ZAŁĄCZNIK. Sprawozdania o zwalczaniu korupcji w UE ---

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2014) 38 final ANNEX 13 ZAŁĄCZNIK do Sprawozdania o zwalczaniu korupcji w UE --- PL PL

2 CYPR 1. WPROWADZENIE ZASADNICZE CECHY I INFORMACJE OGÓLNE Struktury antykorupcyjne Strategiczne podejście. W wyniku zalecenia Grupy Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) Rady Europy w 2003 r. Cypr utworzył Organ Koordynujący Zwalczanie Korupcji (Συντονιστικό Σώμα κατά της διαφθοράς) 1. Organ ten jest odpowiedzialny za opracowanie strategii antykorupcyjnej, która jak dotąd nie powstała. Do zadań Organu należy analiza istniejących środków zwalczania korupcji oraz w stosownych przypadkach opracowywanie propozycji kolejnych środków w oparciu o międzynarodowe normy i z uwzględnieniem sytuacji Cypru. Powierzono mu również zadanie podniesienia wiedzy społeczeństwa na temat ryzyka korupcji oraz promowania współpracy między organami publicznymi i sektorem prywatnym. Organ nie posiada jednak personelu zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Ramy prawne. W wyniku zaleceń GRECO Cypr podjął działania zmierzające do harmonizacji przepisów dotyczących korupcji w kodeksie karnym i w niedawno przyjętych ustawach ratyfikujących Prawnokarną konwencję o korupcji OECD 2. Zapewniono tym samym większą spójność w zakresie kar pieniężnych nakładanych za przestępstwa korupcji 3. Uznając takie ulepszenia, GRECO zaleciła podjęcie dodatkowych kroków w celu poprawy spójności i pewności prawa poprzez wyeliminowanie rozbieżności dotyczących oskarżeń i wymogów dowodowych. Wezwała także do podjęcia dalszych starań w zakresie stosowania w praktyce przepisów ratyfikujących Prawnokarną konwencję o korupcji, na które nie powołano się dotychczas w żadnej sprawie karnej dotyczącej korupcji. Cypr zniósł wymóg podwójnej karalności w odniesieniu do przestępstw przekupstwa i płatnej protekcji popełnianych za granicą oraz ustanowił jurysdykcję nad przestępstwami korupcji popełnianymi za granicą przez krajowych urzędników publicznych będących cudzoziemcami 4. Brak stosowania w praktyce spowodował ograniczenie odstraszającego skutku przepisów prawnych skierowanych przeciwko nepotyzmowi. Przestępstwa korupcji nie ulegają przedawnieniu. Ramy instytucjonalne. Niezależna Komisja Rozpatrująca Skargi Przeciwko Policji (IAIAC) może prowadzić dochodzenia w sprawie domniemanych przypadków korupcji w strukturach policji. Powoływana przez Prezydenta Komisja ds. Służby Cywilnej posiada kompetencje w zakresie nakładania kar dyscyplinarnych na urzędników publicznych, ale nie posiada uprawnień dochodzeniowych. Urząd Komisarza ds. Administracji (Rzecznika Praw Obywatelskich) funkcjonuje od 1991 r. Badania opinii publicznej Badania postrzegania korupcji. Z przeprowadzonego w 2013 r. specjalnego badania Eurobarometr wynika, że 57 % ogółu społeczeństwa uważa, że korupcja ma bezpośredni wpływ na ich życie codzienne (średnia UE: 26 %), 78 % uważa natomiast, że korupcja jest problemem powszechnym (średnia UE: 76 %) 5. Ponadto 92 % twierdzi, że przekupstwo i wykorzystywanie znajomości są często najłatwiejszym sposobem na uzyskanie określonych usług w 1 W skład tego organu, któremu przewodniczy zastępca Prokuratora Generalnego, wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Porządku Publicznego, policji, Główny Kontroler, przewodniczący Parlamentarnej Komisji Prawnej i Parlamentarnej Komisji ds. Instytucji i Wartości oraz prezesi izby adwokackiej i Instytutu Biegłych Rewidentów. 2 Ustawy 23(III)/2000 i 22(III)/ Maksymalną wysokość sankcji podniesiono z EUR do EUR Specjalne badanie Eurobarometr nr 397 z 2013 r. 2

