PORADNIK WYCHOWAWCY WYPOCZYNKU. zebrała i opracowała Anita Dzik

Transkrypt

1 PORADNIK WYCHOWAWCY WYPOCZYNKU zebrała i opracowała Anita Dzik KATOWICE 2011

2 Kilka słów wyjaśnienia Poradnik wychowawcy wypoczynku to zbiór materiałów znalezionych przeze mnie na przestrzeni lat w sieci i różnych mądrych książkach oraz moje doświadczenia w pracy jako wychowawca na licznych koloniach i obozach. Nie przypisuję sobie autorstwa opisów gier, strategii rozgrywek czy pomysłów na wzbogacenie dyskusji. Ja je tylko zebrałam w jednym miejscu, by mogły posłużyć innym. W kolejnych latach materiał będzie wzbogacany i uzupełniany, i pewnie nigdy nie znajdzie się w nim wszystko Anita Dzik 2

3 Spis treści 1. ORGANIZACJA WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY Koordynacyjna rola władz oświatowych Formy wypoczynku Organizatorzy wypoczynku, podstawy prawne i obowiązujące przepisy ORGANIZACJA ZAJĘĆ W CZASIE TRWANIA WYPOCZYNKU Struktura kadry wypoczynku Rada wychowawców Grupa jako zespół wychowawczy Organizacja życia, rozkład dnia, regulamin uczestnika PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZEJ Opracowanie planu wychowawczego grupy Metody i formy realizacji planów wychowawczych Dokumentacja wychowawcy OBOWIĄZKI I ZADANIA WYCHOWAWCY GRUPY WYCHOWANIE FIZYCZNE I SPORT W PLACÓWCE WYPOCZYNKU Cele i zadania wychowania fizycznego Masowa nauka pływania Gry i zabawy grupowe Zajęcia z gier zespołowych Lekkoatletyka Olimpiady sportowe TURYSTYKA I KRAJOZNAWSTWO Organizacja wycieczek Organizacja biwaków Gry terenowe ZAJĘCIA KULTURALNO OŚWIATOWE Gry i zabawy świetlicowe ZAJĘCIA PRAKTYCZNO TECHNICZNE Formy i rodzaje zajęć praktyczno technicznych Prace dekoracyjne i zdobnicze Indywidualne zainteresowania uczestników, rozwój zainteresowań uczestników BEZPIECZEŃSTWO ŻYCIA I ZDROWIA UCZESTNIKÓW WYPOCZYNKU Przepisy dotyczące bezpieczeństwa Przepisy dotyczące zdrowia i higieny w czasie trwania wypoczynku. Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. 10. ZAŁĄCZNIKI

4 10.1. Rozporządzenie z 21 stycznia 1997r Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r Plan pracy kolonii zuchowej i obozu harcerskiego Przepisy dotyczące bezpieczeństwa

5 1. ORGANIZACJA WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY 1.1. Koordynacyjna rola władz oświatowych Z punktu widzenia wychowawcy istotne jest to, że pieczę nad wypoczynkiem dzieci i młodzieży stanowią Kuratoria Oświaty. Wypoczynek zatwierdza się w kuratorium właściwym ze względu na adres organizatora wypoczynku (obozy Hufca ZHP Katowice zatwierdzane są w Kuratorium Oświaty w Katowicach), natomiast zwizytować wypoczynek może kuratorium właściwe ze względu na lokalizację wypoczynku (obóz w Niesulicach wizytuje Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wielkopolskim). Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. zniosło kartę kwalifikacyjną placówki wypoczynku. Natomiast organizator on-line wypełnia formularz zgłoszenia wypoczynku dzieci i młodzieży, załącza wymagane dokumenty i w ten sposób zatwierdza wypoczynek. Formularz stanowi załącznik do rozporządzenia Formy wypoczynku Formy wypoczynku: Kolonie, zimowiska najczęstsza forma wypoczynku dzieci i młodzieży. Zazwyczaj odbywają się w atrakcyjnym turystycznie miejscu, uczestnicy zakwaterowani się w budynkach, domkach, rzadziej namiotach (dot. oczywiście tylko kolonii). Obozy forma wypoczynku nierozerwalnie związana z zakwaterowaniem w namiotach. Najpopularniejsze są obozy harcerskie, chociaż coraz częściej spotyka się obozy specjalnościowe (np. survivalowe) lub obozy dla cywili. Obozy wędrowne (kajakowe, piesze, rowerowe) każdego dnia nocleg w innej miejscowości, maksymalnie 20 uczestników. PTTK proponuje wiele gotowych tras z programem i bazą noclegową (pola namiotowe, schroniska). Biwaki krótsze formy 2-5 dniowe, blisko miejsca zamieszkania. Półkolonie zajęcia w miejscowości zamieszkania bez nocowania. 5

6 1.2. Organizatorzy wypoczynku, podstawy prawne i obowiązujące przepisy Organizatorami wypoczynku mogą być szkoły i placówki, osoby prawne i fizyczne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Przepisy prawne regulujące organizację wypoczynku dzieci i młodzieży: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz. U. z 10 lutego 1997 Nr 12 poz. 67) załącznik 11.1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania.(dz. U. z 22 grudnia 2009 Nr 218 poz. 1696) załącznik 11.2 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r. Nr 57, poz. 358) 6

7 2. ORGANIZACJA ZAJĘĆ W CZASIE TRWANIA WYPOCZYNKU 2.1. Struktura kadry wypoczynku Poniżej znajduje się schemat struktury kadry, pracującej w czasie trwania wypoczynku. Oczywiście nie jest tak, że na każdym obozie czy kolonii muszą znajdować się wszystkie te osoby. Skład kadry zależy od miejsca zakwaterowania (nikt nie zatrudnia sprzątaczek w czasie obozu pod namiotami), specjalności wypoczynku (obóz konny powinien posiadać instruktorów jazdy konnej) oraz możliwości (nie zawsze można pozyskać lekarza). KIEROWNIK Z-CA KIEROWNIKA PERSONEL PEDAGOGICZNY KADRA MEDYCZNA PERSONEL ADMINISTRACYJNO - OBSŁUGOWY WYCHOWAWCY GRUP RATOWNIK ANIMATOR K-O INSTRUKTOR WSPINACZKI LEKARZ PIELĘGNIARKA KUCHNIA KUCHARKA POMOCE KUCHENNE ZAOPATRZENIE ZAOPATRZENIOWIEC INSTRUKTOR JAZDY KONNEJ INNI INSTRUKTORZY KWATERMISTRZ INTENDENT OBSŁUGA SPRZĄTACZKI DOZORCA KONSERWATOR 7

8 Na czele kadry zawsze stoi kierownik wypoczynku, na obozach zwany komendantem. Kierownik może delegować część swoich obowiązków na zastępców, jednak to zawsze on odpowiada personalnie za cały wypoczynek. Wszyscy członkowie kadry podlegają kierownikowi. Personel pedagogiczny jest tą częścią kadry, która bezpośrednio pracuje z uczestnikami wypoczynku. Tak naprawdę może się składać jedynie z wychowawców grup, bez których wypoczynek nie może się odbyć. Personel pedagogiczny powinien spotkać się z kierownikiem jeszcze przed wyjazdem na wypoczynek, w celu omówienia założeń programowych. Do tej części kadry należy też ratownik, którego obecność jest wymagana, gdy uczestnicy mają korzystać z kąpieli w jeziorze, morzu lub basenie. Natomiast instruktorzy pojawiają się zwłaszcza na obozach specjalnościowych (żeglarskich, wspinaczkowych, konnych). Osoba pełniąca funkcję animatora kulturalno oświatowego pojawia się obecnie rzadko, głównie na dużych koloniach. Na obozach harcerskich członkowie kadry pełnią funkcje instruktorów programowych. Osoby te są odpowiedzialne za realizowanie programu obozu. Jednocześnie, jeśli posiadają odpowiednie uprawnienia, mogą być wychowawcami. Uczestnicy wypoczynku muszą mieć zapewnioną opiekę medyczną. Zorganizowanie tego spoczywa na barkach kierownika. Najczęściej kadrę medyczną stanowi pielęgniarka, rzadziej lekarz lub ratownik medyczny. Najbardziej zróżnicowaną grupę stanowi personel administracyjno - obsługowy. Jego liczebność zależy od tego, czy wypoczynek jest pod namiotami czy w budynku, czy jest to baza stała czy polana w lesie. Przygotowaniem posiłków powinien zajmować się kucharz oraz pomoce kuchenne z aktualnymi badaniami lekarskimi. Zakupami może zajmować się sam kierownik, a może mieć zaopatrzeniowca. Kwatermistrz prowadzi książkę rachunkową. Placówki posiadające budynki zatrudniają często sprzątaczki i/lub konserwatora. Obok kadry w czasie trwania wypoczynku może istnieć jeszcze jedna władza samorząd uczestników. Tworzą go szefowie grup. Ma on zazwyczaj głos doradczy. Jego szczegółowe kompetencje powinna określić personel pedagogiczny wypoczynku. Na obozach harcerskich zastępowi poszczególnych zastępów wchodzą w skład rady obozu Rada wychowawców Personel pedagogiczny wraz z kierownikiem tworzy radę pedagogiczną wypoczynku. Ale tylko najważniejsze sprawy i problemy, jak podział uczestników 8

9 na grupy czy zatwierdzenie decyzji o usunięciu uczestnika z wypoczynku, wymagają obecności wszystkich tych osób. Bieżącymi sprawami wychowawczymi uczestników zajmują się wychowawcy, tworzący radę wychowawców. Taka rada powinna spotykać się codziennie w celu omówienia zajęć przewidzianych programem na następny dzień, podzieleniem się sprawami poszczególnych grup, rozwiązaniem problemów poszczególnych uczestników. Zadania Rady Wychowawców: Rada wychowawców ma obowiązek zapoznać się z planem pracy obozu lub kolonii, zaopiniować go, zatwierdzić i dbać o jego realizację. Rada wychowawców powinna znać założenia budżetowe wypoczynku, zwłaszcza wysokość funduszy przeznaczonych na program, by móc rzetelnie i efektywnie zaplanować swoją pracę w kwestii finansowej. Rada wychowawców opiniuje decyzje kierownika dotyczące spraw organizacyjnych, takich jak rozkład dnia. Bieżącymi sprawami uczestników zajmują się wychowawcy, ale to rada wychowawców podejmuje decyzje dyscyplinarne, łącznie z decyzją o usunięciu uczestnika z wypoczynku. Rada wychowawców może wnioskować do kierownika w sprawach żywienia lub opieki medycznej czy higienicznej Grupa jako zespół wychowawczy Przed rozpoczęciem wypoczynku należy podzielić uczestników na grupy. Jeden wychowawca może mieć po opieką maksymalnie 15 uczestników, którzy nie ukończyli 10 roku życia lub 20 uczestników w wieku lat. Tradycyjnie dzieli się uczestników ze względu na wiek i płeć, co ma swoje uzasadnienie w psychologii rozwojowej. Ale nie jest to podział obligatoryjny. Na obozach specjalnościowych uczestników często dzieli się ze względu na doświadczenie i umiejętności. Obozy harcerskie pracują zastępami, które są znacznie mniejsze niż grupy wychowawcze, gdyż liczą około 6-8 osób. Jednak nawet na obozie każdy harcerz powinien być przypisany do konkretnego opiekuna. Nie bez powodu dzieli się uczestników na grupy wiekowe. Jest to związane z ich rozwojem fizycznym, emocjonalnym, społecznym, poznawczym. System edukacyjny, jak i metodyka harcerska, proponują podział na 4 grupy wiekowe: dzieci z klas 1-3 szkoły podstawowej w wieku 7-10 lat (zuchy); dzieci z klas 4-6 szkoły podstawowej w wieku (harcerze); młodzież z gimnazjum w wieku 9

10 13-16 lat (harcerze starsi) i młodzież ze szkół średnich w wieku lat (wędrownicy). Poniżej znajduje się krótka charakterystyka każdej z grup wiekowych. DZIECI Z KLAS 1-3 SP W WIEKU 7-10 LAT (ZUCHY) ROZWÓJ FIZYCZNY ROZWÓJ INTELEKTUALNY ROZWÓJ PSYCHICZNY (OGÓLNIE) KONTAKTY Z RODZICAMI KONTAKTY Z RÓWIEŚNIKAMI WARTOŚCI SAMOOCENA Dzieci są ruchliwe, ale szybko się męczą. Potrzeba częstych zmian aktywności. Rozwija się zręczność, zwinność. U dziewczynek może się rozpocząć okres dojrzewania płciowego. Rozwija się koncentracja, dzieci dłużej potrafią skupić uwagę na jednej rzeczy. Rozwija się pamięć logiczna, wzrasta szybkość zapamiętywania. Dzieci uczą się głównie przez zabawę. Dziecko zaczyna rozumieć dlaczego czuje, to co czuje. Zaczyna panować nad swoimi uczuciami. Przeżywane emocje nie są krótkotrwałe i potrafią się utrzymywać przez jakiś czas. Najważniejsza jest mama, która jest źródłem uczuć i bezpieczeństwa. Z ojcem łączą najczęściej przyjacielskie relacje. Dziecko dąży do współdziałania z grupą. Ważne jest dla niego dobro grupy, stara się być lojalne, potrafi podporządkować się zasadom panującym w zespole. Dla dziecka liczy się opinia grupy. Dla dziecka ważne są wartości grupy. Stara się przestrzegać panujące zasady, wykonywać obowiązki wobec grupy. Dziecko przejmuje zdanie innych o sobie. DZIECI Z KLAS 4-6 SP W WIEKU LAT (HARCERZE) ROZWÓJ FIZYCZNY ROZWÓJ INTELEKTUALNY Pojawia się skok pokwitaniowy, czyli okres gwałtownego wzrostu. Dziewczynki przybierają na wadze, pojawia się niezgrabność spowodowana nierównomiernym wzrostem oraz pierwsze miesiączki. Pojawiają się drugorzędowe i trzeciorzędowe cechy płciowe. U chłopców pojawiają się nocne polucje i mutacja. Pojawia się zrozumienie przenośni i symboli. Dzieci potrafią zapamiętać najważniejsze informacje z większego materiału. Rozwija się myślenie abstrakcyjne. 10

11 ROZWÓJ PSYCHICZNY (OGÓLNIE) KONTAKTY Z RODZICAMI KONTAKTY Z RÓWIEŚNIKAMI WARTOŚCI SAMOOCENA Pojawiają się pierwsze zakochania. Dzieci cechuje niestabilność emocjonalna z przewagą dobrego humoru i radości. Przesadna pewność siebie i wiary we własne siły. Następuje rozluźnienie relacji z rodzicami i krytycyzm. Dzieci pragną samodzielności i swobody, co może prowadzić do konfliktów. W tym wieku dzieci zaczynają się zrzeszać w paczki, grupy nieformalne, organizacje, gdyż potrzebują ścisłego współdziałania z grupą rówieśniczą. Dziewczęta zaczynają interesować się chłopcami, ale ci jeszcze nie są zainteresowani płcią przeciwną. Częste konflikty między grupami dziewcząt i chłopców. Rozwija się wrażliwość na piękno i uczucia wyższe (związane z przeżyciami estetycznymi, z problemami moralnymi, z uczuciami względem ojczyzny) Dzieci zaczynają porównywać swój wygląd i zachowanie z kolegami. Dzieci mają emocjonalny stosunek do samego siebie. MŁODZIEŻ Z GIMNAZJUM W WIEKU LAT (HARCERZE STARSI) ROZWÓJ FIZYCZNY ROZWÓJ INTELEKTUALNY ROZWÓJ PSYCHICZNY (OGÓLNIE) KONTAKTY Z RODZICAMI Nadal utrzymuje się intensywny wzrost ciała. Chłopcy poszerzają się w ramionach, mężnieją. Dziewczętom rosną piersi i zaokrąglają się biodra. Chłopcy mają niższy głos, nadal mogą pojawiać się nocne polucje. Rozwija się myślenie problemowe. Dominuje myślenie logiczne, abstrakcyjne. Młodzież stawia hipotezy, przewiduje konsekwencje podejmowanych działań. Podejmuje próby obiektywnego oceniania działań i właściwości innych osób. Rozwija się wyobraźnia, zasób słownictwa. Młodzieży w tym wieku towarzyszy silne napięcie emocjonalne spowodowane pełnieniem nowych ról społecznych. Młodzież posiada silną potrzebę działania i osiągania sukcesów. Pojawia się potrzeba ekspresji, dziewczęta piszą pamiętniki, prowadzą blogi. Stają się bardzo wrażliwi na krytykę. Snują marzenia, wierzą w ideały. Młodzież przeżywa kryzys autorytetu rodziców, pragnie wszystko robić po swojemu, często popada w konflikty z rodzicami. Wyżej stawiają wartości grup rówieśniczych, co staje się polem konfliktów. 11

12 KONTAKTY Z RÓWIEŚNIKAMI WARTOŚCI SAMOOCENA Bardzo silna potrzeba identyfikacji z grupą rówieśniczą, wyrażą się to poprzez wspólną ideologię, strój, podobne zachowania, słownictwo. Silne zainteresowanie płcią przeciwną. Budowanie prawdziwych przyjaźni. Poszukują wzorów, ideałów, które naśladują. Są wrażliwi na piękno. Budzi się zainteresowanie pomaganiem innym, pracą społeczną. Młodzież w tym wieku silnie odczuwa swoją indywidualność. Często analizuje swoje zachowanie, postawy. Stara się oceniać swoje poczynania ze względu na wyznawane ideały. MŁODZIEŻ ZE SZKÓŁ ŚREDNICH W WIEKU LAT (WĘDROWNICY) ROZWÓJ FIZYCZNY ROZWÓJ INTELEKTUALNY ROZWÓJ PSYCHICZNY (OGÓLNIE) KONTAKTY Z RODZICAMI KONTAKTY Z RÓWIEŚNIKAMI WARTOŚCI SAMOOCENA Młodzież ma już sylwetkę ukształtowaną, proporcjonalną. Jest to okres największej sprawności fizycznej. Młodzież osiągnęła pełną dojrzałość płciową. Rozwija się umiejętność łączenia wiadomości z różnych dziedzin. Jest to okres największej zdolności do przyswajania wiedzy. W tym czasie dojrzewa osobowość człowieka. Kształtują się wartości i ideały. Budzi się zainteresowanie wartościami społecznymi i politycznymi, początkowo poprzez krytycyzm. Stawiane są pierwsze cele życiowe. Osłabieniu ulega więź emocjonalna z rodzicami i ich autorytet. Bardzo silna jest potrzeba samostanowienia. Rozwijają się przyjaźnie. Coraz większe jest zainteresowanie płcią przeciwną. W grupach rówieśniczych pełnią coraz bardziej odpowiedzialne funkcje. Stabilizuje się system wartości. Młodzież prowadzi długie dysputy i rozważania na temat problemów moralnych. Młodzież uświadamia już sobie jakie ma wady i zalety. Powoli kształtuje się dojrzała samoocena młodego człowieka. Młodzież zaczyna postrzegać siebie jako ludzi dorosłych Organizacja życia, rozkład dnia, regulamin uczestnika Na kolonię czy obóz przyjeżdżają uczestnicy pochodzący z różnych środowisk, różnych domów, mają różne doświadczenia. Zadaniem wychowawców jest scalenie ich w jedną grupę. Integracji uczestników służą: Chusty lub koszulki jednakowe dla całego wypoczynku lub dla danej grupy: świadczą o przynależności, jak ułatwiają pracę wychowawcom. Na 12

