MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W OPINII STUDENTÓW KIERUNKU EKONOMIA EMPLOYMENT PROSPECT IN ECONOMY STUDENTS OPINION

Transkrypt

1 FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 254 (47), Sylwia GOŁĄB MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W OPINII STUDENTÓW KIERUNKU EKONOMIA EMPLOYMENT PROSPECT IN ECONOMY STUDENTS OPINION Zakład Pedagogiki, Akademia Rolnicza ul. Żołnierska 47, Szczecin Abstract. Unemployment of graduates constitutes one of the most difficult problems in Poland. Many graduates start their career from receiving UB. Youth unemployment is an exceptionally dangerous phenomenon. Initial failures on the labour market as well as forced inactivity at the very beginning of their professional experience threaten the correct social development and entering adult life. The following article includes selected research results conducted among senior students and concerns their aspirations and chances to succeed on the labour market. Słowa kluczowe: bezrobocie, młodzież, rynek pracy. Key words: unemployment, young people, labour market. WSTĘP Bezrobocie w Polsce uwarunkowane jest wieloma czynnikami, z których część stanowią pozostałości systemu gospodarki centralnie sterowanej, część zaś wynika z przemian struktury gospodarczej. Gdy w 1989 roku rozpoczęto proces transformacji ustrojowej, zakładano możliwość pojawienia się bezrobocia, jednak miało ono być konsekwencją przekształceń strukturalnych, racjonalizacji zatrudnienia i eliminacji zatrudnienia nadmiernego. Miało ono sprzyjać efektywności gospodarowania i podniesieniu konkurencyjności polskiej gospodarki. Jednakże w warunkach niewydolnego rynku pracy (przy braku odpowiedniej struktury organizacyjnej) i braku ubezpieczeń na wypadek utraty pracy bezrobocie stało się najważniejszym problemem społeczno-gospodarczym (Dzięcielska-Machnikowska 1995). Reformy społeczno-gospodarcze, zmieniając warunki funkcjonowania rynku pracy, spowodowały również zmiany w wymaganiach stawianych młodym ludziom wchodzącym na ten rynek. Młodzież z jednej strony odczuwa zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa socjalnego, a z drugiej strony ma szansę na dynamiczny rozwój. Jest on jednak uzależniony od umiejętności szybkiego odnalezienia się w mechanizmach gospodarki rynkowej (Kowalska 1998). Sytuacja na rynku pracy, w szczególności podjęcie pierwszej pracy, jest jednym z istotnych uwarunkowań przejścia młodzieży od etapu edukacji do etapu aktywności zawodowej. Proces ten stanowi również ważny etap przejścia od młodości do dorosłości (Kowalska 1998). Bezrobocie ludzi młodych jest zjawiskiem szczególnie groźnym. Przymusowa bezczynność u progu aktywności zawodowej uniemożliwia jednostce prawidłowy rozwój społeczny i rozpoczęcie dorosłego życia. Brak środków do życia, niespełnione ambicje zawodowe i frustracja powodują, że bezrobotna młodzież jest szczególnie narażona na patologię społeczną (Kotlorz 1998). Dlatego wykształcenie zaczyna odgrywać coraz większą rolę w społeczeństwie. Młodzież zdaje sobie sprawę z tego, że wyższy poziom wykształcenia ma wpływ na wzrost po-

