Szkolenia: Prawo prasowe w praktyce/redakcja prasy i książek, szczegóły

Transkrypt

1 DODATEK SPECJALNY 02/2009 POLSKA DROGA DO EURO Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Banku Polskiego pismo warsztatowe Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego listopad nr 8 (21)/2009 ISSN egzemplarz bezpłatny Szkolenia: Prawo prasowe w praktyce/redakcja prasy i książek, szczegóły

2 Naczelna strona dziennikarstwo Słowo Obraz REDAKCJA redaktor naczelny: Zbigniew Żbikowski z-ca redaktora naczelnego Paweł H. Olek szefowie działów: dziennikarstwo: Tomasz Betka fotografia: Ewelina Petryka PR: Piotr Zabiełło kultura & spełeczeństwo: Emil Borzechowski zespół redakcyjny: Roksana Gowin, Magdalena Grzymkowska, Marcin Kasprzak, Iwona Pawlak, Julian Tomala, Julia Steffen, Magdalena Wasyłeczko, Wioletta Wysocka współpraca: Jan Brykczyński, Aleksandra Gałka, Sylwia Książek, Łukasz Miedziejewski, Pulina Pawlak, Maciej Puchała, Aleksandra Solarska, Maria I. Szulc autorskie cykle: Gdzie sie zaczęłam - Magdalena Karst-Adamczyk Zapisz to, Kisch! - Agnieszka Wojcińska Kolumna Zygmunta - Andrzej Zygmuntowicz projekt graficzny, okładka i skład DTP: Karol Grzywaczewski / kaarol@o2.pl korekta: Joanna Maria Sawicka WYDAWCA: Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego koordynator wydawcy: Grażyna Oblas druk: Polskapresse Sp. z o.o., nakład: 10 tys. egz. adres redakcji: PDF pismo warsztatowe Instytutu Dziennikarstwa UW ul. Nowy Świat 69, pok. 51, (IV piętro), Warszawa, tel , e mail: redakcja24@redakcja24.pl Więcej tekstów w portalu internetowym: współpraca z serwisem foto: stała współpraca: Teksty na stronach 6, 11, 13 powstały pod kierunkiem redaktora stażu redakcyjnego, prowadzonego przez redakcję PDF, w ramach przedmiotu Podstawy informacji dziennikarskiej w Instytucie Dziennikarstwa UW. Piszesz, fotografujesz, interesujesz się PR? Szukamy współpracowników. Kolegia redakcyjne, każda środa godz. 18:30 Instytut Dziennikarstwa UW, sala 313 (III piętro) Na wejściu MINUS Zbigniew Żbikowski Powtórka z Orsona Wellesa Na przesuwających się w dole ekranu paskach telewizyjnych serwisów informacyjnych co jakiś czas można natknąć się na wiadomość w rodzaju: w indyjskim stanie Madhya Pradesh przepełniony autobus spadł z górskiej drogi, kilkunastu pasażerów jest rannych, w tym troje ciężko. Innym razem jest to indonezyjska wyspa Celebes i pociąg, który zderzył się z ciężarówką, albo Chiny i obsunięty wysoki brzeg rzeki. Te tragiczne wieści wplatane są między zwykłe doniesienia o spotkaniach polityków, wyborach prezydenckich i premierach filmowych, które co prawda informują, ale nie budzą specjalnych emocji. Wszystko jakby zgodnie ze starą, cyniczną zasadą wydawców, choć twórczo przetworzoną, że nic tak nie ożywia gazety, jak trup na pierwszej stronie. Kuriozalne donosy o zdarzeniach w odległych zakątkach, których skala jest wybitnie lokalna, a znaczenie dla świata żadne, choć robią wrażenie ważnych, niosą w warstwie informacyjnej tylko takie przesłanie, niespecjalnie odkrywcze, że wypadki zdarzają się wszędzie, nie tylko u nas. Każdego dnia jest ich na całym globie tysiące, a skoro do światowej sieci informacyjnej trafia jakiś promil z nich, widać w serwisach pełnią szczególną rolę. Na polskich drogach codziennie, ujmując rzecz statystycznie, ginie pięć osób. Ludzie ci tracą życie w większości poza uwagą centralnych mediów, odnotowani najwyżej w lokalnych gazetach czy serwisach mediów elektronicznych. Zgodnie z gradacją ważności. Niekiedy jednak któryś z tych wypadków, wybierany według niejasnego kryterium, trafia nagle na czołówkę serwisu, jakby po to tylko, żeby ożywić cały przekaz. W pewnym okresie nie było dnia, aby jakaś bulwersująca sprawa, ale o znaczeniu lokalnym i niekoniecznie wypadek drogowy, nie otwierała dziennika którejś ze stacji ogólnopolskich. Zgodnie z regułą: jak przyciągniemy uwagę widza na początku, to Anita Krajewska Przedstawiciele mediów przed domem rodziny Heeney w Fort Collins, Colorado, USA 16 października 2009 roku. Richard Henne samodzielnie zbudował balon, którego lot transmitowała na żywo większość telewizji na świecie. W balonie miał być 6-letni syn Falcon Heene. 15 października świat wstrzymał oddech i po raz kolejny skierował wzrok na Stany Zjednoczone. Telewidzowie wszystkich stacji informacyjnych przez kilkanaście minut śledzili sunący po niebie srebrny balon, kształtem przypominający latający talerz, podobno z sześcioletnim Falkonem Heenem w środku. Przyznaję - sama także przyglądałam się tej podniebnej wyprawie, co więcej, przeskakiwałam między kanałami, by zobaczyć, czy zwariował tylko Bogdan Rymanowski w TVN24, czy także prowadzący w innych telewizjach. Rymanowski przypominam: Dziennikarz Roku 2008 w porównaniu do swoich kolegów po fachu, wyjątkowo usiłował podkręcić dramatyzm sytuacji. Niestety, efekt był odwrotny wyszło raczej żałośnie. Czemu? Prezenter nie był w studiu sam. Kamery zaczęły śledzić lot balonu w chwili (swoją drogą całe wydarzenie po raz kolejny udowodniło, że żyjemy w świecie bez granic i media w sekundzie są w stanie uczynić z nas uczestników każdego wydarzenia), gdy w TVN o PZPN dyskutowali m.in. Olaf Lubaszenko i Jan Tomaszewski (był w studiu poza Warszawą i w ogóle nie wiedział, skąd całe zamieszanie). Dysputę panów o kondycji polskiej piłki co chwilę przerywał Rymanowski, komentując na gorąco to, co widział na ekranie: Czy w środku jest sześcioletni chłopiec?, Proszę państwa, cały świat patrzy teraz na dramat. Co panowie sądzą na ten temat? zapytał w pewnym momencie swoich gości. Oczywiście, goście - obeznani z występami przed kamerą - wczuli się błyskawicznie w sytuację i wtórowali dziennikarzowi. Zapamiętałam Emocje sprzedają się lepiej fot. Barry Gutierrez/EPA/PAP może wytrwa z nami do końca serwisu, podnosząc słupki oglądalności. Bo to nie jest odkrycie świeżej daty, ale dopiero teraz media czerpią z niego pełnymi, coraz pełniejszymi garściami: że emocje sprzedają się znacznie lepiej, to znaczy szerzej, niż proste, zobiektywizowane informacje. O tym, że stary podział na media opiniotwórcze, informacyjne, obiektywne (w granicach możliwych do osiągnięcia) oraz sensacyjne, emocjonalne, plotkarskie powoli się zaciera, wypowiedziano i wydrukowano już mnóstwo słów - zjawisko jest rozpoznane i opisane. Nic to oczywiście nie zmienia. Jesteśmy ostrzeżeni, ale tego tsunami, nazywanego tabloidyzacją, nic nie powstrzyma. Wszystko, co możemy zrobić, to - mając wszelkie o nim dane - znaleźć sobie schronienie i nie dać się pochłonąć temu, co medioznawcy nazwali infotainment: zabawie informacyjnej, polegającej na dostarczaniu odbiorcy, pod pozorem informowania go o świecie, zwykłej, niekończącej się rozrywki, ściśle powiązanej z podnoszeniem i podtrzymywaniem poziomu emocji. Dostarczyciele informacji i tłumacze świata, jakimi są lub mają być dziennikarze, mogliby po prostu w tym cyrku nie uczestniczyć, ale jak to zrobić, kiedy pokus jest tak wiele, a dostarczyciele emocji sięgają po najwyższe dziennikarskie trofea? zdanie, które brzmiało mniej więcej następująco: Gdy widzimy taką tragedię, to wszystkie inne sprawy przestają mieć znaczenie. Stacja zdążyła nawet połączyć się z dwoma korespondentami w USA, którzy w swoich wejściach na żywo relacjonowali jedynie to, co sami widzieli w CNN, czyli to, co my w TVN 24. Oglądałam to i nie wierzyłam własnym oczom. Telewizja robi obecnie spektakl ze wszystkiego i nie potrafi już zachować jakiegokolwiek dystansu do rzeczywistości. Mam nadzieję, że prezenter i wydawcy mieli podobną refleksję, kiedy okazało się, że chłopca w środku nie było, a wszystko zostało najprawdopodobniej wyreżyserowane przez szalonego ojca Falcona. Mówiąc inaczej mam nadzieję, że było im głupio. Godne potępienia jest to, że Amerykanin postawił na nogi połowę policji i wojska stanowego. Ale może mężczyzna przypomniał też dziennikarzom, że warto być trochę bardziej zdystansowanym i krytycznym wobec świata, bo zagrał im na