podmioty niejednokrotnie przeprowadzają proces reaktywacji", rozumianej jako zjawisko przejawiające się w swoistym odżywaniu" przedwojennych spółek

Transkrypt

1 Uzasadnienie Projekt ustawy o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym ma na celu uregulowanie sytuacji prawnej spółek prawa handlowego wpisanych w dawnych rejestrach handlowych, które nie dopełniły obowiązku złożenia (do dnia 31 grudnia 2003 r.), wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, wynikającego z art. 7 w zw. z art. 8 ust. l nowelizowanej ustawy. W aktualnym stanie prawnym istnieją spółki zawiązane przed II wojną światową, wpisane w rejestrze handlowym, które od kilkudziesięciu lat nie prowadzą działalności gospodarczej. Wpisy w rejestrach sądowych dotyczące tych spółek są nieaktualne, bowiem niejednokrotnie kadencja organów tych spółek dawno minęła, a ich członkowie nie żyją (w odniesieniu do spółek kapitałowych), wszyscy wpisani do tego rejestru wspólnicy zmarli (w przypadku spółek osobowych), zaś spółka nie prowadzi wskazanej w rejestrze działalności gospodarczej. Taki stan pozostaje w zupełnej sprzeczności z wartościami o fundamentalnym znaczeniu dla funkcjonowania życia gospodarczego, takimi jak pewność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, zaufanie do prawa oraz ewidencyjnej i informacyjnej roli sądów rejestrowych. Zarówno w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks Handlowy (Dz. U. z 1934 r. Nr 57, póz. 502), jak również w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 168, póz. 1186, tekst jednolity), dla zapewnienia prawdziwości danych zawartych w rejestrze, jak również ich zupełności, zawarto zasadę domniemania prawdziwości wpisów w rejestrze. Doniosłe znaczenie tej zasady wynika z faktu, iż ma ona na celu zapewnienie uczestnikom obrotu gospodarczego odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ochrony. W aktualnym stanie prawnym, w odniesieniu do wpisów w dawnych rejestrach handlowych, domniemanie prawdziwości wpisów nie ma zastosowania. Konieczne jest zatem wprowadzenie proponowanego w niniejszym projekcie terminu, po upływie którego wpisy w rejestrach handlowych utracą moc prawną. Proponowane zmiany legislacyjne zmierzają również do wyeliminowania nieprawidłowości związanych z procesem tzw. reaktywacji" spółek prawa handlowego, poprzez wnikliwe monitorowanie przerejestrowań tych spółek z dotychczasowego rejestru handlowego do Krajowego Rejestru Sądowego oraz zwiększenie uprawnień kontrolnych sądów rejestrowych, między innymi w kierunku badania prawidłowości zwoływania walnych zgromadzeń akcjonariuszy bądź wspólników oraz powoływania składów osobowych organów tych spółek, dokonywania ustaleń, czy nie nastąpiło umorzenie lub utrata mocy udziałów albo akcji, z których wnioskodawcy wywodzą swoje prawo do przerejestrowania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (w stosunku do spółek kapitałowych) oraz badania okoliczności nabycia udziałów (w stosunku do spółek osobowych). Wprowadzenie proponowanych rozwiązań ma istotne znaczenie ze względu na fakt, iż ww.

2 podmioty niejednokrotnie przeprowadzają proces reaktywacji", rozumianej jako zjawisko przejawiające się w swoistym odżywaniu" przedwojennych spółek handlowych, często z naruszeniem przepisów prawa, wyłącznie w celu wystąpienia z roszczeniami odszkodowawczymi bądź restytucyjnymi z tytułu przejęcia na własność Państwa ich majątku na podstawie ustaw i dekretów wydanych bezpośrednio po II Wojnie Światowej (w latach ), nie zaś w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Taka praktyka stanowi poważne zagrożenie dla interesów majątkowych Skarbu Państwa. W kontekście powyższych uwag zasadnym wydaje się wprowadzenie następujących zmian. W art. 9 ust. 2 wprowadza się termin /31 grudnia 2011 r./, po upływie którego tracą moc dotychczasowe wpisy w rejestrach handlowych. Proponowana zmiana pozwoli na uregulowanie sytuacji spółek wpisanych w tych rejestrach z poszanowaniem konstytucyjnego prawa własności, praw konieczności i proporcjonalności, a także przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wyznaczenie stosunkowo długiego okresu na dopełnienie obowiązku złożenia wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, pozwoli na dokonanie tych czynności wszystkim tym podmiotom, które w wyniku braku należytej staranności, pomimo znacznego upływu czasu od chwili wejścia w życie nowelizowanej ustawy oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U z 2007 Nr 168, póz. 1186), nie uporządkowały swojej sytuacji prawnej i nie wypełniły ciążących na nich obowiązków rejestrowych. Należy również wskazać, iż zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 9 ust. l nowelizowanej ustawy, wpisy w rejestrze handlowym miały zachowywać moc prawną tylko do upływu okresu, w którym należało złożyć wniosek o wpis do KRS, tj. 31 grudnia 2003 r. Nowelizacją z dnia 30 listopada 2000 r. (Dz. U. Nr 114, póz. 1194) zmieniono treść tego przepisu i zgodnie z aktualnym brzmieniem wpisy w rejestrze handlowym, w przypadku niewpisania ich do KRS, zachowują moc prawną bezterminowo. Należy przy tym podnieść, iż pomimo podejmowanych działań, nie udało się ustalić z jakiego powodu przewidziane w art. 9 ust. 2 ograniczenie czasowe zostało zniesione i kto wystąpił z propozycją nowelizacji ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, w tym zakresie. Przedmiotem badań były nawet stenogramy z posiedzeń Sejmu RP, jednak omawianych kwestii nie udało się stwierdzić. Nałożenie na podmioty wpisane do rejestru handlowego obowiązku wpisu do KRS, przy jednoczesnym braku sankcji w przypadku jego niedopełnienia, doprowadziło do sytuacji, w której podmioty te nie wywiązują się z nałożonych na mocy powszechnie obowiązujących przepisów prawa obowiązków rejestrowych. Zatem, proponowana zmiana pozwoli uporządkowanie sytuacji prawnej tych podmiotów, a w konsekwencji pozytywnie wpłynie na pewność obrotu gospodarczego i prawnego na terytorium RP. Zasadnym wydaje się, by ograniczenie czasowe wskazane w art. 9 ust. 2 zastosować

