych wpisów w upoważnieniu do wykonywania polowania indywidualnego podlega karze grzywny. W wyżej cytowanych przypadkach (określonych w art. 51 ust. 1 ustawy) orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Natomiast w myśl art. 52 ustawy prawo łowieckie kto gromadzi, posiada, wytwarza, przechowuje lub wprowadza do obrotu narzędzia i urządzenia przeznaczone do kłusownictwa, wchodzi w posiadanie bezprawnie pozyskanej tuszy lub trofeów zwierząt łownych, bez wymaganego zezwolenia wprowadza do obrotu zwierzynę żywą lub mięso zwierzyny ubitej, hoduje lub utrzymuje bez zezwolenia charty rasowe lub ich mieszańce, sprawując zarząd z ramienia dzierżawcy, a w obwodach niewydzierżawionych z ramienia zarządcy, zezwala na polowanie osobie nieuprawnionej do wykonywania polowania lub na przekroczenie zatwierdzonego w planie łowieckim pozyskania zwierzyny, pozyskuje zwierzynę innego gatunku, innej płci lub w większej liczbie, niż przewiduje upoważnienie wydane przez dzierżawcę 15

16 lub zarządcę obwodu łowieckiego podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Powołać należy także art. 53 ustawy prawo łowieckie. Zgodnie z tym przepisem kto poluje na przelotne ptactwo łowne na wybrzeżu morskim w pasie 3000 m od brzegu w głąb morza lub 5000 m w głąb lądu, poluje z chartami lub ich mieszańcami, poluje w czasie ochronnym, poluje nie posiadając uprawnień do polowania, wchodzi w posiadanie zwierzyny za pomocą broni i amunicji innej niż myśliwska, środków i materiałów wybuchowych, trucizn, karmy o właściwościach odurzających, sztucznego światła, lepów, wnyków, żelaza, dołów, samostrzałów lub rozkopywania nor i innych niedozwolonych środków, nie będąc uprawnionym do polowania wchodzi w posiadanie zwierzyny podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. W razie skazania za czyny wymienione w art. 52 i art. 53, sąd może orzec przepadek broni, pojazdów, narzędzi i psów, przy użyciu których dokonane zostało przestępstwo, a także przepadek trofeów, tusz zwierzyny i ich części. Orzeczenie o przepadku może dotyczyć również przedmiotów niestanowiących własności sprawcy (art. 54 ust 1 i 2 ustawy prawo łowieckie). Oprócz odpowiedzialności jak za wykroczenie oraz odpowiedzialności karnej (omówionych powyżej) osoba bezprawnie pozyskująca zwierzynę ponosi również odpowiedzialność finansową. Odpowiedzialność ta polega na obowiązku zapłacenia ekwiwalentu za bezprawnie pozyskaną zwierzynę. Stosowne regulacje znajdują się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie zwierzyny bezprawnie pozyskanej (Dz. U. Nr 116, poz. 981). Ponieważ zwierzyna bezprawnie pozyskana stanowi własność Skarbu Państwa (art. 15 ust 2 ustawy prawo łowieckie), rozporządzenie w sprawie zwierzyny bezprawnie pozyskanej określa podmioty właściwe do jej zagospodarowania w jego imieniu, do pobrania środków pochodzących ze sprzedaży tusz oraz pobrania ekwiwalentu. 16

