OPIS DOBREJ PRAKTYKI

Transkrypt

1 OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące gminy/powiatu nazwa inicjatywy Edukacja Obywatelska W Ośrodku Spotkania Kultur nazwa gminy/powiatu Gmina Dąbrowa Tarnowska dokładny adres Rynek 34, Dąbrowa Tarnowska województwo małopolskie telefon (14) adres strony internetowej faks (14) adres umdt@dabrowatar.pl 2. Rodzaj(e) podjętych działań (zaznacz): kształtowanie efektywnych systemów konsultacji społecznych i udziału obywateli w formułowaniu strategii rozwoju i prowadzenia polityki lokalnej lub regionalnej; wprowadzanie nowatorskich form demokracji lokalnej; rozwijanie systemów kontroli i komunikacji społecznej, ze szczególnym podkreśleniem przejrzystości procesów decyzyjnych władz gminy lub powiatu; oryginalne formy aktywizacji działalności obywatelskich i współpracy z organizacjami pozarządowymi; formy działalności z podmiotami gospodarczymi i ich samorządami na rzecz wspólnoty obywatelskiej i lokalnego rozwoju; działania na rzecz wychowania obywatelskiego, w tym pozaszkolne inicjatywy edukacyjne, działania na rzecz młodych mieszkańców gminy lub powiatu; decentralizację realizacji zadań publicznych, drogą przekazywania jej organizacjom obywatelskim lub jednostkom bliższym obywateli; inne edukacja obywatelska w różnych grupach wiekowych 1

2 3. Przedmiot działalności Gmina Dąbrowa Tarnowska zrealizowała projekt renowacji synagogi chasydzkiej pochodzącej z II połowy XIX wieku i dostosowała budynek do pełnienia funkcji Ośrodka Spotkania Kultur. Obiekt służy do prowadzenia różnego rodzaju działań edukacji obywatelskiej w ramach autorskich programów szkolnych i zajęć pozalekcyjnych, a także jest siedzibą Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Ośrodek oprócz imponującej kolekcji eksponatów wyposażony jest także w multimedia pozwalające na prowadzenie lekcji i warsztatów. 4. Opis działań Podczas tworzenia Ośrodka Spotkania Kultur (OSK) w odnowionej synagodze Burmistrzowi Dąbrowy Tarnowskiej Stanisławowi Początkowi przyświecała idea, że będzie to miejsce, gdzie mieszkańcy i goście będą mogli poznawać bogatą kulturę Powiśla Dąbrowskiego, zarówno w jej obecnej, jak i dawnej formie. Ukazanie przekroju kulturowego małej ojczyzny z jej dawną kulturą żydowską, mieszczańską i chłopską oraz współczesną kulturą ludową ma zgodnie z pierwotnymi założeniami projektu służyć do prowadzeniu działań edukacji obywatelskiej na terenie Ośrodka Spotkania Kultur OSK. Szkoły, stowarzyszenia, instytucje, a nawet grupy nieformalne zachęcane są do korzystania z bogatej oferty OSK: zorganizowanego zwiedzania, wykorzystania infrastruktury multimedialnej obiektu do prowadzenia lekcji historii, religii i wiedzy o kulturze oraz warsztatów tematycznych. Obiekt można zwiedzać z przewodnikami zapewnionymi przez Urząd Miejski w Dąbrowie Tarnowskiej, którzy dostosowują program zwiedzania do potrzeb poszczególnych grup lub we własnym zakresie. Uroczyste otwarcie Ośrodka Spotkania Kultur, które miało miejsce 5 czerwca 2012 r. było przykładem prowadzenia dialogu międzykulturowego i międzywyznaniowego. Wśród zaproszonych gości znaleźli się samorządowcy, posłowie do Sejmu RP, potomkowie dąbrowskich Żydów, członkowie Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z Krakowa, przedstawiciele Kurii Diecezjalnej Diecezji Tarnowskiej i Dekanatu Dąbrowa Tarnowska, dyrektorzy jednostek gminnych i powiatowych. Gospodarzem tego autentycznego spotkania kultur był Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek. Od dnia otwarcia zarówno Burmistrz, jak i jego Zastępca Marek Minorczyk osobiście angażują się w prowadzone w OSK wydarzenia kulturalne, artystyczne i edukacyjne o charakterze integracyjnym i ponadlokalnym, jak na przykład XX Światowe Forum Medium Polonijnych, Finał Konkursu Wiedzy o Konstytucji RP dla szkół ponadgimnazjalnych całej Małopolski i inne. Dopingują szkoły oraz jednostki gminne do prowadzenia działań podnoszących świadomość mieszkańców na temat lokalnego dziedzictwa kulturowego z wykorzystaniem nowego obiektu. Ośrodek Spotkania Kultur znajduje się w strukturach Dąbrowskiego Domu Kultury. Kalendarz imprez tej gminnej jednostki kultury uwzględnia organizacje części z nich w budynku OSK, zwłaszcza jeśli imprezy te dotyczą dziedzictwa kulturowego miasta i gminy związanego z kulturą żydowską i chłopską lub dni pamięci. Prowadzone są tam 2