3 również w art. 9 ust. 3. Co do zasady już sama utrata mocy dotychczasowych wpisów powinna czynić bezprzedmiotowym dalsze stosowanie dawnych przepisów, w zakresie odpisów, wyciągów i zaświadczeń oraz skutków prawnych wpisów. Rozwiązanie to wydaje się jednak niezbędne w celu uchylenia wątpliwości odnośnie do zasięgu czasowego obowiązywania przepisów uchylonych ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym. Dodanie art. 9b - 9d po art. 9a, wynika z konieczności skłonienia sądów rejestrowych do wzmożonej kontroli prawidłowości procesu reaktywacji" spółek oraz wprowadzenia mechanizmów, umożliwiających podjęcie przez prokuratora działań, mających na celu przeciwdziałanie nieprawidłowościom związanym z próbami bezpodstawnej reaktywacji, tych spółek handlowych wpisanych do rejestru handlowego, które nie prowadzą działalności gospodarczej i nie przerejestrowały się do KRS. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 9b ust. l w stosunku do spółek prawa handlowego wpisanych do rejestrów handlowych, które złożyły wniosek o wpis do KRS, rozszerzona została kompetencja sądów rejestrowych. Obejmuje ona m. in. badanie prawidłowości zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy i zgromadzenia wspólników, powołania składów osobowych organów tych spółek, a także badanie czy akcjonariusze, którzy podjęli stosowne uchwały reaktywujące organy dawnych" spółek spełnili wymogi rejestracji i umarzania niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem l września 1948 r. (Dz. U. z 1947 r., Nr 22, póz. 88, tekst jednolity Dz. U. z 1948 r., Nr 28, póz. 190 z dalszymi zmianami), Instrukcji nr l Ministra Skarbu, Sprawiedliwości i Spraw Zagranicznych w sprawie wykonania dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem l września 1939 r. ( Monitor Polski" z 1947 r. Nr 137, póz. 849) oraz Instrukcji nr 2 Ministrów Skarbu, sprawiedliwości i Spraw Zagranicznych oraz Przemysłu i Handlu z dnia 9 września 1948 r. w sprawie wykonywania dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu niektórych dokumentów na okaziciela emitowanych przed dniem l września 1939 r. ( Monitor Polski" z 1948 r. Nr 71, póz. 607) - w stosunku do spółek kapitałowych oraz okoliczności nabycia udziałów - w odniesieniu do spółek osobowych. Ponadto, zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 9b ust. 2 o złożeniu wniosku przez takie podmioty sąd rejestrowy jest obowiązany zawiadomić prokuratora, celem zapewnienia mu możliwości realizacji obowiązku wstąpienia do postępowania rejestrowego oraz skorzystania z projektowanych w niniejszych założeniach uprawnień. Należy przy tym wskazać, iż zasadne jest uregulowanie w przepisach przejściowych obowiązku zawiadomienia prokuratora o wnioskach o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, złożonych przez podmioty wpisane w dotychczasowym rejestrze, przed dniem wejścia w życie ustawy, co ma umożliwić realizację kompetencji tego organu, przewidzianych w art. 9c oraz 9d.

