WARUNKI NIEZB DNE DO WYKONYWANIA ZADA ZARZ DZAJ CEGO TRANSPORTEM W IMIENIU PRZEDSI BIORCY WYKONUJ CEGO TRANSPORT DROGOWY

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 97 Transport 2013 Ewa D bicka Instytut Transportu Samochodowego WARUNKI NIEZB DNE DO WYKONYWANIA ZADA ZARZ DZAJ CEGO TRANSPORTEM W IMIENIU PRZEDSI BIORCY WYKONUJ CEGO TRANSPORT DROGOWY R kopis dostarczono, kwiecie 2013 Streszczenie: W artykule, na podstawie analizy aktów prawnych, opisano warunki jakie nale y spe ni, aby wykonywa zadania zarz dzaj cego transportem w imieniu przedsi biorcy wykonuj cego transport drogowy. W sposób syntetyczny przedstawiono tak e dowody spe nienia wymogu dobrej reputacji oraz posiadania kompetencji zawodowych w transporcie drogowym, jako warunków obligatoryjnych do wykonywania powierzonych zada. S owa kluczowe: zarz dzaj cy transportem, kompetencje zawodowe, transport drogowy 1. WST P Od 04 grudnia 2011 roku obowi zuje Rozporz dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 pa dziernika 2009 r. ustanawiaj ce wspólne zasady dotycz ce warunków wykonywania zawodu przewo nika drogowego i uchylaj ce dyrektyw Rady 96/26/WE. Przyczynkiem do ustanowienia tego Rozporz dzenia by a potrzeba wprowadzenia jednolitych, unowocze nionych i wspólnych zasad okre laj cych wymagania wobec zawodu przewo nika drogowego rzeczy lub osób. Celem wprowadzenia tych zasad by o podniesienie poziomu kwalifikacji zawodowych przewo ników drogowych, a tym samym poprawa jako ci wiadczonych us ug i wzmocnienie zasady uczciwej konkurencji na rynku Wspólnoty Europejskiej [6]. Ponadto nowelizacja przepisów w tym zakresie pozwoli a na [3]: harmonizacj metod i wska ników pomiarów zdolno ci finansowej przedsi biorstw transportowych, wprowadzenie zasady wzajemnego uznawania dokumentów potwierdzaj cych kompetencje zawodowe przewo ników drogowych, popraw relacji przedsi biorstwa z klientem, wypracowanie standardów nadzoru nad przedsi biorstwami,

2 74 Ewa D bicka popraw warunków pracy zatrudnionych w przedsi biorstwie transportowym pracowników, wymian informacji pomi dzy organami administracyjnymi pa stw cz onkowskich z wykorzystaniem rejestrów elektronicznych. Wej cie w ycie ww. rozporz dzenia wymusza wdro enie do polskiego porz dku prawnego niektórych przepisów dotycz cych warunków dost pu do zawodu przewo nika drogowego. Implementacj przepisów w tym zakresie stanowi Ustawa z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2013 r., poz. 567) [12]. Jednocze nie ustawa wprowadza nowe zasady dost pu do rynku krajowego i mi dzynarodowego transportu drogowego. Zmiany te wynikaj z nast puj cych dokumentów: rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 pa dziernika 2009 r. dotycz cego wspólnych zasad dost pu do rynku mi dzynarodowych przewozów drogowych, rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 pa dziernika 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dost pu do mi dzynarodowego rynku us ug autokarowych i autobusowych i zmieniaj cego rozporz dzenie (WE) nr 561/2006. Celem niniejszego artyku u jest przedstawienie warunków niezb dnych do wykonywania zada zarz dzaj cego transportem w imieniu przedsi biorcy wykonuj cego krajowy lub mi dzynarodowy transport drogowy w rozumieniu art. 4 ustawy o transporcie drogowym. Ponadto podj to prób przybli enia w tym zakresie przepisów ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców, które zaczn obowi zywa od 15 sierpnia 2013 r. Kompleksowe omówienie wymaga dla zarz dzaj cego transportem w imieniu pracodawcy powinno przyczyni si do postrzegania tego stanowiska pracy, jako szczególnie istotnego przy prowadzeniu dzia alno ci gospodarczej w zakresie transportu drogowego. 