Bp Tadeusz Płoski PAMIĘTAJ O NICH, Pomordowanym i poleg ym na Wschodzie

Transkrypt

1 Bp Tadeusz Płoski PAMIĘTAJ O NICH, POLSKO Pomordowanym i poleg ym na Wschodzie WARSZAWA 2009

2

3

4 PAMIĘTAJ O NICH, POLSKO Pomordowanym i poległym na Wschodzie

5 Publikacja ukazała się dzięki finansowemu wsparciu

6 BP TADEUSZ PŁOSKI PAMIĘTAJ O NICH, POLSKO Pomordowanym i poległym na Wschodzie Warszawa 2009

7

8 SPIS TREŚCI Wst p I. JeÊli wy mówiç przestaniecie, kamienie wołaç b dà rocznica zbrodni katyƒskiej Warszawa, 16 IV 2005 r. II. Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzà co czynià rocznica zbrodni katyƒskiej Warszawa, 9 IV 2006 r. III. Modlimy si na miejscu upami tniajàcym wielkà ofiar naszych Sióstr i Braci rocznica agresji sowieckiej na Polsk Warszawa, 17 wrzeênia 2006 r. IV. W drodze do Ojczyzny PoÊwi cenie Polskiego Cmentarza Wojennego w Guzar Uzbekistan, 14 IV 2007 r. V. Najwi ksza zbrodnia na Polakach po wojnie rocznica obławy augustowskiej Giby, 22 VII 2007 r. VI. JeÊli zapomnà o Nich rocznica zbrodni katyƒskiej Katyƒ, 17 IX 2007 r. VII. Na tułaczym szlaku Konferencja Polskie dzieci na tułaczym szlaku Warszawa, 8 XI 2007 r. VIII. Katyƒ pami tamy uczcijmy pami ç bohaterów UroczystoÊç mianowania Ofiar Zbrodni Katyƒskiej na wy sze stopnie wojskowe i słu bowe Warszawa, 10 XI 2007 r. IX. Polska Golgota rocznica zbrodni katyƒskiej Jarosław, 11 IV 2008 r. X. Katyƒ pami tamy Dzieƒ Pami ci Ofiar Zbrodni Katyƒskiej Warszawa, 13 IV 2008 r.

9 XI. Jak ziarno wrzucone w ziemi rocznica mordu polskich wi êniów z obozu w Ostaszkowie Miednoje, 4 IX 2008 r. XII. Z dobrego skarbca swego serca wydobywaç dobro Pogrzeb pomordowanych i poległych w okolicach Kobrynia Kobryƒ, 13 IX 2008 r. XIII. Misterium iniquitatis rocznica agresji sowieckiej na Polsk Warszawa, 17 IX 2008 r. XIV. Zawsze wierni Tobie, Polsko UroczystoÊci ku czci 19 zamordowanych w Charkowie i Katyniu oficerów ziemi łódzkiej Łask 24 X 2008 r. XV. Prawdy nie mo na rozstrzelaç UroczystoÊci na cmentarzu wojennym w Charkowie Charków, 2 XI 2008 r. XVI. Wykl ci czy niezłomni? Poległym i pomordowanym na Kresach Wschodnich na Wileƒszczyênie Lidzbark Warmiƒski, 14 XI 2008 r. XVII. Pami ç nie dała si zgładziç W rocznic zbrodni katyƒskiej Katyƒ, 10 IV 2009 r. XVIII. Bóg upomni si o ycie ka dego człowieka Pogrzeb 14 polskich ołnierzy i sanitariuszki zamordowanych w 1939 roku Mircze, 30 IV 2009 r. XIX. Nawet w otchłani cierpienia mo e zwyci yç miłoêç rocznica agresji sowieckiej na Polsk Warszawa, 17 IX 2009 r. XX. A myêmy szli, i szli dziesiàtkowani Msza Êw. radiowa w intencji Sybiraków Warszawa, 20 IX 2009 XXI. Aby w umysłach na zawsze była niezapomnianà Pielgrzymka Słu by Wi ziennej do Katynia Katyƒ, 25 IX 2009 r.