4 Dodany art. 9c przewiduje upoważnienie prokuratora do wytoczenia przeciwko kapitałowej spółce prawa handlowego, wpisanej do rejestru handlowego, co do której złożono wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, powództwa o uchylenie uchwały wspólników lub akcjonariuszy, w przypadku gdy jest ona sprzeczna z umową spółki lub statutem bądź dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, akcjonariusza bądź osoby trzeciej. Prawo to może być realizowane w terminie trzech lat od dnia powzięcia uchwały, z tym zastrzeżeniem, że w przepisach przejściowych należy uregulować, iż wskazany termin nie może upłynąć przed upływem roku od dnia wejścia w życie ustawy. Wskazać należy także, iż wyłączone zostało stosowanie przepisu art. 55 Kpc, bowiem prokurator nie będzie w tym postępowaniu działał na rzecz określonych osób. Natomiast, zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 9d prokurator będzie również uprawniony do wytoczenia przeciwko takiej spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia w przypadku, gdy jest ona sprzeczna z prawem. Jedną z przesłanek zastosowania wskazanego przepisu może stanowić, wynikający z niedopełnienia obowiązków w zakresie rejestracji i umarzania akcji, brak uprawnień akcjonariuszy do zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy i podjęcia uchwały. Analogicznie jak w projektowanej regulacji art. 9c wyłączono stosowanie art. 55 Kpc. Wskazane zmiany legislacyjne zmierzają do wyeliminowania nieprawidłowości w procesie reaktywacji" spółek prawa handlowego poprzez wprowadzenie instrumentów prawnych, umożliwiających sądową kontrolę prawidłowości uchwał podejmowanych przez wspólników i organy tych spółek, zarówno pod względem ich zgodności z prawem, umową (statutem) spółki, dobrymi obyczajami, jak również interesem wspólników/akcjonariuszy, a nawet osób trzecich i w konsekwencji - wyeliminowanie wadliwych uchwał z obrotu prawnego. Działania takie pozwolą na stworzenie warunków, w których niemożliwe, a przynajmniej znacznie utrudnione, będzie wykorzystywanie dawnych" spółek handlowych do skutecznego występowania z różnego rodzaju roszczeniami wobec Skarbu Państwa. Proponowane w art. 9c i 9d uprawnienia prokuratora, mające na celu wyeliminownie występujących w praktyce nieprawidłowości w procesie reaktywacji spółek są szczególnie istotne ze względu na fakt, iż w aktualnym stanie prawnym krąg podmiotów legitymowanych do wystąpienia na podstawie art. 249 i 252 Ksh (w stosunku do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz art. 422 i 425 Ksh (w stosunku do spółki akcyjnej) z powództwem o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy jest ściśle określony. W konsekwencji, znacznie utrudnione jest inicjowanie działań kontrolnych, co do prawidłowości czynności podejmowanych przez wspólników/akcjonariuszy w procesie reaktywacji" spółki.

5 W przepisach przejściowych proponuje się wprowadzenie regulacji dotyczącej postępowań zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy. W stosunku do podmiotów uprzednio wpisanych do rejestrów handlowych, które zostały wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego postępowanie rejestrowe wznawia się na wniosek prokuratora. Regulacja ta umożliwia kontrolę post factum, poprzez zastosowanie procedur kontrolnych również w stosunku do podmiotów już wpisanych do KRS, co do których zachodzą istotne wątpliwości w związku z prawidłowością ich reaktywacji". W aktualnym stanie prawnym takie podmioty mogą w świetle prawa prowadzić działalność i dochodzić od Skarbu Państwa nienależnych im, de facto odszkodowań. Z ww. wnioskiem prokurator nie może wystąpić po upływie 10 lat od dnia wpisu spółki do KRS, z tym zastrzeżeniem, że zgodnie z proponowanymi przepisami przejściowymi, termin ten nie może upłynąć przed upływem dwóch lat od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku wszczęcia postępowania w tym trybie sąd rejestrowy, analogicznie do unormowania z art. 9b ust. l pkt l i 2, w stosunku do kapitałowych spółek prawa handlowego oraz spółek osobowych, będzie obowiązany do wnikłiwej kontroli wskazanych w tych przepisach okoliczności. Należy przy tym zaznaczyć, iż właściwość" prokuratury, w związku z art. 9c i art. 9d, będzie ustalana na zasadach, jak w przypadku działań prokuratora podejmowanych na podstawie części I tytułu II Kpc. Na podstawie art. 7 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym w związku z art Kpc, do działań prokuratora zastosowanie znajdą przepisy części I tytułu II Kpc. Projektowana ustawa nie wywołuje skutków finansowych dla budżetu państwa, w zakresie wykraczającym poza finansowanie bieżącej działalności jednostek sądu i prokuratury. Ocena przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych regulacji - projektowana ustawa nie wpływa na sektor finansów publicznych, projektowana ustawa nie wpływa także na rynek pracy i konkurencyjność gospodarki oraz przedsiębiorczość, projektowana ustawa nie wywiera skutków dla sytuacji rozwoju regionalnego