UCZEŃ NIEPEŁNOSPRAWNY W SZKOLE OGÓLNODOSTĘPNEJ. ZASADY ORGANIZOWANIA PRACY DYDAKTYCZNEJ. dr Elżbieta Dolata

Transkrypt

1 UCZEŃ NIEPEŁNOSPRAWNY W SZKOLE OGÓLNODOSTĘPNEJ. ZASADY ORGANIZOWANIA PRACY DYDAKTYCZNEJ dr Elżbieta Dolata

2 NOWE REGULACJE PRAWNE: w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Rozporządzenie MEN z 1 lutego 2013r.) w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim ( Rozporządzenie MEN z 23 kwietnia 2013r) w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Rozporządzenie MEN z 25 kwietnia 2013r.) w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Rozporządzenie MEN z 30 kwietnia 2013r) w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych(rozporządzenie MEN z 2 sierpnia 2013r) w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Rozporządzenie MEN z 2 sierpnia 2013r) 2

3 SYSTEM OŚWIATY ZAPEWNIA DZIECIOM NIEPEŁNOSPRAWNYM: Wczesne wspomaganie rozwoju Możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami Możliwość przystąpienia do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych opiekę psychologiczno pedagogiczną przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)

4 KSZTAŁCENIE SPECJALNE Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci/uczniów niepełnosprawnych, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Organizowane jest dla dzieci i młodzieży: niesłyszących i słabo słyszących niewidomych i słabo widzących z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera z niepełnosprawnościami sprzężonymi Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze dla upośledzonych w stopniu głębokim.

5 Uczniowie niepełnosprawni w Powiecie Łańcuckim Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez PPP w r.sz. 2012/13 ogółem 83, w tym dla: niesłyszących i słabo słyszących -4 niewidomych i słabo widzących -1 z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim-48, umiarkowanym lub znacznym - 13 z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera-13 z niepełnosprawnościami sprzężonymi-4 Orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjnowychowawczych: 4

6 Organizacja kształcenia specjalnego Uczniowi niepełnosprawnemu każda szkoła (ogólnodostępna, integracyjna i specjalna) zapewnia obowiązkowe i dodatkowe zajęcia edukacyjne zajęcia rewalidacyjne pomoc psychologiczno-pedagogiczną w tym w szczególności: - realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego - odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne - realizację programu nauczania oraz programu wychowawczego i profilaktyki z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy - integrację ze środowiskiem rówieśniczym - przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym pomoc rodzicom uczniów niepełnosprawnych w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych do pracy z dzieckiem niepełnosprawnym

7 Edukacja dzieci niepełnosprawnych Podstawa programowa kształcenia ogólnego: określona została w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół odrębna podstawa została określona dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym treści podstawy uwzględniane są podczas realizacji indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych opracowywanych dla uczniów niepełnosprawnych dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim realizują obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i obowiązek nauki przez udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych dla nich przez przedszkola, szkoły i placówki oświatowe

8 Edukacja dzieci niepełnosprawnych Indywidualizacja procesu kształcenia uczniów niepełnosprawnych przez: możliwość przedłużenia okresu kształcenia na każdym etapie edukacyjnym dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Dostosowanie warunków i form sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych dla wszystkich uczniów niepełnosprawnych w zależności od rodzaju niepełnosprawności realizację indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych (IPET)

9 WYDŁUŻENIE CYKLU KSZTAŁCENIA I ETAPÓW EDUKACYJNYCH Prawo do wydłużonego procesu kształcenia uczniów niepełnosprawnych do ukończenia przez ucznia: - 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej - 21 roku życia - w przypadku gimnazjum - 24 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i ośrodkach (ze zmianami z 28 sierpnia 2012r.)

10 Dostosowanie wymagań edukacyjnych będących w gestii nauczyciela: Modyfikacja procesu edukacyjnego wobec ucznia, umożliwiająca sprostanie wymaganiom poprzez: dostosowanie warunków procesu edukacyjnego (zasady, metody, formy, środki dydaktyczne), dostosowanie zewnętrznej organizacji nauczania (organizacja przestrzeni w klasie), dostosowanie warunków sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania kryteria oceniania, więcej czasu, pomoc w odczytywaniu, dodatkowe urządzenia, pomoce).

