PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ W GMINIE MIASTO ŚWIDNICA

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały nr XX/209/16 Rady Miejskiej w Świdnicy z dnia 24 maja 2016 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ W GMINIE MIASTO ŚWIDNICA NA LATA Opracowanie: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy

2 I. Wprowadzenie Program Aktywności Lokalnej w Gminie Miasto Świdnica na lata określa zadania sformułowane w oparciu o sporządzoną diagnozę, w ramach lokalnej strategii pomocy osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, przeżywającym problemy w dostępie do zasobów rynku pracy i dóbr społeczno-gospodarczych, zaliczanym do grup szczególnego ryzyka wykluczenia społecznego. Zgodnie z art. 110 ust. 10 ustawy o pomocy społecznej, lokalne programy pomocy społecznej opracowuje i kieruje do wdrożenia rada gminy, biorąc pod uwagę zdiagnozowane potrzeby w zakresie pomocy społecznej. Zadania w ramach Programu ukierunkowane są na pracę z osobami i rodzinami, zmierzającą do zmotywowania do podejmowania prób poprawy swojej sytuacji. Zgodnie z celem pomocy społecznej wynikającym z art. 3 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, Program pozwoli na realizację działań umożliwiających udzielanie im pomocy w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy, w samoorganizowaniu się i podejmowaniu przez nich wspólnych inicjatyw i przedsięwzięć w zakresie aktywizacji zawodowej i społecznej. Celem głównym Programu jest realizowanie polityki integracji społecznej poprzez aktywizowanie lokalnej społeczności Gminy Miasta Świdnicy ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym i tym samym przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego. Priorytetowe działania przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu realizowane będą poprzez instrumenty aktywnej integracji między innymi o charakterze społecznym, zawodowym, edukacyjnym i zdrowotnym. Realizacja Programu opiera się na partnerstwie i współpracy w zakresie organizowania na obszarze Miasta przedsięwzięć wykorzystujących aktywne formy pomocy. Koordynatorem i głównym realizatorem Programu jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Świdnicy. W jego realizacji uczestniczą instytucje i organizacje wykonujące na rzecz mieszkańców Świdnicy zadania mieszczące się w zakresie aktywizacji społeczno-zawodowej oraz inne pełniące funkcje wspierające, w szczególności: Urząd Miejski w Świdnicy, Powiatowy Urząd Pracy, podmioty usług reintegracji społecznej i zawodowej, lokalni przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe. Przyjęte w Programie koncepcje i kierunki działań są zgodne z założeniami wynikającymi z dokumentów strategicznych: Strategii Rozwoju Kraju 2020, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego; Krajowego Programu Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu Nowy wymiar aktywnej integracji, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej; Strategii Rozwoju Województwa 2020, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miasto Świdnica na lata II. Diagnoza W Świdnicy, według stanu w dniu 31 grudnia 2014 r., mieszkały osoby, tj. 36,65% ludności Powiatu Świdnickiego. W tym kobiety stanowiły 52,57% ogólnej liczby ludności Miasta. Współczynnik feminizacji określający liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn wyniósł 111 (107 dla Powiatu). Wartości współczynnika feminizacji zmieniają się w zależności od wieku. Do 49 roku przeważali mężczyźni, natomiast od 50 roku życia kobiety. Udział osób w wieku przedprodukcyjnym (poniżej 18 lat) w ogólnej populacji wyniósł 15,18% (8.928 osób), dla Powiatu 16,73%, osoby w wieku produkcyjnym (między 19 a 59/64 1