3 sektorze publicznym (średnia UE: 73 %), 12 % uważa, że rządowe środki antykorupcyjne są skuteczne (średnia UE: 23 %), a 14 % jest zdania, że środki te są stosowane w sposób bezstronny (średnia UE: 33 %). 83 % Cypryjczyków (najwyższy odsetek w UE) twierdzi, że jedynym sposobem na odniesienie sukcesu w biznesie są znajomości polityczne, a 90 % uważa, że zbyt bliskie powiązania między biznesem i polityką prowadzą do korupcji (również najwyższy odsetek w UE) 6. Doświadczenie korupcji. Z przeprowadzonego w 2013 r. specjalnego badania Eurobarometr wynika, że 3 % respondentów spotkało się w ciągu ostatnich 12 miesięcy z żądaniem lub sugestią wręczenia łapówki w zamian za otrzymane usługi (średnia UE: 4%) % respondentów twierdzi, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyło lub było świadkiem przypadku korupcji (średnia UE: 8 %), z czego 87 % nie zgłosiło takiego przypadku (średnia UE: 74 %) 8. Badania przedsiębiorstw. 85 % przedsiębiorców uważa, że faworytyzm i korupcja utrudniają konkurencję między przedsiębiorstwami na Cyprze (średnia UE: 73 %) % przedsiębiorców cypryjskich twierdzi, że korupcja stanowi problem dla ich przedsiębiorstwa (średnia UE: 43 %) 10. Kontekst Kontekst gospodarczy. W ramach umowy o pomoc finansową (ang. bail-out agreement) zawartej z Komisją Europejską, Europejskim Bankiem Centralnym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym Cypr zobowiązał się do wzmocnienia swojego nadzoru bankowego i ram regulacyjnych oraz poprawy przejrzystości informacji finansowych. Cypr zobowiązał się również do wzmocnienia ram zapobiegania praniu pieniędzy w oparciu o niezależną kontrolę ich wdrażania w instytucjach kredytowych. Szczegółowe zobowiązania Cypru obejmują: umożliwienie międzynarodowej wymiany informacji finansowych bez nakazu sądowego, dopilnowanie, aby wszyscy powiernicy funduszy powierniczych w ramach cypryjskiego prawa byli objęci regulacjami lub w inny sposób zarejestrowani, oraz umożliwienie właściwym organom terminowego uzyskania prawdziwych informacji na temat właścicieli rzeczywistych podmiotów prawnych zarejestrowanych na Cyprze 11. Rząd powołał także komisję w celu zbadania przyczyn kryzysu finansowego. Zadaniem komisji, w skład której wchodzą byli sędziowie wysokiej rangi, jest rozpatrywanie skarg dotyczących przypadków umorzenia przez banki kredytów zaciągniętych przez wierzycieli mających powiązania polityczne oraz przypadków wykorzystania przez osoby trzecie informacji wewnętrznych przed wdrożeniem kontroli przepływów kapitałowych 12. W 2012 r. szara strefa gospodarki osiągnęła poziom 26 % PKB 13. Sektor prywatny. Cypr dokonał prawidłowej transpozycji większości przepisów decyzji ramowej 2003/568/WSiSW dotyczących definicji korupcji czynnej i biernej w sektorze 6 Specjalne badanie Eurobarometr nr 397 z 2013 r. 7 Specjalne badanie Eurobarometr nr 397 z 2013 r. 8 Badanie Flash Eurobarometr nr 374 z 2013 r. 9 Badanie Flash Eurobarometr nr 374 z 2013 r. 10 Badanie Flash Eurobarometr nr 374 z 2013 r. 11 Letter of Intent, Memorandum of Economic and Financial Policies, and Technical Memorandum of Understanding, 29 kwietnia 2013 r., 12 Komisja wydała swoje sprawozdanie we wrześniu 2013 r. Prokurator Generalny powołał jednostkę dochodzeniową w celu sprawdzenia, czy w sprawozdaniu znajdują się aspekty cywilne lub karne, które wymagają wszczęcia postępowania