10 Wstęp,, Polegli i Pomordowani na Wschodzie kiedy pojawiają się te słowa myślimy o wszystkich polskich obywatelach, którzy ponieśli śmierć w wyniku agresji Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) od dnia 17 września 1939 roku zarówno na terenach, które przypadły Rosji w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow, jak też o tych, którzy zginęli w głębi ZSRR w wyniku czterech deportacji polskiej ludności. W kalendarzu centralnych obchodów uroczystości związanych z upamiętnieniem poległych i pomordowanych na Wschodzie od kilku lat umieszczane są dwie uroczystości: uroczystość katyńska oraz rocznica agresji sowieckiej 17 września. Pierwsza z nich związana jest z mordem na polskich oficerach, funkcjonariuszach państwowych, urzędnikach państwowych w 1940 roku i pochowanych w zbiorowych mogiłach w Katyniu, Charkowie, Miednoje i innych nieznanych dotąd miejscach. Termin Zbrodnia katyńska treściowo obejmuje nie tylko tych pomordowanych w Katyniu, ale także w innych miejscach w wyniku decyzji wydanych przez Biuro Polityczne KC WPK (b) z dnia 5 marca 1940 r. na wniosek Ławrientija Berii, Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSSR. We wniosku skierowanym do Józefa Stalina Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych ZSRR stwierdził, że polscy jeńcy wojenni oraz więźniowie w więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy stanowią zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej. Stwierdził także, że uważa za uzasadnione rozstrzelanie 14,7 tys. jeńców i 11 tys. więźniów bez wzywania skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia. Wydana w tej sprawie decyzja najwyższych władz ZSRR zaowocowała dokonanym, mordem na bezbronnych jeńcach i więźniach w Katyniu, Charkowie, Kalininie i wielu jeszcze nam nieznanych miejscach. W Katyniu pochowano ofiary rozstrzelane od 3 kwietnia do 12 maja 1940, w Charkowie mordy odbywały się od 5 kwietnia do 12 maja 1940 r., zaś w Kalininie (obecnie Twer) od 4 kwietnia do 16 maja 1940 r. 7

11 Pamiętaj o Nich, Polsko 8 Uroczystości upamiętniające ofiary tej zbrodni wojennej w latach 90. ubiegłego wieku odbywały się w miesiącu kwietniu lub w maju. I tak obchody 55. rocznicy zbrodni katyńskiej zorganizowano 3 kwietnia 1995 r. W Katedrze Polowej Wojska Polskiego odbyła się Msza św., której przewodniczył Nuncjusz Apostolski w Polsce abp. Józef Kowalczyk. Okolicznościową homilię wygłosił Prymas Polski kardynał Józef Glemp 1). Ksiądz Prymas powiedział wtedy m.in.: w obliczu tajemnicy tych morderstw, które były dokonane w zaślepieniu, stoi przed nami zagadnienie dotyczące milczenia. Prawda była tłumiona, wielu nie wiedziało, jak było rzeczywiście. Dzisiaj tę prawdę chcemy odsłonić, bo prawda nas wyzwala z ciemności niewiedzy. Wyzwała nie po to, żeby w sercu ludzkim ożywić jakąkolwiek nienawiść, ale po to, by przyszło spojrzenie w prawdzie, która rodzi miłość, a z miłości rodzi się przebaczenie, z przebaczenia ludzka solidarność, która potrafi skłonić do współpracy. To nasz chrześcijański obowiązek prowadzący do cywilizacji życia 2). Odsłonięcie prawdy o morderstwie dokonanym na polskich obywatelach w 1940 r., zdobycie się na chrześcijańskie przebaczenie, podjęcie dzieła współpracy, budowanie współpracy cywilizacji życia to wyzwania, które przed Rodakami postawił Ksiądz Prymas. Dopełnieniem tych słów było i jest żądanie Rodzin Katyńskich do uznania zbrodni katyńskiej za zbrodnię wojenną i przyznanie należnego zadośćuczynienia rodzinom Pomordowanych. Znaczącym etapem w procesie uświadamiania polskiemu społeczeństwu i międzynarodowej opinii rozmiaru zbrodni komunistycznej dokonanej w 1940 r. było otwarcie i poświęcenie Kaplicy Katyńskiej 15 września 2002 r. w liturgiczne wspomnienie Matki Bożej Bolesnej. Kaplicę tę opisała plastycznie Elżbieta Szmigielska-Jezierska w artykule pt. Kaplica Katyńska w Katedrze Polowej Wojska Polskiego i jej wielka relikwia 3) : Twórcami architektoniczno-plastycznego kształtu kaplicy są architekci: Konrad Kucza- -Kuczyński i Andrzej Miklaszewski, a wykonawcami rzeźbiarz Marek Moderau, Pracownia Grawerska Mariana Cegielskiego oraz firma Rufus z Dębicy. Sercem kaplicy jest maleńka ikona Matki Bożej Ostrobramskiej, wykonana na sosnowej deseczce (12 x 8 cm) oderwanej z obozowej pryczy. Na jej rewersie widnieje napis: Kozielsk rok. Wykonał ją por. Henryk Gorzechowski, więzień obozu NKWD w Kozielsku, zamordowany w Katyniu. Ta deseczka z obliczem kresowej Madonny to był dar ojcowskiej miłości na urodziny syna, 19-letniego wówczas Henryka Gorzechowskiego juniora, również więźnia Kozielska. Dar ufności żołnierskiego ojcowskiego serca w najlepszą opiekę nad synem Tej co w Ostrej świeci Bramie. Ikonę okala aureola z autentycznych guzików, z wojskowych i policyjnych płaszczy oraz mundurów, wydobytych z grobów w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Ta bezcenna pamiątka rodziny Gorzechowskich została przekazana 6 lutego 2000 r. na ręce