3 rokiem życia) stanowiły 62,28% ( osób), w Powiecie 63,59%, a w wieku poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej) stanowiły 22,54% ( osoby), w Powiecie 19,68%. Wskaźnik obciążenia demograficznego, określający liczbę osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym, wyniósł 60,6 (57,3 w Powiecie). Spośród ogólnej liczby mieszkańców Świdnicy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej objął w 2015 r. pomocą we wszystkich formach 5,16% rodzin, a wyłącznie świadczeniami finansowymi 4,64% rodzin. Świadczenia pomocy społecznej udzielane są w formie finansowej, usługowej, w naturze, poprzez kierowanie do placówek pomocy społecznej oraz w postaci pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego. Tabela nr 1. Osoby i rodziny objęte pomocą społeczną pomoc we wszystkich formach w tym: pomoc finansowa rok rodzin osób w rodzinie rodzin osób w rodzinie Ustawa o pomocy społecznej w art. 7 wymienia przesłanki, które w szczególności stanowią powód przyznania osobom i rodzinom świadczeń z pomocy społecznej. Podstawową przesłanką jest ubóstwo, które ustawodawca zrównał z wymaganym maksymalnym dochodem netto, nie przekraczającym kryterium dochodowego określonego ustawą o pomocy społecznej. Dla osoby samotnie gospodarującej jest to obecnie kwota 634 zł i dla osoby w rodzinie 514 zł. Tabela nr 2. Świadczenia według powodu przyznania powód przyznania pomocy rodzin osób w rodzinie rodzin osób w rodzinie rodzin osób w rodzinie rodzin osób w rodzinie ubóstwo bezdomność niepełnosprawność długotrwała lub ciężka choroba potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego trudność w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego alkoholizm lub narkomania bezrobocie

4 Uwagę zwraca wzrost na przestrzeni ostatnich lat liczby rodzin niewydolnych wychowawczo, będących w kryzysie, które korzystają ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Dotyczy to rodzin, w których wychowują się dzieci i młodzież do ukończenia 18 roku życia. Pojawianie się nowych środowisk wymagających wsparcia w tym zakresie może wskazywać na dziedziczenie nieporadności życiowej, jak również trudność, jaką stanowi wyzwanie związane z założeniem rodziny. Oba problemy mogą stanowić wskaźnik do działań naprawczych. Rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych obejmowane są wsparciem asystenta rodziny. W 2015 r. z usług asystentów korzystało łącznie 94 rodzin, z czego 33 rodzin zostało zobowiązanych do pracy z asystentem przez sąd. W rodzinach objętych asystenturą przebywało łącznie 233 dzieci. Wiodącą przyczyną korzystania ze świadczeń pomocy społecznej jest bezrobocie towarzyszące ubóstwu, stanowiące w 2015 r. powód przyznania pomocy w 59,45% spośród rodzin korzystających z pomocy we wszystkich formach. Poziom bezrobocia rzutuje zarówno na sytuację gospodarczą, jak i społeczną ludności lokalnej. Pozycja członków rodziny na rynku pracy oddziałuje na jej możliwości finansowe. Trudności wynikające z pozostawania bez pracy są podstawowym czynnikiem wpływającym na ubożenie rodzin, a także powstawanie innych problemów zaburzających ich prawidłowe funkcjonowanie. Wykres nr 1. Zarejestrowani bezrobotni mieszkańcy Świdnicy XII 2012 XII 2013 XII 2014 XII 2015 źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Świdnicy ogółem w tym: kobiety Na ekonomiczną i społeczną sferę życia rodzin ma szczególnie wpływ bezrobocie długookresowe. Dodatkowo pozostawanie w bezrobociu przez dłuższy czas zmniejsza szanse na ponowne zatrudnienie. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy, na koniec 2015 r. długotrwale bezrobotni, zarejestrowani co najmniej 12 miesięcy stanowili 46,05% ogółu bezrobotnych, w tym 52,29% kobiet. Osoby bez kwalifikacji zawodowych stanowiły 33,43% ogółu bezrobotnych, w tym 51,90% kobiet. Największą grupę odbiorców świadczeń pomocy społecznej stanowią rodziny, w których przyczyn ubóstwa należy doszukiwać się w sytuacji zdrowotnej członków rodziny. W 2015 r. łącznie niepełnosprawność i długotrwała lub ciężka choroba stanowiły powód przyznania pomocy w 99,47% rodzin korzystających z pomocy we wszystkich formach. Do systemu pomocy społecznej w szerokim ujęciu, zalicza się również świadczenia rodzinne i dodatki mieszkaniowe, które nie mieszczą się w ramach świadczeń regulowanych ustawą o pomocy społecznej. Głównym kryterium uprawniającym do świadczeń rodzinnych jest przeciętny miesięczny dochód netto, w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Aktualnie przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł. Gdy członkiem rodziny jest dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764 zł. 3