13 plaży czy na rynku miasta łatwiej jest policzyć uczestników, którzy wyróżniają się spośród innych ludzi. Plakietki również świadczą o przynależności, stanowią też pamiątkę dla uczestnika. Apel poranny i wieczorny stałe punkty dnia nadają rytm wypoczynkowi, dają uczestnikom poczucie niezmienności i bezpieczeństwa (dotyczy to zwłaszcza młodszych dzieci). W czasie apelu zapoznajemy uczestników z planem dnia, przekazujemy ogłoszenia i wszelkie decyzje dotyczące wspólnego życia obozowego. Ognisko, kominek punkt dnia bardzo budujący atmosferę wypoczynku. Pozwala uczestnikom lepiej się poznać, ale też wyrazić siebie. Ogniska obrzędowe służą wprowadzeniu uczestników w klimat podniosłości, pozwalają skupić uwagę uczestników na rzeczach ważnych. Współzawodnictwo między grupami integruje i spaja grupę, buduje poczucie odpowiedzialności za grupę. Konkursy pozwalają zademonstrować uczestnikom swoje talenty i zainteresowania, zaspokajają potrzebę wyrażenia siebie. Kronika, akcje społeczne, grupy dyżurne / zastępy służbowe, itp. Rytm obozowego życia wyznacza ramowy plan dnia. Układając go należy pamiętać, że uczestnicy przyjechali na wypoczynek i jeżeli nie jest to obóz przetrwania to pobudka o 6:00 jest raczej nie na miejscu. Ważne by posiłki były równomiernie rozłożone, a po nich pozostawiony czas wolny na posprzątanie i krótki odpoczynek. Cisza nocna musi być ogłoszona o takiej porze, by do pobudki pozostało przynajmniej 8 h nieprzerwanego snu. Przykładowy plan dnia: pobudka gimnastyka poranna toaleta poranna porządki apel śniadanie zajęcia programowe przygotowanie do obiadu obiad cisza poobiednia 13

14 15.30 zajęcia programowe kolacja zajęcia programowe toaleta wieczorna apel wieczorny cisza nocna Regulamin uczestnika Ważne, by przed rozpoczęciem wypoczynku dać uczestnikom do podpisania regulamin. Dobrze, gdy podpiszą go też rodzice uczestników. Przykładowy regulamin uczestnika: 1. Uczestnik ma obowiązek przestrzegania wszystkich regulaminów obowiązujących na placówce wypoczynku tj. m. in. regulaminu placówki wypoczynku, regulaminu bezpieczeństwa, p.poż, kąpieli, poruszania się po drogach. 2. Uczestnik ma obowiązek uczestniczenia w zajęciach programowych organizowanych przez kadrę wypoczynku. 3. Uczestnik (lub jego rodzice, opiekunowie) ponosi odpowiedzialność, także finansową, za szkody wyrządzone przez niego podczas pobytu. 4. Zabrania się opuszczania terenu ośrodka bez zgody bezpośredniego opiekuna pod groźbą wydalenia z obozu. 5. Wyjście z terenu ośrodka dozwolone jest w zorganizowanych grupach, pod opieką wychowawcy. 6. Zabrania się przyjmowania na terenie ośrodka wszelkich osób postronnych. 7. Zabrania się posiadania oraz palenia tytoniu, wszelkich napojów alkoholowych, a także innych środków odurzających. 8. Cisza nocna obowiązuje od godz do 7.00, z wyjątkiem zajęć planowanych organizowanych przez kadrę wypoczynku w godzinach ciszy nocnej. 9. Organizatorzy nie ponoszą odpowiedzialności za przywieziony na placówkę sprzęt elektroniczny, telefony komórkowe i inne rzeczy wartościowe w związku z brakiem ich zabezpieczenia. Dlatego też, żadne roszczenia w tej sprawie nie będą przyjmowane. 10. W przypadku nie przestrzegania przez uczestnika wypoczynku postanowień regulaminu i rażącego zachowania, które zagraża zdrowiu i życiu jego samego oraz innych, Kierownik ma prawo do ukarania uczestnika, włącznie z karnym usunięciem z obozu/koloni, którego koszty ponoszą rodzice (opiekunowie). 14

15 3. PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZEJ 3.1. Opracowanie planu wychowawczego grupy Dlaczego potrzebny jest plan wychowawczy grupy? Bo zadaniem wychowawcy jest tak zagospodarować czas wolny uczestników, by był on faktycznie wypoczynkiem, ale również służył rozwojowi ich osobowości. Plan wychowawczy grupy wynika z planu pracy obozu czy koloni. Na koloniach zuchowych i obozach harcerskich raczej nie opracowuje się planów wychowawczych grup, gdyż jak już wspominaliśmy wcześniej, na tych wyjazdach nie pracuje się stricte grupami. Natomiast plan pracy całego wypoczynku zawiera dokładny rozkład zajęć. Plany pracy kolonii cywilnych nie są tak dokładnie formułowane. Ujęte są w nich zadania wspólne dla wszystkich grup, jak dyskoteki, wycieczki, festiwale, olimpiady, konkursy, ale też pozostawiony jest czas na realizację planów wychowawczych poszczególnych grup. Plan wychowawczy grupy powinien zawierać cele, jakie opiekun chce zrealizować oraz formy zajęć, które mają prowadzić do realizacji postawionych celów. Ważne: 1. Nie jesteśmy w stanie zaplanować pogody, więc musimy mieć zaplanowaną odpowiednią ilość zajęć na pogodę i niepogodę (zdarzało się, że lało przez 17 z 20 dni koloni). 2. Zajęcia należy planować naprzemiennie: jeśli jednego dnia jest ognisko, to następnego wieczoru zaplanujmy grę, a do ogniska wróćmy dopiero za kilka dni. 3. Plan pracy jest dla opiekuna i grupy, a nie grupa i opiekun dla planu: trzeba zachować elastyczność i zdrowy rozsądek. Jeśli okaże się, że uczestnicy nie trawią gry w siatkówkę, nie męczmy ich nią przez 5 dni z rzędu, bo tak sobie zaplanowaliśmy. Co powinien zawierać plan pracy obozu / kolonii? Tak naprawdę w dużej mierze zależy to od wymagań organizatora wypoczynku. Jednak najczęściej są to: I Założenia organizacyjne 1. Organizator (nazwa) 2. Rodzaj obozu / koloni (stały, wędrowny, pod namiotami, w budynku, itp.) 15

16 3. Termin (od momentu odebrania dzieci, do chwili ich oddania rodzicom) 4. Krótki opis miejsca wraz z charakterystyką otoczenia 5. Charakterystyka uczestników (wiek, pochodzenie) 6. Kadra (imię, nazwisko, wiek, funkcja, stopień harcerski/instruktorski) II Założenia programowe 1. Fabuła 2. Cele 3. Zamierzenia 4. Sprawności (które uczestnicy będą mogli zdobyć w czasie zajęć) 5. Regulaminy 6. Ramowy rozkład dnia III Ramowy plan pracy obozu 1. Data (z podziałem na: do południa, po południu, wieczorem) 2. Planowane zajęcia na pogodę i niepogodę 3. Osoba odpowiedzialna za przygotowanie i poprowadzenie zajęć W załączniku 11.3 znajduje się przykładowy plan pracy kolonii zuchowej i obozu harcerskiego Metody i formy realizacji planów wychowawczych W planach pracy grup ujmujemy szereg działań wychowawczych, które można podzielić na kilka grup: Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich. Wyrabianie nawyków kulturalnego zachowania się i higieny osobistej. Podnoszenie sprawności fizycznej. Rozwijanie krajoznawstwa i turystyki. Rozwijanie zainteresować kulturalno artystycznych. Upowszechnienie majsterkowania i techniki. Oczywiście nie ma jednego, ustalonego sposobu na realizację wyżej wymienionych działań. Wszystko zależy od pomysłowości opiekuna, warunków placówki wypoczynku i budżetu przeznaczonego na program. Oto niektóre pomysły: 16

17 3.3. Dokumentacja wychowawcy Wychowawca ma obowiązek posiadać dwa dokumenty, które dotyczą grupy: 1. Plan wychowawczy grupy (ew. plan pracy obozu harcerskiego) co zostało omówione wyżej. 2. Dziennik wychowawcy grupy Dziennik wychowawcy jest tym dokumentem, który w pierwszej kolejności będzie sprawdzany przez jakąkolwiek kontrolę. Może też o niego poprosić kierownik. Wzór dziennika wychowawcy opublikowano w rozporządzeniu z 2009r. (Dz. U. z 2009 Nr 218, poz. 1696). 1. Strona tytułowa Adres wypoczynku Organizator wypoczynku Nazwa lub numer grupy Kierownik wypoczynku Wychowawca grupy Data rozpoczęcia i zakończenia zajęć 2. Ramowy plan dnia przepisany z planu pracy opiekuńczo - wychowawczej koloni/obozu 3. Rejestr uczestników grupy Imię i nazwisko Data urodzenia Adres zamieszkania Klasa Można dodać: Telefon rodziców Stopień harcerski 4. Tygodniowe plany pracy przepisane z ramowego planu pracy opiekuńczo - wychowawczej koloni/obozu, uzupełnione o plan wychowawczy grupy 5. Dziennik zajęć właściwa część prowadzona przez wychowawcę Tutaj wpisujemy przebieg poszczególnych zajęć ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich zdarzeń nieplanowanych. Jak już wspominaliśmy plan jest dla wychowawcy i grupy, a nie odwrotnie, więc może się okazać, 17

18 że realizowaliśmy zajęcia, których nie było w planie pracy. Tu jest też miejsce na odnotowanie wszelkich naszych obserwacji dotyczących uczestników i ich zachowania oraz podjętych przez nas kroków wychowawczych, tj. przeprowadzonych rozmów, itp. 6. Uwagi i zalecenia wizytujących i hospitujących zajęcia w grupie Dokumentem, który grupa może prowadzić, ale nie musi jest kronika grupy. Zwłaszcza w grupach starszych warto, by prowadzili ją sami uczestnicy, ale i młodszych uczestników można zaangażować do jej współtworzenia. Pozostanie ona fajną pamiątką, pozwoli też zobaczyć życie grupy od strony jej członków. Oczywiście wychowawca oprócz dokumentacji grupy powinien posiadać też swoje dokumenty. Przede wszystkim jest to oryginał zaświadczenia o ukończeniu kursu przygotowawczego dla kandydatów na wychowawców wypoczynku dzieci i młodzieży. Rozporządzenie z 9 grudnia 2009 nie definiuje czy wychowawca ma posiadać zaświadczenie o stanie zdrowia, jednak SANEPID wymaga książeczki zdrowia do celów sanitarno epidemiologicznych. Warto ją posiadać i oszczędzić sobie kłopotów. 18

19 4. OBOWIĄZKI I ZADANIA WYCHOWAWCY GRUPY Do obowiązków wychowawcy należy: (Dz. U. z 2009 Nr 218, poz. 1696, ) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku, prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia, opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy, organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia, sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych, zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy, prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika wypoczynku.; 19

20 5. WYCHOWANIE FIZYCZNE I SPORT W PLACÓWCE WYPOCZYNKU 5.1. Cele i zadania wychowania fizycznego Podstawowym celem wychowania fizycznego jest kształtowanie aktywnych postaw wobec własnego ciała, sprawności fizycznej i zdrowia. Zadaniem wychowania fizycznego i sportu w czasie trwania wypoczynku jest: zapewnienie wszystkim uczestnikom możliwości aktywnego wypoczynku poprzez udział w różnego typu zajęciach ruchowych, w ilości i natężeniu odpowiednim do potrzeb młodego organizmu, zainteresowanie młodzieży osobistą sprawnością, kształtowanie i utrwalanie nawyków systematycznego podnoszenia i kontrolowania sprawności fizycznej oraz umiejętności sportowych, zapoznanie uczestników z dobrymi wzorami aktywnego spędzania wolnego czasu, rozwijanie u dzieci i młodzieży aktywnej postawy i samorządności, stwarzanie jej możliwości współuczestniczenia w planowaniu, wyborze i realizacji zajęć sportowych. Gimnastyka poranna Zajęcia z gimnastyki porannej organizujemy bezpośrednio po pobudce, przed toaletą poranną. Czas trwania nie powinien przekraczać minut. Ćwiczymy na powietrzu w kostiumach gimnastycznych (w chłodne dni w dresach). Jeśli warunki na to pozwalają (plaża nadmorska, teren pokryty trawą) uczestnicy ćwiczą boso. W dni deszczowe lub bardzo zimne zajęcia możemy przeprowadzić w pomieszczeniach zamkniętych (np. sala gimnastyczna), jednak koniecznie przy otwartych oknach. Każda gimnastyka poranna składa się z trzech części: 1) wprowadzająca trwa od 2 do 4 minut, obejmuje przygotowanie do zwiększonego wysiłku w drugiej części zajęć swobodny marsz, wolny bieg w trakcie którego wykonujemy ćwiczenia kształtujące (wymachy ramion, ugięcia, krążenia itp.), 20

21 2) zasadnicza trwa od 5 do 10 minut, intensywna gra lub zabawa (bieżna, skoczna, z mocowaniem) lub ćwiczenia wzmacniające układ mięśniowy ramion, nóg, tułowia we wszystkich płaszczyznach, ćwiczenia rozciągające (najlepiej w parach) i zwinnościowe, 3) końcowa trwa od 2 do 5 minut, uspokajająca lekki bieg z przejściem do marszu ze swobodnymi wymachami ramion i skłonami tułowia, ćwiczenia oddechowe. Zadaniem tej części ćwiczeń jest regulacja układu oddechowego i krążenia (uspokojenie akcji serca) Masowa nauka pływania Przed przystąpieniem do zajęć ratownik zapoznaje się z umiejętnościami swoich podopiecznych i w zależności od nich dzieli młodzież na grupy: początkujących (po raz pierwszy rozpoczną naukę pływania, umiejących pływać (potrafią przepłynąć ponad 15 m), pływających dobrze i bardzo dobrze (posiadają kartę pływacką) Temperatura wody, przy której można prowadzić naukę pływania wynosi dla dzieci w wieku do 11 lat +20OC, a dla starszych +18OC. Pierwsze zajęcia powinny trwać nie dłużej niż 5 10 min. Jeśli prowadzone są systematycznie, czas ich trwania można stopniowo wydłużać do 30 minut. Załącznik 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r. Nr 57, poz. 358) SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z KĄPIELISK I PŁYWALNI Warunki bezpieczeństwa osób korzystających z kąpieliska i pływalni zapewnia się w szczególności przez: 1. wyraźne oznaczenie granic kąpielisk i pływalni, w ramach których oznacza się granice miejsc do kąpieli, w tym strefy dla osób nie umiejących pływać, 2. dyżury wodnej służby ratowniczej oraz wyposażenie w sprzęt ratowniczy, 21

22 3. przygotowanie miejsc ratownikom w celu stałej obserwacji i kontroli osób kąpiących się, a w kąpieliskach - także korzystających ze sprzętu pływającego. 2. Na terenach kąpielisk poza warunkami, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić informację o dopuszczalności lub zakazie kąpieli Informację, o której mowa w 1 ust. 2, przekazuje się przez wywieszanie odpowiednich flag. 2. Ustala się następujące oznaczenia kolorów flag: 1. flaga biała - kąpiel dozwolona, 2. flaga czerwona - zakaz kąpieli. 3. Flagę czerwoną wywiesza się w czasie, w którym kąpielisko jest nieczynne, oraz w każdym wypadku, gdy: 1. temperatura wody wynosi poniżej 14 o C, 2. widoczność jest ograniczona do 50 m, 3. szybkość wiatru przekracza 5 stopni w skali Beauforta, 4. występuje fala powyżej 70 cm, z pojawiającymi się pienistymi białymi grzywami, 5. występują silne prądy wsteczne Przy każdym kąpielisku i pływalni powinien być umieszczony na widocznym miejscu regulamin ustalony przez kierownika. 2. Regulamin powinien być umieszczony na tablicy o minimalnych wymiarach 120 cm x 70 cm, sporządzony literami wielkości nie mniejszej niż 1 cm Korzystanie z kąpieliska i pływalni może odbywać się w grupach zorganizowanych lub indywidualnie. 2. Przez grupę zorganizowaną rozumie się zespół osób uprawiających ćwiczenia ruchowe w wodzie pod nadzorem i kierunkiem instruktora, trenera, nauczyciela lub innej uprawnionej osoby. 5. W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa w kąpielisku zorganizowanym należy: 1. zapewnić stałą kontrolę przez ratowników lustra wody z brzegu i od strony wody (z łodzi ratunkowych lub stacjonarnych punktów ratowniczych na wodzie), 2. trwale oznaczać strefy dla umiejących i nie umiejących pływać, a w szczególności: a. strefy dla nie umiejących pływać o głębokości wody nie większej niż 120 cm - bojami (pławami) w kolorze żółtym, przy czym za bojami powinien znajdować się pas bezpieczeństwa o szerokości 5 m i głębokości nie przekraczającej 130 cm, b. strefy dla umiejących pływać o głębokości wody do 4 m - bojami (pławami) w kolorze czerwonym, przy czym odległość ich od strefy dla nie umiejących pływać lub od linii brzegowej może w kierunku prostopadłym wynosić maksymalnie 50 m, 3. wydzielić brodzik dla dzieci w miejscu, w którym znajduje się piaszczyste i płaskie dno oraz woda o głębokości do 40 cm, przez oznaczenie bojami (pławami) oraz otoczenie siatką sięgającą do dna, 4. zapewnić bieżącą informację dotyczącą temperatury wody i powietrza oraz wysokości fali i siły wiatru, 5. wyposażyć kąpielisko w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy, 6. wyposażyć kąpielisko w sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze (wzrokowe i słuchowe), 7. ustawić maszty wyposażone w komplet flag informacyjnych. 6. Kąpielisko zorganizowane powinno być wyposażone w wieże obserwacyjne lub podwyższone pomosty dla ratowników oraz sieć łączności przewodowej lub radiowej (wewnętrznej i z możliwością bezpośredniego łączenia się z pogotowiem ratunkowym i najbliższą jednostką Policji). 22