12 wstęp Przewodniczącego Rady Polskiej Fundacji Katyńskiej, prof. Jacka Trznadla. A 15 stycznia 2001 r., zgodnie z duchem woli spadkobierców, przekazana na ręce Biskupa Polowego Sławoja Leszka Głódzia. Nad ikoną zastygł, jakby w przerwanym locie, dumny orzeł ze srebra i bursztynu dzieło artysty Mariusza Drapikowskiego z Gdańska. Na białej ścianie z marmuru kararyjskiego jest jeszcze krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari, a całość zwieńczona napisem: Vinctis non Victis (Pokonanym Niezwyciężonym). W mensie ołtarzowej, w srebrnej łusce z wizerunkiem orła wojskowego wzór z 1939 r., znajdują się szczątki oficerów Wojska Polskiego i funkcjonariuszy Policji Państwowej wydobyte z dołów śmierci. Dwie ściany wzdłuż kaplicy, z 15 tysiącami tabliczek z nazwiskami i stopniami poległych oficerów, dzięki odbiciu w blasze lustrzanej, tworzą w zamyśle autorów wrażenie nieskończoności. Na ścianach wyróżnione są dwa nazwiska: srebrnym krzyżykiem Henryka Gorzechowskiego, autora ikony, oraz srebrną różyczką por. pilota Janiny Lewandowskiej, jedynej kobiety. Kaplicę zamyka krata symbolizująca Las Katyński. Staraniem Biskupa Polowego gen. dyw. Tadeusza Płoskiego, z pomocą finansową Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, w Kaplicy Katyńskiej umieszczono tablicę, na której zostały uwiecznione nazwiska z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Znalazło się na niej 3435 imion i nazwisk obywateli RP, którzy przebywali w więzieniach w Kijowie, Charkowie i Chersonie, zamordowanych przez NKWD w Bykowni i innych do tej pory nieznanych miejscach. Odsłonięcia tablicy dokonali m.in. Andrzej Przewoźnik, Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i Waldemar Dubaniowski, szef Kancelarii Prezydenta RP. Mszy św. w intencji pomordowanych na Wschodzie przewodniczył abp Józef Kowalczyk, Nuncjusz Apostolski w Polsce. W wygłoszonym wtedy kazaniu abp Edmund Piszcz powiedział, że Kaplica Katyńska znajdująca się w Katedrze Polowej będzie zawsze przypominała, to co się mieści pod pojęciami Katyń, Charków i Miednoje, a jednocześnie będzie przypominała zamordowanych z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Metropolita Warmiński dodał, że ci, którzy zginęli na nieludzkiej ziemi żyją, a my umieramy z każdym dniem. Pamięć o nich będzie zawsze nie tylko w tej Katedrze, ale i w naszych sercach. Powiedział, że czasami droga do dojrzewania prawdziwej miłości i prawdziwej wolności wiedzie przez cierpienie listopada 2007 r. Sejm Polski ustanowił 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Pierwszy taki Dzień Pamięci obchodzono 13 kwietnia 2008 roku. Główne uroczystości odbyły się na Placu Krasińskich usytuowanym między Katedrą Polową Wojska Polskiego a Pomnikiem Powstania Warszawskiego. Mszy św. celebrowanej przez biskupów warszawskich przewodniczył abp Sławoj Leszek Głódź. Biskup Polowy gen. dyw. prof. dr hab. Tadeusz Płoski powiedział wtedy m.in.: Dziś Polacy oczekują od Rosji uznania zbrodni katyńskiej za zbrodnię przeciwko ludzkości,