17 W myśl 3 w/w rozporządzenia podmiotem właściwym do zagospodarowania w imieniu Skarbu Państwa zwierzyny bezprawnie pozyskanej w obwodzie łowieckim polnym oraz na terenie nie wchodzącym w skład obwodów łowieckich i pobrania środków pochodzących ze sprzedaży jej tuszy jest właściwy miejscowo wojewoda. Natomiast podmiotem właściwym do zagospodarowania w imieniu Skarbu Państwa zwierzyny bezprawnie pozyskanej w obwodzie łowieckim leśnym i pobrania środków pochodzących ze sprzedaży jej tuszy jest właściwy miejscowo nadleśniczy. Jeżeli nie można ustalić miejsca bezprawnego pozyskania zwierzyny podmiotem właściwym do jej zagospodarowania w imieniu Skarbu Państwa i pobrania środków pochodzących ze sprzedaży jej tuszy jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce jej wykrycia. Zgodnie z postanowieniem 3 ust 5 rozporządzenia trofeum zwierzyny bezprawnie pozyskanej przykazywane jest nieodpłatnie Polskiemu Związkowi Łowieckiemu do wykorzystania w celach dydaktycznych i wystawienniczych. Należy też pamiętać, iż tusze zwierzyny łownej pozyskane w sposób bezprawny, inny niż odstrzał z broni palnej np. wnyki, w myśl obowiązujących przepisów weterynaryjnych są uznawane jako niezdatne do spożycia przez ludzi i podlegają przepisom określającym postępowanie z odpadami kategorii I (Rozp. Parlamentu Europy 1774/2002), co wywołuje określone skutki prawne i finansowe. Postępowanie ze zwierzęciem łownym, które znalazło się poza terenem jego naturalnego bytowania. W przypadku znalezienia się zwierzęcia łownego poza terenem jego naturalnego bytowania zastosowanie mają przepisy ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, które obejmują w szczególności utrzymanie porządku. Art. 3 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach stanowi natomiast, że utrzymanie porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych 17

18 gminy. Zgodnie z art. 3 ust. 2 tejże ustawy gminy zapewniają porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania. Wyliczenie dokonane dalej w tym przepisie wskazuje, że realizacja tego obowiązku następuje m.in. przez organizowanie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami. Ma ono charakter przykładowy (ustawodawca posługuje się sformułowaniem w szczególności ), więc należy uznać przez analogię, że przepis ten dotyczy także zwierząt łownych. Pojawienie się zwierząt łownych poza ich środowiskiem naturalnym należy więc traktować tak samo, jak pojawienie się zwierząt bezdomnych, tzn. jako zdarzenie powodujące konieczność działania gminy w celu przywrócenia porządku. W tym zakresie gmina może liczyć na pomoc Polskiego Związku Łowieckiego, do którego zadań, zgodnie z art. 34 pkt 2 ustawy Prawo łowieckie, należy współdziałanie z administracją samorządową w zachowaniu i rozwoju populacji zwierząt łownych i innych zwierząt dziko żyjących. Wydaje się również konieczna współpraca myśliwych znających zwyczaje i zachowania zwierzyny łownej w sytuacjach zagrożenia i stresów wynikających dla niej z nienaturalnego otoczenia. Z doświadczeń lat ubiegłych wynika, iż wielokrotnie zwierzęta takie podlegają nie zawsze koniecznemu odstrzałowi lub giną na skutek niepotrzebnych urazów wywołanych przez niewłaściwe postępowanie w danej sytuacji przez służby miejskie. Prawidłowo wykorzystana wiedza myśliwych pozwoli ograniczyć niepotrzebne straty zwierzyny łownej. Postępowanie z agresywnym i stwarzającym zagrożenie zwierzęciem łownym, które znalazło się poza terenem jego naturalnego bytowania. Jeżeli zwierzę znajdujące się poza terenem swojego naturalnego bytowania jest nadmiernie agresywne i powoduje zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla zwierząt hodowlanych uzasadnione może być jego uśmiercenie. W takiej sytuacji należy kierować się przepisami ustawy o ochronie zwierząt. Stosowne postępowanie reguluje jej art. 33. Uśmiercanie zwierzyny może odbywać się 18