2. WYMAGANIA DLA ZARZ DZAJ CEGO TRANSPORTEM W IMIENIU PRZEDSI BIORCY Przedsi biorca wykonuj cy dzia alno gospodarcz w zakresie przewozu osób b d rzeczy mo e wyznaczy osob zarz dzaj cego transportem, która w jego imieniu b dzie zarz dza a operacjami transportowymi w tym przedsi biorstwie. Jest to o tyle wa ne stanowisko, e obecnie w przedsi biorstwach transportowych wyst puje wiele problemów zwi zanych przede wszystkim z brakiem kierowców zawodowych z powodu ich masowych wyjazdów za granic w celach zarobkowych oraz wysokimi wymaganiami dopuszczaj cymi do zawodu. Ponadto przedsi biorcy skar si na wysokie koszty dzia alno ci operacyjnej, na które sk adaj si zu ycie materia ów i energii, wynagrodzenia dla pracowników, us ugi obce (leasing), amortyzacja, podatki i op aty w tym podatek akcyzowy, op ata paliwowa, op aty drogowe, podatek od rodków transportu, op ata rodowiskowa, podatek od nieruchomo ci [1]. W bran y panuje nastrój niepokoju i obawy

3 Warunki niezb dne do wykonywania zada zarz dzaj cego transportem w imieniu 75 przed recesj. W 2012 roku liczne firmy transportowe odnotowa y spadek liczby realizowanych przewozów od 5 do 15%, podobne prognozy s na 2013 rok [10]. Przedsi biorcy obawiaj si przede wszystkim wzrostu cen paliw oraz du ej konkurencji. Optymizmem nie napawa tak e informacja, e firmy transportowe nie maj co liczy na bezpo rednie wsparcie finansowe z funduszy unijnych przewidzianych na lata [4]. Dlatego te stanowisko zarz dzaj cego transportem nie powinno by powierzone osobie przypadkowej, lecz posiadaj cej wysokie kompetencje zawodowe i przygotowanej do sprostania wyzwaniom, jakie stoj przed t bran. Zarz dzaj cym transportem na rzecz przedsi biorcy mo e zosta osoba, która [6]: jest wskazana przez przedsi biorc, ma dobr reputacj, posiada wymagane kompetencje zawodowe, zarz dza operacjami transportowymi w sposób rzeczywisty i ci g y, posiada miejsce zamieszkania na terenie wspólnoty. Potwierdzeniem wskazania przez przedsi biorc osoby, której zosta y przekazane obowi zki zarz dzaj cego transportem mog by zapisy umowy cywilno-prawnej wi cej obie strony. Umowa powinna precyzowa zakres obowi zków, odpowiedzialno ci i uprawnie. Do podstawowych obowi zków zarz dzaj cego transportem nale y: utrzymanie w nale ytym stanie technicznym pojazdów w tym ich konserwacja, sprawowanie nadzoru nad prawid owo ci realizowanych umów i monitorowanie dokumentów przewozowych, dzia anie zgodnie z obowi zuj cymi przepisami finansowo-ksi gowymi, organizowanie pracy podleg ym pracownikom oraz egzekwowanie przepisów zwi zanych z bezpiecze stwem ruchu drogowego i bezpiecze stwem pracy. Wa n zmian, któr wprowadza Rozporz dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 jest ograniczenie liczby przedsi biorstw, w której jedna osoba jest uprawniona na podstawie umowy do wykonywania zada zarz dzaj cego transportem w imieniu przedsi biorcy. Ograniczenie to dotyczy mo liwo ci kierowania operacjami transportowymi nie wi cej ni w czterech ró nych przedsi biorstwach transportu drogowego realizowanymi