5 Tabela nr 3. Zasiłek rodzinny i niektóre dodatki forma świadczenia osób zasiłek rodzinny dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego Dodatek mieszkaniowy ma na celu dofinansowanie do wydatków mieszkaniowych ponoszonych w związku z zajmowaniem lokalu mieszkalnego. Część dodatku mieszkaniowego stanowi ryczałt na zakup opału. Jest to świadczenie uzależnione od powierzchni użytkowej przypadającej na członków gospodarstwa domowego oraz od dochodu, który aktualnie nie może być większy w gospodarstwie jednoosobowym niż 1.540,78 zł brutto i w gospodarstwie wieloosobowym niż 1.100,56 zł brutto. Wykres nr 2. Średnia osób, którym przyznano dodatek mieszkaniowy źródło: Wydział Gospodarki Mieszkaniowej Urzędu Miejskiego w Świdnicy Głównym instrumentem zapewnienia minimalnych warunków mieszkaniowych w gminie są mieszkania socjalne. Są one przeznaczone dla osób bezdomnych, eksmitowanych lub ubogich niemogących utrzymać mieszkania samodzielnie, w pierwszej kolejności, dla tych, które uzyskały takie prawo w wyniku wyroku sądowego. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie. W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Tabela nr 4. Lokale socjalne w Gminie Miasto Świdnica prognoza na 2016 mieszkań socjalnych oczekujących na mieszkanie socjalne wyroków eksmisyjnych bez wskazania lokalu socjalnego źródło: Wydział Gospodarki Mieszkaniowej Urzędu Miejskiego w Świdnicy Od 2012 r. powstało w Świdnicy 57 nowych lokali socjalnych. Widoczny jest systematyczny wzrost ich liczby (o 11,31% od 2012 r.) oraz malejące potrzeby w tym zakresie (o 34,63% od 2012 r.). Pozostają one jednak nadal na wysokim poziomie. 4

6 Sporządzona diagnoza wskazuje na to, że sytuacja ekonomiczna mieszkańców Świdnicy podlega stałej poprawie. Nadal jednak wsparcia wymagają osoby i rodziny najbardziej nieporadne i uwikłane w problemy życiowe, wymagające specjalistycznej pomocy, by rozwiązywać trudne sytuacje życiowe, których nie są w stanie rozwiązać samodzielnie, wykorzystując własne zasoby i możliwości. Te osoby i rodzin dotknięte są nieprawidłowościami zakłócającymi ich funkcjonowanie w społeczeństwie, zgodne z powszechnie przyjętymi normami, w szczególności w zakresie społecznym i zawodowym. Są to z reguły środowiska niechętne do samodzielnego podejmowania aktywności, w których wzbudzenie motywacji wymaga odpowiednio dostosowanych oddziaływań, w ramach kompleksowego systemu wsparcia. Działania w ramach Programu należy kierować na wzmocnienie tych osób i rodzin w zakresie funkcjonowania w codziennym życiu, poprzez pobudzenie aktywności do pokonywania problemów życiowych. III. Cele i przewidywane rezultaty Programu Aktywności Lokalnej Celem nadrzędnym programu jest realizowanie polityki integracji społecznej, poprzez aktywizowanie lokalnej społeczności, ze szczególnym uwzględnieniem środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym i przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego. Cele szczegółowe: 1. Stworzenie warunków dla powstania inicjatyw i struktur funkcjonujących na rzecz społeczności lokalnej. 2. Wsparcie postaw obywatelskich, poprzez zwiększenie kompetencji społecznych. 3. Promocja działań prospołecznych, edukacja oraz dostęp do informacji o uprawnieniach. 4. Poprawa jakości życia, poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych. 5. Aktywna integracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ich otoczenia, w szczególności w oparciu o instrumenty społeczne, zawodowe, edukacyjne i zdrowotne aktywnej integracji. 6. Poprawa funkcjonowania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Przewidywane rezultaty: 1. Integracja społeczności lokalnej i grup społecznych oraz zwiększenie ich aktywności. 2. Poprawa funkcjonowania osób wykluczonych społecznie i zagrożonych wykluczeniem oraz zmniejszenie obszaru wykluczenia społecznego. 3. Skuteczniejsze i efektywniejsze wykorzystanie istniejących zasobów do realizacji polityki integracji społecznej. 4. Podwyższenie jakości realizowanych działań środowiskowych oraz inicjowanie nowych form i metod pracy. 5. Wzrost poczucia przynależności do danej społeczności i odpowiedzialności mieszkańców za procesy w niej zachodzące. 6. Usprawnienie przepływu i dostępu do informacji podnoszących kompetencje społeczne. IV. Odbiorcy Programu Aktywności Lokalnej Adresatami programu są mieszkańcy Gminy Miasta Świdnicy, członkowie społeczności lokalnej. Grupę docelową stanowią osoby wykluczone i zagrożone wykluczeniem społecznym oraz ich otoczenie. Są to w szczególności osoby i rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej (finansowych i niefinansowych), bezrobotni, zagrożeni eksmisją, rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, uwikłane 5