3 także przeglądy twórczości artystycznej młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej, koncerty muzyki klezmerskiej, a nawet przedstawienia sceniczne. W czerwcu 2012 r. w Ośrodku Spotkania Kultur Grupa Rafała Kmity wystawiła spektakl pt. Aj waj czyli historie z cynamonem, a na przełomie czerwca i lipca 2013 r. miała tutaj miejsce premiera Dnia Gniewu Romana Brandstaettera w wykonaniu Teatru Nie Teraz. Oba te przedstawienia cieszyły się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców gminy, odbywały się przy pełnej widowni. Dąbrowski Dom Kultury wykorzystując bogactwo eksponatów kultury ludowej okresowo prowadzi warsztaty kultury ludowej dla młodzieży szkolnej. Pomieszczenia Ośrodka Spotkania Kultur były miejscem prezentacji wystaw fotograficznych i miał tutaj miejsce finał konkursu wiedzy o Konstytucji RP. Oferta edukacyjna Ośrodka Spotkania Kultur nie ogranicza się do osób młodych. Co tydzień w budynku OSK zbierają się członkowie Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku, gdzie planują dalsze działania i projekty stowarzyszenia. Niektóre wykłady przygotowane dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku organizowane w Ośrodku Spotkaniu Kultur, zwłaszcza te, które dotyczą problematyki współistnienia kultur, kultury i tradycji żydowskiej oraz lokalnej kultury ludowej. Ośrodek Spotkania Kultur jako wizytówka miasta Dąbrowa Tarnowska jest oczywiście ważnym punktem strategii promocyjnej miasta i gminy. Samorząd gminny, Dąbrowski Dom Kultury oraz Referat Promocji, Kultury i Informatyzacji Urzędu Miejskiego zachęcają podmioty zajmujące się edukacją obywatelską do korzystania z oferty OSK, a także do przygotowywania własnych programów edukacji obywatelskiej w oparciu o zasoby ekspozycyjne i multimedialne Ośrodka Spotkania Kultur. Informacje dotyczące wydarzeń kulturalnych, programów edukacyjnych i sposobów wykorzystania Ośrodka Spotkania Kultur do celów obywatelskich umieszczane są na stronie internetowej OSK, na stronie Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Tarnowskiej oraz na portalu społecznościowym Facebook. 5. Uzyskane efekty Edukacja obywatelska w oparciu o ofertę Ośrodka Spotkania Kultur jest stałym elementem działań podejmowanych przez Gminę Dąbrowa Tarnowska. Od dnia otwarcia w OSK przeprowadzono wiele działań o charakterze edukacyjnym w ramach zajęć szkolnych i pozaszkolnych. Projekty edukacyjne z wykorzystaniem atutów OSK objęły dzieci i młodzież szkolną od oddziałów przedszkolnych po szkoły ponadgimnazjalne. Najmłodsi zwiedzający odbyli zajęcia w OSK przy wsparciu kadry Małopolskiej Organizacji Turystycznej, jak również pod opieką przewodników zapewnionych przez Urząd Miejski. Uczniowie starszych klas szkół podstawowych uczestniczyli w warsztatach kultury lokalnej, a młodzież gimnazjalna oraz ponadgimnazjalna w pozalekcyjnych zajęciach scenicznych. Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, historii, religii i wiedzy o kulturze przeprowadzali tutaj zajęcia lekcyjne i dodatkowe zajęcia w ramach autorskich programów edukacyjnych. Szkoły z sołectw gminy, jak również z innych gmin i powiatów uwzględniały zwiedzanie Ośrodka Spotkania Kultur Perły Architektury Chasydów w swoich trasach wycieczkowych. 3