19 wyłącznie w sposób humanitarny, polegający na zadawaniu przy tym minimum cierpienia fizycznego i psychicznego. Dopuszczalne jest użycie w tym celu broni palnej przez osobę uprawnioną. Zwierzę, o którym mowa, może być uśmiercone za zgodą właściciela (Skarbu Państwa albo tego, kto zajmuje się jego chowem i hodowlą zamkniętą), a w przypadku braku zgody właściciela, na podstawie orzeczenia lekarza weterynarii. Jak stanowią jednak przepisy ustawy o ochronie zwierząt (art. 33 ust. 2) uzyskanie zgody właściciela nie dotyczy zwierząt chorych na choroby zwalczane z urzędu. Podejrzenie choroby zakaźnej u żywego lub martwego zwierzęcia łownego. W przypadku podejrzenia choroby zakaźnej u żywego lub martwego zwierzęcia łownego zastosowanie będą miały przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 69, poz. 625, z późn. zm.). Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy obowiązkowe jest niezwłoczne powiadomienie organu Inspekcji Weterynaryjnej, najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Należy też uniemożliwić osobom postronnym dostęp do miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę oraz miejsc, w których znajdują się zwłoki zwierzęce. Należy wstrzymać się od wywożenia i wynoszenia zwłok zwierzęcych. Obowiązkowe jest także udzielanie organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych organów wyjaśnień i podawanie informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu. W celu ograniczenia i likwidacji choroby zakaźnej zwierząt łownych z nakazu Inspekcji Weterynaryjnej wydanego w drodze decyzji administracyjnej może być nakazany odstrzał sanitarny zwierząt chorych lub wrażliwych na daną chorobę przez myśliwych. Tego typu postępowanie ma szczególne znaczenie przy likwidacji ognisk wścieklizny, w odniesieniu do populacji lisa jak również wałęsających się psów i kotów stanowiących główny wektor przenoszenia tej niezwykle groźnej zoonozy. 19

20 W przygotowywaniu opracowania wykorzystano materiały z pism Ministerstwa Ochrony Środowiska Naturalnego VIII. CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Powiatowi Lekarze Weterynarii wykonując czynności związane z przypadkami, których mowa w opracowaniu winni: ściśle współpracować z następującymi jednostkami: Strażą Pożarną, Policją. Polskim Związkiem Łowieckim /Kołami Łowieckimi/, Służbą Leśną, Państwowa Strażą Łowiecką, Samorządami Gmin, Lekarzami Weterynarii innymi jednostkami. 2. Wydawać opinie: dotyczące uchwał Rad Gminnych w sprawie wyłapywania bezdomnych zwierząt, co do zgodności z obowiązującymi przepisami w tym zakresie, a w szczególności przepisami o ochronie zwierząt, współdziałać z organizacjami, których statutowym celem jest m.in. ochrona zwierząt, 3. Nadzorować: organizowane przez gminy akcje wyłapywania bezdomnych zwierząt w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie zwierząt, współdziałać w tym zakresie z organizacjami, których statutowym działaniem jest m.in. ochrona zwierząt. 3. Zatwierdzać i prowadzić: rejestry środków transportu używanych do przewozu bezdomnych zwierząt. 4. Wyznaczać lekarzy weterynarii wolnej praktyki do: wykonywania czynności lekarsko-weterynaryjnych dotyczących zwierząt uczestniczących w zdarzeniach wymagających wykonywania urzędowych czynności z upoważnienia PLW, 20

21 przekazywać wykazy lekarzy wyznaczonych do gminnych i powiatowych zespołów reagowania kryzysowego z podaniem kontaktu telefonicznego. 5. Prowadzić szkolenia: z zakresu spraw związanych z przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt oraz sposobu postępowania ze zwierzętami. 6. Opracować procedury: postępowania wobec zwierząt uczestniczących w zdarzeniach losowych. 7. Zabezpieczać PIW w niezbędny sprzęt i środki: potrzebne do użycia w przypadkach zdarzeń z udziałem zwierząt t.j. odzież ochronna, rękawice, obuwie, środki i sprzęt do dezynfekcji, środki do narkozy, uspakajające, znieczulające, sprzęt do poskramiania zwierząt oraz sprzęt lekarski itp. 8. Prowadzić wykaz: jednostek /schroniska dla zwierząt, rzeźnie, zakłady utylizacyjne/ do których można kierować zwierzęta w zależności od potrzeb. 9. Prowadzić analizy: zaistniałych zdarzeń z wyciągnięciem wniosków na przyszłość. 10. Powiadamiać organy ścigania: o przypadkach łamania przepisów o ochronie zwierząt. 11. Ściśle współpracować: z lokalnymi zespołami reagowania kryzysowego. 12.Współpracować z organizacjami: których statutowym działaniem jest ochrona zwierząt. 13.Opracowywać i przekazywać: raporty o zdarzeniach do jednostek szczebla wyższego. IX. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA W przypadku zwierzęcia bezdomnego: /pozostające bez opieki, bez kontaktu z człowiekiem, lub innymi zwierzętami klinicznie zdrowe/. 1. Zgłoszenie zdarzenia. Zgłoszenie może być dokonane osobiście, telefonicznie. 21