4 prywatnym oraz kar stosowanych wobec osób fizycznych i prawnych 14. Ustawodawstwo przewiduje zarówno odpowiedzialność administracyjną, jak i odpowiedzialność karną osób prawnych za przestępstwa związane z korupcją 15. Według wskaźnika globalnej konkurencyjności z 2013 r. Cypr zajął 58 pozycję w rankingu obejmującym 148 państw 16. Dostęp do informacji. Celem różnych przepisów jest ochrona prawa do informacji będących w posiadaniu instytucji publicznych, spośród których wiele opracowało stosowne procedury 17. Na Cyprze nie obowiązują jednak ogólne przepisy w sprawie dostępu do informacji pomimo zalecenia GRECO dotyczącego uzupełnienia przepisów konstytucyjnych ustawą regulującą aspekty praktyczne 18. Udzielenie dostępu do dokumentów rządowych wymaga zgody ministra 19. Przesłuchania parlamentarne dotyczące dostępu do informacji uwidoczniły brak zasobów umożliwiających udzielanie odpowiedzi na przewidziane prawem wnioski o udzielenie informacji 20. W ramach testu przeprowadzonego w 2010 r. agencje publiczne udzieliły pełnej odpowiedzi na 8 % spośród wszystkich 220 wniosków o udzielenie informacji, a 73 % pozostawiły bez żadnej odpowiedzi 21. Strony internetowe organów rządowych na ogół nie zawierają aktualnych informacji na temat budżetów ani na temat podpisanych umów w sprawie zamówień publicznych. Sygnalizowanie nieprawidłowości. Urzędnicy publiczni mają obowiązek zgłaszania swoim przełożonym przypadków korupcji na piśmie wraz z dowodami na ich potwierdzenie 22. W nowym kodeksie etyki urzędników publicznych opublikowanym w czerwcu 2013 r. nakłada się na urzędników publicznych obowiązek zgłaszania swoim przełożonym (niekoniecznie na piśmie) każdego czynu korupcyjnego, o którym się dowiedzą. W prawie pracy wymaga się istnienia obiektywnych podstaw zwolnienia urzędników, a w ustawie o służbie cywilnej przewiduje się karę więzienia lub karę pieniężną dla tych, którzy nałożą nieuzasadnioną karę na osobę, która zgłosi przypadek korupcji 23. Przepisy nie obejmują jednak ochrony po ujawnieniu ani przypadków, w których przełożeni nie podejmują dalszych działań lub sami są częścią problemu. Po wybuchu w bazie marynarki wojennej, jaki miał miejsce w 2011 r., urzędnicy cypryjscy wysokiego szczebla wezwali do uchwalenia nowego prawa w celu ochrony osób zgłaszających przypadki nadużycia władzy lub innych niezgodnych z prawem zachowań w sektorach publicznym i prywatnym 24. Przejrzystość działalności lobbingowej. Na Cyprze działalność lobbingowa nie jest regulowana przepisami. Nie ma określonego obowiązku rejestrowania podmiotów prowadzących działalność lobbingową ani zgłaszania kontaktów między urzędnikami publicznymi a takimi podmiotami. 2. KLUCZOWE ZAGADNIENIA 14 COM(2011) 309 final, Bruksela, 6 czerwca 2011 r.; 15 Ustawa o ratyfikacji L. 25(III)/ W ustawie o dostępie publicznym do informacji środowiskowych (L. 119(I)/2004) nakłada się na organy publiczne obowiązek udostępniania informacji na temat środowiska, ustawa o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego (L. 132(I)/2006) zawiera przepisy dotyczące ponownego wykorzystania informacji będących w posiadaniu organów sektora publicznego, w ustawie o archiwach państwowych (L. 208/1991) przewiduje się publiczny dostęp do rejestrów przechowywanych w archiwum państwowym i przez organy, które sporządzają rejestry publiczne. 18 GRECO Second Evaluation Round, 19 Art. 8.1 ustawy o archiwach państwowych. 20 Przesłuchania parlamentarne w sprawie dostępu do informacji, maj 2009 r Art. 69A ustawy o służbie cywilnej. 23 Art. 9 ustawy nr 7(III)/ Uwagi cypryjskiego ministra środowiska z lipca 2011 r. 4

5 Konflikt interesów i ujawnianie informacji majątkowych W ustawie o bezpodstawnym wzbogaceniu określonych urzędników publicznych pochodzącej z wczesnych lat republiki przewidziano przestępstwo nielegalnego nabycia własności przez ministrów, członków parlamentu, burmistrzów i innych urzędników wysokiego szczebla 25. Po zmianach w latach 2004 i 2008 przewidziano w ustawie konfiskatę majątku nabytego z naruszeniem jej przepisów 26. Nie zgłoszono żadnych przypadków naruszenia przepisów tej ustawy. Obecnie nie obowiązują żadne przepisy, które obligowałyby polityków lub urzędników wysokiego szczebla do ujawniania informacji majątkowych. Przyjęto ustawę regulującą tę kwestię, nie weszła ona jednak w życie z powodu sprzeczności z