4 Seniorzy zostali szczególnie uwzględnieni w ofercie tej przystosowanej do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych placówki, o czym jesienią 2012 r. przekonali się pensjonariusze miejscowego Domu Pomocy Społecznej, dla których zorganizowano specjalne zwiedzanie obiektu. Do ich dyspozycji Urząd Miejski w Dąbrowie Tarnowskiej zapewnił przewodnika specjalnie przeszkolonego w zakresie obsługi grup seniorów. W 2013 roku liczne zorganizowane grupy miejscowych i zamiejscowych seniorów z odwiedziły OSK i w ramach programów aktywizacji tej grupy wiekowej otrzymały bezpłatne usługi przewodników/pracowników Urzędu Miejskiego. Ośrodek Spotkania Kultur był także miejscem organizacji ważnych imprez podnoszących świadomość obywatelską takich, jak wspomniane już wcześniej XX Forum Dziennikarzy Polonijnych we wrześniu 2012 r., Konkurs Wiedzy o Konstytucji RP w październiku 2012 r. oraz XI Dzień Pamięci o Holocauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciwko Ludzkości w kwietniu 2013 r. Z kolei w maju 2013 r. w OSK miała miejsce Dąbrowska Noc Muzeów zorganizowana przez Referat Promocji Kultury i Informatyzacji Urzędu Miejskiego wraz z Dąbrowskim Domem Kultury. Impreza ta obejmowała niestandardowe zwiedzanie niedostępnych na co dzień zakamarków synagogi i miała na celu popularyzację muzealnictwa w Małopolsce. Osoby obsługujące imprezę wystąpiły w strojach ludowych i żydowskich stylizowanych na lata przedwojenne. W czasie Dąbrowskiej Nocy Muzeów OSK odwiedziło około 150 osób. Na obiekcie dwukrotnie odbywała się Dąbrowska Noc Bluesowa w czerwcu 2012 r. i w lipcu 2013 r. w czasie Dni Dąbrowy Tarnowskiej. W grudniu 2013 r. Gmina Dąbrowa Tarnowska została laureatem VI Dorocznej Nagrody Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej za projekt "Renowacja Synagogi w Dąbrowie Tarnowskiej Perły Architektury Chasydów - utworzenie Ośrodka Spotkania Kultur". Celem tej prestiżowej, ustanowionej w 2004 r. nagrody, jest promowanie przedsięwzięć kulturalnych, które przyczyniły się do budowania społeczeństwa obywatelskiego. Przyznawana jest tym inicjatywom, które umocniły więzi i tradycje lokalne oraz zaktywizowały lokalne społeczności do wspólnych działań. W uzasadnieniu przyznania Dorocznej Nagrody FDRL napisano: Gmina doprowadziła do renowacji, znajdującego się w stanie ruiny, budynku synagogi chasydzkiej i utworzenia w nim nowoczesnego Ośrodka Spotkania Kultur. Ideą Ośrodka jest łączenie kultur ważnych dla regionu: żydowskiej, chrześcijańskiej, ludowej oraz mieszczańskiej. Synagoga pełni funkcje muzealne, jest miejscem lekcji historii i regionalizmu, warsztatów, koncertów, spektakli teatralnych, spotkań Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Projekt angażował społeczność lokalną na etapie projektowania inwestycji oraz opracowywaniu wystaw tematycznych. Wśród licznych nagród i wyróżnień, które projekt renowacji synagogi otrzymał na poziomie regionalnym i ogólnopolskim należą: tytuł jednego z laureatów Konkursu Top Inwestycje Komunalne 2013, tytuł EuroLidera Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (MRPO), wyróżnienie w Konkursie Polska Pięknieje zorganizowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz I miejsce w konkursie Zabytek Zadbany zorganizowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Rok 2014 rozpoczął się od Nagrody za Działania na Rzecz 4