23 7. W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa w kąpielisku prowizorycznym należy: 1. zapewnić stałą kontrolę przez ratowników lustra wody, 2. oznaczyć strefy dla umiejących i nie umiejących pływać, 3. wyposażyć kąpielisko w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy, 4. wyposażyć kąpielisko w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, 5. ustawić maszty wyposażone w komplet flag informacyjnych W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa na pływalni należy zapewnić: 1. stałą obserwację przez ratownika (ratowników) lustra wody oraz osób znajdujących się na terenie obiektu, 2. oznaczenie głębokości wody w sposób trwały i widoczny, 3. wyposażenie pływalni w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy, 4. wyposażenie pływalni w sprzęt ratunkowy, 5. trwałe ogrodzenie pływalni odkrytej, 6. bezpośrednią łączność telefoniczną z pogotowiem ratunkowym i najbliższą jednostką Policji, 7. zamykanie pływalni w określonych godzinach, w których nie pracuje służba ratownicza. 2. W zajęciach prowadzonych w zorganizowanych grupach na jedną osobę prowadzącą zajęcia nie może przypadać więcej niż 15 uczestników. 9. Do podstawowych obowiązków ratowników należy: 1. stałe obserwowanie obszaru kąpieliska i niezwłocznie reagowanie na każdy sygnał wzywania pomocy oraz podejmowanie akcji ratowniczej, 2. kontrola stanu urządzeń oraz sprzętu, które zapewniają bezpieczeństwo osób kąpiących się, 3. kontrola stref dla umiejących i nie umiejących pływać, 4. wywieszanie na maszcie odpowiedniego koloru flag informacyjnych, 5. sygnalizowanie, za pomocą urządzeń alarmowych, przekroczeń obowiązującego regulaminu (np. granicy strefy dla umiejących pływać), a w kąpieliskach także nadchodzącej burzy, 6. reagowanie na wszelkie wypadki naruszania regulaminu obowiązującego na terenie kąpieliska lub pływalni, 7. wpisywanie na tablicy informacyjnej temperatury wody, powietrza oraz innych aktualnych informacji (np. dotyczących nagłych zmian warunków atmosferycznych), 8. codzienne kontrolowanie głębokości wody przed otwarciem kąpieliska, a w razie potrzeby - przesunięcie miejsca kąpieli lub czasowe wyłączenie określonych obszarów kąpieliska z używalności, 9. oczyszczenie powierzchni i dna obszaru przeznaczonego do kąpieli z wszelkich przedmiotów mogących spowodować skaleczenie lub inny nieszczęśliwy wypadek, 10. bieżące prowadzenie dziennika pracy Kąpielisko zorganizowane powinno być wyposażone w następujący sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze: 1. łodzie ratunkowe: a. motorowe - jedna na każde 400 m linii brzegowej, b. wiosłowe - jedna na każde 100 m linii brzegowej, 2. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - jedno na 50 m linii brzegowej, zawieszone na słupkach w pobliżu lustra wody, 3. bosaki ratunkowe, 4. liny asekuracyjne z kołowrotkiem o długości minimum 80 m na każdym stanowisku ratowniczym (na kąpieliskach morskich - jedna na każde 100 m linii brzegowej), 5. tuby słuchowe lub elektroakustyczne na wszystkich stanowiskach ratunkowych od strony lądu i wody, 23

24 6. tablice zawierające aktualne informacje o temperaturze wody i powietrza, sile wiatru oraz wysokości fali, 7. sygnalizację alarmową, 8. środki łączności między stanowiskami ratunkowymi - przewodowe lub radiowe, 9. rzutki ratunkowe, 10. sprzęt do nurkowania, 11. lornetki, 12. nosze ratunkowe. 2. W kąpielisku zorganizowanym powinno znajdować się także pomieszczenie na sprzęt ratunkowy, pomocniczy i osobisty ratowników, jedno na 200 m linii brzegowej. 11. Kąpielisko prowizoryczne powinno być wyposażone w następujący sprzęt ratunkowy i pomocniczy: 1. łodzie wiosłowe - jedna na 100 m linii brzegowej, 2. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - jedno na 50 m linii brzegowej, 3. linę asekuracyjną o długości minimum 80 m, 4. słuchowy sygnał alarmowy, 5. rzutki ratunkowe, 6. lornetkę, 7. bosaki ratunkowe. 12. Pływalnia powinna być wyposażona w następujący sprzęt ratunkowy i pomocniczy: 1. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - dwa na pływalniach o długości do 50 m i cztery na pływalniach o długości powyżej 50 m, 2. żerdzie o długości co najmniej 4 m - dwie na pływalniach o długości do 50 m oraz cztery na pływalniach o długości powyżej 50 m. 13. Łodzie ratunkowe powinny być trwale oznakowane na burtach oraz mieć następujące wyposażenie: 1. koło ratunkowe z linką, a także pasy ratunkowe, 2. rzutkę ratunkową, 3. zaburtową linkę ratunkową, 4. tubę głosową lub elektroakustyczną, 5. kotwicę na łańcuchu lub linę kotwiczną, 6. sprzęt medyczny pierwszej pomocy. 14. Stanowisko ratownicze powinno być wyposażone w: 1. sprzęt do nurkowania (płetwy, maska, fajka), 2. lornetkę, 3. radiotelefon, 4. rzutkę ratunkową, 5. sprzęt medyczny pierwszej pomocy. 15. Regulamin kąpieliska i pływalni powinien w szczególności: 1. określać nazwę i adres jednostki organizacyjnej prowadzącej kąpielisko lub pływalnię, 2. przewidywać zakaz wstępu osobom, których stan wskazuje na spożycie alkoholu, zakaz sprzedaży, podawania, wnoszenia i spożywania napojów alkoholowych, 3. postanawiać, że: a. dzieci do lat 7 mogą przebywać na terenie kąpieliska lub pływalni oraz kąpać się wyłącznie pod opieką osób pełnoletnich, b. zajęcia na pływalni krytej odbywają się grupowo według ustalonego rozkładu zajęć, c. grupa pływająca na pływalni krytej nie może liczyć więcej niż 15 uczestników na jedną osobę prowadzącą zajęcia, 24

25 d. zajęcia na pływalni krytej mogą odbywać się tylko w obecności instruktorów pływania i ratowników, e. osoby naruszające porządek publiczny lub przepisy regulaminu będą usuwane z terenu kąpieliska lub pływalni, f. wszystkie osoby znajdujące się na terenie kąpieliska lub pływalni są obowiązane podporządkować się nakazom ratowników pełniących dyżur Gry i zabawy grupowe Ciekawe materiały praktyczne znalezione w sieci: Pedagogika zabawy- zabawy z chustą animacyjną (fragmenty). Chusta, zwłaszcza przy pierwszym z nią spotkaniu stanowi dla grupy dużą atrakcję (sprawia to jej wygląd). Wskazane jest, aby uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z nią (mogli nią pomachać, wejść pod nią), a dopiero potem mogli bawić się według określonych zasad. Do przeprowadzenia zabaw z chustą potrzebne jest duże, wysokie pomieszczenie. Jeśli warunki atmosferyczne są sprzyjające, dobrze jest organizować zabawy w plenerze. Należy pamiętać o sprawdzeniu podłoża, oraz o tym, że chusta nie jest przeznaczona do podnoszenia i podrzucania ludzi. Mając określony cel i znając swoją grupę (wiek uczestników, liczbę), prowadzący wybiera odpowiednie przykłady zabaw lub modyfikuje je w zależności od potrzeb. Przykłady zabaw 1. Zabawy ułatwiające wzajemne poznanie i integrujące grupę:,,kogo brakuje? - uczestnicy stoją w kręgu z zamkniętymi oczami trzymając chustę na wysokości pasa. Prowadzący wybiera osobę (może być ich więcej), która wchodzi pod chustę. Następnie wszyscy otwierają oczy i odgadują kto jest pod chustą.,,kolorowe wycieczki - wszyscy siedzą na podłodze trzymając chustę na wysokości pasa. Prowadzący podaje nazwę koloru, a osoby trzymające ten kolor zmieniają się miejscami.,,przebieganie pod chustą - uczestnicy podnoszą i opuszczają chustę trzymając ją za uchwyty. Prowadzący mówi, kto ma zmienić miejsce np. przebiegają ci, którzy mają niebieskie oczy; przebiegają osoby, które mają siostrę itp. Gdy chusta jest maksymalnie w górze osoby te przebiegają pod nią. 25

26 2. Zabawy ćwiczące współdziałanie:,,bilard - grupa wachluje chustą na której jest piłeczka. Ma ona wpaść do otworu znajdującego się na środku chusty.,,sztorm - na chustę wrzucamy lekkie przedmioty (piłeczki, zabawki). Podczas wachlowania nie mogą one spaść z chusty.,,kwiat lotosu - jedna osoba siedzi na środku chusty z nogami pod brodą. Pozostali uczestnicy trzymają chustę za brzeg. Zwracają się w prawą stronę, idąc powoli zawijają siedzącego. Gdy jest on zawinięty do wysokości ramion zatrzymują się i na słowa,,trzy, cztery równocześnie i szybko wycofują się.,,składanie - zadanie grupy polega na złożeniu chusty w określony kształt (np. w kostkę, trójkąt, prostokąt) lub w inny wymyślony sposób, np. tak, by był widoczny tylko jeden klin materiału, by widoczne były dwa, trzy a nawet cztery kliny w danym kolorze. 3. Zabawy ćwiczące refleks i spostrzegawczość:,,rybak i rybka - uczestnicy stoją w kręgu trzymając brzeg chusty. Wybieramy dwie osoby, które przyjmują rolę,,rybaka i,,rybki. Rybak wchodzi na chustę i stara się złapać pływającą w wodzie rybkę. Bawiący się falują chustą, utrudniając w ten sposób zadanie rybakowi. Gdy ten złapie rybkę, następuje zmiana par.,,sałatka owocowa - uczestnicy trzymają chustę za uchwyty. Podzieleni są na cztery, pięć rodzajów owoców np. gruszki, banany, cytryny, truskawki, kiwi itp. Grupa wachluje chustą. Gdy jest ona wysoko prowadzący wymienia nazwy owoców, a osoby należące do tych rodzajów przebiegają pod nią zmieniając się miejscami i łapią inne uchwyty. Na hasło,,sałatka owocowa - wszyscy zmieniają miejsce. Zamiast owoców mogą być kolory. 4.Zabawy ćwiczące zwinność i zręczność:,,pająk - uczestnicy stają wokół chusty. Jedna osoba dwukrotnie rzuca kostkę z kolorami. Pierwszy rzut - wskazuje kolor pola na którym staje, drugi rzut - pole, na którym kładzie ręce.,,naleśnik - osobę leżącą na brzegu chusty zawijamy (głowa musi pozostać poza chustą). Ta próbuje sama się rozwinąć.,,skoki naleśnika - uczestnicy tworzą rząd. Pierwsza osoba w rzędzie jest zawinięta w chustę tak, że może jedynie skakać obunóż. Na sygnał prowadzącego 26

27 skacze do linii mety (20 kroków od linii startu), a następnie uwalnia się i biegiem wraca na start, przynosząc chustę ze sobą. Grupa zawija w nią kolejną osobę. 5. Zabawy oparte na zaufaniu do grupy:,,na karuzeli - chętna osoba siada na środku chusty, a reszta kręci nią, idąc coraz szybciej w jedną stronę. Osoba na środku stara się utrzymać równowagę.,,potwór z Loch Ness - uczestnicy siedzą dookoła chusty trzymając ją na wysokości brody. Pod nią znajduje się jedna osoba - potwór. Gdy wszyscy zamkną oczy potwór wciąga kogoś pod chustę. Grupa otwiera oczy i zgaduje, kto zniknął. Kto zgadnie wchodzi w rolę potwora. 6. Zabawy wprowadzające odprężenie i relaks:,,muzyczna chusta - uczestnicy trzymają rozciągniętą chustę. Grupa porusza się w takt melodii falując nią. Prowadzący przygotowuje różne fragmenty muzyczne. 7. Zabawy ćwiczące sprawność manualną:,,karuzela - uczestnicy trzymają za uchwyty naprężoną chustę na wysokości pasa. Śpiewając:,,Hej, ho, hej, ho, do pracy by się szło - rytmicznie przekazują sobie chustę w prawą stronę. Zaczynają od bardzo powolnego śpiewania, stopniowo zwiększając tempo. Po pewnym czasie następuje zmiana i chusta wędruje w lewą stronę. 8. Zabawy ćwiczące umiejętność rozpoznawania kolorów:,,stań na kolorze - uczestnicy tańczą w rytm muzyki wokół chusty. Gdy muzyka umilknie, stają na kolorze podanym przez prowadzącego.,,złap przesyłkę - grupa tworzy koło, trzymając chustę na której położona jest piłka. Wyznaczona osoba zajmuje miejsce pod chustą, wyciągając ręce przez otwór. Zadaniem bawiących jest tak prowadzić piłkę, by trafiła ona do osoby pod chustą. Zabawa może być prowadzona na czas ( kto więcej razy w czasie jednej minuty chwyci i odrzuci piłkę na chustę). 9. Zabawy w ganianego:,,deszczowa chmura - w oznaczonym rogu sali stoi 6 osób trzymających chustę -,,deszczową chmurę. Reszta grupy zajmuje miejsca po przeciwnej stronie. Na sygnał prowadzącego osoby z,,deszczową chmurą biegną w kierunku 27

28 uciekających kolegów, próbując ich nakryć. Osoby schwytane powiększą,,deszczową chmurę.,,zabawa z numerami - uczestnicy zabawy trzymają chustę za uchwyty. Odliczają do czterech ( każdy zapamiętuje swój numer). Na sygnał prowadzącego grupa porusza się krokiem dostawnym w lewo. Następnie prowadzący wywołuje numerki: od 1 do 4. Osoby nim oznaczone puszczają chustę i obiegają krążących w kierunku przeciwnym w prawo, próbując jak najszybciej stanąć na swoje miejsce. Wygrywa ten, kto zrobi to pierwszy. 10. Zabawy oparte na zgadywaniu:,,kto gdzie jest? - kilka leżących osób przykrywamy chustą. Zmieniają się one miejscami. Grupa dotykając ich przez chustę odgaduje, gdzie kto leży.,,pomnik - trzyosobowa grupa chętnych wchodzi pod chustę i tworzy,,pomnik. W tym czasie pozostali odwracają się. Na znak prowadzącego kilka osób -,,rzeźbiarzy bada pomnik dotykiem, a następnie stara się w trzyosobowej grupie odtworzyć go. Prowadzący odsłania pomnik, wszyscy sprawdzają podobieństwo kopii do oryginału. 11. Gry:,,Tarcza strzelecka - rozłożoną chustę kładziemy na podłodze. Jest ona tarczą strzelecką, na której określone kolory oznaczają daną liczbę punktów: np. czerwony - 10, zielony - 8, niebieski - 6, pomarańczowy - 4, żółty - 2. Uczestnicy stoją w odległości 10 m od chusty i rzucają w jej kierunku (można rzucać tyłem do chusty w odległości 5 m). 12. Zabawy wymagające dodatkowych rekwizytów:,,zanieś miskę na drugą stronę - uczestnicy trzymają naprężoną chustę, na niej stoi miska z wodą. Zadaniem grupy jest przeniesienie chusty na wcześniej wyznaczone miejsce.,,przerzuć piłkę - uczestnicy trzymają chustę. Na niej znajduje się piłka. Zadaniem bawiących się jest przerzucenie jej na stronę przeciwną, aby spadła poza chustę. 13. Zabawy przy muzyce:,,worek ze skarbami - uczestnicy siedzą wokół chusty lub na niej. W worku znajdują się rekwizyty w kolorach odpowiadających kolorom chusty. Uczestnicy 28

29 podają go sobie w rytm muzyki. Gdy muzyka milknie, zadaniem osoby która trzyma worek jest wyciągnięcie rekwizytu, podanie jego nazwy, koloru, zastosowania i położenie go na polu chusty w tym kolorze. Zabawy z tunelem Tunel to wykonany z miękkiego materiału długi kolorowy rękaw. Może być wejściem np. do,,krainy wróżb i czarów, może być elementem scenografii. Wejście do tunelu i wyjście zeń nie jest usztywnione, dlatego osoba, która jest w środku nie wie, gdzie jest jego koniec. Tunel jest wąski, dlatego dobrze jest przechodzić pojedynczo.,,przechodzenie - uczestnicy zabawy przechodzą przez tunel w określony sposób, np. na czworaka, czołgając się, przodem lub tyłem, jak krab, opierając się na rękach itp. Prowadzący trzyma koniec tunelu, co umożliwia jego manewrowanie.,,turlanie piłki - uczestnik zabawy wchodzi do tunelu. Przechodzi przezeń turlając przed sobą piłkę - popychając przed sobą piłkę rękami lub głową. I znów bawią się wszyscy, ale do tunelu wchodzą pojedynczo. Gry ruchowe Gry ruchowe - rozluźniające zostały pomyślane jako ważna część programu dla każdego rodzaju grupy. Muzyka stanowi tło i zachęca do ruchu. Wypełnia przestrzeń, koncentruje uwagę i przełamuje początkowe zahamowania. Gry podzielono w następujący sposób: A. Ruch świadomy: 1.,,Gumoludki i roboty ( Muzyka,,Impulsy) - uczestnicy poruszają się po pomieszczeniu swobodnie i reagują na muzykę wykonując określone ruchy przypominające sposób poruszania się człowieka z gumą - swobodny i sprężysty, albo robota - sztywny i urywany. B. Ruch mocny - szybki - taktyczny: 1.,,Słup soli - osoba,,łapacz goni innych. Po dotknięciu osoba złapana zamienia się w,,słup soli, stojąc w bezruchu z szeroko rozstawionymi nogami, czekając na uwolnienie. Następuje ono, gdy inny uczestnik gry przejdzie mu pod nogami. C. Ruch rozluźniający: 1.,,Od dziadka do dziecka - dziecko naśladuje ruchy osoby: 85-letniej, 50- letniej, 30-letniej (pewni siebie), 16-latka (bardzo pewni siebie), 8-latka (rozrabiaki), 2-latka (ciekawscy), 3-miesiące (niemowlaki). 29

30 D. Poruszanie - dotykanie - spotykanie: 1.,,Naśladowanie mimiki - partnerzy naprzeciwko siebie, jeden robi miny, a drugi stara się je naśladować. 2.,,Idący cień - jedna osoba idzie do przodu.,,cień podąża za nim naśladując jego ruchy. E. Rozluźnienie - odczuwanie: 1.,,Niewidomy rzeźbiarz - w zabawie uczestniczy albo dwóch partnerów albo dwie pary. Jedna osoba zamyka oczy - w tym czasie druga osoba tworzy z siebie figurę. Następnie,,niewidomy partner próbuje dotykiem ustalić kształt figury i ustawić się w tej samej pozycji co jego partner. F. Przedstawienie - wyrażenie: 1.,,Garncarze - grupa dzieli się na dwie podgrupy: glinę i garncarzy. Kawałki gliny leżą na ziemi, a garncarze formują ją. Po zakończeniu gry uczestnicy zmieniają się rolami. Kawałki gliny stają się garncarzami. 2.,,Wystawa - kilka osób albo pojedyncze osoby tworzą z małych podgrup wystawy poświęcone różnym tematom. Literatura: Red. A. Wasilak,, Zabawa z chustą, wydawnictwo KLANZA,,Tańce i zabawy dla grupy, wydawnictwo KLANZA Opracowała: Lidia Konieczna ZABAWY I GRY USPOKAJAJĄCE (fragment) Zabawy i gry o charakterze uspokajającym tworzą grupę, znajdującą zastosowanie w różnych zorganizowanych formach aktywności ruchowej człowieka. Wykorzystując duże walory odprężające i wychowawcze swobodę form, radość płynącą z uczestnictwa w zabawie oraz duże możliwości kształcące, można w krótkim okresie po intensywnym wysiłku doprowadzić organizm człowieka do stanu normy spoczynkowej. Zabawy o charakterze uspokajającym zgrupowano w trzech zespołach: 1) zabawy i gry o charakterze orientacyjno-porządkowym, 2) zabawy ze śpiewem i przy muzyce, 3) zabawy i gry z elementami korektywy. W dwóch pierwszych grupach dokonano doboru na podstawie głównych elementów wykorzystywanych w treści zabawy, zgodnie z podziałem Bondarowicza [2], natomiast trzecią sformułowano z zabaw o różnym charakterze, dla których wspólną cechą jest występowanie w ich treści 30