13 Pamiętaj o Nich, Polsko za zbrodnię ludobójstwa, bo taką właśnie była. ( ) Oczekujemy też, że poznamy inne, nieznane jeszcze miejsca kaźni Polaków, poza Katyniem, poza Miednoje, Piatichatkami, Kuropatami czy Bykownią. Zgodnie z naszą wiarą, naszym pomordowanym braciom należą się mogiły 4). Po Mszy św. w Kaplicy Katyńskiej złożono czaszki śp. mjr. Ludwika Szymańskiego oficera zamordowanego w Katyniu, która w tym miejscu jest jedną z kilku szczególnych relikwii zbrodni katyńskiej września 2009 r., w 70. rocznicę agresji ZSRR, Sejm przez aklamację przyjął uchwałę, w której mord katyński nazwał Zbrodnią wojenną o znamionach ludobójstwa. Stwierdzono w niej, że w wyniku paktu Ribbentrop Mołotow dokonano IV rozbioru Polski 5). Stanowisko najwyższych władz polskich wywołało ostrą reakcję niektórych rosyjskich środowisk W trakcie Mszy św. celebrowanej na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu podczas pielgrzymki Służby Więziennej, 27 września 2009 r., Ordynariusz Wojskowy powiedział: Jak bardzo dziś, zamiast kolejnego udowadniania sowieckiej winy, przydałby się jakiś gest pojednania wobec Rosjan, jakaś wielkoduszność, przebaczenie za Katyń, Miednoje i wszystkie inne miejsca kaźni polskich obywateli. Wiem, że jest różnica pomiędzy niemieckim, a rosyjskim stanowiskiem w kwestii uznania winy. Niemniej wartość pojednania, zwłaszcza jego zainicjowanie, jest wyrazem i mądrości i piękna ducha. Chrystus udzielając na krzyżu przebaczenia swoim katom ( Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią ), nie żądał, aby wcześniej uznali się za winnych. W niniejszym wyborze kazań możemy zapoznać się z nauczaniem Biskupa Polowego Wojska Polskiego gen. dyw. prof. UWM dr. hab. Tadeusza Płoskiego dotyczącym problematyki katyńskiej. Okazją do wygłoszenia kazań były kolejne rocznice zbrodni katyńskiej zorganizowane w Warszawie (16 IV rocznica; 9 IV rocznica; 13 IV 2008 Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej) w Katyniu (17 IX rocznica; 10 IV rocznica; 25 IX 2009 Pielgrzymka Służby Więziennej), w Miednoje (4 IX rocznica mordu polskich więźniów z obozu w Ostaszkowie) w Charkowie (2 XI 2008 r. pielgrzymka polskiej delegacji na czele z Bronisławem Komorowskim Marszałkiem Sejmu), w Jarosławiu (11 IV rocznica) i w Łasku (24 X 2008 r. uroczystość ku czci 19 zamordowanych w Charkowie i Katyniu oficerów ziemi łódzkiej). Drugą ze wspomnianych na początku uroczystości wpisanych do kalendarza oficjalnych obchodów w dniu 17 września jest rocznica agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku.