za pomoc floty, licz cej ogó em nie wi cej ni 50 pojazdów. Chocia zapisy Rozporz dzenia daj mo liwo krajom cz onkowskim obni enia liczby przedsi biorstw b d te liczby pojazdów, którymi mo e kierowa zarz dzaj cy transportem, to Polska nie skorzysta a z tej opcji WARUNKI DOTYCZ CE SPE NIENIA WYMOGU DOBREJ REPUTACJI Wed ug s ownika j zyka polskiego reputacja to opinia, renoma, dobre imi, rozg os, s awa [9]. Podstawowym dokumentem stwierdzaj cym spe nienie wymogu dobrej reputacji jest informacja z Krajowego Rejestru Karnego tzw. za wiadczenie o niekaralno ci osób zarz dzaj cych [2] lub o wiadczenie z o one przez zarz dzaj cego transportem, e nie zosta on skazany prawomocnym wyrokiem s du za przest pstwa

4 76 Ewa D bicka umy lne: karne skarbowe, przeciwko bezpiecze stwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodno ci dokumentów, ochronie rodowiska lub warunkom pracy i p acy albo innym przepisom dotycz cym wykonywania zawodu a tak e, e nie zosta o wydane w stosunku do niego orzeczenie zakazuj ce wykonywanie dzia alno ci gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Ponadto organ wydaj cy licencje wymaga z o enia kolejnego o wiadczenia o spe nieniu wymogu dobrej reputacji wynikaj cego z art. 6 ust. 1b Rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, tj. o wiadczenia, e zarz dzaj cy transportem nie jest skazany prawomocnym wyrokiem ani nie na o ono na niego sankcji za naruszenie przepisów wspólnotowych w obszarze: przestrzegania czasu pracy i odpoczynku kierowców, instalacji i u ywania urz dze kontrolnych i ograniczników pr dko ci, przekroczenia maksymalnej masy i wymiarów pojazdów w ruchu mi dzynarodowym, kwalifikacji wst pnej kierowców i ich ustawicznego kszta cenia, bada technicznych pojazdów, dost pu do rynku mi dzynarodowych przewozów drogowych osób b d rzeczy, przewozów towarów niebezpiecznych, praw jazdy, dost pu do zawodu, transportu zwierz t. Zarz dzaj cy transportem o wiadcza tak e, e jest wiadomy odpowiedzialno ci karnej za z o enie fa szywego o wiadczenia. Na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2013 r., poz. 567) wymóg dobrej reputacji wobec zarz dzaj cego transportem przestaje by spe niony, je eli wobec tej osoby orzeczono: prawomocny wyrok skazuj cy za przest pstwa umy lne w dziedzinach okre lonych w art. 6 rozporz dzenia (WE) nr 1071/2009, co najmniej dwie wykonalne decyzje administracyjne o na o eniu kary pieni nej za naruszenie okre lone w za czniku nr IV do rozporz dzenia (WE) nr 1071/2009, lub co najmniej dwie prawomocne kary grzywny za naruszenie okre lone w za czniku nr IV do rozporz dzenia (WE) nr 1071/2009 oraz wydano decyzj o uznaniu, e utrata dobrej reputacji stanowi proporcjonaln reakcj za na o one sankcje. Po przeprowadzeniu post powania administracyjnego starosta w a ciwy dla siedziby przedsi biorcy lub G ówny Inspektor Transportu Drogowego wydaje decyzj o nienaruszeniu dobrej reputacji lub utracie dobrej reputacji. Utrata dobrej reputacji przez zarz dzaj cego transportem w imieniu przedsi biorcy skutkowa b dzie wydaniem przez organ wydaj cy zezwolenie decyzji administracyjnej o niezdolno ci zarz dzaj cego transportem do kierowania operacjami transportowymi, co z kolei doprowadzi do odebrania, w terminie nie d u szym ni 7 dni od stwierdzenia niezdolno ci do kierowania operacjami transportowymi, certyfikatu kompetencji zawodowych.

