GORAN VOJNOVIĆ. Źródło: Wydawnictwo Beletrina FILMOGRAFIA

Transkrypt

1 GORAN VOJNOVIĆ (ur. 1980, Lublana) reżyser filmowy i telewizyjny, scenarzysta, pisarz. Wyreżyserował trzy filmy krótkometrażowe Fužine zakon (Fužiny rules), Sezona 90/91 (Sezon 90/91), Moj sin seksualni manjak (Mój syn maniakiem seksualnym). Wraz z Marko Šantićem napisał scenariusz do filmu Sretan put, Nedime (Szerokiej drogi, Nedim), który zdobył nagrodę Srce Sarajeva i był nominowany do nagrody Europejskiej Akademii Filmowej. W roku 2010 napisał scenariusz i wyreżyserował swój pierwszy film pełnometrażowy Piran/Pirano, który podczas 13. Festiwalu Filmu Słoweńskiego zdobył trzy nagrody za najlepszy scenariusz, najlepszy montaż i dla najlepszej aktorki. Jako krytyk filmowy współpracuje z licznymi magazynami filmowymi oraz z gazetą Dnevnik. Od roku publikuje również felietony dla portalu o tematyce kulturalno-społecznej AirBeletrina. W roku 2010 jego felietony zostały wydane w osobnej książce pt. Ko Jimmy Choo sreča Fidela Castra (Gdy Jimmy Choo spotyka Fidela Castro). W roku 1998 wydał tomik poezji Lep je ta svet (Piękny jest ten świat). Čefurji raus! (Czefurzy raus!) to bezsprzecznie doskonały debiut prozatorski, za który w 2009 roku Vojnović otrzymał nagrodę Kresnik (nagroda przyznawana za najlepszą powieść minionego roku). W roku 2011 wydana została jego druga powieść Jugoslavija, moja dežela (Jugosławia, mój kraj), która stała się jedną z poczytniejszych w Słowenii. Za tę właśnie powieść Vojnović odebrał kolejną nagrodę Kresnik, w roku W tym samym roku odbyła się też premiera pełnometrażowej ekranizacji jego debiutanckiej powieści Czefurzy raus! Źródło: Wydawnictwo Beletrina FILMOGRAFIA 2002: Fužine zakon (Fužiny rules), krótkometrażowy; autor scenariusza i reżyser. 2003: Sezona 90/91 (Sezon 90/91), krótkometrażowy; autor scenariusza i reżyser. 2005: Sretan put, Nedime (Szerokiej drogi, Nedim), krótkometrażowy; współautor scenariusza. Statuetka Srce Sarajeva na Festiwalu Filmowym w Sarajewie. 2006: Moj sin, seksualni manijak (Mój syn maniakiem seksualnym), krótkometrażowy; autor scenariusza i reżyser.

2 2009: Kitajci prihajajo (Inwazja Chińczyków), krótkometrażowy; autor scenariusza i reżyser. 2010: Piran/Pirano, debiut pełnometrażowy; 101 min.; autor scenariusza i reżyser. Piran/Pirano to film, w którym splatają się niezwykłe historie trójki ludzi. Włoch Antonio, Bośniak Veljko oraz Słowenka Anica już w dzieciństwie zostają zderzeni z okrucieństwem wojny i każde z nich na swój sposób staje się jej ofiarą. Pełne lęku, desperacji, miłości i innych zagmatwanych emocji wspomnienia ostatnich dni konfliktu odżywają pół wieku później, gdy Antonio powraca do Piranu, żeby ostatni raz przed śmiercią zobaczyć miejsce swojego urodzenia. Produkcja: Arsmedia Nagrody: Festiwal Filmowy w Cottbus 2011 (Nagroda za Dialog Międzykulturowy); SEEFest Festiwal Filmów Europy Południowo-Wschodniej (South East European Film Festival), Los Angeles 2011 (najlepszy aktor, najlepsza produkcja); Słoweński Festiwal Filmowy (Slovenski filmski festival), 2010 (najlepszy scenariusz, najlepszy montaż, najlepsza aktorka) : Čefurji raus! (Czefurzy raus!) Filmowa adaptacja bestsellerowej powieści. Autor scenariusza i reżyser. 23 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cottbus (nagroda za najlepszą rolę męską) 4 Festiwal Filmów Europy Południowo-Wschodniej (Festival des cinémas du Sud- Est Européen - SEE à Paris), 2014, (nagroda za scenariusz) Festiwal Filmowy w Prisztinie (Kosowo), 2014 (nagroda jury dziennikarzy) Źródło: Wydawnictwo Beletrina O FILMIE CZEFURZY RAUS! Fabuła Marko, Adi, Aco i Dejan przesiadują na ławce przed blokiem na Fužinach. Marka roznosi bo przestał trenować, bo prezenterka go olewa, bo Radovan złoi mu skórę, kiedy dowie się, że przestał trenować. Adiego martwi zaćpany brat Sanol i to, że Mirsad ma to gdzieś i woli bzykać kelnerki gdzieś w Austrii. Markovićka gnębi Aca, a on chciałby przywalić Damjanoviciowi. Dejan panikuje, bo Sonja chce się przeprowadzić do Slovenskich