31 elementów ćwiczeń korekcyjnych. Zabawy i gry z elementami korektywy, w związku z alarmującymi raportami naukowców, badających stan cech fizycznych dzieci i młodzieży, wydają się szczególnie cenne. Dobór zabaw i gier o charakterze uspokajającym do zajęć zależy przede wszystkim od charakterystyki grupy ćwiczebnej oraz intensywności ćwiczeń poprzedzających. Zabawy te stosować można : na lekcji wf, na zajęciach pozalekcyjnych, boiskach otwartych, w ramach SKS, na treningach w klubach sportowych, na zajęciach rekreacyjnych dla dorosłych. 1. Zabawy i gry orientacyjno-porządkowe INICJATOR RUCHU Uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła. Jedno dziecko wychodzi na zewnątrz koła i odwraca się tyłem do uczestników. Spośród siedzących wyznaczamy jedno dziecko, które zapoczątkuje ruch, pozostali naśladują ruchy inicjatora. Po rozpoczęciu zabawy wraca dziecko stojące na zewnątrz. Zadaniem jego jest odnalezienie inicjatora, który co jakiś czas powinien zmieniać rodzaj ruchu. Po prawidłowym odgadnięciu na zewnątrz wychodzi dziecko, które było inicjatorem. Szukające dziecko ma tylko trzy próby po których musi nastąpić zmiana ról. MINUTA Na sygnał prowadzącego wszyscy uczestnicy zabawy maszerują w dowolnych kierunkach zachowując maksymalną ciszę. W czasie marszu starają się określić czas jednej minuty. W chwili, gdy poszczególni uczestnicy uznają, że okres jednej minuty upłynał, wykonują siad prosty. Zwycięża dziecko, które będzie najbliższe prawdy. Prowadzący odmierza czas i wskazuje zwycięzcę. ALFABET Wszystkich uczestników dzielimy na 6-10-osobowe zespoły. Na sygnał prowadzącego każdy zespół wykonuje literę alfabetu podaną wcześniej przez prowadzącego. Litery budowane są ze wszystkich członków zespołu. Zwycięża zespół, który ułoży literę szybciej i dokładniej. ZŁOŚLIWA PIŁKA Uczestnicy zabawy ustawiają się na obwodzie koła co 1-2 m. od siebie, mając ręce złączone z tyłu. W środku znajduje się z piłką zawodnik podający. 31

32 W dowolnym momencie podaje piłkę do jednego ze stojących na obwodzie koła, który ją powinien chwycić. Podający może wykonywać podania zwodzone i oszukiwać. Uczestnik odpada z zabawy jeżeli: piłki nie złapie lub rozłączy ręce przy podaniu zwodzonym. Zwyciężają dwaj trzej-zawodnicy, pozostający w zabawie. TRAF PIŁKĄ Uczestnicy podzieleni na dwa zespoły. Każdy zespół w siadzie skrzyżnym tworzy odrębne koło. W środku koła stoi piłka, którą stara się kopnąć wyznaczony przez zespół uczestnik, mający zasłonięte oczy. Na sygnał prowadzącego stojący w środku wykonują trzy obroty w miejscu i starają się w jak najkrótszym czasie kopnąć piłkę. Zawodnika naprowadza głosem cały zespół. Zwycięża zespół, którego zawodnik szybciej kopnie piłkę. MRUCZEK Uczestnicy siedzą skrzyżnie lub leżą przodem tworząc koło lub półkole, w środku którego siedzi Mruczek. Mruczek przywołuje do siebie na migi kogoś z obwodu koła. Wezwany podnosi się jak najciszej z zajmowanego miejsca i stara się bezszelestnie dostać do Mruczka. Ten zaś, jak i pozostali uczestnicy, pilnie śledzi ruchy wezwanego. Jeżeli wezwanemu uda się dostać do Mruczka bez wywołania żadnego szmeru, wówczas ten ustępuje z zajmowanego miejsca. W przeciwnym wypadku Mruczek odsyła wezwanego na miejsce i wzywa kogoś innego. Uwaga: aby zabawa spełniała swą wychowawczą rolę, musi być przeprowadzona konsekwentnie. Zarówno więc dzieci będące w kole, jak też wezwany i Mruczek muszą zachowywać bezwzględną ciszę. WARTOWNIK Uczestnicy stają w luźnej gromadce na boisku, jedno z nich jako wartownik w wyznaczonym prostokątnym polu. Wartownik ma zasłonięte oczy. Dzieci starają się dostać do obozu od strony wejścia, przed którym stoi wartownik wsłuchujący się pilnie, czy słyszy szmer zbliżających się dzieci. Gdy wyraźnie rozezna, wówczas krzyczy stój wskazując kierunek, a prowadzący rozstrzyga czy wezwanie jest słuszne. Jeśli tak, ruchem ręki wywołuje winnych do tyłu. Gdy któryś z uczestników dostanie się do obozu zostaje wartownikiem, a wartownik udaje się do grupy, która przechodzi na pozycję wyjściową. 32

33 ZGUBIONY KOTEK Wszyscy uczestnicy siedzą w kole w siadzie skrzyżnym mając opuszczone główki. Jedno z dzieci miauczy cichutko, podczas gdy drugie wsłuchuje się w głos zagubionego kotka i stara się je znaleźć. Pozostałe dzieci zachowują się cichutko. Odnaleziony kotek idzie na miejsce szukającego, ten zaś siada wśród innych w kole. Jeśli kotek nie zostanie znaleziony, można wyznaczyć innego. Szukający za każdym razem wychodzi poza obręb siedzących, aby można było wybrać zagubionego kotka. PRĄD Uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła, mając ręce złączone i skierowane do środka koła. W środku koła znajduje się jedno dziecko. Na sygnał prowadzącego wskazane przez niego dziecko wykonuje widoczny uścisk dłoni kolegi, ten z kolei czując uścisk wykonuje to samo ręką przeciwną. W ten sposób powstaje prąd, który płynie przez ręce wszystkich uczestników siedzących w kole. Zadaniem środkowego jest odnalezienie miejsca, w którym znajduje się w danej chwili impuls prądu -uścisk dłoni. Po odnalezieniu impulsu następuje zmiana ról środkowego z uczestnikiem, który wykonał impuls w czasie odgadnięcia. Uwaga : zmiana kierunku przepływu prądu może być dokonana dopiero przy zmianie środkowego uczestnika zabawy. 2. Zabawy i gry z elementami korektywy WYWOŁYWANKA Wszyscy uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła, realizując rytm 4/4 w następujący sposób: 1-uderzenie prawą ręką o prawe udo, 2-uderzenie lewą ręką o lewe udo, 3- skrzydełko prawą ręką, 7- skrzydełko lewą ręką. Wskazane dziecko rozpoczyna zabawę wypowiadając na 3 swoje imię, na 4 imię drugiego uczestnika. Po wykonaniu tego zadania dziecko pozostawia ramiona w pozycji skrzydełek do końca zabawy. Przy powtórzeniu zabawy rozpoczyna dziecko wywołane jako ostatnie, a wywołanie imion odbywa się w odwrotnej kolejności. LAMPA, NOS, PODŁOGA 33

34 Wszyscy uczestnicy w leżeniu przodem na podłodze, na obwodzie koła twarzą do środka lub w rozsypce. Na sygnał wykonują lekki skłon tułowia, ułożenie ramion w pozycji skrzydełek. Utrzymując taką pozycję dzieci muszą prawidłowo wskazywać przedmioty lub części ciała wymieniane przez nauczyciela, który może również zapytać o wyniki dodawania lub mnożenia pokazywane przez dzieci na palcach. Za niewykonanie zadania dziecko otrzymuje punkt ujemny, zwycięży dziecko, które otrzyma najmniej punktów ujemnych. Urozmaicenie stanowią wszelkie ruchy ramion, jak: wystukiwanie narzuconego przez nauczyciela rytmu pięścią o podłogę, z boku przy barkach lub tzw. lot samolotów krótko i długoskrzydłowych. SMAŻENIE NALEŚNIKÓW Pozycja wyjściowa uczestników jak wyżej. Każdy uczestnik trzyma oburącz krążek lub rakietkę pingpongową - patelnię, na której znajduje się woreczek naleśnik. Zadaniem uczestników jest podrzucanie woreczka i chwycenie go na krążku, za co otrzymuje się jeden punkt. Zwycięży dziecko, które usmaży więcej naleśników. Smażenie naleśników można również przeprowadzić w formie gry, dzieląc uczestników na zespoły, a punkty sumować w obrębie zespołów. PIŁECZKA DMUCHANA Uczestnicy w klęku podpartym ustawiają się w parach naprzeciwko siebie. Każda para posiada piłeczkę pingpongową, którą kładą pomiędzy sobą na podłodze. Na sygnał prowadzącego uczestnicy przyjmują pozycję średnią Klappa dmuchając w piłeczkę tak, aby piłeczka przeszła poza linię przeciwnika. Zwycięży ten, który uzyska trzy punkty (trzy razy przedmucha piłeczkę na stronę przeciwnika). CZATY Wszyscy uczestnicy ustawiają się w szeregu na jednym końcu boiska w siadzie klęcznym na kocykach. Na drugim końcu boiska staje uczestnik, odwrócony tyłem do pozostałych uczestników. Po rozpoczęciu zabawy dzieci wykonują ślizgi odpychając się rękami od podłogi, starając się jak najszybciej dotrzeć do czatującego. Gdy czatujący odwraca głowę, wszystkie dzieci zatrzymują się w bezruchu, przyjmując pozycję niską Klappa. Jeżeli czatujący dostrzeże, że któreś z dzieci wykona jakikolwiek ruch, poleca mu cofnąć się do tyłu na miejsce wyjściowe. Czatujący znów odwraca się i zabawa toczy się dalej. Ten, kto pierwszy dotrze do czatującego i dotknie go, wygrywa i zajmuje jego 34

35 miejsce. Należy zwrócić uwagę, aby dzieci zachowywały się bardzo cicho i skupiły całą uwagę na momentach rozpoczynania i zatrzymywania ślizgu oraz cofały się, jeśli na to zasłużyły. PRZEPLATANKA Uczestnicy podzieleni na zespoły kilkuosobowe. W każdym zespole wybieramy dwoje dzieci, które wykonują przeplatankę. Zespoły mogą startować jednocześnie lub każdy oddzielnie, wówczas musimy mierzyć czas wykonania zadania przez każdy zespół. Zawodnicy ustawieni tyłem do drabinek w pozycji stojącej, wykonują szeroki chwyt dłońmi na wysokości głowy, pięty opierają o pierwszy szczebelek. Na sygnał wszyscy wykonują postawę zwieszoną tyłem, starając się mocno wypiąć klatkę piersiową w przód. W tym samym czasie wybrana wcześniej para stara się jak najszybciej przepleść linkę pomiędzy kolegami-pierwszemu za plecami, drugiemu przed klatką piersiową itd. Zwycięża zespół, który szybciej i dokładniej przeplecie linkę przez cały zespół. Przy powtórzeniu gry należy zmienić dzieci, które wykonywały przeploty. WYŚCIGI PIŁEK W RZĘDACH Uczestnicy podzieleni na 2-3 zespoły w zależności od liczby ćwiczących i wymiarów sali. Wszyscy wykonują leżenie tyłem w rzędach. Pierwszy trzyma między stopami piłkę lekarską. Na sygnał wykonuje leżenie przewrotne i kładzie piłkę między stopami następnego, ten z kolei wykonuje to samo itd. Zwycięży zespół, który szybciej i dokładniej przeniesie piłkę do ostatniego z zespołu. KTO CELNIEJ Każdy uczestnik zabawy posiada trzy woreczki. Ustawienie na obwodzie koła o średnicy 3-5 m, na środku koła ustawiony kosz, wiaderko lub inny przedmiot, do którego można wrzucać woreczki. Na sygnał wszystkie dzieci jednocześnie chwytają palcami stopy woreczek leżący na podłodze i starają się nogą wrzucić go do kosza. Za każdy celny rzut uczestnik otrzymuje jeden punkt. Uwaga: kosz można zastąpić tarczą narysowaną na podłodze, wówczas liczy się suma punktów uzyskanych w trzech rzutach. Zabawę tę można przekształcić w grę sumując punkty w obrębie wyznaczonych zespołów. PRZECIĄGANIE LINY STOPAMI 35

36 Zabawa odbywa się w parach. Każda para wykonuje siad naprzeciw siebie, nogi skulnie, ręce podparte z tyłu, plecy wyprostowane i łopatki ściągnięte. Uczestnicy chwytają palcami stóp dość grubą linkę, nogi ustawiają na przemian. Na sygnał ćwiczący starają się przeciągnąć linkę poza linię narysowaną na podłodze. Zwycięży ten, który przeciągnie linę trzy razy. OBRÓĆ KOŁO Uczestnicy podzieleni na pary, stanowiące poszczególne zespoły. W parach siad naprzeciw siebie, nogi skulnie, ręce podparte z tyłu, plecy wyprostowane i łopatki ściągnięte. Pomiędzy ćwiczącymi znajduje się obręcz gimnastyczna z zaznaczonym na niej punktem charakterystycznym, widocznym dla prowadzącego lub sędziego. Na sygnał para stara się jak najszybciej palcami stóp obrócić obręcz o pełen obrót (dwa lub trzy). Zwycięży zespół, który wykona zadanie szybciej i dokładniej. 3. Zabawy przy muzyce i ze śpiewem GAPTUŚ Dzieci otrzymują kolorowe szarfy. W rytmie muzyki poruszają się po całej sali. Na przerwę w muzyce każde dziecko szybko przysiada. Kto przysiądzie ostatni ten jest gaptusiem i za karę oddaje kolorową szarfę. Wygrywają te dzieci, które nie utracą swoich szarf w ciągu całej zabawy. CZARODZIEJSKI ZAMEK Dzieci chodzą w rytmie muzyki po całej sali - czarodziejskim zamku i oglądają obrazy, dywany, świeczniki itp. Znajdujące się w zamku. Na przerwę w muzyce każde dziecko staje nieruchomo - zaczarowane - w pozycji, w jakiej znalazło się w momencie przerwania muzyki. STRAGANY Dzieci każde przy jednym krześle. Są to kramy z jarzynami. Przy muzyce bez akcentowanego początku taktu dzieci chodzą naokoło swych kramów. Na usłyszaną muzykę w takcie 2/4 - stają i sprzedają mówiąc: mar-chew aż do czasu zmiany muzyki. Gdy usłyszą muzykę w takcie ¾, mówią ka-pus-ta. Na muzykę graną w takcie 4/4, mówią ka-la-fio-ry. Przed rozpoczęciem zabawy należy przećwiczyć to z dziećmi. 36

37 Uwaga: niekoniecznie muszą to być kramy z jarzynami. Mogą być z owocami i wtedy dzieci mówią np. 2/4 grusz-ki, ¾ mo-re-le, 4/4 wi-no-gro-na. Dzieci starsze mogą same wybrać co będą sprzedawać i znaleźć odpowiednie towary. LISTONOSZ Dzieci idą z muzyką w kole, trzymając się za ręce. Jedno dziecko jest listonoszem - niesie torbę z listami i porusza się również z muzyką w środku koła. Na przerwę w muzyce staje przed wybranym dzieckiem i komunikuje mu, że ma dla niego list z ulicy np. na literę W. Jeśli adresat powie szybko nazwę jakiejś ulicy na W, otrzymuje list, jeśli nie- listonosz nie oddaje listu. Niekoniecznie musi to być nazwa ulicy. Może być np. pytanie, od kogo jest ten list, np. od ptaka na literę K lub zwierzęcia na I, ewentualnie z miasta na R itd. Po jakimś czasie zmieniamy listonosza. LITERATURA 1. Bondarowicz M.: Forma zabawowa w nauczaniu sportowych gier zespołowych. Warszawa SiT. 2. Bondarowicz M.: Zabawy i gry ruchowe. Warszawa 1982, Wyd. AWF. 3. Dąbrowska M., Grafczyńska J.: Zabawy rytmiczne i umuzykalniające dla dzieci. Warszawa 1974, Inst. Wyd. CRZZ. 4. Kutzner-Kozińska M.: Korekcja wad postawy. Warszawa 1978, Wyd. AWF 5. Trześniowski R.: Gry i zabawy ruchowe. Warszawa 1966, SiT Zajęcia z gier zespołowych Systemy przeprowadzania zawodów sportowych (fragmenty) W grach zespołowych wykorzystuje się dwa systemy rozgrywek: system pucharowy i tzw. system "każdy z każdym". Przy dużej ilości grających drużyn bardziej popularnym jest system pucharowy. Zapewnia on, w najkrótszym czasie, najprostszy sposób przeprowadzenia zawodów sportowych. System pucharowy polega najogólniej na tym, że wszystkie zgłoszone do zawodów drużyny, w drodze losowania, zestawia się w pary. Przegrywające drużyny odpadają, wygrywające znów tworzą pary, i tak aż do momentu, kiedy zostają dwie drużyny, które rozgrywają finał. Nie jest to jednak system do końca sprawiedliwy, często bowiem zdarza się, że silniejsze drużyny odpadają, a słabsze awansują. Stosunkowo proste jest rozstawienie zawodów przy czterech czy ośmiu zespołach. 37

38 Zajęte miejsca: I miejsce - drużyna 8 II miejsce - drużyna 4 III - IV miejsce drużyny: 1 i 5 V - VIII miejsce - drużyny: 2,3,6,7 Okazuje się, że system "każdy z każdym" jest bardziej sprawiedliwy. W grze zawodnicy (drużyny) spotykają się każdy z każdym raz lub dwa razy (mecz, rewanż), dzięki czemu wszystkie drużyny mają możliwość wykazania swoich możliwości i umiejętności. System ten ma tylko jedną wadę, jest on możliwy do zastosowania przy niewielkiej liczbie zawodników (drużyn) i dostatecznej ilości terminów na rozgrywki. Aby obliczyć, ile spotkań odbędzie się, trzeba pomnożyć liczbę drużyn przez taką samą liczbę minus 1 a następnie wynik podzielić przez 2. Na przykład przy ośmiu drużynach obliczanie to wygląda następująco: Oznacza to, że przy sześciu drużynach odbędzie się piętnaście spotkań. W systemie "każdy z każdym" kolejność rozgrywek jest ustalona z góry według tzw. tabeli Bergera. Kolejność gier przy 5-6 drużynach: I II III IV V Tabela Bergera Lp Nazwa drużyny Zdobyte punkty Stosunek punktów Zajęte miejsca 1 A X 2 B X 3 C X 4 D X 5 E X 6 F X 38

