Seniorzy na szlaku rezydencji magnackich cz.1

Transkrypt

1 Seniorzy na szlaku rezydencji magnackich cz.1 Autor: Tadeusz Dach gorawino.net Seniorzy w Pu?awach i Kazimierzu Dolnym nad Wis?? Po ca?onocnej je?dzie autokarem, cz?onkowie Klubu Seniora Pod Anio?ami, dzia?aj?cego przy GOPS w Gminie Ryma?, dotarli do Pu?aw. Pu?awy, to 50-tysi?czne miasto o bogatej historii, na dzie? dzisiejszy bardziej znane ze wzgl?du na istniej?ce tu ogromne Zak?ady Azotowe. My pojechali?my do pa?acu rodu Czartoryskich. W 1761 r. syn Augusta Czartoryskiego, Adam Kazimierz po?lubi? Izabel? Flemming, jedyn? dziedziczk? maj?tku po podskarbim wielkim litewskim Janie Jerzym Flemmingu. W 1784 r., po?mierci Augusta, Adam i Izabela przenie?li si? do Pu?aw. W ci?gu nast?pnych lat, powsta?o tutaj konkuruj?ce ze stolic? centrum?ycia kulturalnego i politycznego. W tym czasie miejscowo?? prze?y?a swój z?oty wiek, zyskuj?c przydomek Polskie Ateny. Na dworze pu?awskim przebywali niemal wszyscy znani przedstawiciele epoki. Pó?niej, w okresie rozbiorów, w odwecie za wsparcie udzielone Ko?ciuszce przez Czartoryskich w 1794 r. wojska rosyjskie zniszczy?y pu?awsk? rezydencj? i spl?drowa?y okoliczne wsie. Odbudow? rozpocz??a w 1796 r. ksi??na Izabela. W jednej z budowli ogrodowych w przylegaj?cym do pa?acu parku, w?wi?tyni Sybilli, w 1801 r. ksi??na za?o?y?a pierwsze w Polsce muzeum, gromadz?ce pami?tki narodowe. Koniec z?otego wieku Pu?aw przynios?o powstanie listopadowe. Mogli?my podziwia? pa?ac i zgromadzone tam pami?tki po rodzinie Czartoryskich, a by?o co ogl?da?. Byli?my te? w parku przy?wi?tyni Sybilli, która jest obecnie remontowana, a zbiory znajduj? si? w pa?acu. Obecnie w pa?acu znajduje si? muzeum, a w pozosta?ych budynkach dawnej rezydencji Instytut Uprawy Nawo?enia i Gleboznawstwa oraz szereg innych placówek. Po pobycie w Pu?awach pojechali?my do pobliskiego Kazimierza Dolnego nad Wis??. W Kazimierzu byli?my w godzinach popo?udniowych. Ju? wje?d?aj?c do tego miasteczka podziwiali?my pi?kne widoki p?yn?cej Wis?y i okolicznych wzgórz. Od wjazdu mogli?my te? podziwia? pi?kne,