14 wstęp W Warszawie miejscem tych uroczystości stał się Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie oraz Katedra Polowa Wojska Polskiego. Pomnik odsłonięto 17 września 1995 r. w 56. rocznicę agresji ZSSR na Polskę. Powstał on dzięki staraniu Komitetu Organizacyjnego Budowy Pomnika Ofiar Agresji Sowieckiej (założony w 1989 r.), który przekształcił się w Fundację Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Autorem pomnika jest Maksymilian M. Biskupski. Pomnik ustawiono na istniejącym torze kolejowym. Przedstawia on rosyjski wagon deportacyjny wypełniony krzyżami łacińskimi, prawosławnymi oraz symbolami żydowskimi i muzułmańskimi, które symbolizują wielonarodowość ofiary zamieszkujących tereny II Rzeczypospolitej. Na pomniku umieszczono Krzyż Walecznych oraz godło Wojska Polskiego z datą 17 IX 1939 r. Nazwy różnych miejsc kaźni na Wschodzie zostały wyryte na podkładach kolejowych. Na pomniku umieszczono napis: Poległym i Pomordowanym na Wschodzie Ofiarom Agresji Sowieckiej 17 IX Naród 17 IX Do 2007 roku obchody przy tym Pomniku inicjowane przez Fundację Poległym i Pomordowanym na Wschodzie miały charakter prywatny, później patronat nad uroczystością przejęła Prezydent Miasta Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz włączając je do kalendarza oficjalnych obchodów upamiętniających dzień 17 września 2009 roku. Biskup Polowy Wojska Polskiego gen. dyw. prof. dr hab. Tadeusz Płoski włączył tę datę do kalendarza swoich biskupich przedsięwzięć. 17 września 2006 roku odmówił przy Pomniku modlitwę Modlimy się na miejscu upamiętniającym wielką ofiarę naszych Sióstr i Braci, 17 września 2007 wygłosił kazanie na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, 17 września 2008 r. celebrował Mszę św. i wygłosił słowo Boże w Katedrze Polowej Wojska Polskiego, zaś 17 września 2009 roku przewodniczył Mszy św. koncelebrowanej z kazaniem sprawowanej przy ołtarzu Polowym umieszczonym tuż obok Pomnika na ulicy Muranowskiej. 11 Agresja ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. zapoczątkowała spiralę przemocy wobec polskich żołnierzy oraz ludności cywilnej. W stoczonych nielicznych walkach z Armią Czerwoną ginęli polscy żołnierze. Była to chwalebna śmierć, bo na polu chwały. Często byli oni grzebani w pośpiechu, bez należnego ceremoniału i modlitwy księdza kapelana. Ale też jeńcy wojenni ginęli mordowani w aktach zemsty i nienawiści przez żołnierzy wroga oraz komunistyczne bojówki. Dzięki wysiłkom Rady Pamięci Walk i Męczeństwa wiele z tych prowizorycznych wojennych pochówków zostało odszukanych, zbadanych, zaś doczesne szczątki żołnierzy przeniesiono do kwater wojennych polskich żołnierzy. Tak stało się choćby w Kobryniu, 13 września 2008 roku w kościele pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Kobryniu Ordynariusz Polowy celebrował Mszę św. w intencji poległych i pomordowanych we wrześniu 1939 żołnierzy Wojska Polskiego, policji i osób cywilnych.

15 Pamiętaj o Nich, Polsko 12 W kazaniu Biskup Polowy Tadeusz Płoski zaznaczył, że dzieje walk w okolicach Kobrynia i losów ludzi zmuszonych do walki z dwoma wrogami są dramatyczne i do dziś niewystarczająco obecne w świadomości historycznej i pamięci Polaków. Dzisiejszy dzień otwiera nowy etap podjętego przed laty dzieła utrwalania pamięci o naszych zamordowanych Braciach. powiedział. Dodał, że ma nadzieję, że współpraca stała się znaczącym przełomem w stosunkach między pobratymczymi słowiańskimi państwami: polskim i białoruskim. Biskup Płoski zaapelował o pamięć o ofiarach zbrodni na wschodzie iowychowywaniu młodzieży w duchu patriotyzmu oraz pamięci o poległych i pomordowanych. W poświęconej podczas uroczystości mogile spoczęły szczątki ok. 50 ofiar mordu w Podziemieniu oraz szczątki 13 polskich żołnierzy poległych w walkach Niemcami w okolicach Kobrynia. Wśród złożonych do mogił ciał znalazły się szczątki gen. bryg. Stanisława Sołłohub-Dowoyno zastrzelonego w swoim majątku Ziołowo przez Sowietów za przeciwstawianie się gwałtom dokonywanym przez żołnierzy i miejscową ludność. Uroczystość była zwieńczeniem kwerend archiwalnych, prac archeologicznych i zabiegów dyplomatycznych z władzami białoruskimi, trwających od kilku miesięcy i mających na celu godny pochówek pomordowanych i poległych. W Kobryniu ma powstać największa na Białorusi kwatera wojenna Polaków poległych i pomordowanych we wrześniu 1939 r. przez Niemców i Sowietów. 30 kwietnia 2009 r. w miejscowości Mircze odbyła się uroczystość pogrzebowa czternastu polskich żołnierzy, oficerów i podoficerów oraz jednej sanitariuszki. Niektórzy z nich polegli w walce, inni po poddaniu się zostali rozstrzelani w majątku Miętkiem przez żołnierzy Armii Czerwonej. Pochowani pośpiesznie przy prawosławnym cmentarzu po latach doczekali się godnego, żołnierskiego pogrzebu. Biskup Tadeusz Płoski powiedział wtedy: Pamięć o tym, co na tej ziemi wydarzyło się 70 lat temu stanowi dla nas przestrogę oraz zachętę. Przestrogę, aby zawsze szanować ludzkie życie. Kościół wciąż podkreśla życie ludzkie jest święte od momentu poczęcia do naturalnej śmierci. Każdemu człowiekowi należy okazywać godność. Nawet temu, który został pokonany w walce, który stał się jeńcem wojennym. Sam Bóg stoi na straży świętości ludzkiego życia i On upomni się o życie każdego człowieka. Dzisiaj Bóg upomniał się o życie tych, którzy podczas wojny zostali zamordowani, a teraz ich szczątki spoczną w poświęconej ziemi 6). Dokonane deportacje obywateli II Rzeczypospolitej w latach przez władze radzieckie rozproszyły ją po terytorium ZSRR 7). Miejsca łagrów i zsyłki kryją doczesne szczątki tych, którzy nie przeżyli ekstremalnych warunków klimatycznych, katorżniczej