39 Do tabeli 1,2,3,4,5,6 wpisuje się wyniki rozgrywanych meczy a następnie w rubryce "zdobyte punkty" zsumowuje się dorobek poszczególnych zespołów wg następujących wartości: Zwycięstwo - 2pk Remis - 1pk Porażka - 0pk Rubryka "stosunek punktów" wyraża liczbę zdobytych i utraconych bramek, setów. Przy równej liczbie zdobytych tzw. dużych punktów, o zajętych miejscach decyduje korzystniejszy stosunek bramek. Opracowanie: Aleksandra Baczmaga 5.5. Lekkoatletyka Lekko bazuje na naturalnych ruchach ludzkiego ciała, takich jak marsz, bieg, skoki, rzuty Wypoczynek stwarza wiele możliwości wprowadzania lekkoatletyki do codziennych zajęć dzieci i młodzieży, niekoniecznie stricte w formie zajęć znanych uczestnikom z lekcji w-f. Spacer w górzystym terenie czy po plaży, rzut szyszką kto dalej, żabie skoki jako tor przeszkód są ciekawą formą wprowadzania tego typu zajęć Olimpiady sportowe Organizując olimpiadę sportową na kolonii czy obozie, nie musi angażować uczestników tylko i wyłącznie sportowo. Nawet najdziwniejsze konkurencje sportowo rozrywkowe mogą nie zachęcić wszystkich do udziału, zwłaszcza dzieci zrażone do lekcji w-fu. Takie osoby można aktywnie włączyć w organizację olimpiady, poprzez powołanie odpowiednich komitetów, zespołów czy grup specjalnych. Jak wiadomo każde wydarzenie sportowe powinno mieć odpowiednią reklamę i promocję. Część uczestników może zająć się przygotowaniem plakatów, zaproszeń dla innych obozów. Impreza na wysokim poziomie powinna mieć też swoją oprawę artystyczną. Wiele dziewcząt chętniej zaangażuje się w taniec i muzykę, niż w gry zespołowe czy sporty indywidualne. Ilość i rodzaj elementów pobocznych olimpiady zależy od pomysłowości opiekuna i potrzeb konkretnej grupy kolonijnej czy obozowej. 39

40 40

41 6. TURYSTYKA I KRAJOZNAWSTWO 6.1. Organizacja wycieczek Przed każdą wycieczką, również taką organizowaną w czasie kolonii i obozu powinna być sporządzona karta wycieczki. Uczestnicy muszą zostać zapoznani z regulaminem wycieczki. Większość miast turystycznych zabrania oprowadzania grup bez licencjonowanego przewodnika danego miasta. Tempo i długość marszu, obciążenie, wzniesienie do pokonania muszą być dostosowane do najsłabszego uczestnika wycieczki. Załącznik 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r. Nr 57, poz. 358) SZCZEGÓŁOWE ZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK ORAZ ZBIOROWYCH IMPREZ TURYSTYCZNYCH I SPORTOWYCH W GÓRACH 1. Organizatorzy imprez turystycznych mają obowiązek opracowania regulaminu imprez, w którym określą m.in. warunki zapewniające bezpieczeństwo jej uczestników. Organizator powinien zapoznać uczestników z regulaminem przed imprezą Imprezy sportowe o charakterze masowym lub wyczynowym są organizowane na podstawie regulaminów właściwych polskich związków sportowych. 2. Regulamin powinien uwzględniać specyfikę obszaru, w którym odbywa się impreza, oraz ustalić zasady udzielania pomocy w razie wypadku. 3. Miejsce imprez, o których mowa w ust. 1, oraz treningów należy wybrać tak, aby nie było niebezpieczeństwa kolizji zawodników z osobami nie biorącymi udziału w imprezie. 4. Wybrany odcinek trasy, szlaku albo stoku, na którym odbywają się zawody lub zorganizowany trening, powinien być wyraźnie oznakowany. 5. Bezpośrednio po zakończeniu zawodów lub treningów zorganizowanych na uczęszczanych trasach, szlakach i stokach organizator tych imprez ma obowiązek doprowadzenia terenu do stanu bezpiecznej używalności przez turystów i sportowców nie zorganizowanych Wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej m n.p.m., mogą prowadzić tylko górscy przewodnicy turystyczni. 2. Treningi w terenach górskich, poza trasami narciarskimi i turystycznymi, powinny odbywać się z udziałem górskiego przewodnika turystycznego. 4. Organizatorów imprez turystycznych i sportowych dla młodzieży szkolnej obowiązują także przepisy wydane przez Ministra Edukacji Narodowej. 41

42 5. 1. Na terenach objętych bezpośrednią działalnością GOPR lub TOPR wszystkie imprezy turystyczne i sportowe powinny być zgłoszone do GOPR lub TOPR co najmniej na 14 dni przed terminem rozpoczęcia imprezy. 2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać następujące dane: 1) określenie organizatora imprezy, 2) termin i czas trwania, 3) miejsce imprezy, 4) przewidywana liczba uczestników Imprezy, o których mowa w 5, są zabezpieczane przez GOPR lub TOPR. 2. Zakres i sposób zabezpieczenia zgłoszonych imprez ustala GOPR lub TOPR w uzgodnieniu z organizatorem imprezy Organizacja biwaków Biwak organizowany w czasie wakacji lub ferii zimowych należy zatwierdzać na tych samych zasadach co kolonię czy obóz Gry terenowe Przykłady gier terenowych 1. Gry spostrzegawczo obserwacyjne: Odszukaj i odczytaj zagubiony meldunek Ktoś wykradł meldunki i po przeczytaniu podarł i ukrył je gdzieś w pobliżu drogi (podać odcinek). Każdy z meldunków pisany był innym kolorem. Zadaniem zastępów jest odnalezienie i odczytanie meldunku. Wygrywa zastęp, który pierwszy odczyta meldunek. Odmianą gry może być zapisane polecenie, zamiast meldunku, które musi zastęp wykonać podczas dalszej zabawy. Strażnicy leśni i kłusownicy Kilku kłusowników kryje się w gęstym zagajniku. Przy maskowaniu się uważają, by nie niszczyć drzew. Parę minut później wyruszają zastępy strażników leśnych w celu odszukania kłusowników. Kłusownik nie może opuszczać kryjówki. Wygrywa ten zastęp strażników, który wykryje więcej kłusowników. Zasadzka Jeden zastęp kryje się w odległości 15 kroków wzdłuż wyznaczonego odcinka drogi. Drugi maszeruje tą drogą i stara się wypatrzyć miejsce zasadzki. Jeżeli tropiący zauważą zaczajonych, zatrzymują się i starają się wszystkich wyłapać. 42

43 Jeżeli zaś ominą miejsce zasadzki, wówczas zaczajeni wyskakują z ukrycia z okrzykiem zwycięstwa. Harcownicy Współzawodniczące zastępy znajdują się w ukryciu w odległości ok. 50 m od siebie. Na dany znak zastępowi wysyłają naprzeciw siebie po kilku harcowników. Mogą oni przebierać się, maskować. Harcownik, który pierwszy zauważy i rozpozna przeciwnika, bierze go do niewoli. Każdy z harcowników ma przypięty numer (do czapki lub na piersi). Wywołanie numeru oznaczać będzie wzięcie przeciwnika do niewoli. Jeśli uczestnicy gry znają się, wystarczy wywołać imię. Pomoc rannym zwierzętom W zastawione przez kłusowników sidła złapało się kilka zwierząt. Każde z nich wydaje płaczliwe dźwięki. Na pomoc udają się myśliwi i uwalniają zwierzę z sideł. Drużynowy udaje się z kilkoma (5 8) harcerzami do zagajnika, w którym w promieniu m każdy z nich ukrywa się i na dany znak wydaje dźwięk uwięzionego zwierzęcia. W tym czasie z innego miejsca ( m) co 1 minutę na pomoc zwierzętom wybiegają myśliwi. Każdy z nich nasłuchuje i stara się jak najszybciej odszukać ranne zwierzę, które - jeśli zostanie przez myśliwego zauważone - nagradza go jakimś fantem. Po zebraniu wystarczającej ilości fantów myśliwy szybko wraca do punktu startowego. Mierzony jest czas poszukiwań każdego myśliwego. Łatwo jest wyłonić zwycięzcę oraz zwycięski zastęp. Grę powtarzamy, zamieniając zastępom role, myśliwi stają się rannymi zwierzętami i odwrotnie. Gra jest atrakcyjna, jeśli przeprowadzamy ją o zmroku. 2. Gry terenoznawcze: Marsz na przełaj Ze szczytu wzgórza trzeba wskazać charakterystyczny przedmiot (np. samotny dom, mostek, ciekawe drzewo) znajdujący się w odległości powyżej 300 m, który po zejściu z punktu obserwacyjnego zniknie z horyzontu widzenia. Harcerze otrzymują polecenie udania się pojedynczo w wybrane miejsce. Mierzony jest łączny czas zastępu. Po ukryty meldunek 43

44 Drużyna maszeruje przez las. Każdy z harcerzy gra rolę kuriera i ma zaszyfrowany meldunek. Na komendę drużynowego: Nieprzyjaciel wszyscy rozbiegają się i każdy ukrywa meldunek, a następnie wraca do drużynowego, który kołując oddala się. Po przejściu około 300 m mówi, że niebezpieczeństwo minęło i każdy stara się odnaleźć ukryty wcześniej meldunek. Można również zbierać meldunki ukryte przez inne osoby. Po 10 minutach drużynowy zwołuje zbiórkę i sprawdza odnalezione meldunki. Za każdy odnaleziony meldunek zastęp otrzymuje punkt, zaś za meldunek innego zastępu dwa punkty. Kto pierwszy dotrze Zastępy otrzymują koperty z mapą (szkicem), na której zaznaczona jest trasa. Każdy zastęp ma wyznaczoną inną drogę, lecz jednakowej odległości. Wszystkie drogi prowadzą do tego samego punktu zbornego, w którym ukryta jest chorągiewka. Wygrywa zastęp, który pierwszy dotrze na wyznaczone miejsce i odnajdzie chorągiewkę. Różnymi drogami Dla każdego zastępu wyznacza się trasę przemarszu długości ok. 1 km, zbieżną na końcu i zaznaczoną na szkicu. Każdy z zastępów pokonuje wyznaczoną trasę i przygotowuje po drodze zadania do wykonania dla innego zastępu. Przy redagowaniu polecenia musi wziąć pod uwagę fakt, że drugi zastęp będzie się poruszał w przeciwnym kierunku. Po dojściu do celu zastępy odpoczywają spożywając posiłek i zamieniając się trasami. W drodze powrotnej każdy zastęp szuka listów i wykonuje zawarte polecenia. Zwycięzcą będzie zastęp, który wykona wszystkie polecenia i sam wymyśli najciekawsze i najdowcipniejsze zadania dla innych. 3. Podchody: Wilki i sarny Jeden zastęp to wilki, pozostałe są sarnami. Sarny kryją się w oznaczonym odcinku lasu, a wilki na dany znak wyruszają na łowy. Sarna złapana (której zerwano szarfę) odpada z gry i udaje się na miejsce zbiórki. Sarny mogą uciekać do najbliższego gospodarstwa gajowego, gdzie będą bezpieczne, zaś wilki nie mają tam wstępu. Do gajówki nie mogą wejść sarny upolowane. Zwycięża wilk, 44

45 który upoluje najwięcej saren, oraz zastęp saren, z którego najwięcej uratuje się ucieczką do gajowego. Zaleca się zamianę ról. Wilczym szlakiem Po drodze o szerokości ok. 30 m i długości m biegają wilki. Inne zwierzęta muszą przedostać się niezauważone na drugą stronę drogi. Jeden zastęp przyjmuje rolę wilków, pozostałe grają role małych bezbronnych zwierząt: zajączków, saren, owieczek. Na dany znak zwierzątka przystępują do skradania się na drugą stronę zarośniętej różnymi krzewami drogi. Zwierzę zauważone musi oddać swój identyfikator. Zwycięża zastęp, z którego najwięcej zwierząt przejdzie na druga stronę drogi. Wilk, który zdobędzie najwięcej identyfikatorów, będzie zwycięzcą. Walka o sztandar W lesie w odległości m od siebie znajdują się dwa nieprzyjacielskie obozy. W każdym obozie przechowywany jest sztandar (flaga lub płótno) zawieszony na wysokości, z której można po niego sięgnąć. Posterunki wartownicze są rozstawione w odległości co najmniej 50 m od sztandaru. W chwili rozpoczęcia gry z każdego obozu udają się zwiadowcy do obozu przeciwnika w celu zdobycia sztandaru. Wartownicy i zwiadowcy mogą wyeliminować członków obozu przeciwnego poprzez zerwanie szarfy z wełny. Zawiadowcy, którym udało się wejść na teren obozu przeciwnika, zabierają sztandar i próbują go przenieść na teren własnego obozu. W razie, gdy zostaną schwytani, dostaną się do niewoli, muszą oddać sztandar. Zwycięża zespół, który w chwili zakończenia gry posiada dwa sztandary. Obrona linii kolejowej Droga o długości ok. 500 m jest ochraniana przez chodzące po niej patrole oraz posterunki ukryte w odległości m. Na umówiony sygnał w kierunku drogi udają się partyzanci w celu umieszczenia na niej ładunków wybuchowych. Partyzanci mogą być schwytani przez ochronę na drodze lub w lesie. Na dowód wyeliminowania z gry schwytanych przeciwnik zrywa z nich szarfę lub opaskę. Partyzanci, którzy dotarli do drogi (linii kolejowej), zakładają opaskę na drzewo lub słupie i wycofują się. Zwycięża zastęp, z którego więcej osób wykonało zadanie. Grę powtarza się, zmieniając role. Nie można jej przeprowadzać na czynnych torach kolejowych. 45

46 Tropienie kłusowników W lesie kręci się kilku kłusowników, którzy mają białe opaski na głowie lub ramieniu i od czasu do czasu zapalają latarki (w nocy) lub przekazują sobie sygnały dźwiękowe (w dzień). Należy ich złapać - czyli zerwać opaskę. Kłusownicy mogą przechodzić z miejsca na miejsce, kryć się za drzewami, kłaść się na ziemi, czołgać. Nie wolno im jednak biegać, wyrywać się lub bronić w inny sposób. Wygrywa zastęp, który schwyta najwięcej kłusowników. Gra jest ciekawa o zmroku. Na odsiecz Na polanie (wzgórzu) w strefie oznaczonej taśmą znajduje się patrol otoczony zastępem nieprzyjaciela. Członkowie tego zastępu nie mogą wejść na polanę za taśmę, grozi to zdalnym zniszczeniem ich kwatery. Ukryli się jednak wokół polany w promieniu 200 m, by złapać każdego, kto wyjdzie poza strefę ochronną. Inne zastępy, oddalone o ok. 400 m, ruszają na odsiecz, by przejąć od patrolu tajemniczy bagaż. Każdy uczestnik gry ma założoną szarfę z wełny w barwach swego zastępu. Harcerze idący na odsiecz starają się przedostać na oznaczoną polanę. Nieprzyjacielskie patrole biorą do niewoli każdego, kto zbliży się do polany. Wzięcie do niewoli polega na zerwaniu szarfy, bez której nie można wejść na oznaczoną strefę. Jeśli do obleganego patrolu dostanie się wielu sprzymierzeńców, organizują przerzut cennego bagażu do swojej kwatery. Zwycięża ten zespół, który zaniesie tajemniczy bagaż do swojej kwatery. 46

47 7. ZAJĘCIA KULTURALNO OŚWIATOWE 7.1. Gry i zabawy świetlicowe ZABAWY WSTĘPNE I ZAPOZNAWCZE Niedokończone zdania Materiały: duże arkusze papieru, flamastry Każdy z uczestników kończy zdania napisane na arkuszach przez prowadzącego. Sugerują one w treści przekazanie obaw, nadziei, myśli związanych z mającymi rozpocząć się rekolekcjami. (np.: Przyjechałem tu dlatego że..., Przyjechałem tu mimo że..., Obawiam się, że..., itp.). Odgadywanie imion Każdy pisze na kartce swoje imię w ten sposób że wpisuje tylko pierwszą literę, a pozostałe zastępuje kreskami np.: B. Następnie podchodzimy do innej osoby i próbujemy odgadnąć pełne brzmienie jej imienia. Zgadująca osoba może podać jedną literę, jeśli trafiła, może próbować dalej, jeżeli nie, to idzie do następnej osoby. Po pewnym czasie może jeszcze raz podjąć próbę odgadnięcia. Dwie osoby, które odgadły swoje imiona podają sobie ręce i udają się na poszukiwanie nowych znajomości. Siedzimy w kręgu. Każdy po kolei mówi swoje imię i dodaje jakąś rzecz, zwierzę, roślinę na pierwszą literę jego imienia, przy czym wykonuje gest pokazujący tą rzecz. Np. Artur jak arbuz(i pokazuje rękoma jak wygląda arbuz), Rafał jak rosołek (pokazuje jak je zupę). Kolejne osoby powtarzają wszystkie poprzednie porównania i dodają swoje. To jest krokodyl Animator bierze jakiś przedmiot i mówi Mam na imię... np.: Monika, a to tutaj to krokodyl i podaje go następnej osobie. Osoba, do której się zwrócił, bierze od niego ten przedmiot i mówi Nazywam się... np.: Tomek, to jest krokodyl, dostałem go od Moniki. Następne osoby, biorąc przedmiot muszą powtórzyć imiona wszystkich poprzednich osób. Jeżeli graczy jest zbyt wielu, to możemy wymienić imiona tylko pięciu lub dziesięciu graczy przed nami. Imię i gest 47

48 Każdy z uczestników wypowiada swoje imię, dołączając do tego dowolnie przez siebie wybrany gest. Reszta grupy powtarza to imię wraz z gestem. Wykonywane gesty mogą mieć też z góry ustaloną tematykę np.: gest najbardziej charakterystyczny dla nas, czynność najczęściej wykonywana w wakacje, czynność obrazująca co najbardziej lubimy. Imię i nastrój Każdy z uczestników wypowiada swoje imię w określony, podany wcześniej przez prowadzącego sposób, np.: bardzo wesoło, bardzo smutno, z wściekłością, z rezygnacją, nieśmiało, krzycząc, pytając, itp. Zmiana sposobu mówienia następuje po wypowiedzeniu się wszystkich uczestników zabawy. Rzucanie imion Rzucamy w kręgu jakimś przedmiotem (piłka, kostka) i mówimy swoje imię i imię odbiorcy np. Kasia do Ani, Ania do Basi. Można się umówić, że to czym rzucamy, to granat, bomba, bakcyl i dlatego należy go podawać jak najszybciej, i niezmiernie uważnie tak by go nie upuścić na podłogę i nikogo nie uderzyć. Gdy jednak upadnie, można głośno krzyczeć Bum, lub wykonać padnij. Pajęcza sieć Animator przedstawia się i rzuca (po ziemi) do jakiejś osoby siedzącej w kręgu kłębek wełny, trzymają jednak jego koniec. Osoba ta przedstawia się i rzuca kłębek do kogoś innego, trzymając jednocześnie nitkę przy sobie. Między osobami powstaje pajęcza sieć. Ostatnia osoba zaczyna zwijanie kłębka i mówi imiona kolejnych osób. Dłoń Każdy obrysowuje swoją dłoń i wpisuje w nią swoje imię i np.: ulubione zajęcie, nazwę swojej szkoły, klasę... Po skończonej zabawie arkusze przyczepiamy do ściany. Ciuchcia Uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący chodzi wewnątrz w takt skandowanego przez grupę jego imienia: to Darek, to Darek, to Darek... W tym czasie wskazuje następną osobę, która podchodzi do niego, kładzie mu 48