2 stare spichlerze usytuowane wzd?u? brzegu Wis?y. Kazimierz Dolny, to niewielkie miasteczko (ok. 4 tys. mieszka?ców) le??ce na prawym brzegu Wis?y w powiecie Pu?awy. Pocz?tki osady si?gaj? XI wieku. Na jednym ze wzgórz istnia?a osada zwana Wietrzn? Gór?, nale??ca do zakonu benedyktynów. W 1181 roku Kazimierz Sprawiedliwy przekaza? osad? norbertankom. Norbertanki zmieni?y nazw? osady na Kazimierz (imi? darczy?cy). Nazwa zosta?a odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik Dolny zosta? dodany w latach pó?niejszych, w celu odró?nienia osady (w dolnym biegu rzeki, cho? tak naprawd? jest to bieg?rodkowy) od Kazimierza, za?o?onego pod Krakowem (w górnym biegu rzeki). Po oko?o 150 latach osada i okoliczne wsie sta?y si? dobrami korony, a król W?adys?aw?okietek w 1325 r. ufundowa? ko?ció? parafialny. Za?o?enie miasta oraz budow? zamku obronnego legendarnie przypisuje si? Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zosta?y przyznane w pierwszej po?owie XIV w. W 1406 r. W?adys?aw Jagie??o dokona? lokacji miasta na prawach magdeburskich. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono dzia?ki pod budow?. W?a?ciciele Kazimierza (Firlejowie) dbali o uprzywilejowanie miasta w handlu zbo?em sp?awianym Wis?? do Gda?ska, który to handel ju? wcze?niej (w okresie od XVI do XVII w.) przyczyni? si? do rozwoju miasta. Na handlu zbo?em wyros?y kupieckie rody, a wzd?u? Wis?y budowano ogromne spichlerze. W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili si? franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniej?cy (od 1585) ko?ció?. Pó?niej nasta?y gorsze lata dla Kazimierza. W lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego, Karola Gustawa oraz powtarzaj?ce si? przemarsze wojsk i pó?niejsza zaraza przyczyni?y si? do upadku miasta. Kolejne zniszczenia miejscowo?ci mia?y miejsce w nast?pnych wiekach. Po II wojnie?wiatowej Kazimierz zosta? odbudowany, a w 1994 roku kazimierski zespó? zabytkowy zosta? uznany za Pomnik Historii. Tyle o historii tego miejsca, która jest bardzo ciekawa. Dzie? dzisiejszy Kazimierza Dolnego, to kolonia artystyczna, do której przyje?d?a wielu malarzy i artystów, maj?cych tu swoje galerie, ludzi szukaj?cych przepi?knych widoków oraz pi?knej renesansowej architektury. Sama miejscowo?? okre?lana jest cz?sto jako najbardziej romantyczne miejsce w naszym kraju, co zreszt? podkre?la otoczenie Ma?opolskiego Prze?omu Wis?y. Opinie wyra?ane o Kazimierzu s? przeró?ne. Od tych najbardziej skrajnych,?e wszystko jest przereklamowane,?e miasto latem zupe?nie zapchane turystami, a zabytków np. na Rynku Du?ym nie mo?na zobaczy?, poniewa? zas?oni?te s? straganami itp. S? równie? inne opinie,?e pi?knie, romantycznie, a widoki ró?nych galerii dodaj? tylko uroku tak obu rynkom (Ma?y i Du?y), jak i wszystkim uliczkom dooko?a nich. Nam si? podoba?o! Miasteczko ma swój klimat, a liczne galerie i wystawy dodaj? mu tylko uroku. Jest tam wiele zabytków i miejsc wartych odwiedzenia. Ogl?dali?my m.in. s?ynny renesansowy Rynek z otaczaj?cymi go z trzech stron kamienicami wzniesionymi w XVI i XVII w. Ten czas to z?ote lata Kazimierza, który po?o?ony na szlaku handlowym, bogaci? si? na handlu zbo?em. Potykali?my si? o kocie?by ogl?daj?c z podziwem pe?n? przepychu siedzib? znamienitego rodu Przyby?ów. W samym centrum rynku znajduje si? kilkusetletnia studnia, która zosta?a przebudowana w 1913 roku. Jest obiektem bardzo malowniczym, z