16 wstęp pracy, warunków higienicznych, chorób i wyniszczenia organizmu na skutek głodu, zimna, czy nadmiernego upału. Po podpisaniu 30 lipca 1941 r. w Londynie międzypaństwowego układu Sikorski Majski rozpoczął się egzodus ludności polskiej z obozów do ośrodków, gdzie formowały się Polskie Siły Zbrojne w ZSRR pod dowództwem gen. bryg. Władysława Andersa. Niestety w miejscach rekrutacji polskiej armii wśród żołnierzy, a także osób cywilnych pragnących opuścić ZSSR obfite żniwo zbierała śmierć w wyniku chorób i wyniszczeń spowodowanych deportacją, a później długą podróżą często o głodzie i w skrajnym ubóstwie. Jednym z takich miejsc, gdzie masowo umierali Polacy, było Guzar w Uzbekistanie. 14 kwietnia 1997 r. został tam otwarty Polski Cmentarz Wojenny, który powstał ze środków Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Otwarcia cmentarza dokonał Sekretarz Generalny Andrzej Przewoźnik. Mszę św. celebrowali Biskup Polowy WP gen. dyw. Tadeusz Płoski i bp Biskup Jerzy Maculewicz, Administrator apostolski w Republice Uzbekistanu. Bp Tadeusz Płoski podczas kazania (zamieszczonego w niniejszym wyborze) przypomniał, że w republikach środkowoazjatyckich panowały wyjątkowo niekorzystne warunki klimatyczne i złe warunki sanitarne: zima deszcze, przenikliwe wiatry, śnieg i mrozy, szczególnie w rejonach podgórskich; wiosną komary malaryczne; latem upały i brak wody. Epidemie tyfusu, malarii i dyzenterii dziesiątkowały osłabionych i wygłodzonych ludzi. Śmiertelność była ogromna. Od lutego do końca sierpnia 1942 roku zmarło tam ponad 3100 polskich żołnierzy. Śmiertelność wśród ludności cywilnej, skupionej wokół jednostek, była jeszcze większa. Najwięcej Polaków zmarło w Uzbekistanie. Nie wszystkie miejsca pochowania udało się zlokalizować, nie wszystkie nazwiska ustalić powiedział kaznodzieja. 13 Polskim dzieciom, ich opiekunom i dobroczyńcom, którzy opuścili ZSSR wraz z Armią Polską dowodzoną przez gen. dyw. Władysława Andersa, Ordynariusz Wojskowy poświęcił kazania podczas Mszy św. sprawowanej na rozpoczęcie konferencji, która odbyła się w Belwederze 8 listopada 2007 r., zatytułowanej Polskie dzieci na tułaczym szlaku Okrucieństwa wojny, sowieckiej niewoli i tułaczki nie zostały oszczędzone też tysiącom polskich dzieci, dla których jedynym ratunkiem była opieka polskiego wojska, dzieci zabiedzonych, przeraźliwie wychudłych, dziesiątkowanych chorobami, małych nędzarzy, pozbawionych wszystkiego włącznie z sercem rodzicielskim, które zastygło gdzieś pod śniegiem... powiedział wtedy Ksiądz Biskup. W szerokim znaczeniu pojęcia Polegli i Pomordowani na Wschodzie mieści się także zbrodnia dokonana na Polakach w wyniku tzw. obławy augustowskiej. W wyniku akcji