5 Zachowania Tożsamości Społecznej i Kulturowej dla projektu Renowacji Synagogi i utworzenia Ośrodka Spotkania Kultur w Dąbrowie Tarnowskiej. Nagrodę tę przyznał Burmistrzowi Dąbrowy Tarnowskiej Zarząd Województwa Małopolskiego w czasie Gali Noworocznej Fundusze z kulturą za niepowtarzalny projekt zrealizowany w ramach MRPO. 6. Oszacowanie nakładów poniesionych na organizację i realizację projektu Zadanie inwestycyjne, które umożliwiło renowację synagogi chasydzkiej i powstanie Ośrodka Spotkanie Kultur zostało częściowo sfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Wysokość tych środków wyniosła zł przy wkładzie własnym Gminy Dąbrowa Tarnowska w wysokości zł. Dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wyniosło zł. Gmina Wyznania Żydowskiego w Krakowie zapewniła wsparcie finansowe na sumę zł. Pełna wartość zadania bliska była 10 milionom złotych i wyniosła zł. Na etapie planowania zadania renowacji szukano lokalnych źródeł wiedzy przydatnych do rekonstrukcji obiektu. Przy opracowywaniu wystaw tematycznych zwracano się do mieszkańców do dzielenia się przekazami i dokumentami związanymi z obecnością Żydów w mieście. Obecnie Gmina Dąbrowa Tarnowska, a w szczególności Dąbrowski Dom Kultury i Referat Promocji, Kultury i Informatyzacji zapewniają harmonijne funkcjonowanie Ośrodka Spotkania Kultur poprzez zapewnienie obsługi zwiedzających Ośrodek Spotkania Kultur oraz wsparcie merytoryczne dla imprez tematycznych organizowanych tamże. Przy recepcji Ośrodka Spotkania Kultur zorganizowano mobilny punkt informacji turystycznej Małopolskiego Systemu Informacji Turystycznej, gdzie osoby zainteresowane turystyką w Małopolsce mogą zaopatrzyć się w materiały promocyjne dotyczące OSK, lokalne broszury informacyjne i foldery turystyczne Małopolski. 7. Czy napotkali Państwo trudności, z którymi należało się zmierzyć, aby zrealizować projekt? Gmina Dąbrowa Tarnowska ze względu na wykorzystanie środków unijnych przy projekcie renowacji synagogi chasydzkiej nie może pobierać opłat za użytkowanie Ośrodka Spotkania Kultur przez okres pięciu lat od oddania do użytku. Ośrodek ma więc nieco ograniczone możliwości finansowe na szersze prowadzenie edukacji obywatelskiej i odbywa się ona w ramach budżetu Dąbrowskiego Domu Kultury i Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Tarnowskiej. 8. Zalecenia dla innych jednostek samorządu terytorialnego zainteresowanych wdrożeniem projektu W programach edukacji obywatelskiej warto stawiać na kulturę lokalną, lokalne dziedzictwo kulturowe i tradycję. Szczególnie przydatne jest wykorzystanie do tego lokalnych atutów architektonicznych, przyrodniczych i kulturowych oraz prowadzenie działań promocyjnych. 5

6 Warto także remontować i odnawiać budynki historyczne, nawet jeśli takie zadanie jest trudne do wykonania. W wielu przypadkach pomocne mogą być fundusze unijne. 6