49 ręce na ramiona i idą dalej. W tym czasie wszyscy wypowiadają imię nowego wagonika skandując tak, jak poprzednio. Kolejno zapraszane osoby wchodzą do środka i tak powstaje pociąg. Świrek Uczestnicy siedzą w dużym kręgu. Jedna osoba stojąca w środku zakręca talerzem lub butelką i podbiega do wybranego przez siebie uczestnika zabawy, dotyka go, mówi głośno i wyraźnie jego imię. Wywołana w ten sposób osoba szybko zakręca wirującym przedmiotem i zanim ten przestanie się obracać podbiega do którejś z osób dotyka ją mówi jej imię i zabawa toczy się dalej Wizytówka-plotka Na kartce każdy uczestnik rysuje swoją podobiznę, ulubione zajęcie i ulubioną potrawę. Kartki nie podpisujemy. Następnie podchodzimy do wybranej przez siebie osoby, przypominamy swoje imię, wymieniamy się kartkami i opowiadamy sobie wzajemnie to, co zawierają rysunki. Następnie rozstajemy się, szukamy kolejnej osoby i zaczynamy plotkować mówiąc imię osoby, od której dostaliśmy kartkę, pokazując ją z daleka palcem i przekazując znane sobie informacje. Następuje wymiana kartek i informacji. Podchodzimy do następnego uczestnika i plotkujemy już na temat innej osoby itd. Prowadzący przerywa w pewnej chwili zabawę i poleca znaleźć właściciela trzymanej przez nas aktualnie kartki. Przy oddawaniu należy powtórzyć usłyszane informacjeplotki. Kartki można teraz podpisać i umieścić gdzieś w budynku. Proporczyk Materiały: trójkąty równoramienne wycięte z papieru i kredki Każdy rysuje swój proporczyk, wpisując wyraźnie swoje imię i coś związanego z swoim hobby, ulubionym przedmiotem, ulubionym zajęciem lub cechą charakteru. Puste miejsce Uczestnicy siedzą w kręgu, tylko w jednym miejscu krąg jest przerwany. Osoba, która ma to wolne miejsce po prawej stronie zaczyna zabawę zapraszając osobę o jakiejś cesze np. osobę która lubi góry lub która uczy 49

50 się w ekonomiku lub która gra na gitarze itp. Osoba, która poczuje się zaproszona jak najszybciej zajmuje wolne miejsce. Jeżeli więcej niż jedna osoba poczuje się wywołana, miejsce zajmuje ta, która uczyni to najszybciej. Pozostali wracają na swoje miejsca, a zaprasza osoba, która teraz ma puste miejsce po swojej prawej stronie. Spółdzielnia Siedzimy w kręgu, jedna osoba znajduje się w środku i wskazując na kogoś z siedzących pyta, czy podobają mu się jego sąsiedzi. Jeżeli wskazany odpowie tak", musi szukać innej osoby. Jeżeli odpowie "nie" pyta się dalej na kogo chciałby wymienić sąsiadów, wskazany wymienia dwa imiona. Jego sąsiedzi muszą szybko zmienić się miejscami z wymienionymi osobami, aby stojący w środku nie zdążył zająć miejsca. Osoba, która pozostała w środku zadaje pytania itd. Wskazany człowiek może też odpowiedzieć na pytanie "spółdzielnia" i wtedy wszyscy muszą zmienić swoje miejsce. ZABAWY INTEGRACYJNE Cebula Celem tej sympatycznej zabawy jest poznanie ludzi o podobnym usposobieniu i zainteresowaniach. Uczestnicy stoją parami twarzą do siebie, tworząc dwa koła - zewnętrzne i wewnętrzne. Prowadzący podaje polecenia. Po każdym wykonanym w parze zadaniu koło zew. przesuwa się o jedno miejsce w prawo. Należy pamiętać aby z każdym nowym partnerem przywitać się, a po wykonaniu polecenia pożegnać. Przykładowe komendy: -uśmiech -ulubiona pora roku -wydarzenie z poprzedniego dnia -połaskotać partnera -podanie ręki -ulubiony przedmiot -co jadłem na śniadanie -czy masz przyjaciela -powiedzieć krótki wyszukany komplement -dotknąć się nosami -ulubiona książka z dzieciństwa -uściskać się -zanucić początek ulubionej piosenki -ulubione zwierze -podanie swojego imienia od tyłu -moje marzenie -mój fragment Pisma Świętego -kim chciałbym być -jaka była moja dzisiejsza modlitwa poranna itp. -pogłaskać partnera pogłowie -powiedzieć szybko suchą szosą Sasza szedł 50

51 Można też ułożyć poważniejsze polecenia i wykorzystać tę zabawę na poważnym wieczorze. Zasady pozostają te same, dobrze jest jednak zmienić obowiązującą pozycję ze stojącej na siedzącą. Węzeł gordyjski Wszyscy uczestnicy stoją w kole, na dany znak zamykają oczy, wyciągają przed siebie ręce i idą powoli do przodu, aż poczują, że mogą dosięgnąć osoby z naprzeciwka. Kiedy wszyscy są już w środku starają się poszukać jakiejś wolnej dłoni. Kiedy uczestnik ma już obie dłonie zajęte może otworzyć oczy. W ten sposób powstaje kłębowisko ciasno połączonych rąk i ciał. Teraz trzeba się z tego wyplątać, nie rozłączając dłoni. Jeśli się to uda, znowu powstaje koło, (czasem dwa lub więcej). Jest to świetna zabawa dla wszystkich, jednak liczba uczestników nie może być zbyt duża. Sprzyja integracji gdyż trzeba się z innymi komunikować i pomagać im w trudnych sytuacjach. Dłonie Każdy z zamkniętymi oczami chodzi po sali i dotykając dłoni innych osób szuka tych, które mu odpowiadają najbardziej. Kiedy znajdzie otwiera oczy i sprawdza do kogo one należą, następnie może udać się na dalsze poszukiwania. Kiedy już wszyscy znajdą swoje dłonie siadają w kręgu a następnie dzielą się czyje dłonie wybrali i dlaczego. Ja-piłka Każdy przez chwilę stara się wyobrazić siebie jako piłkę, a później następuje dzielenie, każdy charakteryzuje piłkę w którą się wcielił Niezwykle ważna jest w tej zabawie szczerość i otwartość i dobrze jest to podkreślić przed rozpoczęciem dzielenia. Ja-zwierzę Zasady tej zabawy są takie same jak poprzedniej, z tymże wyobrażamy siebie jako zwierzę. Szukamy zwierzęcia którego cechy odnajdujemy w sobie samym. Jeśli zabawę tę przeprowadzamy w małej grupie możemy dodatkowo polecić by każdy narysował to zwierzę. Historyjka ABC... 51

52 Dzielimy graczy na kilkuosobowe grupy. Zadaniem każdej grupy jest w określonym czasie wymyślić historyjkę, w której występują po kolei wszystkie litery alfabetu (na początku kolejnego słowa). Dobrze jest jeśli w tym mini opowiadaniu wystąpią imiona osób układających historyjkę, np.: Animator Bolek całą duszą eksponował... Zabawa kończy się odczytaniem ułożonych historyjek i nagrodzeniem się wzajemnie brawami. Slajdy Rozwieszamy prześcieradło i ustawiamy za nim lampę. Jedna z osób lub grupka stoi przed ekranem i ma za zadanie odgadnięcie, kto znajduje się na tym niewyraźnym slajdzie lub co on przedstawia. Reszta grupy stoi z tyłu i ustala, kto będzie się pokazywał (rzucał cień). Można przybierać charakterystyczne lub nietypowe pozy, tworzyć grupy, przedstawiać zwierzęta, itp. Po pewnym czasie następuje zamiana ról. Życiorys Każdy z uczestników pisze na kartce początek swego życiorysu (2-3 zdania) i składa tak by można zobaczyć tylko ostatnie zdanie. Następnie kartka wędruje do osoby siedzącej po prawej stronie (wszystkie równocześnie). Na kartce, którą dostało się od sąsiada, piszemy znowu 2-3 zdania o sobie zaginamy ją i podajemy dalej. Kiedy kartki obeszły już całe koło, każdy morze opatrzyć swoją kartkę krótkim zakończeniem. Po kolei czytamy wszystkie życiorysy. W ten sam sposób można również tworzyć inne historyjki: romanse, bajki. Porządki Dzielimy graczy na dość liczne grupy (około 10 osób), ich zadaniem jest ustawić się w jednym rzędzie według różnych właściwości: wzrostu, wielkości butów, długości włosów, ciężaru, itp. Trzeba to jednak zrobić z zamkniętymi oczami i nic nie mówiąc. Powyższe dwa warunki muszą być koniecznie spełnione by zabawa była udana. Rozmówki na temat 52

53 Uczestnicy dostają lub przygotowują kartki podzielone na kilka (np. cztery) części. Na kolejnych częściach piszą odpowiedzi na zadane przez animatora pytania, np.: Co lubisz? Czego nie lubisz? O czym marzysz? Co miłego przydarzyło ci się ostatnio? Po napisaniu odpowiedzi wszyscy przyczepiają sobie kartki do ubrań i wyruszają na poszukiwanie partnera do rozmowy. Rozmawiają przez chwilę na dany temat, Odrywają tę część kartki, na której jest odpowiedź i szukają następnej sympatycznej osoby, która ma na kartce taką samą liczbę odpowiedzi. Kurtyna Materiały: duża materiałowa płachta, może być zasłonka lub rozłożony śpiwór Dzielimy graczy na dwie równe grupy. Pomiędzy nimi dwie osoby rozpościerają materiał tak by członkowie przeciwnych grup się nie widzieli. Wszyscy kucają i każda grupa wybiera spośród siebie jedną osobę, która staje tuż przed płachtą (pozostali nieco się cofają). Jej zadaniem jest jak najszybciej powiedzieć imię osoby z przeciwnej drużyny, którą zobaczy po opuszczeni materiału, (w razie potrzeby pozostali członkowie grupy mogą jej podpowiadać). Wygrywa ten gracz, który zrobi to szybciej. Osoba przegrana przechodzi do przeciwnej drużyny. Jest to bardzo sympatyczna zabawa, ćwicząca refleks. Okrzyk i gest Uczestnicy dzielą się na cztery grupy. Każda z nich ustawia się w jednym rogu sali. Zadanie ich polega na przygotowaniu okrzyku i towarzyszącego im gestu. Okrzyk powinien być, np. Hej!, Cześć itp. Grupy prezentują swoje okrzyki i gesty. Następnie każda z grup wybiera spośród pokazanych ten zestaw, który spodobał jej się najbardziej (może oczywiście pozostać przy swoim). Następuje ponowna prezentacja i jeżeli wszystkie grupy wybrały ten sam zestaw to integracja została osiągnięta - grę należy zakończyć. Jeżeli nie, ponawiamy próby, licząc, że osiągniemy porozumienie, nie należy jednak sztucznie przedłużać zabawy. 53

54 Kto czyta? Zabawa ta świetnie nadaje się dla grup, które dopiero się spotkały i uczestnicy nie znają się jeszcze zbyt dobrze. Połowa grupy zamyka oczy i kładzie głowy na złożonych na stole ramionach. Ktoś z pozostałych zaczyna czytać dowolny tekst. Może przy tym trochę zmienić głos. Jeżeli któraś z osób mających zamknięte oczy, myśli, że wie, kto czyta, powinna się zgłosić Jeżeli zgadnie, przechodzi do grupy czytających. Jeżeli nie, znowu zamyka oczy i czeka na następną szansę. Żeby utrzymać dobre tempo i napięcie, czytający powinni się dosyć często zmieniać. Coś miłego Każdy na kartce papieru pisze swoje imię i nazwisko. I korzystając z czyjejś pomocy przyczepia ją sobie na plecach. Zadaniem wszystkich jest napisanie sobie wzajemnie na plecach coś miłego: to co się nam w danej osobie podoba, jakieś pozytywne cechy, które w niej zauważamy, itp. Wizytówki Uczestnikom pokazujemy różne wizytówki wcześniej przygotowane, na których znajdują się, np. portret pewnej osoby wykonany lewa ręką, czyjaś próbka pisma, włos jakiejś osoby, wypisane hobby. Uczestnicy mają zgadnąć, czyja to wizytówka. Porównania Dwóch uczestników opuszcza salę. Reszta ustala o kim będzie mowa w następnej części gry. Odgadujący wracają do grupy i mogą stawiać pytania tylko w określony sposób: Z jakim kwiatem, rośliną można porównać tę osobę? Z jaką pogodą...? Z jaką muzyką...? Z jakim instrumentem muzycznym...? Z jakim zwierzęciem...? Z jakim kolorem...? Z jakim kamieniem szlachetnym...? Z jakim widokiem...? Z jakim samochodem,...? itd. 54

55 Na wszystkie pytania można w różny sposób odpowiedzieć. Na przykład na pytanie: Z jakim zwierzęciem można porównać daną osobę?, można usłyszeć odpowiedz: Z pracowitą pszczołą, Z mrówką itp. Odpowiadający muszą się wystrzegać zbyt jednoznacznego patrzenia na osobę, o której mowa. Po zgadnięciu, o kim mówiono, następuje zmiana odgadujących. Chińskie szepty Zabawa ta polega na przekazywaniu sobie wzajemnie różnych informacji, Nie czynimy tego jednak bez pośrednio tylko wybieramy sobie posłańca i jego prosimy o przekazanie informacji. ZABAWY AKTYWIZUJĄCE Słoneczko Materiały: Po sześć małych karteczek dla każdego uczestnika, flamastry, dwa arkusze papieru. Temat: np. Cechy dobrego animatora Każdy na czterech karteczkach zapisuje cztery różne, ważne jego zdaniem, cechy dobrego animatora. Karteczki układamy na podłodze tworząc okrąg, kartki z cechami powtarzającymi się układamy w promyczki. Dobieramy się w pary i rozmawiamy np. o treści najdłuższych promyczków. Powracamy do dwóch karteczek. Na jednej wpisujemy cechę dobrego animatora posiadaną przez nas samych, na drugiej cechę dobrego animatora, której brak zauważamy u siebie. Karteczki przyklejamy na arkuszach odpowiednio pod hasłem: moje mocne strony, Moje słabe strony. W trójkach rozmawiamy o treści plakatów. Czas dyskusji około 20 min. Dyskusja Ta metoda polega na kilku etapach rozwiązywania problemu, wymiany doświadczeń, poszukiwania odpowiedzi na pytanie. Najpierw dyskusja na zadany temat toczy się w dwójkach. Osoby mogą dobrać się w pary lub też być podzielone według jakiegoś kryterium (np. podchodzą do siebie osoby, które się nie znają, siedzące naprzeciw itp.) Prowadzący podaje czas rozmowy - zwykle powinno to być kilka minut (5-10) z zaznaczeniem, że obie osoby powinny wypowiedzieć się na dany temat. Następnie dwie dwójki przysiadają się do siebie i znów kilka minut 55

56 rozmawiają, przedstawiając wnioski jakie nasunęły się w rozmowie w parach. Po kilku minutach prowadzący prosi o połączenie się czwórek w ósemki, które mają za zadanie podsumować decyzje i przedstawić jej wyniki w postaci punktów lub plakatu malowanego kredkami lub farbami (grupa poszukuje przemawiających symboli, które ilustrują jej stanowisko) Wnioski wypisuje się grubym pisakiem na dużym arkuszu szarego papieru tak, aby można je było swobodnie odczytać. Dyskusja - puste krzesło Przygotowujemy cztery kartki z różnymi poglądami na wybrany temat i ustawiamy je w różnych miejscach sali. Uczestnicy po zapoznaniu się z nimi, wybierają ten z którym się utożsamiają i są gotowi go bronić. W ten sposób tworzą się grupy wokół danych poglądów. Każda z nich wspólnie omawia swoje stanowisko, a następnie wybiera reprezentanta. Wydelegowane w ten sposób osoby zajmują miejsce na przygotowanych wcześniej pięciu krzesłach (jedno zostaje puste). Rozpoczynają dyskusję i próbują bronić swoich stanowisk, Pozostałe osoby w milczeniu przysłuchują się całej dyskusji, mogą zabrać głos tylko i wyłącznie siadając na pustym krześle Nie mają jednak prawa dyskusji, po wypowiedzi wracają na swoje miejsce. Ponieważ w czasie tej debaty mogą pojawić się różne dziwne poglądy bardzo ważne jest by temu wszystkiemu przysłuchiwał się ksiądz i na koniec podsumował dyskusję i wyjaśnił ewentualne wątpliwości. Burza mózgów Uczestnicy spotkania na dużej kartce papieru wypisują swoje myśli na dany temat. Czynią to równocześnie w dowolnych miejscach kartki. Zapisany arkusz ukazuje poglądy uczestników na dany temat,a jednocześnie ukierunkowuje dalszą rozmowę. Dyskusja na papierze Dzielimy grupę na 4-osobowe zespoły, którym przydzielamy arkusz papieru. W środku wpisujemy hasło. Następnie poszczególne osoby, każda w innym rogu kartki, pisze swoją opinię na dany temat. Obracamy kartkę i każdy dopisuje się do tego co napisał poprzednik. Można uzupełniać, a nawet przeciwstawiać się temu, co napisano wcześniej. 56

57 Analiza tekstu Każdy z uczestników otrzymuje określony tekst. Zadaniem czytającego jest podkreślenie zdań, z którymi się nie zgadza oraz tych, które wyrażają jego pogląd na dany temat. Ważny jest odpowiedni dobór tekstu najlepiej, aby zawierał również kontrowersyjne poglądy. Można zaproponować także inne kryteria podkreślania tekstu np. to co mnie najbardziej dotknęło, zaskoczyło, to czego nie rozumiem, itp. Porównanie Prosimy uczestników, aby znaleźli odpowiednie porównanie dotyczące omawianego pojęcia, np. modlitwa to zanurzanie się w Bogu. Wypowiedzi nie komentujemy, ale dzielimy się nimi. Rysunek Kiedy omawiamy jakieś pojęcia np. wspólnota, Kościół, można zaproponować uczestnikom przedstawienie danego zagadnienia w formie rysunku. Po wykonaniu każdy przedstawia swoje dzieło i wyjaśnia co narysował i dlaczego. Wskazane jest by na początku zabawy podkreślić, że najważniejsza jest treść rysunku, a nie sposób jego wykonania. Wspólne rysowanie Uczestnicy dobierają się po dwie osoby. Każda para na wspólnym arkuszu papieru, trzymając razem kredkę, rysuje: dom, drzewo, słońce.... Później uczestnicy pokazują rysunki i omawiają jak się przy tej grze czuli, kto przewodził itd. Puzzle Dość długie zdanie, związane z tematem spotkania, wypisujemy tak, że każde słowo znajduje się na osobnej kartce. Część słów rozkładamy na podłodze lub stole w odpowiedniej kolejności, resztę rozdajemy pomiędzy uczestników, których zadaniem jest ułożyć całość sentencji. Biorę z sobą Metoda polega na dzieleniu się w przykładowy sposób: Umówiłem się na spotkanie i biorę z sobą: Odrobinę humoru żeby ją rozśmieszyć, czystą 57