przepisami konstytucyjnymi 27. GRECO wyraziła nadzieję na znalezienie rozwiązania pozwalającego na pogodzenie względów konstytucyjnych z potrzebą przejrzystości w odniesieniu do majątków urzędników wysokiego szczebla 28. Rzecznik Praw Obywatelskich opracował kodeks postępowania urzędników publicznych zatwierdzony przez Radę Ministrów 29. Kodeks stanowi, że w kontaktach ze współpracownikami i społeczeństwem urzędnicy publiczni powinni zachowywać się odpowiednio, zgodnie z prawem, w sposób niezależny, kompetentny, uczciwy i profesjonalny. Urzędnicy publiczni mają także obowiązek zgłaszania potencjalnych konfliktów interesów. Akademia Administracji Publicznej będzie organizowała szkolenia na temat nowego kodeksu. W sprawozdaniu Poliviou zamówionym przez rząd po wybuchu w bazie marynarki wojennej, jaki miał miejsce w lipcu 2011 r., zawarto między innymi zalecenie dotyczące zachęcania urzędników służby cywilnej do działania w interesie publicznym, a nie w interesie osobistym czy partyjnym 30. Ustawa z 2007 r. reguluje przypadki przechodzenia urzędników z sektora publicznego do sektora prywatnego. Niezależna wyspecjalizowana komisja, w skład której wchodzą przedstawiciele Prokuratury Generalnej, podejmuje decyzję, czy wyrazić zgodę na takie przejścia, czy też zakazać pracy w określonej branży przez okres do dwóch lat. Nieubieganie się o uzyskanie zezwolenia lub złamanie zakazu jest przestępstwem 31. Niewiele jest jednak dostępnych publicznie informacji, które pokazują, w jakim zakresie przepisy te są stosowane w praktyce. Pojawiły się wątpliwości dotyczące usług doradczych świadczonych przez emerytowanych urzędników wyższego szczebla i powołania byłych ministrów finansów na stanowiska w sektorze bankowości bez zastosowania okresu karencji. Ustawa z 2008 r. stanowi, że określone stanowiska, w tym stanowisko członka parlamentu, nie mogą być łączone z prowadzeniem określonych rodzajów działalności 32. W ustawie przewiduje się procedury na wypadek naruszenia zakazu łączenia określonych stanowisk wykrytego przed objęciem urzędu lub po jego objęciu, na wypadek niezgłoszenia przypadku łączenia stanowisk oraz konsekwencji takiej sytuacji na działania podjęte w okresie jej występowania. Niezgodne z prawdą oświadczenia podlegają karze grzywny w wysokości do EUR lub pozbawienia wolności do jednego roku albo obu tym karom łącznie. 25 Ustawa nr 65/ Orzeczenie Sądu Najwyższego nr 2/99 z dnia 12 maja 2000 r GRECO Compliance Report on Cyprus (First Evaluation Round) (12 grudnia 2003 r.) 29 Rzecznik Praw Obywatelskich (2013) Οδηγός Συμπεριφοράς και Δεοντολογίας Δημοσίων Υπαλλήλων. συμπεριφοράς%20και%20δεοντολογίας.pdf?openelement 30 Zalecenie nr 12, s Ustawa nr 114(I)/ Ustawa nr 7(I)/

6 W wyniku zarzutów z 2009 r., jakoby minister był zamieszany w obsadzanie stanowisk i przyznawanie awansów, prokurator generalny postawił w stan oskarżenia dwóch urzędników wysokiego szczebla, ale nie samego ministra. W 2012 r. obu urzędników uznano winnych faworytyzmu i nałożono na nich kary grzywny; wysokość tych grzywien wzbudziła wątpliwości dotyczące odstraszającego charakteru kar w takich przypadkach 33. Na Cyprze wzrasta świadomość potrzeby przejrzystości informacji majątkowych dotyczących urzędników wysokiego szczebla i polityków. Po raz pierwszy przed wyborami prezydenckimi, jakie miały miejsce w lutym 2013 r., trzej kandydaci na stanowisko prezydenta dobrowolnie opublikowali oświadczenia o stanie majątkowym i zadłużeniu. Po wyborach prezydent zwrócił się także do ministrów o ujawnienie informacji majątkowych i podpisanie kodeksu postępowania. Oświadczenia ministrów opublikowano w lipcu 2013 r. Tę pozytywną tendencję skonsolidowałby ustawowy mechanizm ujawniania informacji majątkowych, który obejmowałby środki służące weryfikacji oświadczeń wraz