17 Pamiętaj o Nich, Polsko 14 przeprowadzonej przez NKWD przy współpracy UB i MO uwięziono w okolicach Augustowa i wywieziono w nieznanym kierunku około 600 osób, po których ślad zaginął. Podczas Mszy św. 22 lipca 2007 roku w Gibach sprawowanej przy ołtarzu polowym przed Pomnikiem ofiar obławy augustowskiej Ordynariusz Wojskowy gen. dyw. prof. dr hab. Tadeusz Płoski powiedział m.in.: Przez lata nie tylko słabła nadzieja na odnalezienie zaginionych, ale też próbowano wymazać tę tragedię z pamięci zbiorowej. W miarę umacniania się stalinizmu ta największa zbrodnia na Polakach po wojnie stała się tematem zakazanym, nie zabrakło też retuszowania życiorysów rodzin, aby nie przysparzać sobie kłopotów. Teraz już nikt nie ma wątpliwości, że zaginieni zostali zamordowani, choć nie znamy ani okoliczności, ani miejsca ich spoczynku. Zbrodnia ta musiała być dokonana na mocy decyzji najwyższych władz Związku Sowieckiego, a jej mechanizm był podobny do zbrodni katyńskiej. Słusznie zatem dziennikarze suwalscy napisali przed laty, że był to mały Katyń. O ile jednak o Katyniu było głośno na świecie, zajmował się tą zbrodnią Kongres Stanów Zjednoczonych, to o ofiary z lipca 1945 roku przez 60 lat nie upomniał się oficjalnie nawet żaden z rządów polskich 8). Wschód to dla wielu starszych już osób rodzinne tereny II Rzeczypospolitej leżące na tzw. Kresach Wschodnich. Los dla tej ludności nie był łaskawy. Deportacje w głąb ZSSR a później powrót różnymi drogami do Polski o zmienionych przez obce mocarstwa granicach. Wojenne tułaczki, czy też powojenne repatriacje. Dziś w większych czy mniejszych skupiskach żyją w różnych częściach kraju. Duża liczba kresowian zamieszkuje tereny Warmii i Mazur. Organizacje kombatanckie starają się upamiętnić w postaci tablic i pomników militarny wysiłek ludności z kresów. Taka intencja przyświecała też Światowemu Związkowi Armii Krajowej Okręg Warmińsko-Mazurski, który w pamięci potomnych chciał zachować dzieje Polskiego Państwa Podziemnego na Kresach Wschodnich i na Wileńszczyźnie. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pamiątkowej tablicy odbyła się 14 listopada 2008 roku w kościele pw. Świętego Krzyża w Lidzbarku Warmińskim. Biskup Tadeusz Płoski w kazaniu przybliżył wiernym sytuację, jaka panowała na Kresach Wschodnich podczas II wojny światowej, mówił o powstaniu i działalności na tym terenie Armii Krajowej, a także wspomniał o losie żołnierzy AK po zakończeniu II wojny światowej. Kombatant Józef Prusak żołnierz AK powiedział wtedy: W 1939 r. dwaj nasi sąsiedzi zawarli pakt wykreślający Polskę z politycznej mapy świata. Ale wbrew ich zbrodniczej zmowie Państwo Polskie istnieje. ( ). Pamięć o ich [tj. żołnierzach AK] bohaterstwie w walce o niepodległość Ojczyzny jest wielkim wyzwaniem dla współczesnego pokolenia Polaków. Kościół przypomina, że Państwo Polskie od tysiąca lat jest budowane na skale chrześcijańskiej wiary, kultury i cywilizacji. Wsparł się o nią Krzyż Jezusa Chrystusa, najważniejszy znak polskiej tożsamości 9).

