CYTUJĄC HISTORIĘ Przebudowa Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. SPÓJNA WIZJA Baltic Business Park w Szczecinie

Transkrypt

1 1 (31) / 2013 ISSN: CYTUJĄC HISTORIĘ Przebudowa Centrum Kultury Zamek w Poznaniu SPÓJNA WIZJA Baltic Business Park w Szczecinie SZACUNEK DO PRZESZŁOŚCI Heritage Gates we Wrocławiu

2 Czy jako architekt potrafię zaprojektować także to, co tworzy prawdziwą atmosferę architektury, tę jedyną w swoim rodzaju gęstość i nastrój, to poczucie obecności, dobrostanu, zgodności, piękna? Czy można zaprojektować coś, co w określonej chwili tworzy magię realności, którą zauroczony przeżywam coś i doświadczam czegoś, czego w takiej postaci inaczej nigdy bym nie przeżył? Peter Zumthor Jeszcze nigdy w historii architektury nie spotykały się tak wyraźnie sztuka z techniką i nauką. Możliwości kreacji rozszerza i coraz bardziej przyspiesza dynamicznie rozwijająca się technologia. Obserwujemy eksplozję komputerowych udogodnień, wykorzystywanych w tworzeniu formy i konstrukcji. Komputery pozwalają szybko sprawdzić koncepcję, wykonać projekt w wielu wariantach, obliczyć konstrukcję, ocenić, czy zaprojektowana forma będzie stabilna i odporna na różne czynniki. Inwestorzy, kierowani potrzebą oryginalności, poszukują nowatorskiej, a czasem nawet szokującej rozwiązaniami estetyki, stawiając architektom nowe wyzwania. Komputery pozwalają dziś projektować obiekty, których wcześniej zaprojektować by się nie dało, i modelować cyfrowo budowle, których konstrukcji raczej nikt nie obliczyłby samodzielnie. Co możliwe jest dziś, jeszcze kilka lat temu było snem. Zaprzęgnięcie informatyki do projektowania zaowocowało tym, USZCZELNIANIE I RENOWACJA BUDYNKÓW NAPRAWA BETONU SYSTEMY DO RENOWACJI ELEWACJI I POW OKI BARWNE POSADZKI PRZEMYS OWE - RENOWACJA I POW OKI OCHRONNE OCHRONA I RENOWACJA DREWNA LAZURY I FARBY DO DREWNA LAKIERY I BEJCE że dzisiaj mówi się już nawet o tzw. architekturze komutacyjnej takiej, w której główną rolę odgrywa komputer, a funkcja architekta sprowadza się tylko do stworzenia wstępnej koncepcji i obrania parametru czy kształtu. Służą do tego wyspecjalizowane programy. Tego najnowszego trendu naucza się w renomowanych szkołach architektury, takich jak Architectural Association w Londynie czy Institute for Advanced Architecture of Catalonia w Barcelonie. Jest praktykowany w uznanych architektonicznych biurach światowych: Zaha Hadid Architects, Arup, Grimshaw Architects, PTW Architects, Gehry Partners czy Aedas. Nowoczesne technologie informatyczne są pomocne w pracy, ale czy nie zabiją architektury? Czy być jak Peter Zumthor i myśleć architekturą, odkrywać namacalną i zmysłową jakość przestrzeni, czy jak celebryci i projektować kolejne gmachy z prędkością karabinu maszynowego? Miejmy nadzieję, że kształceni dziś architekci nie zapomną o tym, że architektura to przede wszystkim myśl, rysunek i wyzwanie. W imieniu redakcji świata architektury życzę Państwu szczęśliwego, pełnego sukcesów 2013 roku oraz zapraszam do lektury IMPREGNATY Remmers Polska Sp. z o.o. ul. Sowia Tarnowo Podgórne Tel.: 061/ Fax: 061/

3 Autorem projektu jest Grupa Projektowo-Inwestycyjna BASS sp. z o.o. KOMFORT NAD MORZEM BCB Business Park został oddany do użytku latem zeszłego roku. To pierwszy z pięciu biurowców, które utworzą najnowocześniejszy tego typu kompleks w Trójmieście. Atutem gdańskiej realizacji jest nie tylko bliskie sąsiedztwo Portu Lotniczego im. Lecha Wałęsy, ale również nietuzinkowa architektura. Czterokondygnacyjny budynek zaprojektowano na rzucie w kształcie litery H. Projektowanie powierzchni biurowych pod wynajem wymaga od inwestora i architekta zastosowania takich rozwiązań, które stworzą najemcy jak najlepsze warunki do efektywnej pracy. Istotnym elementem jest odpowiedni dobór profili okiennych, przeszkleń, sufitów podwieszanych czy oświetlenia. W BCB Business Park na kurtynowych fasadach zamontowane zostały aluminiowe panele z widocznymi szprosami i bez. Natomiast od strony lotniska zastosowano specjalne szklenie, które ogranicza przenikalność promieniowania słonecznego, a przede wszystkim skutecznie tłumi hałas. Uchylne okna z żaluzjami wprowadzono w bocznych ścianach. Strefę relaksu stanowi oświetlona alejka; użytkownicy mogą także podziwiać basen estetyczny przy jednym ze skrzydeł budynku oraz zielone dachy z roślinnością. Dbałość dostrzegalna jest również w doborze stolarki drzwiowej, którą wkomponowano harmonijnie w design całości. W trójmiejskiej realizacji wykorzystano stolarkę z oferty Porta KMI Poland. Części wspólne niemal w całości wyposażono w model nych użyto natomiast stolarki o odporności Nova Natura. Płaskie przylgowe drzwi posiadają ogniowej EI 60. Rozwiązanie to stanowi naturalną okleinę z grupy select doskonałą ochronę od ognia oraz szczegól- w kolorze Czereśnia Amerykańska lub Wenge nie niebezpiecznego zjawiska zaczadzenia. Select. Okleiny te wyróżniają się dużą Rama skrzydła została wykonana z klejonki powtarzalnością rysunku usłojenia i kolorem drewna iglastego i dodatkowo wyposażona wybarwienia. Skrzydła wykonane w tego w uszczelkę puchnącą. rodzaju pokryciu spełniają najwyższe normy Poza wyżej wymienionymi modelami jakościowe, odpowiadające najbardziej w gdańskim biurowcu użyto, m.in. w salach wymagającym klientom. Do wydzielenia konferencyjnych, drzwi jedno- i dwuskrzydłowych strefy biurowej od ciągów komunikacyj- w klasie akustycznej Rw = 32 db. Wszystkie pytania dotyczące oferty niestandardowej prosimy kierować do Działu Kontraktów: tel. (+48) kontrakt@porta.com.pl

4 W numerze: 12 Fot. Joanna Wysocka Fot. Lech Kwartowicz 50 WYDARZENIA 8 MASZYNA BIUROWA 50 Aquarius Business House we Wrocławiu NOWOŚCI PRODUKTOWE 9 Z KSIĄŻKĄ NA SKALE 62 Biblioteka UJK w Kielcach PROJEKT Z OKŁADKI SPÓJNA WIZJA 72 Baltic Business Park w Szczecinie CYTUJĄC HISTORIĘ Przebudowa Centrum Kultury Zamek w Poznaniu 12 HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ REALIZACJE W POLSCE LUCIDUS ORDO 24 Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach 24 Fot. Tomasz Zakrzewski Fot. Lech Kwartowicz 72 Z ŻEBRA POPRZEDNIKA 84 Dworzec PKP w Katowicach SZACUNEK DO PRZESZŁOŚCI 94 Heritage Gates we Wrocławiu TERMY JAKUBA 36 Aquapark w Oławie 36 Fot. Lech Kwartowicz Fot. Lech Kwartowicz