nosie. To pewnie zbyt daleko idące porównanie, ale taka analogia nasuwa mi się w tyle głowy: daliśmy się nabrać ojcu Falcona tak, jak mieszkańcy New Jersey 70 lat temu, gdy słuchając radiowej adaptacji Wojny światów Orsona Wellesa, w panice próbowali ratować się przed inwazją Marsjan. PLUS Kto dla kogo drukuje? W jedną z październikowych niedziel w programie TVN 24 Loża prasowa gościli m.in. Piotr Gabryel z Rzeczpospolitej i Piotr Stasiński z Gazety Wyborczej. Przysłuchiwałam się raczej znudzona do momentu, w którym wicenaczelny Wyborczej powiedział: - Gazeta nie jest drukarką CBA. W tym momencie ożywiła się nawet prowadząca program Małgorzata Łaszcz. Sugeruje pan, że Rzeczpospolita jest drukarką CBA? spytała. Stasiński, w charakterystycznym dla siebie tonie pełnym pogardy, odparł: - Przecież to właśnie powiedziałem. Oczywiście rozpętała się awantura, którą pozostałym uczestnikom programu udało się wyciszyć dopiero po paru dobrych minutach. Ale nie o samą awanturę chodzi, lecz właśnie o zjawisko drukowania tego typu podsłuchów, a następnie sposób opisywania całej afery. Fragment z Loży przytaczam zaś po to, by przypomnieć, jak przebiegała oś konfliktu. Najnowsza polska afera pokazała po raz kolejny, że nasze media mocno dzielą się na takie, które w chwilach zawirowań politycznych próbują zachować dystans i te, które w gorączce gonią za sensacją, albo stawiają sprawę na ostrzu noża tak mocno, że wszystko w świecie ma prawo być wyłącznie czarne bądź białe. Dla młodych dziennikarzy taka z tego lekcja, że mogą próbować odpowiedzieć sobie na pytanie, w jakich mediach chcieliby pracować i co znaczy dla nich pojęcie etyki dziennikarskiej i dobra publicznego. Bo dawno żadne wydarzenie tak dobitnie nie pokazało, co jest najważniejsze dla poszczególnych tytułów prasowych i stacji telewizyjnych. I jeszcze jeden plus: dzięki Mirowi, Grzesiowi i Zbyszkowi mieliśmy okazję przypomnieć sobie, że dziennikarstwo to nie jest zawód dla naiwnych. fot. Vladimir Sindeyev, ITAR-TASS/PAP Wystawa Stefan Bandera: dokumenty świadczą otwarta 16 października 2009 roku w Narodowym Muzeum Historii Ukrainy Z Banderą na sztandarze Urodzony 1 stycznia 1909, zmarł 15 października To o Stepanie Banderze wiemy na pewno. Wypełnienie treścią czasu między tymi datami nastręcza problemów. Tak Ukraińcom, jak Polakom. Ojciec narodu? Mąż stanu? Przywódca rewolucji? A może kryminalista i zbrodniarz wojenny? Ukraińska partia Swoboda zorganizowała w Kijowie wystawę, na której pokazano przedmioty związane z tą postacią. Wśród nich znalazł się list gończy wystosowany przez władze polskie w związku z zamachem przeprowadzonym przez działaczy OUN w 1934 roku na Bolesława Pierackiego, ministra spraw wewnętrznych, kojarzonego z próbą wyrugowania ukraińskiej kultury. Są też liczne przedmioty osobiste i dokumenty pokazujące silne przywiązanie Bandery do sprawy ukraińskiej. Próżno jednak doszukać się dokumentów mówiących o zbrodniach na cywilach w okresie II wojny światowej, obciążających jego osobę. Pominięcie niewygodnych tematów może wynikać z naturalnej chęci odbrązowienia postaci, która ma szansę stać się bohaterem narodowym Ukrainy. Co jest kluczem do zrozumienia jego obecnej popularności? Jak można spojrzeć na pominięcie na wystawie pierwiastka jednoznacznie antypolskiego? W dzisiejszych realiach osoba Bandery budzi coraz bardziej schematyczne skojarzenia, a pojęcia niegdyś akcentowane w ideologii ukraińskich nacjonalistów stają się coraz bardziej abstrakcyjne. Sam bohater pozostaje z pewnością ucieleśnieniem walki o wolność. Już bez konieczności dodawania: z Sowietami, z Polakami czy z Niemcami. Wszystko sprowadza się do obcej władzy. Na samej Ukrainie wizerunek budzi więcej kontrowersji niż w Polsce. Skomplikowany kontekst historyczny zaciera się już w potocznej, zbiorowej świadomości społeczeństwa. W konsekwencji traci na znaczeniu antagonistyczny wymiar postaci, budzący wrogość wobec sąsiednich narodów. Wśród Ukraińców tlący się konflikt związany z tą postacią zaognia polityka. Na fali kampanii przedwyborczej Bandera to po prostu jeszcze jeden element gry o elektorat. Magdalena Wasyłeczko Ale numer! Info-cyrk nowa funkcja informacji: zabawa, a dopiero potem informowanie. 06 Biełsat słuszna idea, specyficzna stacja, trudne warunki pracy. 07 Gdzie się zaczęłam początki dziennikarstwa Ewy Wanat, szefowej radia Tok FM. 08 Przegląd wydarzeń fotograficznych. 09 Kolumna Zygmunta wyjątkowy festiwal Foto-Art-Festiwal możliwy tylko z dala od centrum. 10 Paparazzi to tylko fotografowanie majtek Anny Muchy? Specyfika zawodu. I-IV Czy wiesz jak wygląda euro? Jak będzie wyglądać w Polsce? Czy banknot to tylko farba? Po jakim kursie powinna nastąpić wymiana złotówki? Dodatek specjalny dofinansowany ze środków NBP. 11 Jak wygląda codzienna praca dziennikarza? Co można robić po studiach dziennikarskich przykład Mariusza Drozdowskiego, przewodniczącego Parlamentu Studentów RP. 12 PR na świecie, to nadal inny public relations niż polski. Różni się. Jak bardzo? 13 Kreacje marketingowe Janusza Palikota w PRaktyce. 13 Siła Twittera, Blipa, Faceboka w pracy PR-owca opowiada Maciej Makuszewski, account manager w Euro RSCG Sensors. 14 Atak termowizyjny na budynki administracji publicznej, jako narzędzie kampanii PR firmy Isover. 15 Marksista prof. Bogusław Wolniewicz (Radio Maryja) o formacji lewicowej Co warto zobaczyć, obejrzeć, posłuchać, przeczytać? Subiektywny (jak w każdej gazecie) przewodnik po świecie muzyki, teatru, filmu i książki. 19 Poradnik dla studentów, którzy równocześnie obok macierzystej uczelni chcieliby studiować na zagranicznej lub krajowej uczelni w innym mieście, czyli programy Erasmus i MOST kultura & społeczeństwo public relations staże euro foto dziennikarstwo raport 02 03

3 Informacja rozrywkowa raport raport Informacja rozrywkowa Tomasz Betka Jedno wielkie info-show Informacja staje się rozrywką, publicystyka coraz bardziej przypomina hałaśliwy happening, a widzowie nie zawsze wiedzą, że mają do czynienia z cyrkiem, a nie operą. W jaki sposób rzeczywistość pokazują media? Podczas wrześniowej konferencji Media 2013 minister Michał Boni kolejny raz mówił o konieczności digitalizacji środków masowego przekazu. Na tym samym spotkaniu Tomasz Lis odparował, że faktycznym polskim zmartwieniem nie jest wcale digitalizacja, lecz debilizacja mediów. Jego zdaniem rynek wykreował na bohatera chama i prostaka rodem z Big Brothera i pod tym kątem sformatował sobie odbiorców. A Krzysztof Kłopotowski dodał, że wychowawcami młodzieży zostali niepostrzeżenie Szymon Majewski z Kubą Wojewódzkim. Prawdziwy problem polega jednak na tym, że styl Big Brothera wydostał się daleko poza dom Wielkiego Brata i zagościł w studiach, do których jeszcze kilka lat wcześniej nie miałby wstępu. Medialny blichtr nie ominął nawet dziennikarstwa zajmującego się produkcją wiadomości. W pogoni za newsem wyznacznikiem sukcesu pozostaje liczba widzów, słuchaczy i czytelników, dlatego porządek dnia wyznacza żółty pasek na ekranie TVN 24 albo sensacyjny i urwany w połowie nagłówek na Wirtualnej Polsce. Czyżby podstawowym celem współczesnej informacji nie była już wiedza, ale rozrywka i wywoływanie emocji? Testem jak głęboko zmieniła się funkcja informacji będzie wieczór wyborczy z wyborów prezydenckich w 2010 roku. Czy będzie to poważna relacja czy kolejny wieczór rozrywki? Na zdjęciu Wieczór wyborczy TVN w 2007 roku. Informacyjny talk-show Prof. Wiesław Godzic przypomina, że Neil Postman, jeden z najważniejszych amerykańskich medioznawców, już na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku dowiódł, że struktura magazynów informacyjnych przypomina strukturę teledysku: występuje zbliżony sposób narracji, pokazywania bohaterów i analogiczna konstrukcja materiału. Trudno więc zgodzić się z tezą, że rozrywkowa funkcja wiadomości pojawiła się dopiero teraz, ona istniała od zawsze ocenia medioznawca, przyznając jednak, że obecnie obserwujemy nasilenie tego