3 czarnym, drewnianym daszkiem. Chyba te? najcz??ciej fotografowanym przez turystów. Równie? i my fotografowali?my si? w tym miejscu. Tych studni w Kazimierzu jest wi?cej, dwie pozosta?e znajduj? si? przy ul. Lubelskiej oraz Krakowskiej. Byli?my równie? na Ma?ym Rynku, gdzie znajduj? si? budynki po XIX wiecznych jatkach. Spacerowali?my deptakiem wzd?u? Wis?y podziwiaj?c jej nurt i ogromne?achy, które wy?oni?y si? ze wzgl?du na panuj?c? susz?. Byli?my te? na Górze Plebaniej, na której znajduje si? ko?ció? i klasztor oo. Reformatów. Najpierw zbudowano tam ko?ció? w latach , a pó?niej klasztor i ca?o?? otoczono wysokim murem, który istnieje do dnia dzisiejszego. Do ko?cio?a tego prowadz? kryte schody d?bowe, wykonane w 1680 roku! Jest to Sanktuarium Maryjne, a w o?tarzu g?ównym ko?cio?a znajduje si? s?ynny ze swoich?ask obraz zwiastowania Naj?wi?tszej Marii Panny. Natomiast nie byli?my w okaza?ym budynku ko?cio?a farnego. Jest to najstarszy ko?ció? Kazimierza, a jego pocz?tki si?gaj? 1325 roku, kiedy to w miejscowo?ci ustanowiono parafi?. Ciekawostk? jest fakt, i? ko?ció? ten ma najstarsze w Polsce organy z 1620 roku! Zabytków w Kazimierzu jest znacznie wi?cej. Jest gdzie chodzi? i co ogl?da?. Zwiedzali?my stare ruiny zamku. Jest on po?o?ony na wzgórzu i ma pod sob? ca?e miasteczko. Zbudowany zosta? przez króla Kazimierza Wielkiego w I po?owie XIV wieku. Zamek ten zosta? zniszczony w okresie potopu szwedzkiego. Obecnie cz??? ruin jest zakonserwowana i udost?pniona do zwiedzania. Tu? za zamkiem, na wysokim wzgórzu znajduje si? wie?a stra?nicza o wysoko?ci 20 m. Wie?a, nazywana potocznie "Baszt?" b?d? Wie???okietka, zbudowana zosta?a w XIII wieku i jest najstarsz? budowl? Kazimierza. Jest ciekaw? budowl? zbudowan? na planie ko?a o obwodzie zewn?trznym 32, 5 m, a grubo?? murów przy ziemi wynosi 4 m. Nie ma zgodno?ci co do okre?lenia przeznaczenia budynku. W zale?no?ci od?ród?a przypisywane s? mu funkcje wi?zienia, latarni rzecznej, siedziby stra?y celnej, a nawet skarbca. Byli?my na niej, a widoki roztaczaj?ce si? z wie?y na okolice Kazimierza wynagrodzi?y nam wspinaczk?. Weszli?my te? na Gór? Trzech Krzy?y, dawniej zwan? Gór? Krzy?ow?. Jest to jeden z najpopularniejszych punktów widokowych w Kazimierzu. Roztacza si? z niej wspania?y widok na Rynek oraz centraln? cz??? miasta, a tak?e na urokliw? dolin? Wis?y. Wed?ug miejscowej tradycji, znajduj?ce si? na górze trzy krzy?e mia?y upami?tnia? morow? zaraz?, która nawiedzi?a miasto w XVIII wieku i cudowne uleczenie z niej mieszka?ców.

4 Ciekawym do?wiadczeniem by? nasz pobyt na Nowym cmentarzu?ydowskim kirkut (cmentarz) ten mie?ci si? przy ulicy Czerniawy. Powsta? w 1851 roku. Ma powierzchni? ok. 0,7 ha. Zachowa?o si? na nim kilkadziesi?t macew. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z po?owy XIX stulecia. W czasie okupacji nazi?ci dokonywali na nim egzekucji na?ydach i Polakach. Z fragmentów uszkodzonych macew utworzono tam lapidarium. Piekarniczym symbolem Kazimierza jest pi?knie zrobiony kogut, który jest dost?pny do kupienia na wielu straganach. Nie omieszkali?my i my równie? kupi? takich kogucików i trzeba stwierdzi?,?e by?y b. smaczne! Ogromn? dawk? informacji o poszczególnych miejscach oraz o?yciu w dawnym Kazimierzu przekaza?a nam pani Sylwia Masiewicz, która jest przewodnikiem po ziemi lubelskiej. Szczególnie wiele dowiedzieli?my si? o?ydach dawniej tu mieszkaj?cych, o ich?yciu, zwyczajach oraz o pochówkach na ich cmentarzach. Jednym z ciekawszych miejsc w okolicach Kazimierza s? tzw. do?y czy te? w?wozy. Dopiero tam mo?na zobaczy? co potrafi zrobi? z gleb? p?yn?ca woda(opadowa). Najciekawszy jest chyba Korzeniowy Dó? - to w?wóz wyrze?biony w gruncie, miejscami g??boki na kilka metrów, tak?e wida? wystaj?ce z ziemi korzenie rosn?cych drzew i krzaków. Niestety nie widzieli?my tego miejsca, a zdj?cie poni?sze zrobi?em podczas wcze?niejszego pobytu w Kazimierzu Dolnym.

5 gorawino.net

6 Seniorzy nasi podczas pobytu w Kazimierzu troch? si? nachodzili, ale chyba nikt nie narzeka?. By?o co ogl?da? i mo?e tylko szkoda,?e byli?my tam tak krótko. {gallery}anioly/2015/pul_kaz_m{/gallery} Zdj. T. Dach gorawino.net

7