11 DOSTOSOWANIE WARUNKÓW KSZTAŁCENIA Uczeń słabo słyszący, słabo widzący, niepełnosprawny ruchowo i upośledzony umysłowo w stopniu lekkim realizuje standardy podstawy programowej kształcenia ogólnego Ale proces edukacyjny wymaga odpowiedniego dostosowania warunków kształcenia do jego możliwości percepcyjnych, tempa uczenia się, poziomu sprawności intelektualnej. Oznacza to, że do zrealizowania standardów często potrzeba mu znacznie więcej czasu niż sprawnym rówieśnikom, a także zapewnienia odpowiednich metod i form pracy oraz specjalistycznych pomocy dydaktycznych

12 I n d y w i d u a l n y P r o g r a m E d u k a c y j n o - T e r a p e u t y c z ny ( I P E T ) Dostosowując warunki kształcenia ucznia należy opracować INDYWIDUALNY PROGRAM EDUKACYJNO - TERAPEUTYCZNY wraz z dokonanymi zmianami, modyfikacjami pod względem treści, metod czy form pracy

13 ZAJĘCIA REWALIDACYJNE W szkolnym planie nauczania należy dodatkowo uwzględnić dla uczniów niepełnosprawnych, zajęcia rewalidacyjne 2 godziny tygodniowo dla każdego ucznia. Rodzaj tych zajęć, a także forma ich realizacji, powinny odpowiadać indywidualnym potrzebom rozwojowym i edukacyjnym ucznia niepełnosprawnego oraz być dostosowane do jego możliwości psychofizycznych. Zajęcia rewalidacyjne realizuje specjalista np.oligofrenopedagog, tyflopedagog, surdopedagog Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 22 lutego 2012 r., )

14 ZAJĘCIA REWALIDACYJNE: Rodzaj zajęć, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności: 1) korekcyjne wad postawy 2) korygujące wady mowy 3) orientacji przestrzennej i poruszania się 4) nauki języka migowego lub alternatywnych metod komunikacji 5) inne, wynikające z programów rewalidacji

15 ZAJĘCIA SPECJALISTYCZNE korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne inne o charakterze terapeutycznym; (prowadzą specjaliści: terapeuta pedagogiczny, logopeda, socjoterapeuta)

16 ZAJĘCIA REWALIDACYJNE ZAJECIA SPECJALISTYCZNE Zajęcia rewalidacyjne wynikają z posiadanego przez ucznia orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. (Rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych) Zajęcia specjalistyczne są zajęciami organizowanymi w ramach pomocy psychologiczno pedagogicznej. (Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach) To różne rodzaje zajęć

17 UCZEŃ SŁABO SŁYSZĄCY 17

18 Organizacja pracy z uczniem słabo słyszącym: - odpowiednie miejsce w klasie zapewniające uczniowi optymalny odbiór treści przekazywanych przez nauczyciela - zapewnienie optymalnych warunków akustycznych - upewnienie się czy uczeń rozumie przekazywane przez nauczyciela treści - dostosowanie form przekazu do możliwości percepcyjnych ucznia - zastosowanie metod wspomagających odczytywanie mowy z ust ( fonogesty ) - dostosowanie tempa pracy do możliwości percepcyjnych ucznia

19 TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE Z USZKODZENIA SŁUCHU Trudności w przyswajaniu pojęć, umiejętności ich definiowania i budowania systemu pojęć ZASADY PRACY WSPOMAGAJĄCE PROCES EDUKACYJNY -podczas omawiania nowego tematu można wypisać na tablicy słowa kluczowe i jak najczęściej używać pomocy wizualnych ( tablic, wykresów, rysunków ) -wyjaśnianie pojęć nieznanych, abstrakcyjnych -stopniowanie trudności -pomoc w analizie treści tekstówukierunkowana praca z tekstem ( zwrócenie uwagi na związki przyczynowo- skutkowe i czasowo- przestrzenne )

20 Trudności w językowej organizacji tekstu w zakresie formułowania opinii, sądów, argumentowania, wartościowania itp.. Trudności w formułowaniu wypowiedzi ( ubogi zasób słownictwa, błędy składniowe, błędy stylistyczne ) -pomoc dokonywaniu interpretacji treści -pomoc w formułowaniu odpowiedzi; przygotowanie planu wypowiedzi ułożonego w formie pytań. -zadawanie pytań pomocniczych ułatwiających przeprowadzenie spójnej, logicznej linii narracyjnej -zwrócenie uwagi na trójdzielną kompozycję tekstów pisanych -ćwiczenia doskonalące sprawność językową w pracach pisemnych ( poprawność stylistyczna, gramatyczna, interpunkcyjna )

21 Trudności w selekcjonowaniu informacji -pomoc w dokonywaniu selekcji materiału- wskazanie informacji istotnych z punktu widzenia zrozumienia i opanowania materiału -przygotowanie przez nauczyciela notatki zawierającej najistotniejsze informacje. Trudności w trwałym zapamiętywaniu treści -częste powtarzanie i systematyczne utrwalanie istotnych treści, odwoływanie się do wcześniej omówionych treści -sprawdzanie wiadomości częściej z mniejszych partii materiału -powtarzanie kluczowych informacji z lekcji w części podsumowującej zajęcia lekcyjne

22 Oprócz wymienionych wcześniej zasad, stosowanych w zapobieganiu konkretnych trudności, należy stosować zasady ogólne: - indywidualizacji - poglądowości - kompensacji zaburzeń - systematyczności - utrwalania