procesu, przede wszystkim z powodu szeroko pojętej cyfryzacji mediów i nagromadzenia olbrzymiej ilości newsów. Właśnie nad tym ubolewa Maciej Wierzyński, dziennikarz z kilkudziesięcioletnim stażem w mediach i gospodarz autorskiego programu Horyzont w TVN 24. Wiadomości, Fakty i Wydarzenia, a więc flagowe programy informacyjne, trwają niewiele ponad piętnaście minut. Są zbyt krótkie, żeby cokolwiek sensownego w nich powiedzieć uważa Wierzyński. Narzeka również na to, że coraz więcej pokazywanych materiałów zyskuje charakter rozrywkowy, a polityka krajowa, która ciągle zajmuje w tych programach sporo miejsca, również pokazywana jest jako show. Spadek poziomu informacji zauważa też Dariusz Jaworski, wicenaczelny Tygodnika Powszechnego, który dodatkowo wrzuca kamyk do dziennikarskiego ogródka. Nie jesteśmy bez winy. Bardzo często dziennikarz krytykuje tabloidyzację i ogłupienie mediów, ale chwilę później popełnia dokładnie te same grzechy. W ten sposób deprecjonujemy samych siebie przekuje Jaworski. Pogorszenie się poziomu przekazywania wiadomości nie powinno być jednak dla nikogo zaskoczeniem, ponieważ zawsze upowszechnienie jakiegoś zjawiska odbija się na jego jakości. Dotyczy to zresztą nie tylko klasycznych programów informacyjnych, ale również magazynów publicystycznych. fot. TVN24 Jak w westernie Wątpliwości co do tego, że newsy powinny być czysto informacyjne, nie ma Monika Olejnik, prowadząca programów Gość Radia ZET oraz Kropka nad i. Podaje także przykład łamania tej zasady. Ostatnio w Wiadomościach, w materiale relacjonującym podpisywanie przez prezydenta Traktatu Lizbońskiego, pokazano Donalda Tuska, a następnie zakomunikowano widzowi, że premier myślami jest zapewne przy aferze hazardowej a nie przy ratyfikowaniu unijnego dokumentu tłumaczy Olejnik i dodaje, że wielu dziennikarzy utożsamia się z poglądami politycznymi określonego ugrupowania. Z tego powodu trwa w Polsce bardzo ostra walka między dziennikarzami. Wcześniej nie występowało to chyba na taką skalę podsumowuje. Podkreśla jednak, że program publicystyczny nie jest formą czysto informacyjną i trzeba zaprosić do niego wyrazistych gości, aby zainteresować odbiorcę. Nie jest bowiem sztuką zrobić nawet ambitny program, który obejrzy garstka widzów. O tym, że publicystyka polega również na ostrej dyskusji, a nawet na podkręcaniu sporu przez prowadzącego, opowiada także Maciej Rybiński*, felietonista Faktu i Rzeczpospolitej. Poziom osób występujących w telewizji jest bardzo niski, a nasi politycy w zdecydowanej większości są strasznie nudni. Trzeba ich trochę sprowokować, inaczej widz byłby skazany na bełkot, którego nie dałoby się oglądać zapewnia. Od konfliktu na antenie nie ma zatem ucieczki. Tak jak w westernach gdy na prerii pasą się bawoły, jest nudno, ciekawie robi się dopiero, jak kowboje zaczynają strzelać obrazuje całą sytuację. Czy jednak taka publicystyka spełnia podstawowe zadanie, którym powinna być pogłębiona dyskusja nad istotnymi sprawami społeczno-politycznymi? Nie spełnia, bo Siła sprawcza inforozrywki Infotainment powinien wzbudzić zainteresowanie również ze względu na rolę, jaką odgrywa we współczesnej polityce. Media mogą sprawić, że z wyścigu o fotel prezydenta wycofa się jeden z faworytów (casus Włodzimierza Cimoszewicza) albo że posadę straci popularny minister (przypadek Zbigniewa Ćwiąkalskiego). Nie brakuje opinii, że studia stacji telewizyjnych są z punktu widzenia demokracji ważniejszym miejscem niż sala obrad na Wiejskiej. Wiesław Godzic ocenia sytuację trochę inaczej. Nie jestem zwolennikiem spiskowych teorii i uważam, że większość kłopotów na linii dziennikarze-politycy jest dziełem przypadku albo braku profesjonalizmu komentuje medioznawca i podaje przykład niedawnej afery z podsłuchiwaniem dziennikarzy przez ABW. Przekazana przez serwisy informacyjne wiadomość głosiła, że podsłuchiwani byli też Bogdan Rymanowski i Cezary Gmyz. Okazało się jednak, że dziennikarze nie korzystali podczas podsłuchiwanej rozmowy ze swojego telefonu, a z aparatu osoby podsłuchiwanej. Nie jest więc do końca prawdą, że akurat ci dwaj redaktorzy byli na celowniku służb specjalnych podsumowuje profesor. Może więc media wcale nie kreują rzeczywistości, a jedynie uczestniczą, mniej lub bardziej aktywnie, w jej współtworzeniu? pokazuje najczęściej kłócących się polityków, a zaniedbuje poważne problemy nie pozostawia złudzeń Maciej Wierzyński. A dzieje się tak dlatego, że takie dziennikarstwo nie wymaga wielkich nakładów finansowych i umiejętności, a publiczność je lubi, choć oczywiście twierdzi, że jest inaczej. Rozrywkowy charakter publicystyki jest również ceną, jaką program płaci za oglądalność. Jeżeli ktoś ma ambicje, żeby robić program dla czterech milionów odbiorców, to wiadomo, że przynajmniej połowa z nich nie ma pojęcia, na czym polega meritum omawianego problemu zaznacza Rafał Ziemkiewicz, publicysta Rzeczpospolitej i gospodarz magazynu Antysalon Ziemkiewicza. Elitarność programu implikuje bowiem małą liczbę odbiorców, masówka przyciąga miliony. Naukowa praca historyczna nie będzie się przecież lepiej sprzedawać od książek Wołoszańskiego zauważa dziennikarz. Koniec poważnych mediów? Zdaniem Jacka Żakowskiego z Polityki sam infotainment, a więc połączenie informacji i rozrywki (ang. information oraz entertainment), nie stanowi rzeczywistego zagrożenia. Problemem zaczyna być brak wyboru. Większość społeczeństwa szuka rozrywki. Ale musi istnieć jakościowa nisza, która będzie dostarczać informacje dla bardziej ambitnej grupy, a potem promieniować na całą resztę wyjaśnia Żakowski. To właśnie miał na myśli, kiedy w artykule Ginące plemię pisał, że cyfrowy i telewizyjny tasiemiec zabija poważną prasę drukowaną, która pełni rolę dostarczyciela wartościowych treści. W tym samym tekście dziennikarz zauważył też niestety coraz większe upodabnianie się nosiciela do swojego pasożyta. Występuje rodzaj pasożytnictwa i to się musi źle skończyć. A trendy zmieniają się pod wpływem mediów elektronicznych dodaje Dariusz Jaworski. Coraz częściej obiektywna analiza ustępuje miejsca efektownej formie i powierzchownej treści. Treść i forma służą zjednaniu sobie odbior- ców. Wiesław Godzic uważa, że wiadomości mają pomóc stacjom telewizyjnym w tworzeniu grupy widzów na wzór rodziny. Badania przeprowadzone w krajach skandynawskich pokazują, że ich mieszkańcy oglądają serwisy informacyjne nie po to, żeby się czegoś nowego dowiedzieć, ale by poczuć się lepszymi obywatelami. W ten sposób czują się związani z jakąś wspólnotą analizuje medioznawca. Zauważa, że polskie kanały telewizyjne mają swoje grupy docelowe i zwracają się do nich jak do przyjaciół, na przykład poprzez sformułowania w stylu zostańcie z nami. Specyficzna więź tworzy się ponadto wewnątrz redakcji, a dziennikarze w studiu mówią do siebie po imieniu. Zbudowane zostaje wrażenie, że wszyscy jesteśmy razem, mamy podobne problemy i oczekiwania. Prezenterzy są w dodatku naszymi kumplami podsumowuje profesor. Od tych kumpli dostajemy codzienną porcję newsów. W erze całodobowych telewizji informacyjnych jesteśmy nimi wręcz bombardowani. Kanały informacyjne muszą czymś żyć. Jak jest jakaś katastrofa, bardzo łatwo zapełnić czas na antenie. Kiedy nic się nie dzieje, pojawiają się Niesiołowski i Palikot ocenia Rafał Ziemkiewicz. A Dariusz Jaworski dodaje, że żyjemy w świecie mediokracji świat poznajemy przecież poprzez media. W jakiejś mierze to one kreują naszą rzeczywistość. Tylko czy muszą to robić za pomocą infotainmentu? Pomóż nam zatrzymać przemoc wobec dzieci Wyślij SMS o treści DZIECI pod nr Koszt 2 zł + VAT (2,44 zł brutto) Wysyłając SMS, wspierasz działania Fundacji Dzieci Niczyje na rzecz dzieci - o ar przemocy i wykorzystywania seksualnego. Całkowity dochód z akcji jest przekazywany Fundacji Dzieci Niczyje. Jakościowa alternatywa Są takie kraje i takie telewizje, w których programy informacyjne nadal informują, a nie zabawiają mówi Maciej Wierzyński. Jako