L.INSTRUMENTs s.c. Tel./fax: Nr w GIOŚ: E W Bank: PKO BP IX O/Warszawa mra

Transkrypt

1 L.INSTRUMENTs s.c. Tel./fax: Nr w GIOŚ: E W Bank: PKO BP IX O/Warszawa Jacek Barański, Jakub Jurkiew icz WARSZAWA Al. Solidarności 113/32 NIP: REGON: PL biuro@linstruments.com.pl mra DWUKANAŁOWY REJESTRATOR POMIAROWY dla ochrony katodowej INSTRUKCJA UŻYTKOWANIA WYDANIE PIĄTE Warszawa 2011

2 2

3 Zgodnie z ustawą z o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. 180/2005 poz. 1495) rejestrator mra po zakończeniu eksploatacji jako sprzęt zużyty powinien być zwrócony do producenta, który włączy go do systemu recyklingu. W skład rejestratora wchodzą komponenty szkodliwe dla środowiska, które nie są biodegradalne takie jak płytki obwodów drukowanych, wyświetlacz ciekłokrystaliczny, kable i kondensatory. Szczególnie zwraca się uwagę użytkowników aby oddawać sprzedawcy zużyte ogniwa nabywając baterie alkaliczne (AA 1.5V d.c.) i akumulatorki NiMH (AA 1.2V d.c.), stosowane jako źródło zasilania wewnętrznego. 3

4 4

5 SPIS TREŚCI Prospekt: 9 Dwukanałowy rejestrator pomiarowy 9 Zastosowanie 9 Charakterystyka 10 Działanie 10 Budowa 11 Funkcje 12 Dane techniczne 13 Wstęp 15 1 Uwagi ogólne Bezpieczeństwo pracy Tabliczka znamionowa Obudowa Zasilanie Zasilanie wewnętrzne Zasilanie zewnętrzne Zasilacz Praca buforowa Połączenia zewnętrzne Zespół przewodów pomiarowych z dodatkowym kablem Kabel RS Kabel USB Przewody zasilacza Zespół wydłużonych przewodów Pomiarowych (opcja) Odbiornik DCF77 (opcja) Wyposażenie Gwarancja 25 5

6 1.9 Konserwacja Serwis 25 2 Charakterystyka Budowa Informacje podstawowe Klawiatura Wciśnięcie pojedynczego klawisza Trzymanie dowolnego klawisza funkcyjnego F Jednoczesne wciśnięcie dwóch klawiszów funkcyjnych F Klawisze akceptacji i powrotu Załącz/Wyłącz przyrząd Załączenie przyrządu Wyłączenie przyrządu Wyłączenie awaryjne Stan awaryjny Wyświetlacz graficzny Kontrast Zdjęcia ekranów 31 3 Menu główne Uwagi wstępne Nastaw zegar i inne [parametry] Nastaw ręcznie zegar RTC Synchronizuj RTC do DCF Synchronizuj RTC do PC cyfr znaczących cyfr znaczących cyfr znaczących Start ładowania aku[mulatorków] Stop ładowania aku[mulatorków] Polaryzacja Nastaw parametry wejść Nastaw krok próbkowania Nastaw czas rejestracji 49 4 Sesja pomiarowa Przygotowanie 50 6

7 4.1.1 Uwagi wstępne Nagłówek Start Sposób zapisu Rodzaj startu Nastawienie chwili startu Inne informacje Wartości bieżące Uwagi wstępne Operacje w polu grafiki Zerowanie przyrządu F4&7 i F4& Korelacja F1& Informacje alfanumeryczne Okno graficzne Skalowanie wykresów Skalowanie wykresów ręczne Skalowanie wykresów automatyczne Skalowanie wykresów mieszane Pomiar wartości złączeniowych ON i wyłączeniowych OFF. Napięcie, potencjał, prąd Przywołanie trybu ON-OFF (zdjęcie 24) Ustawienie kursorów ON i OFF Ustawienie kursorów automatyczne Ustawienie kursorów ręczne Sposób postępowania Aktualizacja danych liczbowych Dobór cyklu do kroku próbkowania Pomiar prądu i innych parametrów Pomiar prądu Pomiar ładunku Wyznaczenie mocy i rezystancji Operacje w polu grafiki Uproszczony start zapisu Podgląd wyników Uwagi wstępne Obserwacja wyników Skalowanie Korelacja 66 7