23 UCZEŃ SŁABO WIDZĄCY 23

24 Trudności i ograniczenia ucznia słabo widzącego można w znacznym stopniu złagodzić lub usunąć przez dostosowanie otoczenia i następującą pomoc: - zaopatrzenie w odpowiednie pomoce optyczne i nieoptyczne - wyposażenie sal lekcyjnych w nowoczesny sprzęt elektroniczny ( drukarka laserowa, powiększalnik telewizyjny, komputerowy powiększalnik elektroniczny ) - zastosowanie właściwego oświetlenia ogólnego i dodatkowego oświetlenia na stanowisku pracy, żaluzje, rolety, zasłony - zapewnienie kontrastów barwnych na stanowisku pracy ucznia i w otoczeniu ( różne kolory kart pracy, wyraźny kolor blatu stolika lub kontrastowa listwa, taśma na brzegach stolika, drzwi i ściany w kontrastujących ze sobą barwach, kolorowe elementy urządzeń, np. włączników ) -wprowadzenie oznaczeń na ciągach komunikacyjnych ( żółty pasek na schodach, inna faktura podłoża, większe elementy graficzne, np.. Numery i napisy na drzwiach i na wysokości wzroku ) - zachowanie stałego porządku w otoczeniu ucznia

25

26

27 UCZEŃ NIEPEŁNOSPRAWNY RUCHOWO 27

28 Uczeń niepełnosprawny ruchowo w klasie Poznać możliwości ruchowe ucznia w oparciu o informacje od samego dziecka, rodzica, rehabilitanta, lekarza prowadzącego. Zadbać o właściwą pozycję ucznia przy pracy w szczególności, oparcie całych stóp na podłożu, lekkie pochylenie tułowia do przodu z możliwością podparcia przedramienia. Często zmieniać pozycję (przesadzać z wózka do fotela, kłaść na materac, wykładzinę, w czasie przerw umożliwić właściwe przemieszczanie się bez wózka za pomocą barierek, kul, balkoników, pomocy osoby drugiej). Brać pod uwagę mniejsze możliwości grafomotoryczne wynikające z napięć, niezborności ruchowej, zaburzenia widzenia, leworęczność. Uwzględnić wolne tempo pracy (format zeszytu lub kartek wpinanych do skoroszytu, mocowanie kartki, nasadki na długopis, pulpity, miękko piszące długopisy). Umożliwić udział w lekcjach WF i innych zajęciach rozwijających sprawność psychomotoryczną. Wykorzystywać środki techniczne pomagające przezwyciężyć niektóre trudności, takie jak: komputer, maszyna do pisania, dyktafony, magnetofony, kalkulatory.

29 UCZEŃ UPOŚLEDZONY UMYSŁOWO 29

30 Uczeń upośledzony umysłowo w stopniu lekkim jest charakteryzowany jako osoba z zaburzeniami o charakterze globalnym. U takiego ucznia wszystkie funkcje i procesy psychiczne odbiegają od normy, dlatego jego trudności w uczeniu się wynikają z zaburzeń: - spostrzegania ( niedokładne, wybiórcze, zaburzenia analizy i syntezy - uwagi ( krótkotrwała, łatwo ulega zakłóceniu, mało podzielna ) - pamięci ( dobra mechaniczna, słaba logiczna ) - myślenia ( zaburzone abstrakcyjne i słowno- pojęciowe, utrudnione wnioskowanie i przewidywanie ) - mowy ( opóźniona, słaba twórcza, lepsza odtwórcza ) - sprawności motorycznych ( niska sprawność fizyczna ogólna ) - procesów emocjonalnych ( impulsywność, agresja, brak krytycyzmu - procesów motywacyjnych ( mała samodzielność, niska samoocena ) - procesów adaptacji społecznej ( trudności w komunikacji interpersonalnej, podatność na wpływy otoczenia )

31 Jak pomóc dziecku z upośledzeniem umysłowym w klasie? Poznać możliwości ucznia ze szczególnym uwzględnieniem jego mocnych stron takich jak: dobra pamięć mechaniczna, uzdolnienia muzyczne, empatia i inne; Zwracać się do ucznia zawsze po imieniu, z poszanowaniem jego godności bez zdrobnień i infantylnych zachowań; posadzić dziecko blisko nauczyciela; umożliwić pracę w małych grupach, korzystając ze wsparcia i kompetencji kolegów; zwiększyć częstotliwość wzmocnień pozytywnych; kierować do dziecka krótkie, zrozumiałe polecenia; podkreślać markerem rzeczy ważne do zapamiętania; przygotować sprawdziany o niższym stopniu trudności, praktyczne; dać możliwość korzystania z różnych pomocy dydaktycznych (plakaty, plansze, kalkulator, liczmany); angażować częściej uczniów w czynności zadaniowe, manipulacyjne o charakterze praktycznym; ocena osiągnięć ucznia powinna oceniać nie tyle efekt, ile wysiłek włożony w pracę; pomóc dziecku znaleźć najlepszy dla niego sposób uczenia i zapamiętywania.

32 GDYBY WSZYSCY BYLI TACY SAMI NIKT NIKOMU NIE BYŁBY POTRZEBNY Ks. J. Twardowski

33 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