22 2. Przyjęcie zgłoszenia przez gminę, upoważnionego pracownika gminy. 3. Powiadomienie schroniska dla zwierząt, z którym gmina posiada podpisaną umowę na przyjmowanie zwierząt bezdomnych. 4. Odbiór zwierzęcia przez schronisko. 5. Adopcja zwierzęcia. Uwaga. - gminy wyznaczają pracowników do koordynowania tych działań, którzy są dyspozycyjni i jest możliwy kontakt telefoniczny z nimi, - gminy posiadają podpisane umowy ze schroniskami dla zwierząt, bądź dysponują własnymi schroniskami, - gmina powiadamia Powiatowego Lekarza Weterynarii właściwego terytorialnie do miejsca wyłapywania zwierząt, - gmina zapewnia opiekę lekarsko-weterynaryjną organizując akcję wyłapywania zwierząt, - akcja wyłapywania zwierząt jest zgodna z zasadami wynikającymi z przepisów o ochronie zwierząt, - środki transportu używane do przewozu zwierząt są zatwierdzone przez właściwego terytorialnie Powiatowego Lekarza Weterynarii, - akcja wyłapywania zwierząt powinna się odbywać tylko wtedy, gdy istnieje pełna gwarancja odbioru wszystkich odłowionych zwierząt przez schronisko. W przypadku zwierzęcia agresywnego: 1. Zgłoszenie zdarzenia. 2. Przyjęcie zgłoszenia przez gminę, bądź inną jednostkę. 3. Powiadomienie Policji, Koła Łowieckiego, lekarza weterynarii o zdarzeniu. 4. Organizacja unieszkodliwienia zwierzęcia m.in. poprzez odłowienie, użycie pneumatycznej broni Palmera. 5. Przekazanie zwierzęcia do schroniska, 6. Podjęcie decyzji o dalszych losach zwierzęcia. Lub: 22

23 7. Ewentualny odstrzał zwierzęcia w przypadku nieskuteczności innych działań i istniejącego zagrożenia dla zdrowia publicznego ludzi. 8. Przekazanie zwłok do utylizacji. Uwaga. - pneumatyczna broń Palmera może znajdować się w posiadaniu lekarzy Weterynarii, Gmin itp. - art. 33 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt /t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz z późn. zm./ określa zasady uśmiercania zwierząt agresywnych przy użyciu broni palnej, jak również wskazuje kto może stwierdzić potrzebę niezwłocznego uśmiercenia zwierzęcia, - gminy winny dysponować wykazami osób uprawnionych do użycia broni myśliwskiej, - gminy winny dysponować wykazami lekarzy weterynarii, którzy mogliby wykonywać czynności lekarsko-weterynaryjne niezbędne w takich zdarzeniach. W przypadku zwierzęcia bez opieki /rannego lub chorego/. 1. Zgłoszenie. 2. Przyjęcie zgłoszenia przez gminę, lub inną instytucję. 3. Organizacja odławiania zwierzęcia, bądź odebranie zwierzęcia. 4. Poddanie leczeniu zwierzęcia przez lekarza weterynarii, o ile nie zachodzi podejrzenie choroby zakaźnej zwalczanej z urzędu i konieczność zastosowania obowiązujących w takim przypadku procedur dotyczących zwalczania choroby. 5. Powiadomienie Powiatowego Lekarza Weterynarii w celu wykluczenia podejrzenia choroby zakaźnej, bądź naruszenia przepisów o ochronie zwierząt. 6. Wykluczenie choroby zakaźnej. 7. Poddanie eutanazji ze względów humanitarnych. 8. Utylizacja. 9. Zwierzę zdrowe po wyleczeniu. Postępowanie jak w przypadku zwierzęcia bezdomnego. 23