5 Wydarzenia Nowości produktowe Energooszczędny dworek Wrocławskie murale Twórcy akcji WrOpenUp pragną uczynić Wrocław miastem prawdziwie europejskim i w pełni akceptującym wielokulturowość, a także dbającym zarówno o społeczność lokalną, jak i gości. Jedną z ostatnich inicjatyw było przygotowanie murali w kilku atrakcyjnych miejscach Wrocławia. Projekt wsparła firma Baumit, która przekazała farby niezbędne do wykonania muralu. Odcienie farb zostały wybrane z palety kolorów tynków i farb elewacyjnych Baumit Life. Street art już na dobre wpisał się w krajobraz Wrocławia. Z każdym rokiem przybywa kilka kolejnych murali, które zdobią i przekazują ważne dla obserwatorów wartości. Pod koniec listopada powstał nowy obraz, który jest elementem kampanii społecznej WrOpenUp. Został stworzony na budynku przy ul. Kościuszki 76 tuż obok charakterystycznego trzonolinowca. Autorem projektu muralu jest wrocławski artysta Tomasz Jakub Sysło. Tematem przewodnim dzieła jest promocja akceptacji i otwartości wobec kulturowych odmienności we Wrocławiu. Malowidło jest radosne, niezwykle pozytywne i pełne kolorów. Kolejne dzieło ma powstać przy ul. Sienkiewicza 38 już na wiosnę 2013 roku. W Starej Gorzelni w okolicach Częstochowy powstaje pierwszy w Polsce energooszczędny dworek. Obiekt jest budowany rzystania z konwencjonalnych źródeł zasilania. Łatwe w obsłudze proste i pozwala w znacznym stopniu ograniczyć konieczność ko- w technologii firmy ArtHauss, która pokazuje, jak w prosty sposób baterie słoneczne zapewniają ilość prądu wystarczającą do utrzymania stałego oświetlenia i funkcjonowania domowych sprzętów można połączyć urodę i prostotę architektury sprzed kilku wieków z innowacyjnymi, przyjaznymi środowisku rozwiązaniami. AGD i RTV. W oparciu o pobraną bezpośrednio z otoczenia energię Rezydencja jest parterową willą o powierzchni mieszkalnej funkcjonuje również pompa ciepła. 190 m². Pomieszczeniem zapraszającym gości do wnętrza dworku jest sień, do której prowadzi niezwykle gustowny portyk. Sercem domu jest przestronny, ponad 60-metrowy salon, z którego można wyjść do ogrodu. Uzupełnieniem powierzchni mieszkaniowej jest półotwarta kuchnia, garderoba, a także pralnia z kotłownią. Integralną częścią budynku jest dwustanowiskowy garaż, z którego można przejść do części mieszkalnej. System wentylacji z rekuperacją wykorzystany przez firmę ArtHauss umożliwia doprowadzenie świeżego powietrza z zewnątrz oraz odprowadzenie powietrza zużytego, przy jednoczesnym odzyskaniu energii cieplnej. Taka cyrkulacja możliwa jest dzięki metodzie rekuperacji, która polega na ogrzaniu powietrza chłodniejszego powietrzem cieplejszym, pozyskanym z pomieszczeń. Drugim rozwiązaniem podnoszącym walory energetyczne budynku są panele fotowoltaiczne, dzięki którym pozyskiwanie energii jest Relaks w wannie Ekskluzywne hotele na całym świecie kuszą klientów luksusowymi strefami wellness. Wanny marki Kaldewei dopasowują się do atmosfery odprężenia. W wystroju wnętrza łazienek w apartamentach VIP hotelu Marina Bay Sands w Singapurze dominują wymieszane akcenty europejskie i azjatyckie. Centralnym elementem tych pomieszczeń jest usytuowana w obudowie wykonanej z kamiennych płyt wanna Mega Duo Oval z systemem hydromasażu Kaldewei. Jej ergonomiczny, miękki kształt doskonale wtapia się w stylowe wnętrze łazienki. Chill out w pracy Meble miękkie do strefy chill out to najnowsza propozycja Fabryki Mebli Biurowych MDD. Podstawowymi założeniami ich projektu były zręczny design, wygoda użytkowania i kolorystyka, która doda energii oraz będzie sprzyjać odprężeniu. Poszczególne m o- duły pozwalają na dowolne skomponowanie chill outu i dostosowanie go do własnych potrzeb. Dzięki temu w biurze można stworzyć namiastkę domu, miejsce relaksu dla pracowników. Elegancja i przestrzeń Firma Egger, producent paneli laminowanych, wprowadziła do swojej oferty nową kolekcję podłóg Floorline Superior. Linia ta wyróżnia się nietypowym rozmiarem oraz dekorami w naturalnych odcieniach, w większości inspirowanymi wzorem dębu. Występują one w kilku naturalnych wybarwieniach. W rozmiarze large panele są szersze niż standardowe, najczęściej spotykane na polskim rynku, co powoduje, że wyglądają jak szerokie deski, optycznie powiększając wnętrze oraz nadając mu w pomieszczeniach domowych o wysokim szyku. Panele posiadają klasę ścieralności stopniu użytkowania, jak i budynkach użytku AC4, można je zatem montować zarówno publicznego o średnim natężeniu ruchu. Oszczędność wody Szyby Pilkington Activ pozwalają utrzymać okna w czystości bez konieczności częstego mycia. Jest to możliwe dzięki właściwościom powłoki samoczyszczącej naniesionej na zewnętrzną powierzchnię szkła. Powłoka działa na dwa sposoby. Dzięki właściwościom fotokatalitycznym pod wpływem promieniowania ultrafioletowego rozkładane są zanieczyszczenia organiczne. Z kolei właściwości hydrofilowe sprawiają, że woda spływa równomiernie po powierzchni szyby, spłukując zanieczyszczenia i nie pozostawiając po sobie nieestetycznych zacieków. Terminal WC TECElux łączy cechy innowacyjnego urządzenia sanitarnego i estetycznej wystarczy lekko dotknąć przycisku. Optydzenia. W celu uruchomienia spłukiwania ozdoby w łazience. Rozwiązanie składa malne oświetlenie spłuczki zapewniają diody LED. Atutem terminalu jest też system się z dwóch części szklanych, idealnie dopasowanych do powierzchni ściany. oczyszczania powietrza. Stanowi to też barierę oddzielającą użytkownika od technicznego wyposażenia terminalu. Bezproblemowy dostęp do spłuczki zapewnia duży otwór rewizyjny. Z szeregu użytecznych funkcji możemy wyróżnić elektroniczną spłuczkę wyposażoną w czujnik ruchu, który uaktywnia się (zapala się podświetlanie przycisków) w momencie zbliżenia się osoby do urzą