przykład podaje brytyjską telewizję BBC oraz amerykańską PBS. Głównym programem informacyjnym PBS jest News Hour with Jim Lehrer i jak sama nazwa wskazuje, trwa pełną godzinę opowiada Wierzyński, podkreślając, że obydwie przywoływane stacje to media publiczne. W Polsce telewizja publiczna jest jeszcze jedną telewizją komercyjną, tyle że kontrolowaną przez polityków ocenia. Jeżeli rzeczywiście nie możemy liczyć na polskie media publiczne, w jaki sposób zapewnić widzom jakościowy informacyjny wybór, o braku którego wspominał Jacek Żakowski? On sam wierzy, że da się jeszcze uratować poważną prasę drukowaną. Zamiast likwidować upadające gazety, można je na przykład przekształcać w instytucje non-profit, które nie przynosiłyby zysku właścicielom, ale też nie musiałyby płacić podatków proponuje publicysta Polityki. Wysokiej jakości prasa opinii stanowi przecież część interesu publicznego, podobnie jak czasopisma społeczno-kulturalne, teatr czy wybrane produkcje filmowe. Trzeba też wyjść z XX-wiecznej definicji mediów. Dobrem publicznym może być nawet portal internetowy, czego przykładem jest choćby brytyjski serwis BBC tłumaczy Żakowski. Wygląda na to, że właśnie pieniądze są największym przeciwnikiem profesjonalnej informacji, pogłębionej analizy i rzetelnej publicystyki. Obniżanie się poziomu mediów nie musi być procesem nieodwracalnym. Ciekawe tylko, ile będzie się płaciło za poważną informację albo opinię zastanawia się Dariusz Jaworski. Z kolei Rafał Ziemkiewicz nie wyklucza, że problem może rozwiązać się sam, ponieważ w historii zawsze były okresy, gdy prawie wszyscy interesowali się istotnymi sprawami Sejm Czteroletni, powstania oraz takie, kiedy ludzie skupiali swoją uwagę na czymś innym. Być może już wkrótce oczekiwania odbiorców wobec mediów ulegną zmianie. Ostrzeżenie Postmana A może cały problem został wyolbrzymiony i bicie na alarm okaże się niepotrzebne? Dobry news jest dalej w cenie. Serwisy informacyjne pokazują przez pierwsze kilka minut wiadomości sensu stricto. Nawet w Internecie istnieje hierarchia informacji, bo ludzie tak naprawdę nie lubią sensacji wyraża przekonanie Michał Karnowski, publicysta Polski The Times. Idea telewizji informacyjnych wychodzi poza formułę klasycznych serwisów, dlatego TVN 24 nie może być monotematyczna, a różnorodność jest przecież pozytywnym zjawiskiem. SUPERSTACJA, program o charakterze neswowo-sensacyjnym, miała być hitem. I co z tego wyszło? pyta retorycznie Karnowski. Natomiast Maciej Rybiński, choć raczej nie podziela opinii Karnowskiego w zakresie tego, że ludzie nie lubią sensacji, uważa, że u podłoża infotainmentu leży bardzo korzystny fenomen. Jesteśmy społeczeństwem, które ma coraz mniej zmartwień, a w kraju podniósł się ogólny poziom życia. Wreszcie możemy zająć się rozrywką, a jeżeli jest nią również polityka, to może i dobrze, bo przynajmniej ktoś się nią jeszcze interesuje komentuje Rybiński. Nie grozi nam w tej chwili dyktatura albo inwazja i dlatego stajemy się coraz bardziej normalnym i rozrywkowym społeczeństwem. Nawet we Francji wszyscy żyją prywatnym życiem swego prezydenta i jego wyższej o głowę żony podsumowuje publicysta Rzeczpospolitej. Jak bumerang wraca jednak pytanie o problem braku wyboru. Należy się cieszyć, że większość z nas nie musi dzisiaj stawiać czoła egzystencjalnym problemom, a bezpieczeństwo kraju nie jest zagrożone, choć z ust polityków w Wiadomościach, Faktach czy Wydarzeniach możemy często usłyszeć coś zupełnie innego. Nie wypada się natomiast cieszyć, że jako widzowie dostajemy w serwisach informacyjnych coś, co strukturą przypomina znaną z reklamy formułę dwa w jednym. Warto się zastanowić, czy nie miał racji Tadeusz Jagodziński, były dziennikarz Polskiej Sekcji BBC, kiedy już kilka lat temu pisał, że odbiorca jest dla twórców infotainmentu zwykłym dzieckiem, które należy wciągnąć do wspólnej zabawy. Neil Postman dodałby jeszcze, że widzowie, podejmując taką grę, ryzykują zabawienie się na śmierć. *) Rozmowa z Maciejem Rybińskim odbyła się kilka dni przed jego nagłą śmiercią. KOŁO NAUKOWE OBSERWACJI POLSKICH MEDIÓW IM. STEFANA KISIELEWSKIEGO ZAPRASZA: CZY FASCYNUJE CIĘ OBSERWOWANIE I ANALIZOWANIE STRATEGII PR OWSKICH LANSOWANYCH W MASS MEDIACH? CZY INTERESUJESZ SIĘ MECHANIZMAMI KREOWANIA RZECZYWISTOŚCI MEDIALNEJ? CZY ZASTANAWIA CIĘ POETYKA REKLAMY, HASŁA REKLAMOWE, POLITYKA MAREK? CZY CHCIAŁBYŚ SIĘ DOWIEDZIEĆ, JAK BADAĆ PRZEKAZY MEDIALNE PRASĘ, RADIO, TV, INTERNET ZA POMOCĄ USYSTEMATYZOWANEJ METODOLOGII? JEŚLI TAK, TO PRZEŚLIJ NAM SWOJE CV I DOŁĄCZ DO NAS! E MAIL: NOWYCZLONEK.KNOPM@GMAIL.COM TERMIN: DO 10 LISTOPADA Redakcja prasy i książęk - IX edycja, szczegóły

4 Puls redakcji dziennikarstwo dziennikarstwo Gdzie się zaczęłam dz dziennikarstwo Sarkozy rozdaje gazety Młodzi Francuzi będą otrzymywać bezpłatną roczną prenumeratę wybranej przez siebie gazety. Inicjatywa francuskiego rządu ma zachęcić młode pokolenie do czytania prasy drukowanej. Projekt obejmuje osoby w wieku od 18 do 24 lat. Koszty doręczenia prasy pokryje państwo, natomiast właściciele gazet sfinansują nakłady związane z wydawaniem tytułu. W akcji weźmie udział 60 wydawców, a darmowy abonament powinien trafić do 200 tysięcy czytelników. CBA opętało polską prasę Z analizy przygotowanej przez firmę Newton Media wynika, że w pierwszej połowie października w ogólnopolskich dziennikach napisano ponad 800 tekstów, w których pojawiła się nazwa CBA. Zdecydowana większość artykułów o CBA (prawie 500) dotyczyła ujawnionej przez Rzeczpospolitą afery hazardowej. Organizacja Mariusza Kamińskiego pojawiała się także w kontekście procesu byłej posłanki PO Beaty Sawickiej, zatrzymania aktorki Weroniki Marczuk-Pazury oraz tzw. afery stoczniowej. Debiut BMM W listopadzie na rynek wchodzi nowy miesięcznik biznesowo-ekonomiczny Business Magazine Manager. Pismo będzie pokazywać najnowsze trendy światowej ekonomii, ale nie zabraknie w nim również treści lifestylowych i kulturalnych, a także tematyki związanej z nowoczesną technologią oraz motoryzacją. Gazeta kosztuje 9,80 zł, a jej nakład wynosi ponad 50 tys. egzemplarzy. Wydawcą magazynu jest Wydawnictwo Business Magazine Manager. Okrągły stół dla polskiej piłki Telewizja Canal+ wystąpiła z inicjatywą zorganizowania okrągłego stołu w celu uzdrowienia polskiej piłki nożnej. Prezes Canal+ Cyfrowego Bertrand Le Guern napisał w liście otwartym, że z troską i niepokojem patrzy na kondycję piłkarskiej Polski, w tym na niepowodzenia drużyn klubowych i nieudane kwalifikacje kadry narodowej do mistrzostw świata. W ewentualnej dyskusji mieliby wziąć udział m.in. przedstawiciele PZPN-u, Ministerstwa Sportu, organizacji kibiców, sponsorów i świata mediów. Spotkanie zostało zaplanowane na początek grudnia. Mediatyzacja języka Media to siła sprawcza kształtująca język polityków. Gdy polityk przestaje mówić, przestaje istnieć jako polityk uważa prof. Jerzy Bralczyk. Konstatacja, że racjonalne argumentowanie przegrywa z tanią agitacją, jest podstawowym wnioskiem wypływającym ze zorganizowanej przez Senat RP dyskusji Język polskiej polityki po 1989 roku. Na tym samym spotkaniu senator Dorota Simonides przekonywała, że gdyby obrady sejmowe nie były transmitowane, na sali byłoby spokojniej i bardziej merytorycznie. Debata odbyła się przy okazji promocji książki Rafała Zimnego i Pawła Nowaka Słownik polszczyzny politycznej po roku opr. Tomasz Betka Biełsat, Biełsat co z ciebie wyrośnie? Niektórzy nazywają TV Białoruś współczesnym Radiem Wolna Europa, inni mówią, że to polska propaganda przekazywana na białoruski rynek. Co jest takiego w stacji telewizyjnej, która dociera do około 200 tysięcy osób, że ceniony medioznawca z Uniwersytetu Warszawskiego, prosząc o anonimowość, odmawia udzielenia wywiadu na jej temat z obawy, że już nigdy na Białoruś nie wjedzie? Aleksandra Pawlik Katarzyna Suwała Kamil Cymerman Agnieszka Głuszek Na czym polega specyfika Biełsatu? Po pierwsze nadajemy materiały o Białorusi, dla Białorusinów