24 Uwaga. - gmina winna posiadać wykazy lekarzy weterynarii, którzy mogą udzielić pomocy zwierzętom rannym i chorym, - w przypadku zranienia większej liczby zwierząt, np. w wypadku samochodowym zawiadomić należy lokalny sztab kryzysowy w celu podjęcia kompleksowych działań tj. zapewnienia zastępczych środków transportu, uruchomienia rzeźni w celu ratowania wartości rzeźnej itp. - zwierzęta dziko żyjące ranne w wypadkach samochodowych winny być uśmiercone przez upoważnionego myśliwego, - zwłoki zwierząt winny być odebrane przez zakłady zajmujące się utylizacją. W przypadku zwierzęcia pozostającego bez opieki /które miało kontakt z człowiekiem, w wyniku czego człowiek został pokąsany, podrapany/. 1. Zgłoszenie zdarzenia- przypadku. 2. Przyjęcie zgłoszenia przez gminę, bądź inną instytucję, 3. Organizacja odłowienia zwierzęcia. 4. Odosobnienie zwierzęcia, przewiezienie do lekarza weterynarii, posiadającego pomieszczenie /klatkę do przeprowadzenia obserwacji/. 5. Powiadomienie PLW. 6. Podjęcie obserwacji przez lekarza wyznaczonego do przeprowadzania takich czynności na podstawie decyzji PLW. 7. Powiadomienie Państwowego Inspektora Sanitarnego właściwego terytorialnie dla miejsca zdarzenia w celu podjęcia decyzji o dalszym postępowaniu z rannym człowiekiem. 8. Dalsze postępowanie ze zwierzęciem w zależności od wyniku obserwacji. 9. Przekazanie do schroniska po wykluczeniu podejrzenia choroby zakaźnej / wścieklizny /. 10. Podjęcie czynności przez PLW w przypadku stwierdzenia choroby zakaźnej. 24

25 Uwaga: - obserwacja zwierzęcia podejrzanego o chorobę zakaźną /wściekliznę/ przeprowadzana jest na podstawie decyzji PLW, - przeprowadzenie obserwacji możliwe jest po dokonani izolacji zwierzęcia, które ma być poddane obserwacji, - w oparciu o obowiązujące przepisy o współpracy organów administracji rządowej z organami samorządu /w tym przypadku gminy z PLW/ sposób postępowania w sprawach tego rodzaju winien być wcześniej uzgodniony. 25

26 Schemat graficzny przypadku zwierzęcia bezdomnego, bez opieki, klinicznie zdrowego bez kontaktu z człowiekiem, lub innym zwierzęciem. Z g ł a s z a j ą c y Właściwy terytorialnie U r z ą d M i a s t a i G m i n y P r z y j ę c i e z g ł o s z e n i a Organizacja i odłowienie z w i e r z ę c i a bez opieki /bezpańskiego/ Schronisko dla bezdomnych zwierząt Nowy właściciel 26

27 Schemat graficzny przypadku zwierzęcia agresywnego: Zgłaszający Właściwy terytorialnie Urząd Miasta i Gminy /inna jednostka/ Powiadomienie Unieszkodliwienie zwierzęcia a g r e s y w n e g o Policja Koło łowieckie PLW Przekazanie do schroniska Podjęcie decyzji o dalszych losach zwierzęcia Odstrzał zwierzęcia Utylizacja 27

28 Schemat graficzny przypadku zwierzęcia pozostającego bez opieki /rannego, chorego/ Zgłoszenie przypadku Przyjęcie zgłoszenia przez U.M i G lub inną jednostkę. Organizacja odławiania zwierzęcia, odebranie zwierzęcia Powiadomienie PLW Wykluczenie choroby zakaźnej Potwierdzenie, choroby zakaźnej Leczenie zwierzęcia Dalsze postępowanie prowadzi PLW Eutanazja ze względów humanitarnych Schronisko dla zwierząt po wyleczeniu Nowy właściciel 28

29 Schemat graficzny postępowania w przypadku zwierzęcia pozostającego bez opieki., który miał kontakt z człowiekiem /pokąsanie, pogryzienie/ Zgłoszenie przypadku Przyjęcie zgłoszenia przez U.M i G. bądź inna jednostkę Organizacja odłowienia zwierzęcia Izolacja zwierzęcia Powiadomienie PLW Powiadomienie P.I.S. Obserwacja zwierzęcia Dalsze postępowanie ze zwierzęciem w zależności od wyniku obserwacji Wykluczenie choroby Stwierdzenie choroby Przekazanie do schroniska Dalsze postępowanie prowadzi PLW Nowy właściciel 29