2 82 S. Gołąb ziomu życia i większe szanse na rynku pracy. Dostrzega, że dobre wykształcenie staje się jednym z kluczowych czynników uzyskania satysfakcjonującej pracy, jak również pozycji społecznej. Wykształcenie staje się formą ochrony przed bezrobociem i inwestycją, która ma zapewnić lepsze zarobki i perspektywy zawodowe (Kołaczek 2004). Celem badania było poznanie planów życiowych i zawodowych młodzieży oraz uzyskanie informacji na temat ich przygotowania do wejścia na rynek pracy. MATERIAŁ I METODY Problematyka badawcza obejmowała takie zagadnienia, jak: aspiracje edukacyjne i zawodowe, motywy podjęcia studiów i wyboru kierunku, opinie na temat rynku pracy, procesu nauczania oraz zadań uczelni. Takie ujęcie problemu pozwoliło zwrócić uwagę na rolę wykształcenia oraz funkcje społeczne wyższych uczelni. Niniejszy artykuł prezentuje tylko niektóre wyniki badań. Badaniem objęto 194 studentów V roku kierunku ekonomia Akademii Rolniczej w Szczecinie. Ostatni rok studiów to okres podejmowania decyzji dotyczących dalszego rozwoju zawodowego i zatrudnienia. Ponadto osoby kończące ten etap edukacji mają już własne zdanie na temat realizacji oczekiwań związanych z kierunkiem kształcenia i potrafią ocenić stopień ich realizacji. W badanej populacji przeważały kobiety (80,9%). Respondenci pochodzą z różnych środowisk, najwięcej jest ich z miast powiatowych (30,4%) i wojewódzkich (29,9%), ze wsi 24,7%. Najmniej liczną grupę stanowią osoby pochodzące z miasteczek. Metodą badawczą zastosowaną do osiągnięcia założonego celu była metoda sondażu diagnostycznego. Narzędziem badawczym, użytym w tej metodzie, był autorski kwestionariusz ankiety. WYNIKI I DYSKUSJA Obecny rynek pracy stawia wysokie wymagania wobec kandydatów do pracy. Wykształcenie staje się elementem koniecznym do znalezienia pracy, lecz nie jest gwarancją zatrudnienia. Zdecydowana większość (91,2%) badanych studentów potwierdziła swoje zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji zawodowych. Najbardziej popularną formą dokształcania są specjalistyczne kursy (38,4%), na których można zdobyć konkretne umiejętności, przydatne w pracy zawodowej. Z kolei studiami podyplomowymi jest zainteresowanych 33,9%. Prawie 12% badanych planuje rozpocząć studia na innym kierunku, zaś 10% bierze pod uwagę kontynuowanie nauki na studiach doktoranckich. Niestety, deklaracje dotyczące dokształcania w czasie trwania studiów nie są tak optymistyczne. W dodatkowych zajęciach poza uczelnią swoje uczestnictwo deklaruje 28,9% badanych. Głównymi powodami dokształcania są chęć uzyskania wyższych kwalifikacji oraz realizacja własnych zainteresowań (rys. 1). Osobom, które nie uczęszczały na kursy doskonalące zawodowo, zadano pytanie o przyczynę. Ponad połowa respondentów uzasadniała to brakiem możliwości finansowych (50,7%). Niewiele mniej badanych jako powód nieuczęszczania na kursy doskonalące podało brak czasu (rys. 2).

3 Możliwości zatrudnienia w opinii studentów ,1 66, ,8 16,1 8,9 0 uzyskanie dodatkowych kwalifikacji większe szanse na znalezienie pracy zbyt duże grupy studenckie zainteresowania zbyt mało zjęć praktycznych w trakcie studiów Rys.1. Motywy dokształcania w trakcie studiów Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. 7,3% 5,8% brak możliwości finansowych brak czasu 50,7% brak zainteresowań 36,2% brak potrzeby uczęszczania na takie kursy Rys. 2. Motywy nieuczęszczania na kursy doskonalące zawodowo Zdaniem Skórskiej (2004) rosnąca liczba studentów i absolwentów szkolnictwa wyższego, ograniczony przyrost miejsc pracy, jak również coraz mniejsze możliwości finansowe przedsiębiorstw powodują, że pracodawcy w coraz mniejszym stopniu zainteresowani są zatrudnianiem osób nieposiadających doświadczenia zawodowego. Dlatego ważne jest, aby młodzi ludzie starali się o pracę, choćby o charakterze wolontariatu, oraz zdobywali nowe umiejętności już w czasie studiów.