3 Konjic. Nagle wpadają gliny. I grunt pod nogami młodych bohaterów zaczyna się walić.»zapominamy, jak kruche i wrażliwe są rodziny imigrantów, które w obcym miejscu zostały odcięte nie tylko od swojej kultury, ale także od rodziny i przyjaciół. Dzieci bywają często pozostawione same sobie, ponieważ ich rodzice są tak samo nieporadni, jak one. Zagubieni w świecie niezrozumiałych reguł, norm społecznych, zwyczajów. I skoro rodzice sami nie wiedzą, na co mogą sobie pozwolić, a na co nie, to trudno jest im radzić w tej kwestii swoim dzieciom. Tym pozostaje więc tylko ulica i jej prawa «. Literacki bestseller Czefurzy raus! przez ponad rok był w czołówce najlepiej sprzedających się książek w Słowenii, zajmował też wysokie miejsce na liście książek najczęściej wypożyczanych w słoweńskich bibliotekach, a jego autor Goran Vojnović otrzymał nagrodę Fundacji Prešerna oraz nagrodę Kresnik za najlepszą powieść roku. Do tej pory książka ukazała się także w Chorwacji, w Bośni i Hercegowinie, Serbii i Czarnogórze, w Polsce, w Czechach i w Szwecji, a w Słowenii doczekała się cieszącej się wyjątkowym powodzeniem adaptacji teatralnej, która była wznawiana już ponad 300 razy. We współpracy z legendą filmu jugosłowiańskiego, Abdulahem Sidranem, autorem scenariuszy do kultowych filmów Emira Kusturicy Sječaš li se Dolly Bell? (Czy pamiętasz Dolly Bell?) i Otac na službenom putu (Ojciec w podróży służbowej), Vojnović napisał scenariusz, który przygody siedemnastoletniago Marka Đorđićia i jego przyjaciół z Fužin przenosi na grunt filmu. W ten sposób historia o Fužinach, Marku, Adim, Acu, Dejanie, ich rodzicach-czefurach, seksownej prezenterce, męczących małych czefurkach, pobitych kierowcach i płonącej górze śmieci w końcu wróciła do punktu wyjścia, bo przecież Goran Vojnović najpierw opisał ją w formie scenariusza, a dopiero później przekształcił w powieść.

4 Występują Marko Benjamin Krnetić Trener Jernej Šugman Aco Dino Hajderović Adi Ivan Pašalić Dejan Jernej Kogovšek Radovan Emir Hadžihafizbegović Ranka Mediha Musliović Mirtić Zoran Cvijanović Sonja Polona Juh Samira Daria Lorenci Flatz Mirsad Milan Pavlović Marina Vesna Trivalić Čiča Mustafa Nadarević i inni Ekipa twórcy Scenariusz i reżyseria: Goran Vojnović Konsultacja scenariusza: Abdulah Sidran Producenci: Franci Zajc, Boštjan Ikovic Nagrody 23 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cottbus (nagroda za najlepszą rolę męską); 4 Festiwal Filmów Europy Południowo-Wschodniej (Festival des cinémas du Sud- Est Européen - SEE à Paris), 2014, (nagroda za scenariusz) Festiwal Filmowy w Prisztinie (Kosowo), 2014 (nagroda jury dziennikarzy) Źródło: POWIEŚĆ CZEFURZY RAUS! Czefurzy raus! (słoweń. Čefurji raus!) słoweńska powieść napisana przez Gorana Vojnovicia, która tuż po wydaniu (w 2008 roku) stała się niekwestionowanym bestsellerem i doczekała się już kilku wznowień. Pod względem językowym stała się ona artystyczną niespodzianką zarówno dla czytelników, jak i krytyków czy badaczy, podobnie jak w Polsce pierwsza powieść Doroty Masłowskiej. W roku 2009 otrzymała dwie prestiżowe nagrody z zakresu kultury przyznawane w Słowenii nagrodę Fundacji Prešerna (Prešernovega sklada) przyznawaną za najważniejsze osiągnięcia artystyczne oraz nagrodę Kresnik za najlepszą powieść roku. W tym samym roku podbiła Południową Słowiańszczyznę, gdyż niemal równocześnie ukazała się w Chorwacji (Čefurji raus!), Serbii (Južnjaci, marš!), Bośni