z odstraszającymi karami w razie stwierdzenia niezgodności. Parlamentarna Komisja Prawna pracuje nad wnioskiem w sprawie zmiany art. 15 konstytucji, która umożliwiłaby ujawnianie informacji majątkowych ze względu na przejrzystość życia publicznego i zapobieganie korupcji. Zmiana taka otworzyłaby drogę innym proponowanym zmianom legislacyjnym mającym na celu wzmocnienie ram w zakresie ujawniania informacji majątkowych prezydenta, ministrów i członków parlamentu 34 oraz innych urzędników publicznych 35. Członków parlamentu nie obowiązuje żaden kodeks postępowania ani procedura dyscyplinarna. Parlamentarna Komisja ds. Etyki dokonuje przeglądu istotnych wniosków ustawodawczych, ale nie ma kompetencji w zakresie rozpatrywania poszczególnych kwestii dotyczących uczciwości 36. Regulamin parlamentu zobowiązuje członków parlamentu do informowania o interesach osobistych związanych z omawianymi projektami ustaw na początku posiedzenia lub w momencie, w którym interes taki stanie się oczywisty. Finansowanie partii politycznych W grudniu 2012 r. weszła w życie ustawa o finansowaniu partii politycznych 37. Stanowi ona odpowiedź na szereg sugestii zgłoszonych przez GRECO. Celem ustawy jest zapewnienie większej odpowiedzialności oraz ujednolicenie standardów rachunkowości dla partii politycznych i kontroli sprawozdań finansowych partii poprzez rozszerzenie ich zakresu nie tylko na dochody i wydatki, ale także na aktywa i pasywa. Przepisy obejmują partie polityczne i podmioty stowarzyszone, w tym podmioty zależne, takie jak kluby młodzieżowe i stowarzyszenia studenckie. Chociaż przyjęcie ustawy z 2012 r. jest ważnym krokiem naprzód, nie wystarcza do osiągnięcia niezbędnej przejrzystości i odpowiedzialności 38. Nie uwzględniono jeszcze trzech elementów: ustawa obejmuje partie, ale nie indywidualnych kandydatów; nie zawiera odrębnych przepisów regulujących monitorowanie finansów związanych z kampaniami wyborczymi ani 33 Odpowiednio EUR i EUR. 34 Ustawa nr 49(I)/ Ustawa nr 50(I)/ Oficjalna nazwa Parlamentarnej Komisji ds. Etyki brzmi: Committee on Institutions, Merits and the Commissioner for Administration. 37 Ustawa o finansowaniu partii politycznych AR 4371, 17 grudnia 2012 r., nr 175(I)/ GRECO, Third Evaluation Round, Compliance Report on Cyprus, GRECO RC-III (2012) 24E. 6

7 indywidualnych darowizn powyżej określonego progu; oraz nie przewidziano w niej terminowej i pełnej publikacji sprawozdań finansowych partii. Zgodnie z ustawą z 2012 r. partie mają obowiązek przeprowadzania niezależnego badania szczegółowych rocznych sprawozdań finansowych. Informacje na temat przychodów i wydatków związanych z wyborami są zawarte w rocznych sprawozdaniach finansowych, nie ma jednak obowiązku wyodrębniania tych kwot w celu zapewnienia przejrzystości przychodów i wydatków wyborczych, co jest niezgodne z zaleceniami GRECO 39. Ponadto nie istnieją żadne przepisy, które regulowałyby przychody i wydatki związane z kampaniami wyborczymi indywidualnych kandydatów. W ustawie z 2012 r. określono górne limity wysokości darowizn, lecz ich poziom EUR rocznie w przypadku darowizn anonimowych i EUR rocznie w przypadku darowizn od zidentyfikowanych osób fizycznych i przedsiębiorstw jest stosunkowo znaczący 40. GRECO wyraziła również obawy dotyczące braku wymogów ujawniania. Na mocy ustawy z 2012 r. partie polityczne i ich podmioty zależne mają obowiązek publikować sumę wszystkich anonimowych darowizn otrzymanych w ciągu roku, przy czym nie dotyczy to publikacji informacji na temat innych darowizn. W związku z tym nie istnieje obowiązek ujawniania tożsamości darczyńców ani kwoty darowizn otrzymanych od zidentyfikowanych osób fizycznych i przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa państwowe mogą sponsorować wydarzenia organizowane przez