5 Warunki niezb dne do wykonywania zada zarz dzaj cego transportem w imieniu WARUNKI DOTYCZ CE SPE NIENIA WYMOGU POSIADANIA KOMPETENCJI ZAWODOWYCH Potwierdzeniem spe nienia wymogu posiadania kompetencji zawodowych jest legitymowanie si przez zarz dzaj cego transportem w imieniu przedsi biorcy certyfikatu kompetencji zawodowych w transporcie drogowym. Zagadnienie to reguluje, obok Rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, ustawa o transporcie drogowym [11], rozporz dzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie uzyskiwania certyfikatów kompetencji zawodowych w transporcie drogowym [7] oraz rozporz dzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie wysoko ci op at za czynno ci administracyjne zwi zane z wykonywaniem przewozu drogowego oraz za egzaminowanie i wydawanie certyfikatu kompetencji zawodowych [8], a tak e regulamin dotycz cy trybu i sposobu przeprowadzania egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie drogowym [5]. Podstaw uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych w transporcie drogowym jest z o enie z wynikiem pozytywnym egzaminu przed Komisj Egzaminacyjn, w sk ad której wchodzi m.in. przedstawiciel ministra w a ciwego ds. transportu oraz przedstawiciel jednostki certyfikuj cej, tj. Instytutu Transportu Samochodowego. Egzamin ma form pisemn i sk ada si z testu oraz zadania egzaminacyjnego, gdzie zawsze jedno z zada dotyczy znajomo ci zagadnie zwi zanych z czasem pracy kierowców, jako elementu bezpo rednio wp ywaj cego na bezpiecze stwo w ruchu drogowym. Istotne zmiany w procesie certyfikacji zasz y po 4 grudnia 2011 r. Przede wszystkim przesta obowi zywa podzia na certyfikaty kompetencji zawodowych w krajowym b d mi dzynarodowym transporcie drogowym. Obecnie wydawany jest tylko jeden certyfikat z uwzgl dnieniem rodzaju przewozu, tj. osób b d rzeczy. Zmieni si tak e zakres zagadnie przewidziany w te cie pisemnym, który jest jednakowy dla wszystkim pa stw cz onkowskich. Test pisemny sk ada si z 64 pyta wielokrotnego wyboru z czterema mo liwymi odpowiedziami z nast puj cych modu ów: A Prawo cywilne, B Prawo handlowe, C Prawo socjalne, D Prawo podatkowe, E Dzia alno gospodarcza i zarz dzanie finansami przedsi biorstwa, F Dost p do rynku, G Normy techniczne i techniczne aspekty dzia alno ci, H Bezpiecze stwo drogowe. Ustawodawca wprowadzi tak e tryb zwolnienia z egzaminu b d z jego cz ci osoby legitymuj ce si dyplomem uko czenia studiów wy szych lub wiadectwem uko czenia studiów podyplomowych, których program obejmuje zagadnienia przewidziane na egzaminie. Certyfikaty wydawane s na czas nieokre lony. Ponadto Rozporz dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 okre la wzór certyfikatu, który obowi zuje we wszystkich krajach cz onkowskich oraz wprowadza obowi zek zabezpieczenia druku certyfikatu kompetencji zawodowych w transporcie drogowym przed ewentualnymi próbami fa szerstwa.

6 78 Ewa D bicka Dla posiadaczy certyfikatów kompetencji zawodowych w transporcie drogowym uzyskanych w latach istotny jest zapis artyku u 21 Rozporz dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009. Na jego podstawie certyfikat wydany przed dniem 4 grudnia 2011 r. jako dowód posiadania kompetencji zawodowych na mocy przepisów obowi zuj cych do tego dnia, uznaje si za równowa ny z certyfikatem, którego wzór znajduje si w za czniku III w/w Rozporz dzenia i traktuje si go jako dowód posiadania kompetencji zawodowych we wszystkich pa stwach cz onkowskich. Ten zapis, po pierwsze wykluczy potrzeb wymiany druków certyfikatów, a po drugie pozwoli na uznanie certyfikatów kompetencji zawodowych w krajowym transporcie drogowym osób lub rzeczy wydanych przed dniem 4 grudnia 2011 r. za równowa ne z certyfikatami, o których mowa w ww. Rozporz dzeniu bez obowi zku zdawania egzaminu uzupe niaj cego lub cz ci egzaminu. Takie rozwi zanie spotka o si z akceptacj ze strony przewo ników krajowych, którym da o mo liwo ubiegania si o licencj mi dzynarodow bez konieczno ci potwierdzania swoich kompetencji w zakresie zagadnie przewidzianych w transporcie mi dzynarodowym. Natomiast przewo nicy mi dzynarodowi wyra ali obawy wobec zasady uznawania z mocy prawa certyfikatów kompetencji zawodowych w krajowym transporcie osób b d rzeczy przede wszystkim z uwagi na wzrost konkurencji, ale te jako wiadczonych us ug na rynku transportu mi dzynarodowego przez przedsi biorstwa, w których zarz dzaj cy transportem nie ma potwierdzonych kompetencji w tym zakresie. 