6 Nowości produktowe Nowości produktowe Biokominki na bioetanol Siedziska z butiku Heras ugate System ścian działowych Unikalne dekoracyjne kominki na bioetanol Planika łączą ciepło naturalnego ognia ze współc zesnym wzornictwem. Różnorodność łatwych w użyciu manualnych wkładów pozwala wprowadzić ogień do każdego rodzaju wnętrza. Wszystkie produkty są sterowane za pomocą pilota i mogą zostać zintegrowane z systemem inteligentnego domu. Niektóre modele o długiej linii ognia mogą być wykonane pod wymiar. Produkty z linii Outdoor są odporne na warunki pogodowe. Palenisko Commerce zatrzymuje paliwo w środku nawet w przypadku przewrócenia urządzenia, co czyni biokominki bezpiecznymi. Pufy i fotele, kanapy oraz ławy mogą być nie tylko wygodnym, ale i stylowym meblem. Oryginalna kolekcja Happy Barok jest dostępna w butiku Trendsetterka.com. Fotel Dandys to produkt utrzymany w klubowym stylu. Jego tapicerka została wykonana z najwyższej jakości naturalnego aksamitu. Mebel będzie się pięknie prezentował w nowoczesnym wnętrzu sypialni bądź salonu. Z kolei fotel Brodway (na zdj.) wniesie do wnętrza odrobinę wielkomiejskiego szyku klasyczna forma drewnianych nóżek utrzymana została bowiem w stylu ludwikowskim. i elegancji. Czarno-białe nadruki na tapicerce przywodzą na myśl ulice Manhattanu. Oba produkty sprzedawane są w komplecie Projekt łączy tradycję z nowoczesnością z ozdobną poduszką. Samonośna brama przesuwna Heras ugate ma światło wjazdu od 7 do 12 m, ale w przypadku wariantu podwójnego możliwe jest bezproblemowe zamknięcie wjazdów do szerokości 24 m. Brama jest dostępna w wysokościach 1,50/1,80/2,00/2,50 m. Jej mocna i samonośna konstrukcja jest prawie w całości wykonana z aluminium, dzięki czemu jest lekka i może być bez problemu obsługiwana ręcznie. Produkt jest dostępny w trzech wersjach wykonania: Heracles, Atlas i Athos oraz w standardowych powłokach w kolorach czarnym i zielonym jodłowym. Pozostałe kolory dostępne są na życzenie. String2 to najnowszy system ścianek działowych Maars. Ścianki szklone typu flush nie posiadają widocznych ram okiennych, a miejsca połączeń poszczególnych elementów są niemal niewidoczne. Ścianki mają unikalną konstrukcję wykorzystującą zasadę click-in bez konieczności używania wkrętów. Elementy widoczne są wykonane ze stali lakierowanej proszkowo, a konstrukcja wewnętrzna ze stali nele, tzw. ścianki ledowe, gdzie w ramach stalowa. Dostępne są również szklane pa- ocynkowanej. W systemie możliwe jest montowane są diody świecące różnymi zastosowanie modułów pełnych mogą kolorami. Wprowadzono możliwość montażu szkła matowego, które pod wpływem być wykonane z takich materiałów jak płyta wiórowa, laminowana, fornirowana, przepływającego prądu staje się przezierne. Ultranowoczesny pilot Kostka brukowa na zimę Nowa Generacja Velux Jednym z elementów ThermoTechnology jest polistyren ekspandowany wbudowany w skrzydło i ościeżnicę okna, który wpłynął na obniżenie współczynnika przenikania ciepła Uw do 1,2 W/m 2 K, czyli o 14% w stosunku do obecnie oferowanych modeli. Udało się zwiększyć powierzchnię szyby nawet o 10%, zachowując te same wymiary zewnętrzne okna. Oznacza to węższe profile okienne i większą taflę szkła, a także unowocześnioną konstrukcję klapy wentylacyjnej, która mimo że jest mniejsza, oferuje taki sam poziom wentylacji. Nowa Generacja Velux wejdzie na rynek wiosną 2013 roku. Firma Normstahl Entrematic przygotowała również oświetleniem podjazdu czy też systemem alarmowym. Pilot jest kompatybilny ze ofertę wyposażenia dodatkowego podnoszącego komfort działania oraz zwiększającego ochronę samochodu i mienia. Takim Entrematic, co pozwala oszczędzić czas po- wszystkimi urządzeniami z rodziny Normstahl produktem jest m.in. pilot odpowiedzialny święcony na programowanie poszczególnych za bezproblemowe otwieranie bramy bez elementów automatyki garażowej. wychodzenia z samochodu. Współpracuje on z automatyką z serii Magic, a jego zaletą jest duży zasięg działania do 50 m co pozwala skrócić czas oczekiwania na otwarcie bramy. Sygnał z nadajnika daje możliwość takiego zaprogramowania pilota, aby sterować nim nie tylko bramą garażową lub wjazdową, ale Niepalne płyty laminowane Pfleiderer oferuje produkt dedykowany wnętrzom publicznym płytę laminowaną niezapalną, która stanowi idealny materiał do wykorzystania w obiektach o podwyższonych wymaganiach ochrony przeciwpożarowej: hotelach, szpitalach, centrach handlowych czy kinach. Dopasowanie do określonego wnętrza ułatwia szeroka gama dekorów około 80. Płytę Pyroex łatwo połączyć z innymi materiałami, takimi jak zwykłe płyty laminowane, laminaty HPL czy blaty. Jej powierzchnie mogą być gładkie lub strukturowane, jedno- lub obustronnie. Produkowana jest w grubościach 18 i 22 mm. Boczna brama segmentowa Firma Hörmann oferuje bramę segmentową HST otwieraną na bok. Ta innowacyjna konstrukcja jest idealna, gdy ze względów architektonicznych (nachylenie dachu, prowadzone instalacje) brama nie może chować się lub być mocowana pod stropem. Jest też dobrym rozwiązaniem, gdy chcemy zachować wolne miejsce pod sufitem. Brama nadaje się do garaży o niskim nadprożu. Otwierając ją tylko na niewielką szerokość, szybko dostaniemy się do środka. HST jest oferowana w trzech rodzajach powierzchni: Woodgrain, Silkgrain i w drewnopodobnej okleinie Decograin. Dobry jakościowo materiał powinien cechować się jak najmniejszym współczynnikiem nasiąkliwości, nie większym niż 6%. W przypadku produktów marki Polbruk podatność na wchłanianie wody nie przekracza 5% masy kostki. Według przyjętych norm ilość złuszczonego materiału nie może przekroczyć więcej niż 1 kg/m 2. Współczynnik mrozoodporności rozwiązań Polbruk nie przekracza 0,2 kg/m 2. Najlepiej wybierać kostkę o chropowatej powierzchni, którą charakteryzuje znacznie większa przyczepność, np. Polbruk Napoli, Polbruk City, Polbruk Avanti czy Polbruk Beganit. Renowacja konstrukcji betonowych Konstrukcje żelbetowe mogą w wyniku BS 220 Zaprawa naprawcza do betonu, wieloletniego użytkowania ulec uszkodzeniom mechanicznym, innym zniszczeniom farba ochronna do betonu. BS 230 Szpachla do betonu oraz BS 310 eksploatacyjnym oraz karbonatyzacji, czyli tzw. degradacji chemicznej, która pozbawia beton właściwości ochronnych wobec stali. Jeśli uszkodzenia mają jedynie charakter powierzchniowy, a stan techniczny całej konstrukcji jest dobry, można dokonać renowacji przy pomocy systemu napraw konstrukcji betonowych firmy quick-mix. W jego skład wchodzą następujące produkty: BS 210 Mineralna warstwa sczepna, powłoka antykorozyjna,

7 PROJEKT Z OKŁADKI CYTUJĄC HISTORIĘ Przebudowa Centrum Kultury Zamek w Poznaniu Fot. Joanna Wysocka Otwarte atrium: antresola, zabytkowy fryz i szklane przekrycie dachu Po dwóch latach od rozpoczęcia prac budowlanych oddano właśnie do użytku zmodernizowaną Salę Wielką Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. W jej skład wchodzi kompleks pomieszczeń znajdujących się we wschodnim skrzydle gmachu. Jak opowiada autor projektu Tomasz Wojtkowiak z pracowni projektowej TOYA DESIGN: Połączenie historycznego, 100-letniego zabytku i współczesnej funkcji jest cechą charakterystyczną obiektu. Dzięki temu po przebudowie nastąpiło jego nowe otwarcie

8 Fot. Joanna Wysocka Patrycja Fabiańska: Kiedy to wszystko tak naprawdę się zaczęło? Tomasz Wojtkowiak: W 2007 roku wygraliśmy konkurs na projekt przebudowy Sali Wielkiej. Zakładał on stworzenie wielofunkcyjnej powierzchni i zaprojektowanie Sali Kameralnej. Oprócz tego zaproponowaliśmy wprowadzenie w środku przestrzeni zamku otwartego atrium, przykrytego szklanym dachem. Ten pomysł zaaprobowano, więc zyskaliśmy jednoprzestrzenne wnętrze, w którym ogniskują się wszystkie drogi wewnątrz obiektu. Powstało zatem czytelne w 1910 roku. Ciężka, monumentalna neoromańska bryła wydawała się solidna i trwała, niestety wrażenie to okazało się mylne, ponieważ podczas prac realizacyjnych natrafiliśmy na wiele miejsc budzących wątpliwości konstruktorów. Szczegółowych ekspertyz stanu technicznego obiektu nie można było przeprowadzić przed rozpoczęciem kompleksowego remontu, ponieważ trzeba by było dokonać wyburzeń, co w działającym budynku było po prostu nierealne. PF: Czy oznacza to, że część rozwią- zgodnie z zaleceniami konserwatora zabytków. Dodatkowo w trakcie prac zmianie uległy przepisy przeciwpożarowe. Projekt należało więc zmienić już podczas procesu realizacyjnego, po pierwszych rozbiórkach. Niezbędne okazało się wówczas wykonanie symulacji komputerowej oddymiania i wprowadzenie korekt z zakresu bezpieczeństwa pożarowego. PF: Nie była to więc typowa przebudowa. TW: Tak, w wielu przypadkach nie były to miejscowe rozbiórki, ale likwidacja całych łukowe sklepienia przedsionka w przejściu do wież, ukryte dotychczas nad sufitami kas. Były też mniej miłe niespodzianki, jak znaleziony nad Salą Wielką pocisk moździerzowy z czasów II wojny światowej. Na szczęście został w porę dostrzeżony. PF: A na ile pomocna okazała się dokumentacja archiwalna? TW: Niestety dokumentacja historyczna nie była zbyt obszerna. Dawała skromne pojęcie o pierwotnym wyglądzie Zamku i jego wnętrz. Wielokrotne przebudowy i przyjazne centrum. Odwagi w realizacji tej zań przyjętych w dokumentacji technicz- elementów budowli, takich jak stropy, trzony dodatkowo zaciemniały obraz. Nie było też koncepcji, będącej całkiem nowym spojrzeniem nej uległa zmianie? klatek schodowych czy dach. W ich miejsce dokumentacji powykonawczych po wprowadzonych Transport konstrukcji kopuły na obiekt, dodała nam analiza historyczna, która wykazała, że wcześniej w części projektowanego holu również był otwarty dziedziniec. Powrót do tego założenia wydał nam się oczywisty, ale przywrócenie dawnego układu wymagało gruntownej przebudowy. PF: W jakim stanie technicznym był obiekt przed przystąpieniem do prac? TW: Zamek cesarski dawna rezydencja cesarza Wihelma II został wybudowany TW: Tak. Ocena techniczna i konstrukcyjna wpływu przebudowy na bezpieczeństwo istniejącej konstrukcji oraz prace rozbiórkowe i odkrywki wymusiły przeprowadzenie rewizji projektowej. W wyniku tego konieczne było wykonanie prac, których pierwotnie nie zakładaliśmy. Najistotniejsze to wymiana całego stropu Sali Wielkiej i Marmurowej, gdzie dodatkowo trzeba było zrekonstruować podwieszany sufit powstawały nowe. Przez prawie dwa lata na budowie stał dźwig, podający przez otwarty dach elementy konstrukcyjne podlegające wymianie. Jak na przebudowę wnętrza budynku było to zadanie nawet trudniejsze niż przy budowie nowego obiektu. PF: Gmach skrywał zatem sporo tajemnic. TW: Oczywiście, każdy zabytek skrywa swoje tajemnice. My odkryliśmy na przykład zmianach, co stwarzało oczywiste problemy w rozeznaniu fragmentów budowli, które były ukryte w ścianach, nieraz nawet o 4-metrowej grubości, czy pomiędzy stropami a sufitami. Można je było zweryfikować dopiero po rozbiórkach. PF: Które elementy kompleksu uległy przebudowie? TW: Przebudowaliśmy nieużytkowy strych nad Salą Wielką, umieszczając w nim mniejszą Bryła i wejście główne CK Zamek salę, tzw. Scenę Nową. Zlikwidowaliśmy pośrednie piętro, podwyższając Salę Wielką, która na całej powierzchni stropu została wyposażona w elementy technologii widowiskowej. W byłej Sali Marmurowej powstało kino, a w Sali Kameralnej utworzyliśmy nową przestrzeń wystawienniczą. Ale główne rozstrzygnięcia dotyczyły holu pierwszego piętra wprowadziliśmy tam elipsoidalną antresolę zawieszoną na poziomie drugiej kondygnacji. Zlikwidowaliśmy klatkę schodową Kopuła osłaniająca hol Sali Wielkiej prace montażowe i zrezygnowaliśmy z balkonu w Sali Wielkiej. Przebudowaliśmy również strychy, wprowadzając dwie sale prób. W sumie Zamkowi przybyło ponad 700 m 2 pomieszczeń, a większość sal zmieniła swoją funkcję. Niewiele jest więc przestrzeni, które wymagały wyłącznie zmodernizowania. PF: Czy instalacje również zostały wymienione i zmodernizowane? TW: Nowe są wszystkie instalacje z zakresu kinotechniki, nagłośnienia oraz wyposażenia technologii sceny mobilne sztankiety obejmują całą przestrzeń sufitu Sali Wielkiej. Ponieważ chcieliśmy uzyskać mobilność zastosowań dla tego pomieszczenia, więc staraliśmy się podporządkować tej idei kompleksowy projekt instalacji. 14 Stan prac w styczniu 2012 roku 15 Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu

9 Fot. Joanna Wysocka Widok na otwarte atrium z antresoli Współpraca z ludźmi odpowiedzialnymi za produkcję spektakli była w tym przypadku niezwykle istotna i decydująca. PF: Które z zabytkowych elementów musiały ulec rekonstrukcji? TW: Były tylko trzy, które wymagały rekonstrukcji i zostały poddane zabiegom konserwatorskim: wspomniany już kasetonowy sufi t Sali Marmurowej, żyrandole wiszące w przedsionku Sali Wielkiej oraz fragment fryzu w dawnej sali tronowej, który po konserwacji wyeksponowany został na ścianie jako cytat z przeszłości. PF: Jaką zasadą kierowali się Państwo w rozwiązaniach detali architektonicznych i kompozycji materiałowych? TW: Naszą główną zasadą było zawarcie nowej funkcji w nowej formie, zatem wszystkie detale są nowe. Drzwi wewnętrzne zostały zaprojektowane w nawiązaniu do wcześniej istniejących w okleinie palisandrowej. W tym Fot. Joanna Wysocka samym materiale są również okładziny akustyczne. Natomiast okładziny ścian i posadzek są w jednolitym, szarym kolorze: jest to połączenie bazaltu, łupka i tynków strukturalnych. Zachowaliśmy więc spójność i dyscyplinę zastosowanych materiałów. Surowa szarość jest doskonałym tłem dla działalności Zamku. Na impresję historyczną pozwoliliśmy sobie jedynie w otoku okalającym spoczniki antresoli, tworząc w tym miejscu jedyny w całej nowej przestrzeni Zamku ornament. PF: Zmiany te wpłynęły zapewne na poprawienie akustyki obiektu. TW: Projekt został zweryfikowany audytem akustycznym, a na końcu przeprowadzono wieloetapowe strojenie. Wszelkie okładziny, jeszcze z lat 60., zostały usunięte i zastąpione współczesnymi panelami. Właściwy odbiór dźwięku zapewniają systemy mobilnych kotar i ekranów akustycznych. Do tej pory odbyło się już kilka przedstawień Cytat z przeszłości ornament z dawnej sali tronowej okalający spoczniki antresoli tańca współczesnego i akustyka była doskonała. Myślę, że w tym zakresie zrobiliśmy wszystko, aby w Sali Wielkiej sprawdziła się zarówno funkcja kinowa, jak i teatralna. PF: Czy projektowali Państwo także elementy wyposażenia wnętrz? TW: Tak. Ilość elementów wyposażenia została zredukowana do niezbędnego minimum. Tubę zaprojektowaliśmy jako jeden wielki element recepcyjny, indywidualnie projektowane były lady szatni i zabudowa baru oraz elementy identyfikacji wizualnej w postaci wolno stojących paneli mieszczących ekrany multimedialne. Zakupiono tylko siedziska znajdujące się w kawiarni. PF: Na uwagę zasługuje również trafnie dobrane oświetlenie. TW: Miło nam to słyszeć. Chcieliśmy, aby oświetlenie było takim dopełnieniem dla tła jak muzyka w filmie dla fabuły. Pojawiło się też dużo rozwiązań liniowych, które dodatkowo organizują przestrzeń. W dawnej Sali Marmurowej zastosowaliśmy oprawy z napinanym kloszem, co dało efekt naturalnego światła dziennego wnikającego przez świetlik. W salach wystawienniczych rozwiązanie oświetlenia polega na maksymalnej mobilności, są to więc szeregi reflektorów umieszczonych na szynoprzewodach. Fascynująca jest zmiana nastroju wnętrza atrium, które za dnia jest oświetlone naturalnym światłem, po zmierzchu zaś nabiera zupełnie odmiennych znaczeń. PF: Jaki jest program użytkowo-funkcjonalny obiektu? TW: To jest prawdziwe współczesne centrum kultury. Świadczy o tym przede wszystkim wielofunkcyjna Sala Wielka na 460 osób, która może być zarówno kinem z opcją 3D, jak i salą widowiskową dla spektakli tanecznych czy teatru tańca, salą koncertową lub konferencyjną. Widownia może być w niej rozstawiona w dowolnej konfi guracji, a scena usytuowana praktycznie w każdym miejscu, co ma duże znaczenie dla współczesnych przedstawień. Oprócz Sali Wielkiej mamy wspomnianą Scenę Nową, salę kinową, trzy przestrzenie wystawiennicze, sale prób, garderoby, toalety i szatnie. Sądzę, że w Zamku może spokojnie przebywać i korzystać z różnych funkcji ponad 1000 osób jednocześnie. Zamek przeprowadzał do tej pory około 600 różnego rodzaju imprez rocznie teraz może to robić na najwyższym poziomie. PF: Teraz to prawdziwa fabryka kultury. Do tego każde z pomieszczeń zostało odmiennie zaaranżowane. TW: Rzeczywiście, każda sala to osobne zagadnienie. Sale wystawiennicze bazują na bieli wszystkie cztery ściany są białe, podobnie jak sufit, natomiast posadzka jest jednolicie szara. Sala kinowa ma czarną wykładzinę, ale sufit jest już historyczny, kasetonowy. Całość uzupełnia pozornie dzienne światło, które daje niesamowite wrażenie, niespotykane w żadnym innym kinie. Sala Wielka jest właściwie skrzynią pudłem akustycznym naszpikowanym sprzętem. Podesty sceny i widownia są rozkładane. Scena Nowa to pomieszczenie na poddaszu Sali Wielkiej, mieszczące około 100 osób i przeznaczone na kameralne przedstawienia. Ściana holu I piętra po rozbiórce okładziny kamiennej i ściany dociskowej Hol parteru przy Teatrze Animacji Sala Kameralna w trakcie remontu Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu Fot. M. Kaczyński CK Zamek w Poznaniu 16 17