partię polityczną (lub wydarzenia organizowane przez podmioty powiązane, takie jak stowarzyszenia lub fundacje) do kwoty EUR rocznie 41. Cypr nie zrealizował jeszcze zalecenia GRECO dotyczącego utworzenia niezależnego mechanizmu nadzoru w odniesieniu do przychodów i wydatków kandydatów startujących w wyborach. Sprawę tę ma rozpatrzyć Parlamentarna Komisja Spraw Wewnętrznych 42. Z przeprowadzonego w 2013 r. badania Eurobarometr wynika, że 9 % respondentów na Cyprze uważa, iż finansowanie partii politycznych jest w wystarczającym stopniu przejrzyste i nadzorowane (średnia UE: 22 %) 43. Szczególne wątpliwości budzi praktyka umarzania kredytów jako forma wsparcia finansowego dla partii politycznych. Kompleksowe strategiczne podejście do korupcji Utworzony w 2013 r. Organ Koordynujący Zwalczanie Korupcji jest odpowiedzialny za opracowanie strategii antykorupcyjnej (która jak dotąd nie powstała), ciągłej oceny ustawodawstwa i wysuwania propozycji nowych inicjatyw. Organ nie wywiązuje się z tych obowiązków. Żadna instytucja nie koordynuje pracy w zakresie zapobiegania i zwalczania korupcji ani nie zapewnia działań następczych w związku z ustaleniami i zaleceniami Urzędu Kontroli dotyczących skuteczniejszego zarządzania wydatkami publicznymi. Przykładem takiego zalecenia jest planowanie w Gwardii Narodowej, która zbudowała magazyny po wysokich kosztach i wkrótce po zakończeniu prac zmieniła ich przeznaczenie 44. W innym przypadku Urząd Kontroli stwierdził istotne niedociągnięcia i uchybienia w zakresie kontroli i monitorowania wkładu organów lokalnych w projekty rozwoju obszarów miejskich 45. Transparency International 39 Ibid. 40 Dopuszczalne obecnie limity darowizn stanowią wzrost w stosunku do wcześniej obowiązujących kwot, który znacznie przekracza wysokość progów zaakceptowanych przez GRECO w przypadku innych państw członkowskich. GRECO Evaluation Report on Cyprus on Transparency of Party Funding, Art. 5 ust. 3 ustawy o partiach politycznych Badanie Flash Eurobarometr nr 374 z 2013 r. 44 Sprawozdanie roczne z 2011 r. urzędu kontroli Republiki Cypryjskiej, 45 Ibid. 7

8 zasugerowała ustanowienie niezależnej instytucji posiadającej własny budżet, której działalność polegałaby wyłącznie na zapobieganiu, wykrywaniu i badaniu korupcji 46. Bardziej strategiczne podejście mogłoby opierać się na analizie ryzyka korupcji, na przykład ryzyka pojawiającego się w sytuacji, gdy radni lokalni podejmują decyzje o zmianie przeznaczenia terenu na cele rolnicze, przemysłowe lub mieszkaniowe. Administracja publiczna nie prowadzi obecnie ocen ryzyka korupcji. W 2013 r. rząd powołał komisarza do nadzorowania planów zwiększenia odpowiedzialności i przejrzystości sektora publicznego za pomocą uproszczenia procedur, wprowadzenia mobilności pracowników w ramach służb i przyspieszenia wprowadzenia administracji elektronicznej środków, które mogą przyczynić się do zapobiegania korupcji 47. Komisja ds. Służby Cywilnej, której członków mianuje Prezydent na sześcioletnią kadencję, nadzoruje proces mianowania i awansu urzędników publicznych 48. Może ona nakładać na urzędników publicznych kary dyscyplinarne, począwszy od grzywny po przymusowe przejście na emeryturę. Komisja nie posiada jednak uprawnień dochodzeniowych. Nie może podejmować działań z własnej inicjatywy, a tylko na podstawie akt przekazanych przez inne instytucje. Decyzje podejmuje w oparciu o dowody zawarte w takich aktach. Komisja ds. Służby Cywilnej zgłosiła 14 przypadków postępowania dyscyplinarnego w 2012 r., cztery w 2011 r., pięć w 2010 r. i 11 w 2009 r. Spośród dziesięciu urzędników publicznych, wobec których zastosowano postępowanie dyscyplinarne w 2012 r., siedmiu otrzymało naganę, a na trzech nałożono karę grzywny w wysokości od do EUR 49. Niezależna Komisja Rozpatrująca