5 i Hercegowinie (Čefuri napolje!). W roku 2010 debiut prozatorski Vojnovicia został przetłumaczony również na język polski przez Tomasza Łukaszewicza, rok później ukazał się też w Czechach (Proč na tebe každej sere aneb Čefurové, raus!), a w 2013 został przetłumaczony na język szwedzki (Blattejävlar!). W przedmowie do wydania polskiego czytamy: W ręce polskiego czytelnika oddajemy książkę niezwykłą, która w minionym roku zdobyła najważniejsze nagrody literackie w Słowenii, ( ) wywołała skandal polityczny, osiągnęła najlepszy wynik pod względem sprzedaży ( ) a na jej podstawie napisano sztukę teatralną bijącą rekordy popularności. Fenomen powieści Vojnovicia tkwi zarówno w treści, jak i formie. Przedstawia życie wielokulturowej społeczności lublańskiego osiedla Fužiny, którego mieszkańcami są uchodźcy z większości republik byłej Jugosławii Chorwaci, Serbowie, Bośniacy. Powieść podzielona jest na czterdzieści sześć krótkich rozdziałów, które w sposób migawkowy ukazują problemy młodych čefurów (określenie imigrantów z republik byłej Jugosławii), jak również kreślą najważniejsze rysy koegzystencji wielonarodowej społeczności. Powieść w pierwotnym zamyśle autora miała być scenariuszem, stąd migawkowość i koncentracja na akcji. Perspektywa pierwszoosobowego narratora głównego bohatera Marka Đorđicia (čefura) niewątpliwie służy zmniejszeniu dystansu wobec świata przedstawionego, a jest to o tyle istotne, że problem współżycia čefurów i Słoweńców należał raczej do sfery tabu, a trudności adaptacyjne (odrzucanie wszystkiego, co można utożsamić ze Słowenią i Słoweńcami od symboli narodowych, języka, wartości do przyzwyczajeń i sposobu spędzania wolnego czasu) čefurów są nadal źródłem niechęci i pejoratywnego stosunku do nich ze strony obywateli słoweńskich. Powieść porusza zatem problem poszukiwania tożsamości przez młodego człowieka wrzuconego w nieoswojoną przestrzeń egzystencji wielonarodowej społeczności. Pojawia się również problem poszukiwania tożsamości w bardziej uniwersalnym wymiarze. Bohater krytycznie patrzy na świat dorosłych, testuje granice, próbuje odnaleźć się w sferze uczuć i rodzinnych relacji, poszukuje akceptacji i przyjaźni, a to jest udziałem każdego młodego człowieka. Monika Gawlak

6 POWIEŚĆ JUGOSŁAWIA, MÓJ KRAJ Gdy Vladan Borojević wpisuje w wyszukiwarkę Google nazwisko swojego rzekomo poległego ojca Nedeljka, byłego oficera Jugosłowiańskiej Armii Ludowej, niespodziewanie odkrywa mroczną rodzinną tajemnicę, która przenosi go do 1991 roku. Wtedy właśnie po raz pierwszy usłyszał słowo oddelegowanie, które oznaczało koniec jego beztroskiego dzieciństwa. Siedemnaście lat później bolesne odkrycia skłoniły Vladana do rozpoczęcia podróży po Bałkanach, dzięki której odnajduje zbiegłego ojca i odkrywa prawdę dotyczącą rozpadu jego rodziny i świata, w którym dotychczas żył. Historia rodziny Borojević staje się pretekstem do ukazania serii obrazów życia na Bałkanach dawniej i dziś. Przede wszystkim jednak opowiada o tragicznych losach ludzi, którym nie udało się uciec przed wojną, nawet jeśli udało im się uniknąć bomb. Nagroda Kresnik 2013 Tytuł oryginalny: Jugoslavija, moja dežela Data publikacji: Grudzień 2011, powieść, str. 280 Wydawnictwo: Beletrina Przekład na języki: chorwacki, serbski, bułgarski Media: Wspaniała, barwna językowo powieść, w której brak zgody na wypieranie pamięci historycznej w imię posttransformacyjnego wiecznego teraz. (Matej Bogataj, Delo) Vojnović dzięki swojej drugiej powieści pokazał jak nie osiąść na laurach. (Alenka Vesenjak, Polet) Czefurzy byli dla Vojnovicia tylko rozgrzewką. (Dijana Matković, Playboy) Fragment powieści w tłum. Tomasza Łosia można przeczytać na stronie internetowej Read Central: Źródło: Wydawnictwo Beletrina i wytwórnia filmowa Arsmedia Przekład: Martyna Drożdżowska, Tomasz Łoś, Sandra Jankowicz, Maja Jasińska, Joanna Świątek, Katarzyna Wiecha Redakcja i korekta językowa: Monika Gawlak, Tina Jugović