18 wstęp Słowa te zawierają trafne spostrzeżenie, że kluczem do zrozumienia historii Polski, w tym tej z okresu II wojny światowej jest krzyż Chrystusa. Książka Pamiętaj o Nich Polsko. Pomordowanym i Poległych na Wschodzie stanowi wybór kazań Biskupa Polowego Wojska Polskiego gen. dyw. prof. dr hab. Tadeusza Płoskiego opublikowanych w czterech tomach: Zostań z nami, Panie. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 30 X VI 2006 (Warszawa 2006); Trwajcie mocni w wierze. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 4 VI IV 2007 (Warszawa 2007), Miłosierdzie Boże trwa na wieki. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 24 IV 31 XII 2007 (Warszawa 2008), Miłość żąda ofiary. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1 I 31 VIII 2008 (Warszawa 2008) oraz Moc w słabości się doskonali. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1 IX V 2009 (Warszawa 2009). Trzy kazania, wygłoszone we wrześniu 2009 r., a zamieszczone w tej książce: Nawet w otchłani cierpienia może zwyciężyć miłość, A myśmy szli, i szli dziesiątkowani oraz Aby w umysłach na zawsze była niezapomnianą zostały zamieszczone na stronie internetowej Ordynariatu Polowego WP ( i znajdą się w planowanym szóstym tomie Nauczania pasterskiego Biskupa Polowego Wojska Polskiego. Tekst każdego kazania został poprzedzony wstępem autorstwa Krzysztofa Burka, ks. płk. Zbigniewa Kępy i Elżbiety Szmigielskiej-Jezierskiej ukazującym kontekst historyczny i przebieg uroczystości poświęconej poległym i pomordowanym na Wschodzie. Całość dopełnia galeria wybranych zdjęć wykonanych podczas uroczystości bądź związanych z danym wydarzeniem. Autorami zdjęć są Krzysztof Stępkowski redaktor dwutygodnika Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego Nasza Służba, ks. płk Zbigniew Kępa i Elżbieta Szmigielska-Jezierska oraz: Jacek Bieńkowski, ks. Mateusz Hebda, ks. Mirosław Korsak, ks. ppłk Jan Osiński. Pamiętaj o Nich Polsko jest drugim tematycznym wyborem kazań Biskupa Polowego WP Tadeusza Płoskiego. Pierwszy wybór kazań zatytułowany Dobrze, że jesteś Ojczyzno ukazał się w 2009 r. i dokumentował uroczystości 3 maja, 15 sierpnia i 11 listopada z lat ) E. Szmigielska-Jezierska, W 55. rocznicę zbrodni katyńskiej, Nasza Służba 1995, nr 9, s ) Fragment kazania ks. kard. Józefa Glempa zamieszczony w Nasza Służba 1995, nr 9, s. 5. 3) E. Szmigielska Jezierska, Kaplica Katyńska w Katedrze Polowej Wojska Polskiego i jej wielka relikwia, (dostęp 2 X 2009). 4) Bp T. Płoski, Katyń pamiętamy, w: tenże, Miłość żąda ofiary. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1 I 31 VIII 2008, Warszawa 2008, s Kazanie zamieszczono w niniejszym wyborze.

19 Pamiętaj o Nich, Polsko 5) Tekst sejmowej ustawy został zamieszczony na stronie internetowej: (dostęp 2 X 2009). 6) Bp T. Płoski, Bóg upomni się o życie każdego człowieka, w: tenże, Moc w słabości się doskonali. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 1 IX V 2009, Warszawa 2009, s ) Deportacje ludności z terenów II RP dokonane przez rosyjskie władze doczekały się licznych publikacji, m.in. S. Ciesielski, Gułag w radzieckim systemie represji , Wrocław 2005, tenże, Polacy w Kazachstanie Zesłańcy lat wojny, Wrocław 1997, Z. K. Kawecka (opracowanie i posłowie), Do Anglii przez Syberię, Wrocław 1994, Wschodnie losy Polaków, pod red. S. Ciesielskiego, Wrocław 1997, Deportacje obywateli polskich z Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w 1940 roku, IPN, praca zbiorowa, Warszawa ) Bp T. Płoski, Największa zbrodnia na Polakach po wojnie, w: tenże, Miłosierdzie Boże trwa na wieki. Nauczanie pasterskie Biskupa Polowego Wojska Polskiego 24 IV 31 XII 2007, Warszawa 2008, s ) Tekst wystąpienia Józefa Prusaka: (z dnia 2 X 2009 r.). 16