i po białorusku mówi Mara Nalshanskaja, redaktorka i prezenterka Obserwatora, głównego programu informacyjnego Biełsatu. Nadajemy z Warszawy i bezustannie jesteśmy na celowniku białoruskich władz. To chyba wystarczy, żeby nazwać stację specyficzną. TV Białoruś powstała w czerwcu 2006 roku, kiedy zarząd Telewizji Polskiej powołał komisję ds. przygotowania projektu kanału Biełsat TV. Od samego początku mieli go tworzyć polscy i białoruscy dziennikarze. Rok później TVP i polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych podpisało umowę o utworzeniu i częściowym finansowaniu nowego kanału z budżetu państwa. Białoruską odnogę TVP nazwano Biełsat. Nieskromnie mogę ujawnić, że nazwa BELSAT (zapis białoruski, red.) jest moim pomysłem mówi były ambasador Polski na Białorusi, Mariusz Maszkiewicz. Kiedy dyrektorem stacji została Agnieszka Romaszewska-Guzy i razem ze swoimi białoruskimi kolegami rozpoczęła przygotowania do utworzenia pierwszej niezależnej białoruskiej stacji telewizyjnej, zaproszono mnie do współpracy i przez kilka miesięcy zabiegałem o wsparcie finansowe i polityczne z zagranicy dla tego projektu. Poparły go władze Stanów Zjednoczonych, Czech oraz Irlandii, a rząd Litwy bezpośrednio pomaga we współtworzeniu kanału. Polski rząd zdecydował w 2006 roku o znacznie większym niż w latach wcześniejszych wspieraniu niezależnych stacji radiowych i telewizyjnych, wychodząc z założenia, że budowanie wolnej przestrzeni informacyjnej jest najlepszą drogą, aby wzmocnić aspiracje demokratyczne i europejskie Białorusi podkreśla Mariusz Maszkiewicz. Leży to w interesie nie tylko Polski, ale i całej Unii Europejskiej. Wsparcie finansowe polskich władz jest skromne, choć liczby mogą się wydawać znaczące: ponad 20 mln zł rocznie. Jednak, aby taka telewizja mogła się rozwijać, potrzebuje wielokrotnie więcej. Dlatego właśnie dzisiaj BELSAT nadaje audycje tylko w godzinach od do czasu białoruskiego, a większość współpracowników nadrabia braki finansowe entuzjazmem i zaangażowaniem. Zaradne dziecko TVP TV Białoruś nie ma za sobą wielu lat doświadczenia. Działamy dopiero od dwóch lat mówi Mara Nalshanskaja zespół jest młody, średnia wieku to dwadzieścia parę lat. Praca w Biełsacie to niezwykła szansa na podwyższanie umiejętności dziennikarskich. Szczególnie dla młodych ludzi dodaje Lena Sidozza, lektorka Biełsatu. To możliwość nauki radzenia sobie w trudnych dziennikarskich sytuacjach przez szkolenia, ale przede wszystkim w praktyce. To, co charakterystyczne w naszej stacji, z czym musimy sobie radzić mówi Mara Nalshanskaja to problem, jak stworzyć kilkuminutowy materiał na już, dotyczący ważnego wydarzenia na Białorusi, nie mając przy tym żadnych zdjęć. Ciężko zrobić dobre wejście z aktualnego wydarzenia, jak na przykład ostatnio wizyta Hugo Chaveza w Mińsku, bez żadnego ujęcia. Zazwyczaj nawet nie myślimy o akredytacji, mimo że ta przysługuje nam z TVP, bo to jasne, że i tak nikt nas na teren Białorusi nie wpuści. Dlatego często operujemy na archiwach albo na własnej zaradności. Jeżeli nie ma możliwości, żeby białoruski wysłannik Biełsatu dotarł na miejsce, sposobem na poradzenie sobie z zakazami filmowania jest wynajęcie pośredników, którzy nagrywają zdjęcia i przesyłają je do studia w Warszawie. Operatorzy pracują wtedy bez oznaczeń stacji telewizyjnej, nieformalnie. Reporter w opałach Białoruskie władze są nieprzychylnie nastawione do TV Białoruś. Utrudniają pracę dziennikarzom, nie wpuszczają ich na teren kraju, nie pozwalają na nagrania, rekwirują sprzęt. W dniu, gdy rozmawialiśmy z Marą Nalshanskają, dziennikarka martwiła się o dwóch kolegów, którzy zbierali materiały na Białorusi. Nie było wiadomo, co się z nimi stało. Są różne sytuacje. Gdybym się jakoś panicznie bała, to pewnie bym tego nie robiła. Wszyscy mamy świadomość pewnego ryzyka, ale nikt się nie zraża mówi Mara Nalshanskaja. Chociaż faktycznie szykany i przesłuchania są na porządku dziennym, nie można popadać w przesadę, bo tam, na Białorusi, czy w milicji, czy w KGB są przede wszystkim normalni ludzie. Jednak warto podkreślić, że władze białoruskie mają swój sposób na zagranicznych intelektualistów i dziennikarzy wyrażających się niepochlebnie o sytuacji politycznej i społecznej na Białorusi, jak również o tamtejszych mediach. Państwo ma prawo odmówić wjazdu na swoje terytorium osobom, które uznaje za wrogo wobec niego nastawione. Tak właśnie robi Białoruś i tego obawiał się medioznawca z Uniwersytetu Warszawskiego, kiedy nie zgodził się na rozmowę roli o Biełsatu na białoruskiej scenie medialnej. Biełsat Twoje prawo wyboru To zrozumiałe, że władze Białorusi zwalczają Biełsat mówi doktor Katarzyna Waszczyńska, białorutenistka z Instytutu Etnologii i Antropologii Kultury Uniwersytetu Warszawskiego. Biełsat zaburza spójność kreowanego obrazu świata, bo zasadniczo poziom i kierunek tego, co emituje telewizja białoruska, zawsze odzwierciedla linię programową władzy. Oglądając odpowiednik polskiej Jedynki, można stwierdzić, jaka jest polityka państwa, dowiedzieć się, jaka jest polityka rządu. Jak ma myśleć obywatel. Poprawny obywatel. Telewizja nie dostarcza mu wiele informacji o tym, co dzieje się poza krajem, a jeśli już się czegoś dowiaduje, to w kontekście tego, jak na Białorusi jest dobrze, a jak źle gdzie indziej. Biełsat dociera z inną informacją, alternatywną wobec państwowej. Dzięki temu ci, którzy chcą poznać prawdziwy obraz świata, ci którzy dostrzegają dostosowywanie informacji do linii państwowej, mogą do niego łatwiej dotrzeć przez zestawienie wiadomości z dwóch źródeł i być może sięgnięcie po trzecie, myślę tu o Internecie, choć o ten na Białorusi trudniej niż w Polsce. A przyszłość? Mara Nalshanskaja widzi ogrom wyzwań przed Biełsatem. Wierzy, że zainteresowanie stacją będzie rosło, bo jest coraz więcej osób, którym zależy na Białorusi. Patrzy na pracę swoich kolegów, którzy zaczynali bez żadnego dziennikarskiego doświadczenia, na ich wysiłek i wie, że swoją pracą walczą o kraj, na którym im zależy. Były ambasador Polski na Białorusi Mariusz Maszkiewicz zdaje sobie sprawę, że dziennikarze Biełsatu oprócz nagród dostają też niepochlebne opinie na temat swojej pracy. Taka krytyka jest obecna i w dużym stopniu uzasadniona stwierdza ale nie ma moim zdaniem innej drogi, jak tylko rozwijanie projektu. Musi to trwać do chwili, kiedy na Białorusi zapanują takie warunki, aby cała stacja mogła się przenieść do Mińska i swobodnie funkcjonować na wolnym rynku mediów. Ewa Wanat: Wykonuję zawód wysokiego ryzyka Magdalena Karst-Adamczyk dawcą serwisów informacyjnych. Potem współpracowałam z regionalnym ośrodkiem TVP. Uprawiałam zaangażowane dziennikarstwo i pracowałam z pełnym poświęceniem. Dziś rzadko znajduję to w młodych ludziach, co chyba należy uznać za oznakę normalności. Może misja jest dobra na pionierskie czasy, na zmiany i rewolucje, a w okresie stabilizacji w mediach potrzebni są przede wszystkim sprawni warsztatowo dziennikarze, ludzie uczciwi, przyzwoici i inteligentni, ale niekoniecznie obciążeni wizją zmieniania świata wedle własnego światopoglądu? Jedno jest pewne jeżeli raz poczujesz, że jako dziennikarz możesz cokolwiek zmienić, trudno potem uprawiać ten zawód racjonalnie. W połowie lat 80. wyemigrowałam do Niemiec i próbowałam ułożyć sobie życie z dala od Polski. Studiowałam wiedzę o teatrze i oswajałam się z myślą, że nie zostanę aktorką (trzykrotnie poległam na egzaminach do szkoły aktorskiej). Już prawie przyzwyczaiłam się do życia poza Polską, kiedy nagle okazało się, że powód, dla którego wyjechałam z kraju (komuna), przestał istnieć. Wróciłam bez sprecyzowanego pomysłu na przyszłość. Wciąż żyłam na walizkach, kiedy zadzwoniła koleżanka, jedno z tzw. dzieci Teatru Ósmego Dnia, czyli nieformalnej grupy uczniów i współpracowników tego teatru, i zaproponowała udział w pionierskim przedsięwzięciu tworzeniu pierwszej w Poznaniu, a drugiej w Polsce, prywatnej, niezależnej rozgłośni radiowej. Nigdy