58 chusteczkę żeby nie płakała, dobre buty żeby spacer był długi, akceptacje żeby dobrze się przy mnie czuła. Cztery kąty Uczestnicy stoją pośrodku sali. Prowadzący zadaje pytania i ukazuje cztery możliwe odpowiedzi. Wybór polega na udaniu się do odpowiedniego kąta, np. co najbardziej cenisz w przyjaźni: Prawdę wierność, zrozumienie czy dyspozycyjność? Skala odpowiedzi Wygłaszamy zdanie związane z podjętym tematem, Uczestnicy wyrażają swoją opinię ustawiając się w odpowiedniej odległości od określonego punktu, (lub ustawiając jakieś przedmioty w odpowiedniej odległości od określonego punktu na stole), im dalej, tym ocena jest mniej pozytywna. Wybrane osoby motywują swój wybór. Trzy kolorowe kartki Każdy uczestnik otrzymuje trzy kolorowe karteczki (zieloną, żółtą, i czerwoną). Prowadzący stawia problem. Uczestnicy przy pomocy kartek określają swój stosunek do niej, przez podniesienie kartek: Czerwonej nie zgadzam się Żółtej - chcę zapytać Zielonej zgadzam się, popieram Prowadzący wyznacza, na podstawie uniesionych kartek osoby mówiące. 5 z 25 Każdy z uczestników dostaje kartkę z 25 cechami np. dobrego animatora, chrześcijanina, Po pewnym czasie zakreśla cechy, które uważa za najważniejsze, nie więcej niż pięć. Następnie uczestnicy łączą się w 5 osobowe grupy i każdy przedstawia i broni cechy przez siebie wybrane. Po takim przedstawieniu i omówieniu grupa wybiera wspólnie 5 cech, które po dyskusji uważa za najbardziej istotne. Po tym cechy wybrane przez poszczególne grupy zostają zapisane na dużym arkuszu papieru lub tablicy. Następnie wszyscy zebrani po krótkich wypowiedziach,, głosują na cechy, które uważają za najważniejsze, powstają wspólnie wybrane cechy. Można też nie przygotowywać cech lecz polecić uczestnikom by sami je wymyślili. 58

59 Program z mojego imienia Każdy uczestnik pisze na kartce pionowo litery swojego imienia, dopisując do każdej z nich wyraz, który stanowi jednocześnie program jego postępowania, myślenia pragnień. W tej formie można rozwijać również kluczowe słowa podjętego tematu, np. D- dzielenie się akceptacja R- radość Obrazki Potrzebna jest duża liczba różnokolorowych zdjęć powycinanych z gazet: sceny z życia, przedmioty, kwiaty, budynki, ulice, ludzie itp. Uczestnicy wybierają zdjęcia, które np.: - oddają pozytywną cechą twojego charakteru - najlepiej określają twojego przyjaciela - obrazują twój pogląd na życie Wybór należy uzasadnić. List Piszemy list do swojego przyjaciela, dzieląc się z nim w formie osobistej refleksji, odkryciami i myślami, które są związane z tematem spotkania. Po napisaniu wszyscy odczytujemy swoje listy. Pantomima Wybieramy w miarę krótkie cytaty z Pisma Świętego, przysłowia, zdania na określany przez nas temat. Dzielimy grupę na mniejsze zespoły, z których każdy ma przedstawić podany tekst w formie pantomimy, scenki z życia. Przykład: Gal 5, owoce Ducha Świętego. Dzielimy grupę na czteroosobowe zespoły, z których każdy ma za zadanie przedstawić jeden z owoców Ducha Świętego. Po przygotowaniu i przedstawieniu przez zespół reszta zgaduje co było przedstawiane. Pytania - odpowiedzi 59

60 Przygotowujemy kartki z różnymi pytaniami, które układamy na stole lub podłodze. Następnie któryś z uczestników losuje jedną kartkę i po przeczytaniu pytania wybiera osobę, która ma na nie odpowiedzieć (wręczając karteczkę). Ta osoba po udzieleniu odpowiedzi sama losuje pytanie i zabawa toczy się dalej. Wędrująca kartka Wszyscy uczestnicy siadają w kręgu. Każdy na karteczce pisze pytanie, związane z danym tematem lub nurtującym go problemem (nie wolno zdradzić kto będzie na nie odpowiadał). Po napisaniu na dany znak przekazujemy sobie kartki (podkład muzyczny), aż do momentu stop. Następnie każdy z uczestników, po namyśle odpowiada na problem, który jest zawarty na kartce, którą aktualnie trzyma. Drama Wybieramy określony tekst, fragment Pisma Świętego, wydarzenie lub przysłowie obrazujące omawiany temat. Na kartkach wypisujemy osoby i przedmioty, znajdujące się w tekście. Uczestnicy losują kartki, a następnie wczuwają się w wylosowaną postać czy przedmiot. Po odegraniu scenki lub jedynie po ponownym odczytaniu tekstu, wszyscy siadają w kręgu i dzielą się przeżyciami dot. swojej roli Licytacja Dzielimy uczestników na dwie grupy każda z nich wybiera swojego przedstawiciela, który będzie miał prawo głosu (cała grupa ma tylko głos doradczy). Prowadzący wybiera interesującą go dziedzinę i prosi o zapisywanie na kartce lub tablicy haseł związanych z tą dziedziną. Wygrywa ta grupa, która wciągu określonego czasu poda jak najwięcej tych haseł. 60

61 8. ZAJĘCIA PRAKTYCZNO TECHNICZNE 8.1. Formy i rodzaje zajęć praktyczno technicznych Czym są zajęcia praktyczno techniczne? To wszystkie celowe działania własne uczestników zmierzające do wykonania wytworu plastycznego, technicznego, użytkowego lub zdobniczego. Działania: twórcze i odtwórcze Cele zajęć praktyczno technicznych: zdobywanie konkretnej wiedzy i umiejętności rozwijanie swoich zdolności odkrywanie nowych zainteresowań nauka zaradności, przedsiębiorczości i rzetelności nauka szacunku dla ludzkiej pracy sprawdzenie swoich możliwości. Zadania zajęć praktyczno technicznych: Zabawa Integracja Uzupełnianie i wspomaganie innych form zajęć kolonijnych i obozowych Rozwijanie twórczego myślenia Rozwój estetyczny Formy zajęć praktyczno technicznych: Zajęcia indywidualne Zajęcia grupowe Praca zespołowa Praca zróżnicowana Zajęcia specjalistyczne i specyficzne Rodzaje zajęć praktyczno technicznych: Zajęcia plastyczne malowanie, rysowanie, lepienie itp. Zajęcia techniczne wytwarzanie rzeczy potrzebnych i użytecznych Zabawy dydaktyczne nauka poprzez własną działalność manualną Zabawy integracyjne plastyczno-techniczne Prace dekoracyjne i zdobnicze 61

62 Przykłady zajęć: Majsterkowanie pionierka obozowa Dekoracje okolicznościowe Zdobnicwo obozowe Stroje i rekwizyty Pamiątki Prace plastyczne 8.2. Prace dekoracyjne i zdobnicze Pionierka kilka rad: Podstawą są sprawne narzędzia pracy. Jeśli nie potrafisz naostrzyć i oprawić siekiery tak, aby nie spadała przez 10 dni, to naucz się albo oddaj to w ręce fachowca, nawet za opłatą. Pomaluj narzędzia jaskrawymi kolorami, aby łatwiej było je dostrzec. Naucz chłopaków odkładania narzędzi na miejsce nie tylko po skończonym dniu pracy, ale też po każdej czynności to też jest wychowanie gospodarcze. Wyznacz plac do cięcia i zaciosywania żerdzi, abyś potem nie zbierał wiórów po całym obozie. Na ziemi warto też położyć starą płachtę ułatwia zbieranie wiórów. Zrób przed obozem ćwiczenia dla żółtodziobów, wykonajcie modelową prycz i półkę, naucz wbijać gwoździe, robić zaciosy, ociosywać żerdzie. To ci zaprocentuje na pionierce Używaj kartki i ołówka. Narysuj projekt, wytłumacz co i jak ma być zrobione i dopiero bierzcie się do pracy. Używaj najpierw mózgu potem rąk, Przypomnij sobie,po co ludzie wymyślili miarę zwijaną, kątomierz, poziomnice i po co harcerz ma znać wymiary swojego ciała, nosić sznurek w kieszeni. Nie prowadź żadnych spóźnionych prac po zmroku. W nikłym świetle latarki łatwiej tylko o wypadek. Jeśli już trzeba coś nadgonić, wstańcie następnego dnia wcześniej. Staraj się jednak tak planować,by plan prac nie był napięty zaplanuj przerwy, rezerwę czasową. Staraj się w kręgu rady podzielić zadania miedzy zastępy podług ich sił. Podziel prace na etapy, wcześniejsze ich wykonanie nagradzaj. 62

63 8.3. Indywidualne zainteresowania uczestników, rozwój zainteresowań uczestników Popularyzowanie wiedzy i umiejętności technicznych: Wycieczki mające w programie zwiedzanie nowoczesnych zakładów pracy, pokazywanie i objaśnianie sposobu funkcjonowania linii technologicznych oraz wystawy gotowych wyrobów. Spotkania z ludźmi obcującymi z techniką w swojej pracy zawodowej inżynierami, elektronikami, informatykami ale również rzemieślnikami. Konkursy, zgaduj-zgadule, quizy na temat wynalazków technicznych oraz obserwowanym przez uczestników postępie w tym zakresie. Rozwój zainteresowań uczestników: Udostępnianie nowych dziedzin działalności twórczej Pokazywanie nowych ciekawych form i możliwości wykorzystania dostępnych materiałów Rozwijanie zainteresowań Pozwolenie na własną eksploracje twórczą Rozwijanie twórczego myślenia Zajęcia specjalistyczne: Mogą one być zasadniczym celem programowym placówki (są przecież obozy czy kolonie o bardzo wyspecjalizowanym charakterze, np. kolonie językowe, muzyczne, folklorystyczne i wiele innych). Zajęcia specjalistyczne mogą być realizowane w różnych formach np. zajęcia mające charakter minikonkursu na najciekawsze zdjęcie wykonane w okolicy placówki. Techniczny tor przeszkód: START ROWER - zadanie: założyć koło do roweru i jechać nim do kolejnych punktów toru przeszkód (oceniamy czas i poprawność założenia koła punktując to zadanie np. w skali od 1 do 10 pkt) PIŁKA I DRZEWO zadanie: utnij krążek (polano o jednakowej grubości dla wszystkich, ocena zależna od czasu od 1 do 5 pkt 63

64 MŁOTEK zadanie: wbić w deskę gwóźdź (np. 4-calowy) uderzając młotkiem dwukrotnie (ocena 5 pkt, każde następne uderzenie 1 pkt mniej) TELEFON KOMÓRKOWY zadanie: wyślij sms z informacją o przeszkodzie na drodze np. kłoda (ocena zależna od czasu od 1 do 5 pkt) KUCHNIA POLOWA zadanie: z leżących elementów zbuduj kuchnię polową (oceniamy czas i funkcjonalność zbudowanej kuchni, punkty od 1 do 10) LATARKA - zadanie: zamontuj baterię i zasygnalizuj koniec jazdy (ocena od 1 do 5 pkt) META pwd. Ewa Krakowiak 64

65 9. BEZPIECZEŃSTWO ŻYCIA I ZDROWIA UCZESTNIKÓW WYPOCZYNKU 9.1. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r. Nr 57, poz. 358) wraz z załącznikami 65

66 10. ZAŁĄCZNIKI Rozporządzenie z 21 stycznia 1997r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania. Na podstawie art. 92a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496) zarządza się, co następuje: 1. Organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej są obowiązani do zapewnienia bezpiecznych warunków wypoczynku i właściwej opieki wychowawczej. Organizatorzy wypoczynku są również zobowiązani zatrudniać odpowiednio przygotowaną kadrę pedagogiczną. 2. Organizatorami wypoczynku mogą być szkoły i placówki, osoby prawne i fizyczne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej Wypoczynek może być organizowany w formach wypoczynku wyjazdowego (np. kolonie, obozy, zimowiska) i formach wypoczynku w miejscu zamieszkania (np. półkolonie, wczasy w mieście), zwanych dalej "placówkami wypoczynku". 2. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 20 osób, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, jeżeli przepisy w sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny nie stanowią inaczej. 3. W przypadku dzieci do 10 roku życia liczba uczestników pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 15 osób. 4. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy ulega zmniejszeniu, jeżeli uczestnikami są dzieci i młodzież niepełnosprawna wymagająca stałej opieki lub pomocy. Zmniejszenie liczby uczestników następuje w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności. 4. Wysokość opłat wnoszonych przez uczestników ustala organizator wypoczynku. 5. Pierwszeństwo w korzystaniu z różnych form wypoczynku, finansowanych z budżetu państwa, mają dzieci: 1) będące sierotami, wychowankowie domów dziecka oraz innych placówek opiekuńczo-wychowawczych, a także rodzin zastępczych, 2) z rodzin wielodzietnych, żyjących w trudnych warunkach materialnych, 3) z zaburzeniami somatycznymi potwierdzonymi zaświadczeniem lekarskim i zamieszkujące w środowisku ekologicznie zagrożonym Placówka wypoczynku może podjąć działalność po przedstawieniu przez organizatora wypoczynku kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na lokalizację placówki: 1) karty kwalifikacyjnej obiektu (nie dotyczy obozów wędrownych oraz form wypoczynku organizowanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej), 2) danych dotyczących kwalifikacji pracowników pedagogicznych i kierownika placówki wypoczynku, a także informacji o kwalifikacjach pracowników medycznych przewidzianych do zatrudnienia, 3) informacji na temat formy wypoczynku, liczby turnusów, czasu ich trwania oraz liczby uczestników, 66

67 4) programu pracy z dziećmi i młodzieżą, 5) w przypadku obozów wędrownych - przebiegu trasy. 2. Organizator wypoczynku poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej składa dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 2-5, kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora. 3. Organizator wypoczynku składa dokumenty, o których mowa w ust. 1, nie później niż na 14 dni przed terminem rozpoczęcia działalności placówki wypoczynku. 4. Kurator oświaty, o którym mowa w ust. 1 i 2, wydaje organizatorowi wypoczynku spełniającemu wymagania określone w ust. 1 zaświadczenie o zgłoszeniu placówki wypoczynku. 5. Kurator oświaty, o którym mowa w ust. 1, przesyła kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku informację o zgłoszonych placówkach w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia. 6. Wzór karty kwalifikacyjnej, o której mowa w ust. 1 pkt 1, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia Organy prowadzące szkoły lub dyrektorzy szkół upoważnieni przez te organy mogą udostępniać na potrzeby placówek wypoczynku obiekty szkolne oraz urządzenia i tereny. 2. Zasady i warunki użytkowania obiektów szkolnych oraz urządzeń i terenów ustalane są w formie umowy pomiędzy ich dysponentem a organizatorem wypoczynku Obiekt przeznaczony na placówkę wypoczynku musi spełniać wymogi dotyczące bezpieczeństwa i higieny określone odrębnymi przepisami, a w przypadku organizacji wypoczynku dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej obiekt musi być ponadto dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczestników wypoczynku. 2. Żywienie uczestników wypoczynku powinno odbywać się zgodnie z zasadami higieny oraz racjonalnego żywienia określonymi w odrębnych przepisach Organizator wypoczynku zobowiązany jest zapewnić uczestnikom wypoczynku bezpieczne i higieniczne warunki w czasie ich pobytu w placówce. 2. Uczestnicy wypoczynku korzystają z wyznaczonych kąpielisk pod opieką wychowawcy i przynajmniej jednego ratownika z odpowiednimi kwalifikacjami. 3. Warunki korzystania z kąpieli, organizacji kąpielisk oraz organizowania wycieczek górskich i krajoznawczoturystycznych określają odrębne przepisy. 4. W razie wypadków uczestników wypoczynku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania w razie wypadków w szkołach i placówkach publicznych. 5. Zasady organizowania opieki medycznej nad uczestnikami wypoczynku określają odrębne przepisy Uczestnicy przyjmowani są do placówek wypoczynku, organizowanych w formie wyjazdowej, na podstawie karty kwalifikacyjnej. 2. Wzór karty kwalifikacyjnej uczestnika placówki wypoczynku określa załącznik nr 2 do rozporządzenia Placówką wypoczynku kieruje nauczyciel, czynny instruktor harcerski od stopnia podharcmistrza włącznie lub inna osoba, posiadająca co najmniej trzyletni staż pracy opiekuńczo-wychowawczej lub dydaktycznowychowawczej, spełniająca warunki określone w 12 ust. 2. Przepis 12 ust. 3 stosuje się odpowiednio. 2. Nauczyciel, czynny instruktor harcerski lub inna osoba, o których mowa w ust. 1, muszą posiadać zaświadczenie o ukończeniu kursu dla kierowników placówek wypoczynku obejmującego program stanowiący załącznik nr 3 do rozporządzenia. 67

68 3. Obowiązek posiadania zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy osób zajmujących stanowiska kierownicze w publicznych szkołach i placówkach. 4. Do obowiązków kierownika placówki wypoczynku należy w szczególności: 1) kierowanie placówką wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami, 2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia placówki wypoczynku i kontrola ich realizacji, 3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności poszczególnym pracownikom, 4) kontrola wykonywania obowiązków przez pracowników, 5) zapewnienie uczestnikom placówki wypoczynku właściwej opieki i warunków bezpieczeństwa od momentu przejęcia ich od rodziców (prawnych opiekunów) do czasu ponownego przekazania rodzicom (prawnym opiekunom), 6) zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych w placówce wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie stanu sanitarnego pomieszczeń i otoczenia, 7) na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) informowanie o zachowaniu dzieci i młodzieży oraz ich stanie zdrowia, 8) nadzór nad przestrzeganiem zasad racjonalnego żywienia W placówkach wypoczynku wychowawcami mogą być: 1) nauczyciele, 2) studenci szkół wyższych kierunków i specjalności, których program obejmuje przygotowanie pedagogiczne, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia, 3) słuchacze kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów językowych, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia, 4) osoby posiadające zaświadczenia o ukończeniu kursu dla wychowawców kolonijnych, obejmującego program określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia, 5) instruktorzy harcerscy od stopnia przewodnika włącznie, 6) przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, 7) trenerzy i instruktorzy sportowi. 2. Osoby wymienione w ust. 1 pkt 4-7, podejmujące pracę wychowawcy w placówkach wypoczynku, powinny spełniać następujące warunki: 1) mieć ukończone 18 lat życia, 2) posiadać co najmniej średnie wykształcenie, z zastrzeżeniem ust. 3, 3) posiadać odpowiednie warunki zdrowotne, potwierdzone zaświadczeniem lekarskim, 4) posiadać predyspozycje do pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą. 3. Warunek określony w ust. 2 pkt 2 nie dotyczy instruktorów harcerskich, o których mowa w ust. 1 pkt 5, pełniących funkcję wychowawcy w placówkach wypoczynku prowadzonych przez organizacje harcerskie. 4. Do obowiązków wychowawcy w placówce wypoczynku należy w szczególności: 1) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku, 2) prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 5 do rozporządzenia, 3) opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy, 4) organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia, 5) sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych, 68