4 84 S. Gołąb Znajomość problematyki rynku pracy przez studentów kończących studia jest bardzo istotna. Jest to ważne tym bardziej, że po ukończeniu studiów powinni oni podjąć pracę, najlepiej zgodną z kierunkiem kształcenia. Wszelkie zakłócenia w płynności wejścia na rynek pracy młodych ludzi mogą wpływać negatywnie na ich funkcjonowanie w życiu społecznym. Badania wykazują, iż 71,6% studentów interesowało się sytuacją na rynku pracy. Informacje o nim czerpią najczęściej z Internetu (79,4%) oraz prasy (72%). Niemniej jednak swoje szanse na znalezienie pracy najczęściej określają jako średnie (57,7%) rys , , ,9 10 3,1 0 Małe Średnie Duże Trudno określić Rys. 3. Szanse na znalezienie pracy przez studentów Samoocena szans studentów na znalezienie pracy określa ich wiarę w skuteczność podjęcia zatrudnienia, co świadczyć może o ich kondycji psychicznej. Wiara ta jest niezbędna w aktywnym poszukiwaniu pracy. Ważnym czynnikiem płynnego wejścia na rynek pracy jest również znajomość jego instytucji. Uzyskane dane prezentuje tab. 1. Tabela 1. Znajomość instytucji rynku pracy Instytucje rynku pracy Struktura odpowiedzi * Powiatowe urzędy pracy 45,9 Hufce pracy 18,5 Poradnictwo zawodowe 23,2 Agencje zatrudnienia 81,9 *Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. Najbardziej znanymi instytucjami rynku pracy okazały się agencje zatrudnienia oraz powiatowe urzędy pracy. Mimo że oferta hufców pracy skierowana jest do młodzieży, okazało się, że były one najmniej wśród niej znane. Świadczyć to może o braku świadomości, iż są

5 Możliwości zatrudnienia w opinii studentów to instytucje stanowiące ważne źródło informacji o pracodawcach oraz konkretnych ofertach zatrudnienia. Zdaniem Przecławskiej (1996) [...] potoczne opinie na temat zmaterializowania współczesnej młodzieży wydają się przesadzone. Zasobność materialna jest pożądana jako środek do zapewnienia godziwych warunków życia sobie i rodzinie, nie stanowi jednak wartości dominującej. (s. 362) Słowa te zasługują na szczególną uwagę, zważywszy na lansowany obecnie model życia charakterystyczny dla społeczeństwa konsumpcyjnego. Powyższą opinię potwierdzają uzyskane wyniki badań. Spośród czynników, związanych z planowaniem własnej kariery, respondenci uznali za najważniejsze satysfakcjonującą i interesującą pracę, możliwość rozwoju zawodowego i intelektualnego. Czynniki te przedkładają studenci nawet ponad wysokie zarobki (rys. 4). Świadczyć to może o tym, że badana młodzież nie charakteryzuje się typowo materialistycznym podejściem do wykonywanej pracy, a wręcz przeciwnie o wiele wyżej ceni sobie satysfakcję z pracy i jej rozwojowy charakter. 19,2 Bardzo ważne 30,9 63,8 76,0 44,2 pozycja społeczna 61,7 pozycja zawodowa Ważne 35,1 58,5 możliwość rozwoju zawodowego 22,9 55,3 interesująca i satysfakcjonująca praca 19,1 wysokie zarobki 10,6 Nieistotne 1,1 1,1 0, Rys. 4. Czynniki związane z planowaniem własnej kariery zawodowej Jeśli chodzi o oczekiwania dotyczące przyszłego miejsca pracy, to większość badanych liczy na znalezienie pracy zgodnej z wykształceniem (46,9%). Niewiele mniej spośród nich zadowoliłoby się jakąkolwiek pracą, lecz dobrze płatną (33,5%). Obserwacja rynku pracy i świadomość rosnącego bezrobocia utrudnia postrzeganie zdobywanego wykształcenia jako integralnego elementu przyszłego zatrudnienia. Z przeprowadzonych badań wynika, że studenci w większości będą się ograniczać do standardowych działań w celu pozyskania zatrudnienia. Najliczniejszą grupę stanowią osoby, które będą poszukiwać pracy przez ogłoszenia prasowe, przez znajomych i rodzinę oraz biura pośrednictwa pracy. Aktywną postawę w poszukiwaniu pracy, którą obrazuje