3. PODSUMOWANIE Powierzenie zada prowadzenia operacji transportowych zarz dzaj cemu transportem na podstawie umowy cywilno-prawnej powinno by przez przedsi biorc czynno ci przemy lan i wywa on. To od uczciwo ci i rzetelno ci (st d wymóg dobrej reputacji) oraz od wysokich kompetencji zawodowych potwierdzonych certyfikatem kompetencji zawodowych w transporcie drogowym w znacznej mierze zale y reputacja, wizerunek i sukces przedsi biorstwa transportowego. Ró norodno zada przypisanych zarz dzaj cemu transportem wymaga od niego legitymowania si wiedz z wielu dziedzin. Dodatkowym wyzwaniem jest trudna sytuacja ekonomiczna przedsi biorstw transportowych. Na zarz dzaj cych transportem spoczywa tak e du a odpowiedzialno, bowiem za naruszenie obowi zków lub warunków przewozu drogowego albo za dopuszczenie chocia by nieumy lnego, do powstania takich narusze, podlegaj oni karze grzywny. Od 15 sierpnia 2013 r. wchodz w ycie przepisy ustawy z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców, które szczegó owo reguluj m.in. zagadnienia zwi zane z utrat dobrej reputacji, konsekwencje wynikaj ce z tego faktu a tak e mo liwo przywrócenia dobrej reputacji po ustaniu przes anek b d cych podstaw do jej orzeczenia. Udzielenie ministrowi w a ciwemu ds. transportu delegacji, aby w drodze rozporz dzenia okre li pewne zagadnienia zwi zane z jednostk certyfikuj c kompetencje zawodowe, wymagania kwalifikacyjne dotycz ce cz onków komisji egzaminacyjnej i trybu ustalania jej cz onków, rodzajów zabezpiecze certyfikatów kompetencji zawodowych czy ta doprecyzowaniem

7 Warunki niezb dne do wykonywania zada zarz dzaj cego transportem w imieniu 79 trybu zwalniania z egzaminu pisemnego na certyfikat kompetencji zawodowych rozpocz o ju prace nad projektami kolejnych rozporz dze. Ro nie oczekiwanie bran y transportowej, jak w praktyce b d funkcjonowa y nowe przepisy reguluj ce ten obszar. Bibliografia 1. Bentkowska-Senator K., Kordel Z., Wa kiewicz J.: Koszty w transporcie samochodowym, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa Kami ski T. (red.): Doskonalenie kompetencji kierowców zawodowych, Instytut Transportu Samochodowego, Warszawa Maj A., Skalski J., St pi ska B.: Certyfikacja i warunki wykonywania zawodu przewo nika w transporcie drogowym w oparciu o Rozporz dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 1071/2009 z dnia 21 pa dziernika 2009 r. ZSJZ, Warszawa Ma k B.: Przysz o transport drogowego, Gazeta Transportowa, nr 11(1033), Regulamin dotycz cy trybu i sposobu przeprowadzania egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie drogowym z dnia r. 6. Rozporz dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 pa dziernika 2009 r. ustanawiaj ce wspólne zasady dotycz ce warunków wykonywania zawodu przewo nika drogowego i uchylaj ce dyrektyw Rady 96/26/WE. 7. Rozporz dzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie uzyskiwania certyfikatów kompetencji zawodowych w transporcie drogowym (Dz. U. poz. 96). 8. Rozporz dzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 19 stycznia 2012 r. zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie wysoko ci op at za czynno ci administracyjne zwi zane z wykonywaniem przewozu drogowego oraz za egzaminowanie i wydawanie certyfikatu kompetencji zawodowych (Dz. U. poz. 97). 9. S ownik j zyka polskiego, PWN, Warszawa Ta aj A.: Przewo nicy boj si recesji, Gazeta Transportowa, nr 12(1034), Ustawa o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1265, z pó n. zm.). 12. Ustawa z dnia 5 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2013 r., poz. 567) CONDITIONS REQUIRED TO PERFORM TASKS OF A TRANSPORT MANAGER ON BEHALF OF AN ENTERPRISE INVOLVED IN THE ROAD TRANSPORT Summary: The article describes conditions, based on the legal acts that must be met in order to perform tasks of the transport manager on behalf of an enterprise conducting road transport. The evidence is also presented in a concise way showing the requirements of good repute and having professional competence in the road transport, as mandatory conditions for performing the entrusted tasks. Keywords: transport manager, professional competence, road transport