7 w problemy uzależnień i przemocy oraz osoby wymagające szczególnego zaangażowania ze względu na ograniczoną samodzielność: dzieci, młodzież, seniorzy i osoby niepełnosprawne. Działaniami obejmowane będą również inne grupy i środowiska funkcjonujące na terenie Miasta, zgodnie z diagnozą społeczną i rozeznaniem potrzeb. Zakłada się aktywizację środowisk lokalnych i angażowanie mieszkańców poszczególnych dzielnic do działania w celu rozwiązywania i współuczestniczenia w rozwiązywaniu lokalnych problemów. V. Kierunki działań i metody realizacji Programu Aktywności Lokalnej Zakłada się, że w ramach programu będą realizowane projekty inicjowane i współorganizowane przez lokalne społeczności, w oparciu o zasady: otwartości instytucji publicznych na potrzeby środowiska lokalnego, wykorzystania zasobów instytucjonalnych i społecznych, angażowania i aktywizowania lokalnej społeczności, w tym lokalnych organizacji w zakresie podejmowania działań środowiskowych, kierowania działań w pierwszej kolejności do osób i grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz do ich otoczenia, stałego monitorowania potrzeb środowiska społecznego. W celu realizacji działań na rzecz aktywizacji społecznej i rozwiązywania problemów społeczności lokalnej Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej będzie prowadził współpracę i koordynował działania instytucji i organizacji dla zaspokajania potrzeb członków społeczności lokalnej. Koncentracja działań w jednej instytucji, przy zaangażowaniu we współpracę innych służb i instytucji, pozwala na usprawnienie przepływu informacji, kompleksowe ujmowanie indywidualnych problemów i dostosowanie oferty pomocowej do faktycznych potrzeb klienta. Bardzo istotne jest pozyskiwanie kolejnych partnerów oraz rozwijanie współpracy z podmiotami, które już zaangażowane są w różnorodne działania na rzecz osób i rodzin wymagających wsparcia. W tym celu na bieżąco będą doskonalone i rozszerzane procedury współpracy służb i instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach programu realizowane będą instrumenty aktywnej integracji skierowane do społeczności lokalnej, w szczególności w zakresie: 1) aktywizacji społecznej, ukierunkowanej na nabycie, przywrócenie lub wzmocnienie kompetencji społecznych, zaradności, samodzielności i aktywności społecznej, w tym środowiskowa praca socjalna realizowana przez pracowników socjalnych oraz wspieranie rodzin w pełnieniu ich podstawowych funkcji, głównie w zakresie opieki i wychowywania dzieci; 2) zawodowej, której celem jest pomoc w podjęciu decyzji dotyczącej wyboru lub zmiany zawodu, wyposażenie w kompetencje i kwalifikacje zawodowe oraz umiejętności pożądane na rynku pracy, pomoc w utrzymaniu zatrudnienia; 3) edukacyjnej, zmierzającej do wzrostu poziomu wykształcenia, dostosowania wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy; 4) zdrowotnej, o charakterze uzupełniającym, w zakresie eliminowania lub łagodzenia barier zdrowotnych utrudniających funkcjonowanie w społeczeństwie lub powodujących oddalenie od rynku pracy. Podstawowe metody pracy wykorzystywane przy realizacji programu: badanie potrzeb i problemów mieszkańców, promowanie, wspieranie i realizowanie projektów aktywizujących i integrujących społeczność lokalną, 6