10 WYWIAD Z EKSPERTEM Ewa Janus-Chaberko dyrektor, Swegon sp. z o.o. Jakie rozwiązania dostarczyli Państwo dla realizacji Centrum Kultury Zamek? Koncern Swegon, jako czołowy europejski producent w branży wentylacyjnej, proponuje dobrze przemyślane kompletne rozwiązania dla obiektów o różnych funkcjach, np. Office Solution, Hotel Solution, Hospital Solution etc. Do poznańskiej realizacji dostarczyliśmy rozwiązanie Swegon Public Solution, przeznaczone do obsługi budynku użyteczności publicznej, gwarantujące niezależną regulację Rys. TOYA DESIGN Tomasz Wojtkowiak 18 Rzut II piętra, skala 1:700 Rzut I piętra, skala 1:700 Przekrój A A, skala 1:700 Przekrój B B, skala 1:700 parametrów w poszczególnych strefach obiektu. W skład systemu wchodzą centrale wentylacyjne wraz z fabrycznie zamontowanym zintegrowanym układem automatycznej regulacji oraz odpowiednie dla różnych stref elementy nawiewne. System klimatyzacji uzupełniony został o agregat chłodniczy, również marki Swegon. System Swegon Solution zapewnia komfort w obsługiwanych pomieszczeniach, przy niskim koszcie eksploatacji oraz ograniczonej przestrzeni przeznaczonej na maszynownie techniczne. Obok Sali Wielkiej, pełniącej różnorodne funkcje, pojawiły się również powierzchnie wystawiennicze. Czy w związku z nimi konieczne było zastosowanie dodatkowych urządzeń o odmiennych parametrach? Cały obiekt został podzielony na strefy tak, aby wydzielić przestrzenie o niezależnie regulowanych parametrach. Obróbkę świeżego powietrza zapewniają centrale klimatyzacyjne GOLD o wysokosprawnym odzysku ciepła na wymienniku rotacyjnym i z mikroprocesorowym układem sterowania z wbudowanymi różnymi algorytmami pracy, które dają możliwość optymalizacji działania urządzenia. Funkcje te pozwoliły zaprogramować pracę central z dużym wyprzedzeniem według kalendarza imprez. Dzięki temu nie było potrzeby wspomagania układu dodatkowymi urządzeniami. Tak dobrany układ minimalizuje ilość urządzeń i co za tym idzie optymalizuje zużycie energii, a tym samym koszty eksploatacyjne. W jakiej strefie ulokowane zostały centrale? Specyfika Centrum Kultury Zamek jako obiektu zabytkowego wymagała umieszczenia wszelkich urządzeń technicznych wewnątrz budynku. Konstrukcja central GOLD, wyposażonych w wysokosprawne zespoły wentylatorowe, daje niezwykle korzystne parametry akustyczne, dzięki czemu możliwe było ulokowanie tych urządzeń w sąsiedztwie pomieszczeń, z których korzystają użytkownicy, lub bezpośrednio w nich (projektorownia). Rozmawiał Paweł Cząstkiewicz.

11 WYPOWIEDŹ EKSPERTA Fot. Joanna Wysocka Adam Buszko szef wsparcia sprzedaży izolacji budowlanych, Paroc Polska sp. z o.o. Płyty izolacyjne z wełny kamiennej PAROC są coraz bardziej doceniane ze względu na ich ognioodporność, ogólne bezpieczeństwo budynków oraz właściwości cieplne i akustyczne. Dowodem na to jest zastosowanie naszych płyt w wielu prestiżowych realizacjach, takich jak Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Zastosowane tam płyty PAROC UNS 37z w wewnętrznych ścianach działowych zapewniają nie tylko bezpieczeństwo ogniowe, ale również doskonałą izolacyjność akustyczną. Działanie to jest potwierdzone uzyskaniem Europejskiej Aprobaty Technicznej nr na zestaw wyrobów do ścian działowych. Płyty z niepalnej wełny kamiennej zostały również wykorzystane do ocieplenia poddaszy użytkowych. Ich niska wartość współczynnika przewodzenia ciepła ( D = 0,037 W/mK) zapewnia uzyskanie wysokiego komfortu cieplnego w pomieszczeniach użytkowych. Jednocześnie niepalne płyty zabezpieczają przegrody konstrukcyjne przed ich zniszczeniem w razie rozprzestrzeniania się pożaru. Wysoka i niezmienna w czasie jakość parametrów cieplnych tego produktu wpływa także na zmniejszenie zapotrzebowania na energię konieczną do ogrzewania budynku w sezonie jesienno-zimowym. Fot. Joanna Wysocka Detale wykończeniowe Przestrzeń wystawiennicza i zrekonstruowany sufit kasetonowy Fot. Joanna Wysocka Łazienki. Rozwiązania materiałowe Przestrzeń holu oraz atrium to właściwie jedno wielkie, trzykondygnacyjne pomieszczenie. Staraliśmy się, by stało się ono miejscem spotkań widzów i artystów, miejscem skupiającym życie Zamku, w którym po spektaklu czy też przed przedstawieniem widzowie będą mieli możliwość wymiany spostrzeżeń i wspólnego przeżywania wydarzeń. PF: Całość prac prowadzona była pod nadzorem konserwatora zabytków. Muszę zatem zapytać, jak układała się współpraca. TW: Bardzo dobrze. Może dlatego, że projekt od początku zakładał gruntowne zmiany, więc otrzymał na nie zgodę jeszcze na etapie konkursowym. W projektowanej przestrzeni niewiele było elementów oryginalnych, a te, które pozostały, zostały zachowane. Mamy duże doświadczenie w pracy w obiektach zabytkowych, w związku z czym stale współpracujemy z konserwatorami. Znamy zatem ich stanowiska, rozumiemy je i potrafimy znaleźć rozwiązania, które uzyskują akceptację. Podczas tej realizacji nastąpiła zmiana osoby na stanowisku konserwatora, ale zarówno współpraca z Marią Strzałko, jak i z jej następcą, Joanną Bielawską-Pałczyńską, okazała się wzorowa. W rezultacie w zabytkowej tkance powstał całkowicie nowoczesny obiekt. PF: Jakie mieli Państwo źródła inspiracji? TW: Pytanie projektanta o źródła inspiracji jest pytaniem o wszystko. Mamy taką zasadę w pracowni, że zanim powstanie projekt, jest odporność ogniowa EI 30, EI 60 jedno i dwuskrzydłowe, pełne i przeszklone; klasa akustyczna 42dB, 37dB, 32dB z odpornością ogniową EI 30, EI 60, jedno i dwuskrzydłowe; ścianki drewniane przeszklone z odpornością ogniową EI 30, EI 60 również w zestawach z drzwiami; WOSTOL SP. Z O.O. ul. Stolarska 2, Luboń tel. (61) , fax (61) wostol@wostol.pl, Projektujemy, produkujemy i montujemy DRZWI I ŚCIANKI DREWNIANE WEWNĘTRZNE o następujących parametrach: drzwi drewniane i ścianki bez wyżej wymienionych parametrów 20 21

12 Fot. Joanna Wysocka Nastrój antresoli i spójność rozwiązań materiałowych on poprzedzany szeregiem działań prowadzących do sformułowania głównego problemu. Najpierw więc określa się temat, a potem szuka formy i ją odnajduje nigdy odwrotnie. Mam na myśli nie tylko konfrontację analiz kontekstu, ale i weryfikację własnych intuicji. Wszystkie te działania mają służyć uchwyceniu głównego założenia. Nazywamy to projektowaniem od środka. W tym przypadku środek był jak najbardziej rzeczywisty, ponieważ abyśmy mogli stworzyć prawdziwe centrum, musieliśmy najpierw określić środek przestrzeni. Stąd pomysł na centralne atrium; reszta była jego konsekwencją. PF: Przebudowa kompleksu Sali Wielkiej CK Zamek jest przykładem efektywnego wykorzystania dziedzictwa kulturowego. Czy projekt był dużym wyzwaniem? TW: To nie był łatwy temat. Obejmował kubaturę znacznych rozmiarów i stanowił olbrzymie wyzwanie projektowe dla całego zespołu specjalistów oraz skomplikowane zadanie wykonawcze, szczególnie pod kątem konstrukcyjnym. Jako obiekt zabytkowy kompleks niósł również duży ładunek emocji związany z historią Poznania i kraju. W czasie pruskiej dominacji miał ulec wyburzeniu, jed- nak ocalał dzięki temu, że mieściła się w nim siedziba miejskich władz oraz uniwersytetu. Rolę placówki kultury Zamek odgrywa od lat 60. XX wieku. Ogłoszony konkurs miał na celu poprawienie funkcjonowania obiektu, tymczasem udało się całkowicie odmienić jego oblicze i przemienić podstarzały Pałac Kultury w nowoczesne Centrum Kultury. Lokalizacja/adres Poznań, ul. Święty Marcin Pracownia projektowa Architekt prowadzący Architekci Data opracowania 2007 TOYA DESIGN Tomasz Wojtkowiak Tomasz Wojtkowiak Data realizacji Inwestor Powierzchnia całkowita 5162 m 2 Kubatura brutto m 3 Generalny wykonawca System oddymiania wraz z napowietrzaniem System klimatyzacji Public Solution, w tym centrale GOLD Stolarka drzwiowa PAROC UNS 37z (izolacja termiczna i akustyczna poddasza i ścian działowych) Dzięki dobrej ocenie Ministerstwa Kultury przebudowa zyskała finansowe wsparcie z Unii Europejskiej. Połączenie historycznego, 100-letniego zabytku i współczesnej funkcji jest cechą charakterystyczną obiektu. Dzięki temu po przebudowie nastąpiło jego nowe otwarcie. Justyna Kiełczewska-Stawicka, Anna Sędecka, Jarosław Wyszyński, Magda Dzioba, Alicja Ryczkowska-Kaczmarek, Tomasz Migdałek Centrum Kultury Zamek Skanska SA PF: Dziękuję za wywiad. D+H Polska sp. z o.o. Swegon sp. z o.o. Wostol sp. z o.o. Paroc sp. z o.o