Skargi Przeciwko Policji (IAIAC) posiada kompetencje w zakresie prowadzenia dochodzeń w sprawie zarzutów korupcji w strukturach policji. IAIAC, powoływana przez Radę Ministrów na pięcioletnią kadencję, może w razie potrzeby prowadzić dochodzenia w sprawach karnych oraz wyznaczać dodatkowych śledczych lub ekspertów. W 2010 r. spośród 137 rozpatrywanych przez Komisję skarg tylko jedna dotyczyła korupcji. Prokurator Generalny podejmuje decyzje o ewentualnym wszczęciu postępowania karnego. W przypadku stwierdzenia, że sprawa nie ma charakteru karnego, Komendant Główny Policji wraz z Wydziałem ds. Standardów Zawodowych (w ramach policji) podejmuje decyzję w sprawie podjęcia czynności dyscyplinarnych. Według sprawozdania IAIAC z 2010 r. policja odmawia dostosowania się do zaleceń IAIAC, powołując się na swoje własne równorzędne dochodzenie prowadzone przez Wydział ds. Standardów Zawodowych 50. Zamówienia publiczne Zamówienia na roboty budowlane, towary i usługi na Cyprze stanowią 10,5 % PKB 51. Wartość ogłoszeń o zamówieniach opublikowanych w Dzienniku Urzędowym stanowiła w 2007 r. 56,6 % całkowitych wydatków na roboty budowlane, towary i usługi, a w 2010 r. 49,1 %. Dobra praktyka: zasady dotyczące zamówień publicznych 46 Measures_english_March-13.pdf 47 Krajowy program reform Cypru, maj 2013 r., s. 5, 48 Art. 124 konstytucji, art. 4 ustawy o służbie cywilnej Element s. 19, Niezależna Komisja Rozpatrująca Skargi Przeciwko Policji 98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%97%CE%A3% pdf?OpenElement

9 Konflikt interesów urzędników publicznych odpowiedzialnych za zamówienia publiczne reguluje specjalna ustawa 52, a Ministerstwo Finansów opracowało krajowy kodeks postępowania przy udzielaniu zamówień publicznych 53. Zgodnie z tym kodeksem członkowie komitetu oceniającego muszą podpisać oświadczenie w sprawie uczciwości, bezstronności oraz poufności informacji uzyskanych w trakcie wykonywania swoich obowiązków. Mają również obowiązek ujawniania przypadków konfliktów interesów. Ponadto udzielenie zamówienia w drodze procedury negocjacyjnej wymaga zatwierdzenia ze strony krajowej Dyrekcji ds. Zamówień Publicznych. Przepisy transponujące dyrektywy UE do prawa krajowego, w tym zabezpieczenia antykorupcyjne, mają także zastosowanie do zamówień o wartości poniżej określonych progów. Zaktualizowano procedury rozpatrywania odwołań przez Urząd Odwoławczy ds. Zamówień Publicznych 54. Wykorzystywany jest system e-zamówień (w 2012 r. udzielono zamówień) i publicznie dostępna jest baza danych dotyczących ogłoszeń o zamówieniach 55. Do korzyści wynikających z korzystania z e-zamówień należą większa przejrzystość, przyspieszenie procedur i większa konkurencja. Celem przepisów z 2007 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi jest osiągnięcie przejrzystości, równego traktowania i bezstronności. Komisje przetargowe, komisje oceniające i instytucje zamawiające mają obowiązek protokołować każde posiedzenie. Prokurator Generalny, Główny Kontroler i Główny Księgowy mogą uczestniczyć w takich posiedzeniach w charakterze niezależnych obserwatorów. Członkowie organów biorących udział w postępowaniu o udzieleniu zamówienia podpisują zobowiązanie do uczciwości i bezstronności. Członkowie doraźnych komitetów technicznych nie mogą jednocześnie zasiadać w organach biorących udział w postępowaniu o udzieleniu zamówienia. W ramach instytucji zarządzających nie funkcjonuje jednak żaden specjalny mechanizm pomagający wykrywać potencjalnie korupcyjne praktyki na różnych etapach postępowania o udzielenie zamówienia. Główny Kontroler może dokonywać przeglądu umów w sprawie zamówień publicznych. Jak stwierdzono podczas monitorowania przedakcesyjnego prowadzonego przez Komisję Europejską, niezależność finansowa Głównego Kontrolera