przedtem nie słuchałam radia. Czasami trochę Wolną Europę. Radio Solidarność, późniejsze radio S (dziś ESKA) tworzyli ludzie, którzy podobnie jak ja nie byli dziennikarzami. Większość z nas za komuny związana była ze środowiskami alternatywnymi lub opozycyjnymi. Zawodu uczyliśmy się od podstaw: na szkoleniach organizowanych przez amerykańską fundację, a przede wszystkim na żywym organizmie. Godzinami rozmawialiśmy o etyce dziennikarskiej. Wpadliśmy po uszy, bo uwierzyliśmy, że możemy zmienić świat. Pracowaliśmy od rana do rana. Przyglądaliśmy się pierwszym demokratycznym wyborom do Rady Miasta, obserwowaliśmy, jak rodzi się samorządność. Bardzo szybko przeszłam wszystkie szczeble w radiu. Robiłam reportaże interwencyjne, dzięki którym raz udało się załatwić komuś węgiel na zimę, innym razem poprawić sytuację w schronisku dla psów. Byłam didżejem i prowadziłam nocne audycje, m.in razem z Grabażem z Pidżamy Porno. Zostałam wy- Chciałabym, by to, co uważam za słuszne, prawdziwe i dobre, znalazło odbicie w treściach, które nasze radio przekazuje słuchaczom. Kilka lat temu zainicjowałam akcję Radia TOK FM i Gazety Wyborczej Molestowane w domu i po raz pierwszy ośmieliłam się wypowiedzieć w bardzo osobistym tonie. Uznałam, że tylko mówiąc uczciwe, bez zahamowań i wstydu o problemie molestowania seksualnego, którego sama w dzieciństwie byłam ofiarą, można coś zmienić w prawodawstwie, a może także ludzkiej mentalności. Jako dziennikarka mam prawo oceniać innych, dlaczego więc nie miałabym samej siebie wystawić na widok publiczny? Znam wielu dziennikarzy, którzy wchodzą w pewne obszary z uwagi na własne doświadczenia, ale nigdy nie odważą się opowiedzieć o nich w pierwszej osobie. To hipokryzja. Uznałam, że mówiąc wprost o własnej traumie, postąpię najuczciwiej. I choć za ten psychiczny ekshibicjonizm zapłaciłam i wciąż płacę jakąś cenę (choćby ostatnio, gdy napisałam komentarz w sprawie Romana Polańskiego, jeden bardzo znany publicysta prywatnie zarzucił mi, że zachowuję się jak Bronisław rys. Maria I. Szulc Wildstein, który z powodu własnej traumy zaciekle walczy o lustrację), wydaje mi się, że ta akcja miała sens. Bo zburzyła tabu i zwróciła uwagę opinii publicznej na problem, który dotąd był w mediach mało obecny. To jest mój dziennikarski sukces. Ale jako dziennikarka mam świadomość, że wszystko, co robię, może przynieść także skutki inne niż bym chciała albo ruszyć lawinę, którą czasami trudno przewidzieć i którą może być trudno zatrzymać. W tym sensie jest to zawód wysokiego ryzyka. Konstytucyjną zasadą dziennikarstwa jest dialog. Bardzo szybko to zrozumiałam. Jednym z pierwszych wywiadów, jakie zrobiłam dla Radia S, była rozmowa z Markiem Jurkiem. Były to czasy walki na noże o ustawę (anty)aborcyjną. Marek Jurek był z ugrupowania, które proponowało najbardziej radykalny projekt ustawy, zakładający kary dla kobiet poddających się aborcji. Choć światopogląd Jurka nijak przystawał do mojego, rozmawiając z nim, zdałam sobie sprawę, że z człowiekiem o skrajnie odmiennych poglądach można kulturalnie, merytorycznie dyskutować. Bo on też ma swoje argumenty, ma przekonania, w które wierzy i których broni, bo jest porządnym człowiekiem. I nawet jeżeli w żadnej debacie nie będziemy w stanie znaleźć konsensusu, to możemy rozmawiać bez nienawiści i wrogości. Z szacunkiem. Z tego samego powodu, dla którego cenię Marka Jurka, Wojciecha Cejrowskiego uważam za jednego z największych szkodników polskich mediów. Nie rozumiem zmowy milczenia wokół jego osoby. Być może pisze fantastyczne książki podróżnicze, choć trudno mi w to uwierzyć, zważywszy na jego paternalistyczny i szowinistyczny stosunek wobec plemion, których życie opisuje. To nie jest Kapuściński, pełen pokory wobec Innego, lecz homofob i rasista, zaciekły, nieuznający dialogu, niereformowalny. Nie zwiedzie mnie tylko dlatego, że zamiast białej długiej szaty i białego kaptura na głowie nosi kolorowe koszule. Zrzekłam się nominacji do nagrody MediaTory, bo nie chcę być stawiana w jednym rzędzie z takim człowiekiem. Oczywiście, zawsze znajdzie się ktoś, kto zarzuci mi, że chcę w ten sposób wzbudzić zainteresowanie, wylansować się, ogrzać w świetle Cejrowskiego. Trudno. Niepokoi mnie to, że ludzie pokroju Cejrowskiego zostają idolami młodzieży. Od sześciu lat jestem szefową radia TOK FM. Trafiłam tu, kiedy zdałam sobie sprawę, że środowisko dziennikarskie w Poznaniu, jak pewnie w każdym mieście poza Warszawą, jest bardzo hermetyczne. Oznacza to, że jeżeli przejdzie się przez 3-4 redakcje, to już nie ma dokąd pójść. Nikt za mną nie stał, nikt nie polecał, po prostu odpowiedziałam na ogłoszenie Agory, przeszłam trzy rozmowy kwalifikacyjne i wygrałam konkurs na szefa stacji. To były czasy, kiedy po pięciu latach działalności Inforadio (dzisiejsze TOK FM) musiało albo odbić się od dna, albo przestać istnieć. Wóz albo przewóz. Wierzyłam, że może się udać, że po kilkunastu latach zachłystywania się radiostacjami muzycznymi Polacy, a z pewnością jakaś ich część, potrzebują radia bardziej wymagającego, intelektualnego, zmuszającego do myślenia. Stworzyliśmy nową formułę, stacja utrzymała się na rynku. Ale od samego początku zdawałam sobie sprawę, że jesteśmy skazani na funkcjonowanie w niszy, że nigdy nie będziemy mieć takiej słuchalności, jak stacje komercyjne i że pewnie zawsze będziemy działać na krawędzi ryzyka finansowego. Produkowanie treści jest dużo droższe niż produkowanie muzyki, bo treść wymaga nakładu pracy kilkudziesięciu osób, podczas gdy radio muzyczne zatrudnia kilkunastu pracowników. Radio TOK FM jest częścią dużego koncernu medialnego, co wskazywałoby na to, że jesteśmy przedsięwzięciem biznesowym, który ma generować dochody dla firmy. To jeszcze przed nami, na razie potrafimy się sami utrzymać i to, że nie jesteśmy maszynką do zarabiania pieniędzy, jest największym dowodem na to, że są jeszcze na polskim rynku wydawcy, którzy myślą dalej niż najbliższy rok budżetowy i o innych rzeczach, nie tylko o pieniądzach. Wydawcy, którym zależy nie tylko na show, którzy nie poddają się tabloidyzacji, lecz chcą przekazywać wartościowe, pogłębione, merytoryczne treści. Nawet jeśli trafią tylko do nielicznych. To jest właśnie misja. Ewa Wanat z urodzenia poznanianka, z wykształcenia polonistka i teatrolożka. Na początku lat 90. współtworzyła radio S (dzisiejsze radio ESKA). Od 2003 r. redaktor naczelna radia TOK FM. W 2006 r. współtworzyła akcję Gazety Wyborczej i TOK FM Molestowane w domu. W 2009 r. nominowana przez studentów dziennikarstwa do nagrody MediaTory. (zrezygnowała z nominacji, w uzasadnieniu podając, że nie chce być stawiana w jednym szeregu z ubiegłorocznym laureatem, Wojciechem Cejrowskim, który jej zdaniem prezentuje poglądy ksenofobiczne, homofoniczne i rasistowskie). Redakcja prasy i książęk IX edycja, szczegóły