13 Fasada wejściowa i plac przed obiektem REALIZACJE W POLSCE LUCIDUS ORDO Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach Gmach uznany za Najlepszy Obiekt Architektury XXI wieku w konkursie Życie w architekturze przyniósł koszalińskiej pracowni HS99 zasłużony rozgłos. O ideach przyświecających kreowaniu budynku opowiada współautor projektu, Dariusz Herman Fot. Tomasz Zakrzewski

14 Patrycja Fabiańska: Projekt biblioteki był owocem prestiżowego konkursu architektonicznego. Dariusz Herman: Tak. Konkurs był dwuetapowy: w pierwszym etapie zaproponowaliśmy inne rozwiązanie. Choć postulaty urbanistyczne były podobne, to obiekt według pierwotnej koncepcji bardzo się różnił od obecnego kształtu. Kiedy przeszliśmy do drugiego etapu, odeszliśmy od pierwszego pomysłu i rozpoczęliśmy pracę nad zupełnie nowym projektem pełni obaw, czy sędziowie go nie odrzucą. Na szczęście ta propozycja była lepsza, przekonująca i wszystkim przypadła do gustu. PF: Jak zintegrowano nowy obiekt z kontekstem miejsca? DH: Wkroczyliśmy na tereny zaniedbane urbanistycznie, ponieważ w trakcie rozwoju uczelni popełniono parę błędów przestrzennych. Uznaliśmy więc, że budynek, który projektujemy, musi przysłużyć się miejscu w warstwie urbanistycznej. Szukaliśmy resztek logiki na tym terenie, by podbudować dobrze. Pomimo odległości dzielącej Katowice od Koszalina byliśmy na budowie co ją nowym obiektem. Za najczytelniejszy element uznaliśmy oś wschód-zachód, rozciągniętą między najwyższym budynkiem czasu pomiędzy zakończeniem projekto- tydzień. Pewnym utrudnieniem był upływ Górnego Śląska Altusem a wieżowcem wania a rozpoczęciem realizacji. Zmieniło Novotelu. Uczyniliśmy z tej osi główny element kompozycyjny i zlokalizowaliśmy przy obciążenia śniegiem, co skutkowało potrzebą się kilka norm, w tym tak ważne jak norma niej bibliotekę. wprowadzenia zmian w projekcie. PF: Jakie były najistotniejsze momenty PF: W trakcie projektowania zdarzył i największe utrudnienia podczas projektowania i realizacji? oblicza budynku. się moment, który wpłynął na zmianę DH: W naszej pracy musieliśmy uwzględnić spore ograniczenia budżetowe. Takie w trakcie ubiegania się Uniwersytetu Ślą- DH: Już po pozwoleniu na budowę, limity traktujemy jak każde inne, które wynikają np. z planu miejscowego, warunków W tym samym czasie do wojewody wpłynęły skiego o fundusze, przeżyliśmy chwilę grozy. gruntowo-wodnych czy kontekstu urbanistycznego. Nie było to więc dla nas utrudkich: od Uniwersytetu Śląskiego i Uniwer- dwa wnioski dotyczące bibliotek akademicnienie dotkliwe. Sam proces projektowania sytetu Ekonomicznego. Ponoć wojewoda, przebiegł sprawnie. Muszę zaznaczyć, że nie chcąc wybierać pomiędzy uczelniami, mieliśmy do czynienia z bardzo świadomym podsunął rozwiązanie o połączeniu bibliotek inwestorem, jakim jest Uniwersytet Śląski i tak powstały konsorcjum obydwu uczelni oraz idea Centrum Informacji Naukowej (a później konsorcjum UŚ z Uniwersytetem Ekonomicznym). Realizację też wspominam i Biblioteki Akademickiej. Otwartą kwestią Obiekt porządkujący kompozycję urbanistyczną pozostawało, projekt której z uczelni będzie realizowany jako wspólny. Nasz był na tyle elastyczny, że bez większych problemów pomieścił obie placówki. Stało się to kosztem parkingu podziemnego, w miejscu którego zlokalizowaliśmy ogromny magazyn książek. To właśnie z tej przyczyny obok gmachu CINiBA pojawił się duży parking. PF: Jakie priorytety i przemyślenia zdeterminowały rozwiązania i architekturę? DH: Postawiliśmy sobie pytania: jaką funkcję pełni biblioteka w dzisiejszym świecie i czym może się stać w przyszłości? Jaką rolę odgrywa obecnie i jaką według nas będzie odgrywać kiedyś? Zastanawialiśmy się też, czym stanie się książka, jaką przybierze postać; czy w ogóle będzie istnieć, czy będzie tylko przedmiotem dla kolekcjonerów, oglądanym w muzeum. Oczywiście nie było naszą ambicją znalezienie odpowiedzi, ale poszukiwanie ich było inspirujące. W obecnym świecie rola biblioteki jako źródła wiedzy jest minimalizowana, ponieważ rozszerzył się znacznie dostęp do wielu innych źródeł informacji. Doszliśmy do wniosku, że jakkolwiek nie rozwinęłaby się przyszłość książki, to biblioteki i tak będą istniały; zmienią jednak swój charakter i zajmą się nie tylko udostępnianiem wiedzy, ale przede wszystkim jej wartościowaniem, oraz będą miejscem wymiany myśli. Zwiększa się bowiem potrzeba porządkowania i weryfikowania danych, czyli oddzielania ziarna od plew z otaczającego nas zgiełku informacyjnego. Słyszeliśmy już o różnych interpretacjach naszego budynku. Żadnej nie zaprzeczamy, choć muszę powiedzieć, że fasady nie mają jakichkolwiek odniesień literackich czy symbolicznych są emanacją abstrakcyjnej kompozycji. Ale jeśli odnoszą się do czegokolwiek, to tak jak i cały obiekt: do istoty porządku. Lucidus ordo taką roboczą nazwę nadaliśmy projektowi. PF: A z czego wynika nieco introwertyczna kompozycja obiektu? DH: Otoczenie biblioteki nie epatowało ładem i harmonią, dlatego nie chcieliśmy się na nie otwierać dużymi przeszkleniami. Budynek komunikuje się z zewnętrzem za pomocą wąskich szczelin. Dzięki temu odseparowaliśmy bibliotekę od natłoku informacji, Kamień indyjski i podłużne okna 26 27

15 zgiełku medialnego, który przeszkadza w skupieniu na książce. Skadrowany przez uporządkowaną perforację nieuporządkowany krajobraz w odbiorze z wnętrza staje się bardziej harmonijny. Skoncentrowaliśmy się na książce, a rozproszone światło nadaje kontaktowi z nią niecodzienną, odmienną atmosferę. PF: Rozwiązania materiałowe nie należą do najtańszych fasadę na przykład zbudowano z unikalnego materiału, jakim jest rudy piaskowiec sprowadzony aż z Indii. DH: Dobieraliśmy je bardzo racjonalnie. Chcąc zastosować kamień na fasadzie, wiedzieliśmy, że inna jest cena tego surowca dostarczanego w ilości pięciu palet, a inna, gdy do portu wpływa cały statek kamienia wówczas koszt metra kwadratowego znacząco maleje. Podobnie było z okienkami. Chcieliśmy użyć ponad 4 tysięcy szczelinowych okien, więc należało zastosować zupełnie indywidualny, opracowany tylko dla tego projektu profil aluminiowy, odpowiadający konkretnemu zapotrzebowaniu. Dzięki temu profil ten waży połowę mniej i przez to jest tańszy. Postawiliśmy fasadzie postulat, że ma być trwała i wykonana z materiału szlachetnego, korespondującego z ważną funkcją obiektu. Sięgnęliśmy zatem po kamień. Jego łupana struktura i odchylenie płyt względem siebie pod małym kątem to chęć odróżnienia biblioteki od polerowanych kamiennych fasad banków i biurowców. Kolorem zaś chcieliśmy nawiązać do ceramiki stosowanej na Śląsku. Kamień indyjski spełniał nasze postulaty i mieścił się w budżecie. PF: Podłużne, wąskie okna, choć są rozłożone w regularnym układzie, nieco zaburzają percepcję obiektu. Proszę opowiedzieć, jaki był cel tego zabiegu. DH: Mówiliśmy już o chęci separowania się od zgiełku informacyjnego i medialnego oraz uporządkowania widoków poprzez skadrowanie ich uporządkowaną perforacją. Mówiliśmy też o chęci wytworzenia wewnątrz atmosfery odmienności i o roli światła w jej kształtowaniu. Zależało nam na stopniowym odkrywaniu budynku nie od razu dowiemy się, ile posiada kondygnacji, jaką ma wysokość. To dlatego nie zastosowaliśmy cegły ani innego materiału, który ma w sobie zakodowaną skalę. Dlatego też zakłócamy perspektywę wysokość szczelin maleje wraz z oddalaniem się od terenu. Wysokość okien maleje wraz z ograniczeniem dostępności. Na szczycie wypiętrzenia znajdują się bowiem najcenniejsze zbiory, dostępność jest zatem najmniejsza, a obecność światła najmniej pożądana. Z daleka budynek wygląda, jakby był budowany z dużych cegieł, ciosów, a szczeliny wydają się tylko fugami. Z bliższej perspektywy dostrzegamy, że to są okna. Z jeszcze bliższej widzimy przełom kamienia i jego bogatą fakturę. Zauważamy również grę świateł na fasadzie, celowo sprowokowaną przez odchylenie względem siebie o naprawdę nieznaczny kąt, płyt kamiennych. Zabieg ten miał z kolei na celu wykorzystanie najtańszego materiału budowlanego, jaki istnieje w przyrodzie światła. Usytuowanie płyt pod kątem, jak i bogata faktura, która Przekrój podłużny skala 1:700 Rzut parteru skala 1:700 Rytm fasady zakłócający percepcję obiektu Przekrój poprzeczny skala 1:700 Rys. archiwum HS