69 6) zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy, 7) prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika placówki wypoczynku. 13. Kierownik lub przynajmniej jeden z wychowawców placówki wypoczynku organizowanej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej powinien znać język obcy w stopniu umożliwiającym porozumienie się w kraju docelowym. 14. Kursy, o których mowa w 11 ust. 2 oraz w 12 ust. 1 pkt 4, mogą być organizowane przez kuratoria oświaty i placówki doskonalenia nauczycieli, a także osoby prawne i fizyczne za zgodą i pod nadzorem kuratora oświaty. 15. Nadzór nad placówkami wypoczynku sprawuje właściwy ze względu na miejsce lokalizacji placówki kurator oświaty W razie stwierdzenia prowadzenia placówki wypoczynku niezgodnie z obowiązującymi przepisami, a w szczególności stwierdzenia warunków zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu uczestników placówki, organ sprawujący nadzór nad placówką może zawiesić funkcjonowanie placówki lub - w przypadku otrzymania wniosku odpowiedniego organu- zlikwidować placówkę. W tym przypadku organizator wypoczynku jest obowiązany przenieść uczestników do innego obiektu, spełniającego warunki wymagane odrębnymi przepisami, lub zapewnić uczestnikom niezwłoczny powrót do miejsca zamieszkania. 2. Organ sprawujący nadzór nad placówką wypoczynku zawiadamia o zawieszeniu funkcjonowania lub likwidacji placówki kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku. 17. Formę gospodarki finansowej placówki wypoczynku określa jej organizator. 18.Traci moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lipca 1993 r. w sprawie rodzajów, organizacji i zasad działania publicznych placówek wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej (Dz. U. Nr 67, poz. 323 i z 1994 r. Nr 101, poz. 494). 19. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 marca 1997 r. Minister Edukacji Narodowej:J.J. Wiatr Przytoczony tekst nie zawiera załączników, gdyż wszystkie zostały zmienione przez rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. 69

70 10.2. Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 9 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania Na podstawie art. 92a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm. 2) ) zarządza się, co następuje: 1. W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz. U. Nr 12, poz. 67 i Nr 18, poz. 102) wprowadza się następujące zmiany: 1) w 3 uchyla się ust. 1; 2) 6 otrzymuje brzmienie: " Organizator wypoczynku może zorganizować wypoczynek po przedstawieniu kuratorowi oświaty, właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora, zgłoszenia wypoczynku, którego wzór określa załącznik nr 1 do rozporządzenia, zawierającego: 1) dane dotyczące organizatora wypoczynku, 2) informację na temat formy wypoczynku, czasu trwania wypoczynku i liczby uczestników wypoczynku, 3) dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych lub wolontariuszy i kierownika wypoczynku, 4) informację na temat programu pracy z dziećmi i młodzieżą, 5) informację na temat rodzaju zakwaterowania, miejsca wypoczynku i opieki medycznej podczas wypoczynku, 6) w przypadku obozów wędrownych - informację na temat przebiegu trasy obozu wędrownego. 2. Do zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w ust. 1, organizator wypoczynku dołącza: 1) w przypadku organizowania wypoczynku w obiekcie hotelarskim lub innym obiekcie, w którym są świadczone usługi hotelarskie, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (Dz. U. z 2006 r. Nr 22, poz. 169) - kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu opinii właściwej miejscowo komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli Państwowej Straży Pożarnej, o której mowa w 4 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia, 2) w przypadku organizowania wypoczynku w obiekcie używanym okazjonalnie do wypoczynku: a) szkic poszczególnych pomieszczeń obiektu, z określeniem ich funkcji, zawierający szkic pomieszczenia do spania, stołówki i pomieszczeń do zajęć wychowawczo-rekreacyjnych, b) kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu opinii właściwej miejscowo komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie spełnienia przez obiekt wymagań przeciwpożarowych, 3) w przypadku organizowania wypoczynku bez stałej infrastruktury komunalnej, w szczególności obozów pod namiotami: 70

71 a) szkic sposobu zagospodarowania terenu przeznaczonego na obóz, zawierający szkic rozmieszczenia poszczególnych części obozu: mieszkalnej, żywieniowej, zespołu służby zdrowia, umywalni, ustępów, b) kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu lub terenu opinii właściwej miejscowo komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie spełnienia przez obiekt lub teren wymagań przeciwpożarowych. 3. W przypadku organizowania wypoczynku poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz wypoczynku trwającego do 5 dni, organizowanego dla nie więcej niż 25 uczestników, organizator wypoczynku może zorganizować wypoczynek po przedstawieniu kuratorowi oświaty, właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora, zgłoszenia wypoczynku, którego wzór określa załącznik nr 2 do rozporządzenia. 4. Organizator wypoczynku przedstawia kuratorowi oświaty zgłoszenie wypoczynku, o którym mowa w ust. 1 i 3, w wersji papierowej i elektronicznej, począwszy od dnia 1 marca i 1 października odpowiednio w przypadku wypoczynku organizowanego w okresie ferii letnich i ferii zimowych, nie później jednak niż na 21 dni przed terminem rozpoczęcia wypoczynku." 3) po 6 dodaje się 6a-6d w brzmieniu: " 6a. 1. W przypadku stwierdzenia braków lub nieprawidłowości w zgłoszeniu wypoczynku, o którym mowa w 6 ust. 1 i 3, kurator oświaty niezwłocznie wzywa organizatora wypoczynku do ich uzupełnienia lub poprawienia w wyznaczonym terminie. 2. Zgłoszenie wypoczynku poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia. 6b. 1. Kurator oświaty, właściwy ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku, w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w 6 ust. 1 i 3, wydaje organizatorowi wypoczynku zaświadczenie o zgłoszeniu wypoczynku. 2. Niezwłocznie po wydaniu zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, kurator oświaty, o którym mowa w ust. 1, przesyła kuratorowi oświaty, państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu i komendantowi powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej, właściwym ze względu na miejsce lokalizacji wypoczynku, wersję elektroniczną zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w 6 ust. 1 i3, wraz z załącznikami wymienionymi w 6 ust. 2, nie ujawniając: 1) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest osoba fizyczna - numeru PESEL, 2) danych dotyczących kwalifikacji kierownika wypoczynku zawartych w części A.5 załącznika nr 1 do rozporządzenia, 3) danych zawartych w części A.6 załącznika nr 1 do rozporządzenia, 4) danych dotyczących kwalifikacji kierownika wypoczynku oraz danych dotyczących wychowawców, zawartych w części 4 załącznika nr 2 do rozporządzenia. 6c. 1. Niezwłocznie po wydaniu zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, kurator oświaty, o którym mowa w 6b ust. 1, podaje do publicznej wiadomości informację o wydanych zaświadczeniach o zgłoszeniu wypoczynku poprzez umieszczenie w publicznej bazie następujących danych: 1) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest szkoła, placówka, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie-posiadająca osobowości prawnej - numeru zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, nazwy organizatora wypoczynku i jego danych teleadresowych (adres siedziby, numery telefonów i faksów, adresy poczty elektronicznej), liczby uczestników wypoczynku, terminu i miejsca lokalizacji wypoczynku (miejscowość, powiat i województwo), 71

72 2) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest osoba fizyczna - numeru zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, liczby uczestników wypoczynku, terminu i miejsca lokalizacji wypoczynku (miejscowość, powiat i województwo), z zastrzeżeniem ust Kurator oświaty ujawnia imię i nazwisko organizatora wypoczynku oraz jego dane teleadresowe (adres zamieszkania oraz adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania, numery telefonów i faksów, adresy poczty elektronicznej) na pisemny wniosek zainteresowanych. 3. Dane zawarte w publicznej bazie danych, o której mowa w ust. 1, oraz zasobach informatycznych kuratorów oświaty i służb, o których mowa w 6b ust. 2, są usuwane corocznie w dniach 30 września i 31 marca odpowiednio w przypadku wypoczynku organizowanego w okresie ferii letnich i ferii zimowych. 6d. Organizator wypoczynku niezwłocznie informuje kuratora oświaty, właściwego ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku, o zmianach okoliczności objętych zgłoszeniem wypoczynku, o którym mowa 6 ust. 1 i 3, lub załącznikami wymienionymi w 6 ust. 2." 4) w 8 ust. 1 otrzymuje brzmienie: "1. Obiekt albo teren, w którym ma być zorganizowany wypoczynek, musi spełniać wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony przeciwpożarowej, warunków higieniczno-sanitarnych oraz ochrony środowiska określonych przepisami o ochronie przeciwpożarowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej i ochronie środowiska, a w przypadku organizacji wypoczynku z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej - obiekt musi być ponadto dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczestników wypoczynku." 5) w 9 ust. 1 otrzymuje brzmienie: "1. Organizator wypoczynku jest obowiązany zapewnić uczestnikom wypoczynku bezpieczne i higieniczne warunki w czasie wypoczynku." 6) otrzymują brzmienie: " Uczestnicy wypoczynku, w celu wzięcia udziału w wypoczynku, składają organizatorowi wypoczynku karty kwalifikacyjne. 2. Wzór karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku określa załącznik nr 3 do rozporządzenia Wypoczynkiem kieruje nauczyciel, czynny instruktor harcerski w stopniu co najmniej podharcmistrza lub inna osoba, posiadająca co najmniej trzyletni staż pracy opiekuńczo-wychowawczej lub dydaktycznowychowawczej, spełniająca warunki określone w 12 ust. 2. Przepis 12 ust. 3 stosuje się odpowiednio. 2. Nauczyciel, czynny instruktor harcerski lub inna osoba, o których mowa w ust. 1, muszą posiadać zaświadczenie o ukończeniu kursu dla kierowników wypoczynku obejmującego program stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia. 3. Obowiązek posiadania zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy osób zajmujących stanowiska kierownicze w szkołach i placówkach. 4. Do obowiązków kierownika wypoczynku należy w szczególności: 1) kierowanie wypoczynkiem zgodnie z obowiązującymi przepisami, 2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia wypoczynku i kontrola ich realizacji, 3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności poszczególnym pracownikom, 4) kontrola wykonywania obowiązków przez pracowników, 5) zapewnienie uczestnikom wypoczynku właściwej opieki i warunków bezpieczeństwa od momentu przejęcia ich od rodziców (prawnych opiekunów) do czasu ponownego przekazania rodzicom (prawnym opiekunom), 72

73 6) zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych i higieniczno-sanitarnych w miejscu wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie stanu sanitarnego pomieszczeń i otoczenia, 7) informowanie o zachowaniu dzieci i młodzieży oraz ich stanie zdrowia - na wniosek rodziców (prawnych opiekunów), 8) zapewnienie zróżnicowanej diety uczestnikom wypoczynku, 9) przechowywanie dostarczonych przez organizatora wypoczynku kopii dokumentów poświadczających kwalifikacje pracowników pedagogicznych lub wolontariuszy Wychowawcami w różnych formach wypoczynku mogą być: 1) nauczyciele, 2) studenci szkół wyższych kierunków i specjalności, których program obejmuje przygotowanie pedagogiczne, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia, 3) słuchacze kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów językowych, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia, 4) osoby posiadające zaświadczenia o ukończeniu kursu dla wychowawców kolonijnych, obejmującego program określony w załączniku nr 5 do rozporządzenia, 5) instruktorzy harcerscy w stopniu co najmniej przewodnika, 6) przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego, 7) trenerzy i instruktorzy sportowi. 2. Osoby wymienione w ust. 1 pkt 4-7 powinny spełniać następujące warunki: 1) mieć ukończone 18 lat życia, 2) posiadać co najmniej średnie wykształcenie, z zastrzeżeniem ust Warunek określony w ust. 2 pkt 2 nie dotyczy instruktorów harcerskich, o których mowa w ust. 1 pkt 5, pełniących funkcję wychowawcy w formach wypoczynku prowadzonych przez organizacje harcerskie. 4. Do obowiązków wychowawcy należy w szczególności: 1) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku, 2) prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia, 3) opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy, 4) organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia, 5) sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych, 6) zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy, 7) prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika wypoczynku." 7) po 12 dodaje się 12a w brzmieniu: " 12a. Organizatorzy wypoczynku są obowiązani przechowywać kopie dokumentów poświadczających kwalifikacje pracowników pedagogicznych i kierownika wypoczynku." 8) 15 i 16 otrzymują brzmienie: " 15. Nadzór nad wypoczynkiem sprawuje kurator oświaty właściwy ze względu na miejsce lokalizacji wypoczynku W razie stwierdzenia prowadzenia wypoczynku niezgodnie z obowiązującymi przepisami, a w szczególności stwierdzenia warunków zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu uczestników wypoczynku, 73

74 organ sprawujący nadzór nad wypoczynkiem może zawiesić prowadzenie wypoczynku przez organizatora wypoczynku lub - w przypadku otrzymania wniosku odpowiedniego organu -zdecydować o zakończeniu prowadzenia wypoczynku przez organizatora wypoczynku. W tym przypadku organizator wypoczynku jest obowiązany przenieść uczestników do innego obiektu, spełniającego warunki wymagane odrębnymi przepisami, lub zapewnić uczestnikom niezwłoczny powrót do miejsca zamieszkania. 2. Organ sprawujący nadzór nad wypoczynkiem zawiadamia o zawieszeniu lub zakończeniu prowadzenia wypoczynku przez organizatora wypoczynku kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku." 9) uchyla się 17; 10) dotychczasowe załączniki nr 1-5 otrzymują brzmienie określone w załącznikach nr 1-5 do niniejszego rozporządzenia; 11) dodaje się załącznik nr 6 w brzmieniu określonym w załączniku nr 6 do niniejszego rozporządzenia Organizatorom wypoczynku, którzy przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia złożyli dokumenty w celu zgłoszenia placówki wypoczynku, kurator oświaty wydaje zaświadczenie o zgłoszeniu placówki wypoczynku zgodnie z dotychczasowymi przepisami. 2. Organizowanie placówek wypoczynku przez organizatorów wypoczynku, o których mowa w ust. 1, oraz nadzór nad tymi placówkami wypoczynku odbywa się na dotychczasowych zasadach. 3. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 marca 2010 r. Minister Edukacji Narodowej: K. Hall 1) Minister Edukacji Narodowej kieruje działem administracji rządowej - oświata i wychowanie, na podstawie 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Edukacji Narodowej (Dz. U. Nr 216, poz. 1591). 2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz i Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. Nr 42, poz. 273, Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz i Nr 181, poz. 1292, z 2008 r. Nr 70, poz. 416, Nr 145, poz. 917, Nr 216, poz i Nr 235, poz oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 31, poz. 206, Nr 56, poz. 458 i Nr 157, poz

75 Załączniki do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 r. (poz. 1696) Załącznik nr 1 75

76 76

77 77

78 78

79 79

80 80

81 81

82 Załącznik nr 2 82

83 83

84 Załącznik nr 3 84

85 85

86 86

87 Załącznik nr 4 PROGRAM KURSU INSTRUKTAŻOWEGO DLA KIEROWNIKÓW WYPOCZYNKU Lp. Temat Liczba godzin Formy realizacji 1 Planowanie pracy wychowawczej 1 wykłady 1 dwiczenia 2 Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży: - podział na grupy - wybór samorządu - rada kolonii -obozu - rozkład dnia - rada wychowawców 3 Bezpieczeostwo życia i zdrowia uczestników: obowiązujące przepisy: - podczas przejazdu na miejsce wypoczynku - w czasie trwania wypoczynku -przeciwpożarowe - w czasie kąpieli - w czasie poruszania się po drogach - w czasie wycieczek (pieszych, rowerowych, autokarowych, górskich, spływów kajakowych) - normy żywienia - abc ratownictwa przedmedycznego (pierwsza pomoc) - zasady obsługi urządzeo elektrycznych 4 Organizacja pracy kierownika wypoczynku z personelem pedagogicznym i administracyjno-obsługowym 5 Prowadzenie dokumentacji wypoczynku - obowiązujące przepisy: 1 wykłady 1 dwiczenia 2 wykłady 1 dwiczenia 1 wykłady 1 wykłady 1 dwiczenia 6 wykłady 4 dwiczenia Razem 10 godzin Załącznik nr 5 PROGRAM KURSU PRZYGOTOWAWCZEGO DLA KANDYDATÓW NA WYCHOWAWCÓW WYPOCZYNKU Lp. Temat Liczba godzin Formy realizacji 1 Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży: - koordynacyjna rola władz oświatowych - formy wypoczynku - organizatorzy wypoczynku - podstawy prawne i obowiązujące przepisy 2 Organizacja zajęd w czasie trwania wypoczynku: - rada wychowawców - grupa jako zespół wychowawczy - organizacjażycia, rozkład dnia - regulamin uczestnika 2 wykłady 2 wykłady 87

88 3 Planowanie pracy wychowawczo-opiekuoczej: - opracowanie planu wychowawczego grupy - metody i formy realizacji planów wychowawczych - dokumentacja wychowawcy 2 wykłady 1 dwiczenia 4 Obowiązki wychowawcy grupy 2 wykłady 5 Wychowanie fizyczne i sport: - cele i zadania wychowania fizycznego - masowa nauka pływania - gry i zabawy ruchowe - zajęcia z gier zespołowych -lekkoatletyka - olimpiady sportowe itp. 6 Turystyka i krajoznawstwo: - cele i zadania turystyki i krajoznawstwa w pracy wychowawczej w trakcie wypoczynku - organizacja wycieczek - organizacja biwaków - gry terenowe itp. 7 Zajęcia kulturalno-oświatowe: Cele i zadania zajęd kulturalno-oświatowych: - organizacja zajęd kulturalno-oświatowych - elementy kulturalne zajęd w programie dnia - gry i zabawyświetlicowe - konkursy, wystawy, dyskusje - śpiew, muzyka, zabawy ze śpiewem - organizacja uroczystości, imprez, wieczornic, ognisk - prowadzenie kroniki 8 Zajęcia praktyczno-techniczne: Cele i zadania zajęd praktyczno-technicznych: - formy i rodzaje zajęd praktyczno-technicznych - prace dekoracyjne i zdobnicze - indywidualne zainteresowania uczestników - rozwój zainteresowao uczestników 9 Prace społecznie użyteczne: Cele i zadania prac społecznie użytecznych: - wychowawcze znaczenie prac społecznie użytecznych - prace w zakresie samoobsługi - prace na rzecz miejsca wypoczynku - prace na rzecz środowiska 10 Bezpieczeostwo życia i zdrowia uczestników wypoczynku: - przepisy dotyczące bezpieczeostwa - przepisy dotyczące zdrowia i higieny w miejscu wypoczynku 1 wykłady 5 dwiczenia 1 wykłady 4 dwiczenia 1 wykłady 4 dwiczenia 1 wykłady 1 dwiczenia 2 wykłady 4 wykłady 3 dwiczenia 18 wykłady 18 dwiczenia Razem: 36 godzin 88

89 Załącznik nr 6 89

90 90

91 91

92 92

93 93

94 94

95 10.3. Plan pracy kolonii zuchowej i obozu harcerskiego ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO Hufiec Katowice Program koloni zuchowej W 14 dni dookoła świata i obozu harcerskiego АВТОМОБИЛЬ IX Środowiskowego Szczepu Harcerskiego Ogieo im. Jana Jakuba Wawrzyniaka Krynica Morska r. 95