8 współdziałanie instytucji samorządowych z instytucjami pozarządowymi i lokalną społecznością, wspieranie lokalnych inicjatyw i lokalnych liderów, umożliwienie dostępu do informacji i konsultacji, organizowanie i wspieranie rozwoju edukacji społecznej i obywatelskiej, wolontariatu, grup samopomocowych, edukacyjnych i innych, tworzenie partnerstw i promowanie pracy w partnerstwie, poszukiwanie alternatywnych środków na finansowanie lokalnych inicjatyw z innych źródeł niż dochody gminy, inne działania wynikające z aktualnych potrzeb, zgodne z celami programu. VI. Harmonogram działań w ramach realizacji Programu Aktywności Lokalnej Realizację programu przewiduje się na lata Program ma charakter otwarty i w każdym roku przeprowadzana będzie analiza potrzeb i problemów występujących w środowisku lokalnym. W zależności od potrzeb będą uruchomiane programy ukierunkowane na wskazane obszary. W ramach prowadzonej przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej działalności na bieżąco gromadzone są dane dotyczące sytuacji społeczno-zawodowej mieszkańców korzystających ze wsparcia Ośrodka oraz identyfikowane są potrzeby w tym obszarze. W oparciu o analizę potrzeb oraz zasobów instytucjonalnych i kadrowych, możliwe będzie zaplanowanie instrumentów aktywnej integracji, w szczególności społecznej, zawodowej, edukacyjnej i zdrowotnej. Do udziału w rozwiązywaniu lokalnych problemów aktywizowane będą środowiska lokalne oraz angażowani mieszkańcy. Założeniem jest, by mieszkańcy sygnalizowali występowanie określonych problemów i wspólnie z pracownikiem socjalnym poszukiwali rozwiązań, w oparciu o współpracę z zainteresowanymi podmiotami. Działania odbywać się powinny przy zapewnieniu niezbędnego wparcia instytucjonalnego i poradnictwa specjalistycznego. VII. Finansowanie Programu Aktywności Lokalnej Program będzie finansowany ze środków własnych budżetu Gminy Miasta Świdnicy oraz środków pozabudżetowych pozyskanych z innych źródeł: dotacji, środków unijnych, środków własnych podmiotów zaangażowanych w poszczególne programy realizowane w ramach Programu Aktywności Lokalnej oraz z innych źródeł zewnętrznych. VIII. Monitoring i ewaluacja Monitoring i ewaluacja będą prowadzone na bieżąco w oparciu o sprawozdawczość podmiotów uczestniczących w poszczególnych programach realizowanych w ramach Programu Aktywności Lokalnej, realizowanych na rzecz konkretnych grup społecznych lub społeczności lokalnych. W oparciu o analizę danych prowadzona będzie obserwacja zmian ilościowych i jakościowych, jakie pojawią się podczas realizacji działań oraz wypracowywane wnioski. W przypadku stwierdzenia rozbieżności między założeniami a rezultatami na bieżąco będą dokonywane zmiany w przyjętych założeniach lub metodach pracy. 7

9 Corocznie, w terminie do dnia 31 marca, będzie przygotowywana informacja z wykonania programów realizowanych w ramach Programu Aktywności Lokalnej, przedkładana Radzie Miejskiej w Świdnicy. Po zakończeniu realizacji Programu Aktywności Lokalnej zostanie przygotowany raport końcowy podsumowujący całość podejmowanych działań. Zostanie dokonana ocena zrealizowanych przedsięwzięć oraz osiągniętych rezultatów. 8