16 Komunikacja pionowa. Rozwiązania materiałowe powstała z przełomu kamienia, umożliwiły zaprzęgnięcie światła jako budulca. Mamy do czynienia z bardzo prostym i skromnym budynkiem, o prostych podziałach i szlachetnych proporcjach, wzniesionym niedużym kosztem. PF: Jak przebiegała współpraca z inwestorem? DH: Inwestor wiedział, jaki chce mieć budynek i jakim potrzebom ma on odpowiadać. Program był precyzyjnie określony i poza kilkoma modyfikacjami jest aktualny do dzisiaj. Istotne było to, że inwestor od początku był zdecydowany na księgozbiór otwarty, dostępny dla czytelników, w którym miała się znaleźć duża część zbiorów. Bezpośredni kontakt z książką tworzy bowiem atmosferę biblioteki akademickiej. To był dobry pomysł i na pewno będzie się sprawdzał. PF: Jaką konstrukcję budynku przyjęto? DH: Grunt był na tyle słaby, że cały budynek został posadowiony na palach wierconych. Od samego początku myśleliśmy o szkieletowym ustroju żelbetowym Świetlistość i nastrój z monolitycznymi stropami wspartymi na prefabrykowanych słupach żelbetowych, z głowicami ze skrzyżowanych kształtowników stalowych, które zostały zatopione w grubości stropu. Jest to układ bardzo sztywny i odporny. Stropy są monolityczne, kasetonowe z dolną płytą. Kasetony powstają poprzez zatopienie w grubości płyty bloków styropianowych. Nie jest to powszechnie stosowany strop. Zatopione bloki styropianowe tworzą pustkę fragmenty o dużo mniejszym ciężarze co powoduje, że strop jest znacznie lżejszy, a płyta dolna zmniejsza jego ugięcie i tworzy pas dolny spinający wszystkie żebra. Ma tylko 40 cm wysokości, a potrafi przenosić bardzo duże obciążenia, zaś w miejscach zatopionych bloków styropianowych można go bezkarnie perforować, bez szkody dla płyty. Na uwagę zasługuje też to, że na ścianach zewnętrznych zastosowaliśmy obudowę z prefabrykatów żelbetowych, które z zewnątrz stanowią podkonstrukcję dla kamienia, a od wewnątrz są stanem wykończeniowym budynku. PF: Biblioteka nie potrzebuje specjalnego podświetlenia nocą i nie jest iluminowana. DH: Światło dzienne, ślizgając się po płytach kamiennych, dodaje fasadzie trzeciego wymiaru, więc nie musi być ona podświetlana. Ponadto budynek jest wyposażony w instalację wewnętrznego oświetlenia nocnego. Światło sączy się z wnętrza przez wszystkie szczelinki, co eliminuje potrzebę iluminacji. PF: Istotnym elementem kompozycji budynku od strony formalnej, funkcjonalnej i technicznej jest świetlik, który doświetla parter. DH: Świetlik doświetla pasmo, w którym znajdują się wielokondygnacyjny hol główny, droga komunikacji pionowej, klatka schodowa oraz najważniejsze pomieszczenia biblioteki. Ponadto widać przez niego piętrzącą się nad biblioteką wieżę: tajemniczą, niedostępną, skrywającą zbiory specjalne. Przeszklenie to buduje także pewien nastrój, powodując, że doświetlona część budynku kumuluje uwagę czytelnika jako epicentrum obiektu nie tylko dlatego, że znajdują się tam najważniejsze pomieszczenia z punktu widzenia udostępniania zbiorów, ale również ze względu na świetlistość miejsca. Ważną funkcją świetlika jest także bezpieczeństwo, ponieważ zaopatrzony jest w przeciwpożarowe klapy dymowe, które można też wykorzystywać do schładzania budynku nocą. PF: Jakie parametry ma szkło użyte w świetliku i na fasadzie? DH: W świetliku zastosowaliśmy szkło selektywne, eliminujące w dużym stopniu falę podczerwoną, co oczywiście ma przeciwdziałać nagrzewaniu się pomieszczeń. W pozostałych oknach, fasadach i okienkach szczelinowych użyliśmy niestety zwykłego szkła. Mówię niestety, bo dzisiaj nie jest to tak wielki wydatek jak w czasie projektowania budynku. PF: Między projektem a realizacją upłynęło kilka lat. Czy podczas budowy rozwiązania były weryfikowane? DH: Na bieżąco, szczególnie w zakresie technologii i instalacji. Postęp w tej dziedzinie jest tak duży, że nawet gdy budynek był już wzniesiony, dokonywane były korekty związane z technologią biblioteczną, dotyczące instalacji i dyspozycji przestrzennych. Budynek jest tak zaprojektowany, żeby co jakiś czas można było okresowo dostosowywać technologię biblioteczną do najnowszych rozwiązań instalacyjnych. Można je więc łatwo wymieniać, rozbudowywać i rozszerzać. PF: Jakie warunki musi spełniać część budynku przeznaczona na przechowywanie cenniejszych księgozbiorów? DH: Z księgozbioru zamkniętego jest wyodrębniona część, która mieści najcenniejsze zbiory, zwane cymeliami. Pomieszczenie to jest odizolowane od światła i klimatyzowane. PF: W przeważającej części budynek jednak nie ma klimatyzacji, ponieważ miał być tani w realizacji i w utrzymaniu. Na czym więc polega jego nowoczesność? DH: Zainwestowano duże nakłady w instalacje związane z udostępnianiem, katalogowaniem zbiorów i ich opracowywaniem, kładąc nacisk na udostępnianie zbiorów osobom niepełnosprawnym, niewidomym lub niedowidzącym czy z upośledzonym aparatem słuchu. Obiekt jest wyposażony m.in. w klawiatury i drukarki brajlowskie, monitory ze specjalnymi funkcjami dla niewidomych i edytory mowy, a kilka osób zatrudnionych w bibliotece na etatach posługuje się językiem migowym. Te kosztowne urządzenia stawiają bibliotekę akademicką w gronie najlepszych bibliotek europejskich i wpływają na jej postrzeganie w kategoriach nowoczesności. Nie pożałowano również środków na instalacje odpowiedzialne za bezpieczeństwo, w tym przeciwpożarowe. Natomiast instalacje bytowe nie epatują drogimi rozwiązaniami, ale mogą być modyfi - kowane i rozbudowywane w razie potrzeby. PF: Jak wygląda nowoczesny monitoring związany z obiegiem książki w bibliotece? DH: Bezpieczeństwo w obiekcie jest rzeczą standardową. Budynek został podzielony na strefy dostępne i niedostępne. Każdy z odwiedzających obiekt musi przejść przez bramki kontrolne, a każda książka ma wklejone zabezpieczenia oraz chip z historią 30 31