5 Wydarzenia fotografia fotografia Kolumna Zygmunta f fotografia Ruszył Magazyn Fotograficzny w Radio PIN Od dwóch miesięcy Radio PIN emituje program poświęcony tematyce fotograficznej. Magazynu Fotograficznego można posłuchać w każdą sobotę po godzinie 15. W dwugodzinnej audycji znajdziecie m.in. nowości wydawnicze, sprzętowe, rozmowy o ciekawych wystawach, twórcach, konkursach fotograficznych. Usłyszycie relacje na żywo z wydarzeń fotograficznych, wernisaży i festiwali. Polecamy! Radio PIN Warszawie i okolice 102 MHz FM Konkurs Red Bull Illume 2010 Trwa międzynarodowy konkurs dla fotografów sportowych Red Bull Illume Jest on otwarty zarówno dla amatorów jak i profesjonalistów. Konkurs rozpoczął się 1 października 2009 roku, zakończy się 31 stycznia Kategorie, w których można nadsyłać zdjęcia: Playground, Culture, Energy, Spirit, Closeup, Wings, Sequence, New Creativity, Experimental oraz Illumination. Więcej informacji na stronie: Wystawa Dzieci Ulicy w Warszawskiej Galerii Korytarz W Galerii Korytarz w Instytucie Archeologii UW można oglądać zdjęcia Krystiana Bielatowicza zatytułowane Dzieci Ulicy: Lima. To cykl poświęcony dzieciom zamieszkującym ulice największego miasta Peru. Pracują one, aby zarobić na swoje wydatki, lub po prostu pomagają rodzicom. Dzieci te stają się ofiarami gangów i przestępców. Ulica jest źródłem strachu, depresji, zbyt wczesnych śmierci. Wystawa potrwa do 16 listopada. Galeria Korytarz, Instytut Archeologii UW Szkoła Główna Krakowskie Przedmieście 26/28, Warszawa Ogólnopolski Festiwal Fotografii Otworkowej i 8 Listopada 2009 w Rybniku oraz Jastrzębiu Zdroju rozpoczyna się Festiwal Fotografii Otworkowej OFFO Ma on charakter międzynarodowy. Festiwal odbędzie się na zasadzie wystawy zaproszeniowej. Warunkiem wzięcia udziału jest nadesłanie co najmniej 5 prac wykonanych techniką otworkową. Udział w festiwalu jest nieodpłatny. Festiwalowi towarzyszyć będą wykłady, prelekcje oraz pokazy multimedialne. Fotografie Michaela Lighta w Yours Gallery W Warszawskiej Galerii Yours od 5 listopada można oglądać wystawę uznanego fotografa amerykańskiego Michaela Lighta zatytułowaną 100 słońc. Zdjęcia przedstawiają amerykańskie próby jądrowe w latach W tym okresie Stany Zjednoczone przeprowadziły nad oceanem oraz w atmosferze 216 wybuchów jądrowych. Wernisaż w czwartek, 5 listopada, o godz. 19:00. W dniach 4-7 listopada autor będzie gościem Fundacji Yours Gallery. Yours Gallery, Krakowskie Przedmieście 33, Warszawa Oblicza Cejlonu Larysa Gidzińska Fotografie Adama Golca pozwalają wręcz namacalnie doświadczyć cejlońskiego piękna, poczuć urok miejsc nieskażonych współczesną cywilizacją oraz stanąć twarzą w twarz z ludźmi reprezentującymi nieznaną kulturę. A to wszystko w aromacie herbaty Wystawa zatytułowana Herbata w obiektywie towarzyszy trzecim ogólnopolskim obchodom Dni Herbaty, organizowanym przez firmę Dilmah. Jednakże osoby oczekujące zdjęć Michał Kudłacz ukazujących funkcjonowanie plantacji czy fabryk zapewne będą czuły się rozczarowane. Tematem prac jest bowiem życie zwykłych ludzi ich codzienność, niekoniecznie związana z pracą przy herbacie. Wystawa stanowi część wielkiego albumu fotografii ze Sri Lanki, będącego efektem dwumiesięcznej wyprawy Adama Golca na tę malowniczą wyspę, który ukaże się w przyszłym roku. Wielu osobom Cejlon może kojarzyć się z tragedią z roku 2004, kiedy to potężne tsunami zalało część wyspy, pozbawiając życia parędziesiąt tysięcy osób, a także z wyniszczającą wojną domową. Jednakże zdjęcia Adama Golca pokazują nam głównie ludzi uśmiechniętych, pełnych życia i optymizmu. Nie epatują zbędnym tragizmem, choć nie brakuje tych skłaniających do refleksji. Nie sposób bowiem przejść obojętnie obok zdjęć z pogrzebu mężczyzny, którego żona pracuje na plantacji. Zachwycająca jest gra Rozpoczynamy nowy cykl, rodzaj przewodnika dla wszystkich fotografujących zarówno amatorów, jak i lepiej zaznajomionych ze sztuką fotografowania. Chcemy w tej rubryce informować m.in. o najciekawszych stronach www o fotografii, wzbogacając linki o krótkie opisy od stron edukacyjnych, przez najlepsze stronki o sprzęcie fotograficznym, po fora internetowe, stwarzające możliwość zamieszczania swojej twórczości. Planujemy też pisać o miejscach, które warto odwiedzać, by zobaczyć dobrą fotografię: galeriach, które wypada znać, jak i miejscach alternatywnych. Stworzymy listę najlepszych stowarzyszeń, klubów, organizacji związanych z fotografią. W tym numerze edukacja fotograficzna w Internecie pod kątem światła. Bo przecież foto-grafia to malowanie światłem. W poszukiwaniu idealnego światła. Edukacja fotograficzna w Internecie. Wiedzę fotograficzną można zgłębiać w różny sposób, jednym z nich jest czytanie stron www poświeconych fotografii, dyskutowanie na forach internetowych czy przeglądanie wybitnych zdjęć. Na portalu edukacyjnym szerokikadr.pl można trafić na ciekawe podejście do zagadnień związanych z fotografią. Dowiedzieć się np., dlaczego Foto-skaner samo południe to nie najlepsza pora na fotografowanie. Dużą zaletą tej strony jest możliwość wyboru tematów pod względem poziomu zaawansowania fotografa oraz zadania praktyczne podawane na końcu każdego artykułu. Następna interesująca strona to fotopolis.pl w archiwum tego portalu można znaleźć fragmenty książek o świetle czy warsztaty oświetleniowe prowadzone przez Szymona Kobusińskiego. Jak często chcielibyśmy, żeby światło z lampy błyskowej naszego aparatu nie wyglądało jak flesz? Każdy fotograf na pewno zmaga się z tym problemem. Genialnym rozwiązaniem są pomysły ze strony foto.jasiu.pl. Jeśli jednak uznamy, że te wskazówki to zbyt mało, albo nasze warunki sprzętowe nie pozwalają na zastosowanie wyczytanych rad, pozostaje wzbogacić warsztat o akcesoria firmy LumiQuest (lumiquest.com). Na stronie oprócz akcesoriów znaleźć można kilka rad dotyczących kierowania światła na fotografowany obiekt. Filmy i niesamowite efekty, jakie można osiągnąć, polecam obejrzeć na jednym z kanałów YouTube Na deser najpopularniejszy blog, a zarazem, naszym zdaniem, kopalnia wiedzy o świetle w fotografii: strobist.blogspot.com. Jeśli ktoś niekoniecznie lubi za dużo czytać, to niech obejrzy kilka videorad Dona Gale a. A gdy zdjęcia już powstaną i przyjdzie czas je obrobić, polecamy narzędzie Adobe Lightroom, a rady, jak go używać, znaleźć można na stronie Photoshop_LR/06/index.html i coś po polsku dfv.pl/lightroom.html. Dział Foto Polskiej Agencji Prasowej Poszukuje kandydatów na bezpłatny staż do pracy w warszawskim biurze agencji Kandydaci będą mieli możliwość poznania sposobu funkcjonowania agencji fotograficznej oraz zdobycia doświadczenia w pracy przy wyborze i archiwizowaniu zdjęć oraz współpracy z wydawnictwami prasowymi i fotoreporterami. Zapewniamy elestyczne godziny pracy, oczekujemy zaangażowania i entuzjazmu. Zgłoszenia prosimy kierować na adres rekrutacja.foto@pap.pl fot. Adam Golec kolorów i aura tajemniczości niezrozumiałego dla nas obrzędu. Jednakże komentarz, informujący o trudnej sytuacji materialnej wdowy, każe nam postrzegać tę scenę w kategoriach czysto ludzkich, wzbudzając współczuje i więź z postaciami na fotografiach. Zdjęcia Adama Golca odsłaniają nieznaną dla nas kulturę ze wszystkimi jej aspektami. Dzięki nim stajemy się współuczestnikami prezentowanych wydarzeń. Wystawa jest z pewnością warta polecenia, niekoniecznie wyłącznie miłośnikom herbaty czy orientu. Wartość artystyczna prac jest niezwykle wysoka gra świateł, kadr, tematyka sprawiają, że jest to prawdziwa uczta duchowa, przywołująca radość i refleksję. Fotopolis EXPO Ewelina Petryka Entuzjaści fotografii mogli przetestować najnowszy sprzęt topowych firm fotograficznych, zobaczyć interesujące wystawy fotograficzne, czy wziąć udział w ogromnej ilości warsztatów i pokazów. A wszystko to w zabytkowych halach Warszawskiej Wytwórni Wódek Koneser, gdzie ulokowały się tegoroczne się Warszawskie Dni Fotografii. Zorganizował je w dniach października jeden z największych portali fotograficznych: fotopolis.pl. Warsztaty cieszyły się wielkim powodzeniem, m.in. dlatego, że prowadzili je uznani fotografowie, jak choćby Szymon Kobusiński. Żeby wziąć w nich udział, należało wcześniej zarejestrować się na stronie fotopolis.pl. Uczestników wyłoniono na drodze konkursu, na podstawie nadesłanych zdjęć. Na pokazy można było przyjść bez wcześniejszej rejestracji. Za 10 złotych bo tyle kosztował jednodniowy bilet można było zobaczyć m.in. najnowszy sprzęt znanych koncernów fotograficznych (Nikon, Olympus, Canon, Sony, Samsung i in.) i posłuchać wyjaśnień specjalistów odpowiadających na każde pytanie. Wielką popularnością cieszył się tzw. ring aparatów. W jednym miejscu zostały zgromadzono aktualne modele lustrzanek i kompaktów, każdy mógł sobie porównać sprzęt najnowszy z nieco starszym. Swoje stoiska na Fotopolis EXPO mieli nie tylko producenci sprzętu, ale również festiwale, imprezy kulturalne oraz instytucje promujące fotografię. Można było na miejscu kupić książkę wydawnictwa Galaktyka, czy dowiedzieć się, za ile i gdzie zrobią nam kalendarz z naszymi zdjęciami. W sumie