wymaga dalszego wzmocnienia 56. Cypr prowadzi obecnie przegląd procedur mianowania członków rad nadzorczych przedsiębiorstw państwowych. Mimo ujawnienia kilku przypadków korupcji przy udzielaniu zamówień publicznych z badania Eurobarometr na temat korupcji przeprowadzonego wśród przedsiębiorstw w 2013 r. wynika, że 55 % badanych przedsiębiorstw, które w ciągu ostatnich trzech lat brały udział w przetargu lub postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, twierdzi, że korupcja uniemożliwiła im wygranie przetargu (trzeci odsetek w UE pod względem wielkości). Respondenci zwrócili uwagę na opracowywanie specyfikacji pod kątem konkretnych przedsiębiorstw (80 %), konflikty interesów przy ocenie oferty (76 %), zmowy przetargowe (68 %), nadużywanie procedur negocjacyjnych (62 %), niejasne kryteria wyboru lub oceny (61 %) oraz wprowadzanie zmian do warunków umowy po jej zawarciu (55 %) % respondentów będących przedsiębiorstwami uważa, że korupcja jest powszechna przy zamówieniach publicznych organizowanych na poziomie 52 Na podstawie ustawy z 2006 r. (nr 12/06) Sprawozdanie roczne z 2011 r. Urzędu Odwoławczego ds. Zamówień Publicznych, Komisja Europejska, Szczegółowe sprawozdanie monitorujące o stanie przygotowań Cypru do członkostwa, 5 listopada 2003 r., s. 48, 57 Badanie Flash Eurobarometr nr 374 z 2013 r. 9

10 krajowym (średnia UE: 56 %), a zdaniem 61 % przy zamówieniach publicznych organizowanych przez organy samorządowe (średnia UE: 60 %). Choć wskaźniki te niekoniecznie są bezpośrednio związane z korupcją, ilustrują one czynniki ryzyka, które zwiększają podatność na korupcję w postępowaniach o udzielenie zamówienia. 3. DALSZE KROKI Cypr wykazał zaangażowanie na rzecz zapobiegania i zwalczania korupcji poprzez zmianę przepisów i utworzenie Organu Koordynującego Zwalczanie Korupcji. Niewielka liczba spraw na Cyprze będących przedmiotem dochodzenia, ścigania lub w przypadku których wydano orzeczenie, wskazuje na potrzebę wzmocnienia systemu egzekwowania prawa oraz wprowadzenia gwarancji przejrzystości i uczciwości ułatwiających wykrywanie i gromadzenie dowodów. Konieczne jest podjęcie dodatkowych starań, aby zapewnić ściślejszą koordynację działań właściwych organów, skuteczne ujawnianie informacji majątkowych i konfliktów interesów, a także większą przejrzystość finansowania partii politycznych i udzielania zamówień publicznych. Dalszej uwagi wymagają następujące zagadnienia: wzmocnienie systemu dyscyplinarnego obejmującego urzędników publicznych oraz usprawnienie procedur służących zapewnieniu skutecznego prowadzenia dochodzeń w sprawach o korupcję w policji; zapewnienie skutecznej koordynacji strategii antykorupcyjnych poprzez nadanie instytucji koordynującej potrzebnych uprawnień; wprowadzenie kodeksów postępowania dla wybieranych i mianowanych urzędników przewidujących obowiązek okresowego składania przez nich oświadczeń majątkowych i ujawniania potencjalnych konfliktów interesów, jak również niezależny nadzór i odstraszające sankcje; obniżenie progów wysokości darowizn na rzecz partii politycznych, ograniczenie możliwości sponsorowania wydarzeń politycznych przez przedsiębiorstwa państwowe, uregulowanie kwestii darowizn na rzecz kandydatów startujących w wyborach oraz na rzecz kampanii wyborczych, zobowiązanie partii do publikowania sprawozdań finansowych i rachunków w internecie (z podaniem tożsamości darczyńców) oraz ustanowienie zewnętrznego nadzoru nad przychodami i wydatkami kandydatów startujących w wyborach; opracowanie jednolitych i skutecznych narzędzi służących zapobieganiu i wykrywaniu korupcji przy udzielaniu zamówień publicznych na szczeblu krajowym i lokalnym, w tym mechanizmów kontroli wewnętrznej i zewnętrznej oraz narzędzi zarządzania ryzykiem w ramach instytucji zamawiających. 10