6 86 S. Gołąb bezpośredni kontakt z pracodawcą czy zamieszczanie własnej oferty w prasie, miało niewielu spośród badanych (rys. 5). Taka postawa powoduje, że osoby poszukujące pracy często napotykają na swej drodze liczne bariery, które wynikają z nieumiejętnego poszukiwania pracy, co często prowadzi do rozczarowania i wydłużania tego okresu (Kryńska i in. 1999) , ,4 60, ,7 przez ogłoszenia prasowe ,5 przez znajomych i rodzinę przez biura pośrednictwa pracy przez powiatowe urzędy pracy ,1 przez odwiedzanie pracodawców lub wysyłanie CV przez zamieszczanie ogłoszeń w prasie 10 0 Rys. 5. Formy aktywności studentów w poszukiwaniu pracy Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. PODSUMOWANIE Przeprowadzone badania wykazały, że jednym z głównych czynników utrudniających aktywizację zawodową studentów na rynku pracy jest nieznajomość zasad jego funkcjonowania. Młodzi ludzie kończący studia ograniczają się do standardowych metod poszukiwania pracy. Bardzo często wybierają poszukiwanie pracy przez znajomych czy ogłoszenia prasowe, zamiast skorzystać z różnego rodzaju instytucji, wyspecjalizowanych w tym zakresie; wynika to między innymi z nieznajomości tych instytucji. Niezbędne jest więc wprowadzenie do systemu kształcenia zajęć, które przygotowałyby studentów do skutecznego wejścia na rynek pracy. Powinny one obejmować programy aktywnego kształtowania postaw absolwentów, wiedzy o zmieniającej się sytuacji na rynku pracy. Powinny też uczyć metod poszukiwania pracy i sposobów autoprezentacji (Nowacka 1995). Badania wykazują również wzrost znaczenia, jakie młodzi ludzie przypisują edukacji i zdobyciu wyższego wykształcenia. Zdają oni sobie sprawę z trudności, jakie wiążą się z zaistnieniem na rynku pracy i z utrzymaniem się na nim. Wiedzą, jak ważne jest wykształcenie, które wyznacza miejsce człowieka w życiu i podnosi prestiż jednostki w środowisku.

7 Możliwości zatrudnienia w opinii studentów PIŚMIENNICTWO Dzięcielska-Machnikowska S Osobliwości polskiego bezrobocia. Rynek Pracy 1, 13. Kołaczek B Dostęp młodzieży do edukacji. Zróżnicowania, uwarunkowania, wyrównywanie szans. IPiSS, Warszawa, 25. Kotlorz D Bezrobocie absolwentów jako przejaw dysharmonii pomiędzy systemem edukacji a popytem na pracę [w: Edukacja a perspektywy rynku pracy absolwentów w regionie Górnego Śląska]. GWSH, Katowice, 50. Kowalska A Losy zawodowe absolwentów w latach GUS, Warszawa, 239. Kryńska E. Poliwczak I. Sobocka-Szczapa H Młodzież na rynku pracy województwa łódzkiego. IPiSS, Warszawa, 98. Nowacka E Perspektywy młodzieży na rynku pracy. Rynek Pracy 6, 9. Przecławska A Zróżnicowanie środowiskowe młodzieży polskiej odniesienia edukacyjne [w: Demokracja a oświata, kształcenie i wychowanie]. Materiały z II Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego, Toruń [b.w.], Toruń, Skrórska A Młodzież na rynku pracy w Polsce i Unii Europejskiej. WSB, Poznań, 143.