każdy, czy to początkujący amator, czy profesjonalista, znalazł dla siebie coś interesującego. fot. Adam Golec Publikacja zdjęć ma charakter edukacyjny Pochwała prowincji Najciekawsze tegoroczne wydarzenie fotograficzne objawiło się w Bielsku-Białej, mieście urzekającym architekturą, przestrzenią, smakowitym jadłem, historią i pogodnymi ludźmi. Był nim trzeci już Foto-Art-Festival, na którym zgromadzono 21 obszernych wystaw autorskich z całego świata. Andrzej Zygmuntowicz Kuratorski duet Inez i Andrzej Baturowie zadbali, by festiwalowe prace były odległe od siebie nie tylko pod względem tematu, ale i sposobów realizowania. Wyszła prawdziwa uczta dla oczu, duszy i intelektu. Dosmaczeniem, i to dość wyrafinowanym, było ściągnięcie do Bielska-Białej autorów lub kuratorów prezentowanych wystaw. fot. Bill Doyle fot. Robert van der Hilst Surowy dokument Zestaw wystaw obejmował szerokie spektrum fotograficznych pomysłów. Były gwiazdorskie, już historyczne nazwiska, z Manuelem Alvarezem Bravo na czele, a obok mniej znani, a nawet całkiem nieznani. Mocną pozycję miały prace związane z szeroko pojętym dokumentem. Byli mistrzowie, jak nieżyjący szwedzki subiektywista Christer Stromholm, opisujący m.in. tajemne postaci o trudnej do zidentyfikowania płci. Dziś takich realizacji znajdziemy sporo, zwykle typu kawa na ławę. Prace Stromholma, zagadkowe i intrygujące, nie są ani na tak, ani na nie, mocne wizualnie, są raczej pytaniem, czy mamy prawo do swobodnych wyborów własnej drogi życia. Dopełnieniem wystawy był piękny i ciepły film nakręcony przez jego syna Joakima, zwracający uwagę na wolnościowe podejście ojca do życia, ale także na kłopot, jakim dla dzieci może być wybitny i ciągle nieobecny w domu rodzic. Mało znany w Polsce Irlandczyk Bill Doyle okazał się ideowym bliźniakiem znanego francuskiego fotografa Roberta Doisneau. To samo poczucie humoru i skupienie uwagi na codzienności zwykłych Janków Kowalskich. Znacznie poważniejsze projekty pokazali młodzi dokumentaliści Joakim Eskildsen i Tamas Dezso. Duńczyk Eskildsen od kilku lat fotografuje Cyganów w najróżniejszych zakątkach świata. Jego zdjęcia o soczystych kolorach wymagają dłuższego oglądania i skupienia uwagi na nawet najdrobniejszych szczegółach, bo wszystkie drobiazgi ujęte w kadrze są ważne. Nie tylko to, co oczywiste, czyli portretowani bohaterowie, ale i święty obrazek na ścianie, makatka, opakowanie jajek czy wanna w ogrodzie. To świat wciągający wizualnie, broniący się jeszcze przed wchłonięciem przez współczesną globalną, zdecydowanie plastikową kulturę. Węgier Tamas Dezso wszedł w środowisko dość swoich szczególnych krajan młodego biznesu, mającego korzenie w miejscowym Wołominie i Pruszkowie. Postawni, ćwiczący z zapałem w siłowniach, łysi, jeżdżący wypasionymi brykami, liczący grube stosy świeżutkich banknotów, z pistoletami pod ręką, a obok nich dość specyficzne dziewczyny, poprawiające swój wygląd, by dać partnerowi jak najwięcej zadowolenia. Niemiła analiza jednego z kilku środowisk robiących pieniądze bez oglądania się na standardy moralne. Holender Robert van der Hilst to absolutny mistrz koloru. Jego seria Kubańskie wnętrza to głęboka opowieść o kulturze, w której Chrystus i Che zawzięcie rywalizują ze sobą, jeśli chodzi częstotliwość pojawiania się na ścianach w salonach i pokojach wypełnionych przedmiotami z innych epok. To świat odległy i urzekający, ale trudny jako codzienna forma egzystencji dla przybyszów z innych, bardziej współczesnych miejsc. Młody Belg Gert Jochems upodobał sobie rosyjską Syberię. Zadziwiają go miejscowe obyczaje i zachowania, często będące efektem zbyt obfitego smakowania płynów wyskokowych. Surowa przyroda, zimna architektura i brak perspektyw mają zapewne swój wpływ na postawy żyjących tu ludzi i ich chęć topienia smutków w kieliszku, ale z drugiej strony stale zamroczeni nie mają szans na wyrwanie się z zaklętego kręgu. Marketa Luskacova w ciepły sposób ukazała czeską prowincję z anachronicznymi, ale autentycznymi zachowaniami opartymi na religijnej tradycji. Zdjęcia pogodne, jak ich autorka. Całkiem inaczej prezentowały się zdjęcia łotewskiego dokumentalisty Egonsa Spurisa. Dosadna i nieprzyjemna wizja fot. Javier Silva Meinel przestrzeni tworzonej dla obywateli przez komunistyczne państwo radzieckie. Szaro- -czarna tonacja i dość agresywna plastycznie kompozycja zdjęć pogłębiały smutek bijący z kadrów. Stefan Moses, prawie nieznany w Polsce niemiecki fotograf prasowy, miał bardzo obszerną prezentację podsumowującą jego dorobek. Z jednej strony mogliśmy obejrzeć ciekawie ujętych przedstawicieli życia politycznego i kulturalnego Niemiec z pierwszych pięćdziesięciu powojennych lat. Z drugiej zwykłych Helmutów i Helgi w paradokumentalnej konwencji, na białym tle prześcieradła rozpostartego na ścianie czy między trzepakiem a drzewem, z atrybutami wykonywanego przez bohaterów zajęcia. Dość szczególne dokumenty, naznaczone specyficznym komentarzem będącym integralną częścią pracy, przedstawiono na wystawach amerykańskiej Indianki Hulleah J. Tsinhuahjinie i naszego, niedawno zmarłego autora, Mariusza Hermanowicza. Amerykanka swoimi pracami przypomina o pierwotnych mieszkańcach Ameryki i walczy o godne miejsce dla nich w kulturze i życiu społecznym USA. Mariusz Hermanowicz to prawdziwe odkrycie festiwalu, a wybór jego prac ukazał jak interesującym i dogłębnym analizatorem codziennego życia był ten przedwcześnie zmarły autor. Nawet najbanalniejsze miejsca i sytuacje stają się za sprawą odpowiedniego ujęcia i opisania znaczącymi i magicznymi. Dopełnianie obrazów krótkimi tekstami było specjalnością Hermanowicza. fot. Christer Strömholm i ciekawa inscenizacja Drugi nurt prezentowany w Bielsku-Białej to fotografia inscenizowana: od paradokumentalnej po reklamową. Najmocniejsza była prezentacja Peruwiańczyka Javiera Silvy Meinela z andyjskimi Indianami jako głównymi bohaterami. Starzy i młodzi, najczęściej bez ubrań, pozują wpatrzeni w obiektyw, dookoła zaledwie kilka przedmiotów, tajemniczych jak same postaci. Dominują ryby: od wielkich, przytłaczających samotnego atletę, po drobniutkie, z których utkano całun stanowiący tło dla postaci ubranych także w stroje z ryb. Niesamowite twarze, zwykle o bardzo smutnych oczach, przyglądają się nam z wielkoformatowych fotografii, niepokojąc pytaniami o historię i korzenie naszej kultury. Oni swoją kultywują, a my czy nie zapomnieliśmy o niej? Z zupełnie innym pomysłem opowiadania o historii wyszedł Japończyk Yasumasa Morimura, który sam wcielił się w najgłośniejsze postaci XX wieku. Jest Einsteinem, Mao, Hitlerem, Lee Harveyem Oswaldem, Leninem, Trockim i Che. Jego historia to zbiór postaci o globalnym oddziaływaniu, często skrajnie negatywnym. Niesłychanie wysmakowane fotografie przedstawił Morten Krogvold, Norweg o absolutnie perfekcyjnym warsztacie. Wycyzelowane portrety, na których widać każdy szczegół, martwe natury i krajobrazy oddające specyfikę społeczną odległych miejsc. Gadżetowatość współczesnej kultury w ciekawy sposób ukazali Helmut Grill z Austrii i Jatin Kampani z Indii. W zdjęciach Hindusa zdumiewała całkowita niemożność odczytania, z jakiej kultury pochodzi autor zdjęć. To skrajny przykład zglobalizowanego świata bez jakichkolwiek śladów autentycznych kultur. Grill z kolei skupił się na tęsknotach za światem wyidealizowanym, przypominającym bajki, komiksy i dobranocki z elementami wystroju z najbardziej jaskrawych i krzyczących barwami miejsc. Z zupełnie innych przesłanek wyszedł młody Chińczyk Maleonn, nawiązujący do tradycji malarstwa swojego kraju, połączonego z ciekawą kaligrafią, niestety nieczytelną dla nieznających chińskiego. Spacerując od jednego miejsca wystawowego do następnego, można było rozkoszować się urodą prowincji. Oby więcej takich prowincjonalnych zdarzeń, uzmysławiających niezaznajomionych ze współczesną fotografią, jak pasjonujące bywają wypowiedzi przy wykorzystaniu tego aktualnie najpopularniejszego medium