17 Rozwiązania materiałowe i techniczne obiegu. Ponadto na uwagę zasługuje fakt, że biblioteka zainstalowała wrzutnię nocną. Szereg instalacji związanych z książką i jej obiegiem naprawdę budzi podziw i szacunek. PF: Jak wygląda organizacja funkcjonalno-przestrzenna obiektu? DH: Biblioteka jest zaprojektowana w układzie trójtraktowym. Jeden trakt stanowi wypiętrzona wieża, mieszcząca część administracyjno-biurową. Drugie pasmo znajduje się pod świetlikiem i zawiera pomieszczenia specjalne. Trzeci trakt, bardzo szeroki, to powierzchnia przeznaczona na magazyn otwarty, gdzie można zgubić się między regałami. Organizacja parteru opiera się na pasażu łączącym dwa place, rozmieszczone przed i za biblioteką. Ten duży hol z jednej strony połączony jest z salami konferencyjnymi i kawiarnią (Café BIBA), a z drugiej z częścią biblioteczną. Łączy się również z przestrzenią, gdzie zlokalizowane są katalogi cyfrowe. Hol stanowi miejsce znakomicie nadające się do organizacji różnego rodzaju wystaw, spotkań czy konferencji. PF: Jak zorganizowano strefę dostaw i transportu książek? DH: W tym wielokondygnacyjnym budynku istnieje szereg dźwigów: osobowych, towarowych i szybkich wind w postaci małych boksów przewożących wyłącznie książki. Strefa dostaw zlokalizowana jest od strony parkingów i odbywa się normalnym wejściem pracowniczym, ponieważ transport książek nie odbywa się na dużą skalę. PF: Czy projektowanie tego typu obiektu jest zadaniem wymagającym? DH: Każda uczelnia ma swoją specyfikę i swoje wymagania. Większość powstających dziś bibliotek odpowiada uniwersalnemu kanonowi: dziesięciu zasadom Brauna projektowania bibliotek. Każdy, kto planuje i projektuje taki obiekt, powinien się odnieść do tych reguł; niezależnie od tego, czy chce je zawrzeć w swoim projekcie, czy chce im z jakichś względów zaprzeczyć. Jeśli chodzi o sposób udostępniania, obiegu czy organizacji, to nasza biblioteka zapewne jest podobna do innych, natomiast na pewno będzie się różnić panującą w niej atmosferą. Uważam, że najbardziej wymagającym zadaniem w każdym procesie projektowym jest stworzenie aury budynku na zewnątrz i wewnątrz. Wszystko inne można zaprojektować z pewną dozą prawdopodobieństwa powodzenia, ale w przypadku klimatu jest to szczególnie trudne. PF: Które chwile podczas kreacji obiektu były dla Państwa szczególnie ważne? DH: Te, które dodały nam skrzydeł. Pierwszym ważnym momentem było ukończenie stanu surowego. Budynek obłożony prefabrykatami ściennymi wyglądał jak ukończony. Z zadowoleniem stwierdziliśmy, że właśnie takiego efektu przestrzennego oczekiwaliśmy. Drugi moment nastąpił, kiedy stan surowy był już szczelny, zamknięty prefabrykatami. Atmosfera w środku wywołana światłem sączącym się przez szczeliny fasady była dokładnie taka, jak sobie ją wyobraziliśmy. Byliśmy szczęśliwi, że tego światła Atmosfera wywołana światłem z perforacji fasady 32 33

18 jest tyle, ile oczekiwaliśmy, i że układa się w taki sposób, jaki chcieliśmy. Wywołało to w nas radość i poczucie ulgi. PF: Co jest istotne podczas projektowania obiektów o tym profilu funkcjonalnym? DH: Świadomość tego, że biblioteki są najważniejszymi obiektami w kampusie i powinny podnosić rangę instytucji, której służą. Biblioteki nie są zwykłymi budynkami. Wywołują skojarzenia, wiążą się z takimi określeniami jak świątynia mądrości czy skarbnica wiedzy. Przez jednych są przyrównywane do kosmosu, przez innych do labiryntu czy wieży Babel. Bywały ośrodkami emanującymi mądrością bądź sezamami zazdrośnie strzegącymi swych skarbów. Każdy, kto projektuje obiekt o tej funkcji, musi się zmierzyć z tymi skojarzeniami. Ważna jest też świadomość, że budynek powinien być trwały fizycznie, funkcjonalnie i estetycznie; ma nas przeżyć wciąż jako obiekt ważny i godny. PF: Dziękuję za wywiad. Lokalizacja/adres Pracownia projektowa Architekci Katowice, ul. Bankowa 11a HS99 Data opracowania Data realizacji Inwestor Powierzchnia całkowita m 2 Powierzchnia zabudowy 2919 m 2 Kubatura brutto m 3 Generalny wykonawca Grzejniki kanałowe z wentylatorem Verano-konwektor Sufity z siatki cięto-ciągnionej Vario hook on 28 x 17-2,5 x 1,50 mm srebrny mat RAL 9006 w ilości: ok m 2 Sufit rastrowy Open Line 50 x 400 x 40 mm srebrny mat RAL 9006 w ilości: ok. 450 m 2 Dariusz Herman, Wojciech Subalski, Piotr Śmierzewski Konsorcjum Uniwersytetu Ekonomicznego i Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Mostostal Warszawa VERANO Ryszard Miazga BARWA SYSTEM sp. z o.o. Stanowiska czytelnicze na I piętrze antresoli 34

19 REALIZACJE W POLSCE Część sportowa hali basenowej TERMY JAKUBA Aquapark w Oławie Podstawowym założeniem programowym było stworzenie wielofunkcyjnego obiektu basenowego o charakterze miejskim, który łączyłby w sobie funkcje sportowe, rekreacyjne i rehabilitacyjne. Fot. Lech Kwartowicz 36 37

20 Realizacja stanowi integralną część istniejącego zespołu rekreacyjnego: basenu otwartego, boisk i kortów tenisowych wchodzących w skład Oławskiego Centrum Kultury Fizycznej oraz krajobrazowego parku miejskiego i rekreacyjnych terenów spacerowych wzdłuż rzeki Oławy. O projekcie rozmawiamy z Tomaszem Markowskim z wrocławskiej pracowni ETC Architekci. Patrycja Fabiańska: W obiektach sportowych, takich jak pływalnie, specjalizują się Państwo od dawna. Tomasz Markowski: Rzeczywiście, projektujemy obiekty sportowe, rekreacyjne, rehabilitacyjne, hotele, kryte pływalnie, hale sportowe, lodowiska i kręgielnie. Aquapark w Oławie jest piętnastą pływalnią, która powstała w naszej pracowni. PF: Wydaje się, że w ostatnich latach wykształcił się pewien trend projektowania kompleksów oferujących wodną rekreację. TM: Oczekiwania użytkowników i inwestorów zmieniły się, szczególnie w kwestii oferty programowej. Widoczne jest to głównie w obiektach o stricte miejskim charakterze, a takim są pływalnia w Oławie czy nasze ostatnie realizacje w Wałbrzychu. Obiekty te oprócz funkcji basenowej i strefy dla najmłodszych użytkowników, wyposażonej w zjeżdżalnie i brodziki, zostały rozbudowane o funkcję rekreacyjno-rehabilitacyjną. PF: Czego oczekuje się więc od nowoczesnych kompleksów? TM: Okazało się, że strefą niezwykle pożądaną i najchętniej uczęszczaną przez użytkowników, którzy nie lubią lub nie potrafi ą pływać, są w aquaparkach dobrze zaprogramowane saunaria. Dzięki nim może znacząco wzrosnąć frekwencja klientów odwiedzających kompleks, jest to więc dochodowa działalność. PF: Oławskie termy wpisują się w ten trend. Proszę jednak przybliżyć najważniejsze funkcje. TM: Jedną z podstawowych funkcji obiektu jest funkcja edukacyjno-sportowa. Na pływalni będą mogły odbywać się zajęcia z wychowania fizycznego, nauki pływania czy rozgrywki sportowe na poziomie młodzieżowym i lokalnym. Do tych funkcji zasadniczo przeznaczona jest niecka o wymiarach 25 x 16 m oraz trybuna na ok. 150 osób. Rekreacja wodna, wypoczynek oraz odnowa biologiczna i rehabilitacja zapewnione zostały w basenie rekreacyjnym, brodziku dla dzieci, wannach z hydromasażem i zespole odnowy biologicznej. Całość uzupełniono o funkcje pomocnicze gastronomiczną, handlową i usługową. PF: Strefa saun, odnowy i rehabilitacji zajmuje cały poziom +1. TM: Tak to właśnie zaprojektowaliśmy. Kompleksowe saunarium połączone jest z dużą strefą rehabilitacji i odnowy biologicznej. Mogą z niego korzystać zarówno użytkownicy części basenowej, jak i rehabilitacyjnej. Na saunarium składają się sauna sucha (fińska), sauna mokra (parowa), saunarium oraz tężnia solna do inhalacji w strefie wypoczynku, specjalistyczne natryski do schładzania, hol saunarium z przebieralnią, ławkami i miejscami do moczenia nóg oraz hol wypoczynkowy z leżankami i recepcją. W strefie odnowy biologicznej znajdują się Bryła w kontekście otaczającego parku Fasada wejściowa do kompleksu Ujęcie od strony części rekreacyjnej 38 39