8 4.3.5 Kasowanie rejestracji Niektóre aspekty interpretacji wyników Pomiar sygnału a.c Szumy 67 5 Instalacja oprogramowania Instalacja programu komunikacyjnego mracom Instalacja programu prezentacji graficznej mragraph Instalacja sterowników USB Przepisanie sterowników na dysk Przypisanie przyrządu do portu COM Wersje oprogramowania 69 6 Komunikacja z komputerem Wstęp Transmisja danych Transmisja wartości bieżących Transmisja wyników 71 7 Prezentacja graficzna Czynności wstępne Zakładka f(t) Zakładka XY Obliczenia Korelacja mierzonych wartości Kanały pomiarowe 85 KARTA GWARANCYJNA DEKLARACJA ZGODNOŚCI 8

9 9

10 mra DWUKANAŁOWY REJESTRATOR POMIAROWY ZASTOSOWANIE Rejestrator mra jest przeznaczony do długotrwałej rejestracji zmian sygnałów napięciowych. Odporność na czynniki zewnętrzne, duża 10

11 dokładność i kieszonkowe wymiary czynią ten przyrząd dogodnym narzędziem do posługiwania się w terenie lub/i w laboratorium. CHARAKTERYSTYKA - 2 synchroniczne kanały pomiarowe A i B - 2 przetworniki ADC typu Σ- o rozdzielczości 24 bity - zakresy pomiarowe: 160mV d.c., 5V d.c., 100V d.c., 50V a.c. - bardzo wysoka rezystancja kanałów pomiarowych - analogowy przetwornik TRUE RMS dla zakresu 50V a.c. - zapis 32 sesji pomiarowych w nieulotnej pamięci FLASH - wyświetlacz graficzny - prezentacja graficzna: wielkości mierzone w funkcji czasu korelacja wielkości zmierzonych w kanałach A i B - prezentacja numeryczna mierzonych wielkości - nastawny krok próbkowania - nastawny czas rejestracji - nastawny sposób startu rejestracji - pomoc na ekranie - wyświetlanie wielkości mierzonych: pełny ekran, pół ekranu, jeden lub dwa przebiegi jednocześnie - ręczne lub automatyczne skalowanie - zegar RTC - synchronizacja DCF77 (opcja) - interfejsy: RS232 i separowany galwanicznie USB2.0-3 różne źródła zasilania - wbudowana ładowarka akumulatorków - możliwość podglądu przebiegów podczas pomiaru również na komputerze PC - program transmisji wyników mracom i program interpretacji wyników mragraph DZIAŁANIE Operator komunikuje się z przyrządem bezpośrednio za pomocą wbudowanej klawiatury, obserwuje wyświetlacz graficzny, wprowadza nastawy i odczytuje wyniki pomiaru otrzymane w postaci numerycznej lub graficznej. Przyrząd według potrzeby operatora może działać tylko jako miernik lub jako rejestrator w zależności od tego jak zostanie nastawiony. Jako rejestrator 11

12 umożliwia zapis 32 krótko- lub długotrwałych sesji pomiarowych bez konieczności natychmiastowej transmisji do komputera. Diody sygnalizacyjne LED informują o niektórych stanach pracy. a) b) Graficzna prezentacja wielkości mierzonych na ekranie mra a) jednocześnie, oddzielnie w każdym b) korelacja zmierzonych wartości kanale BUDOWA Przyrząd umieszczony jest w niewielkiej obudowie z tworzywa sztucznego ABS. Sygnały pomiarowe i informacyjne doprowadzone są przez złącze 25- pinowe. Przyrząd wyposażony jest w dwa działające synchronicznie przetworniki pomiarowe Σ- o rozdzielczości nominalnej 24 bity (rozdzielczość rzeczywista bitów), co zapewnia bardzo wysoką dokładność pomiaru. Przetworniki zawierają filtry dolnoprzepustowe doskonale tłumiące częstotliwości 50Hz i wyższe. Przebiegi wielkości mierzonych lub zarejestrowanych są wyświetlane na ekranie graficznym o dużej rozdzielczości (160 x 128 punktów) w postaci graficznej lub numerycznej i mogą być zapisane w pamięci FLASH. Dla zakresów 5/100V d.c. rezystancja kanałów pomiarowych przekracza 10MΩ. Jeden z kanałów pomiarowych jest wyposażony w analogowy przetwornik TRUE RMS do pomiaru składowej przemiennej. Przyrząd może być zasilany z trzech źródeł. Są to: wewnętrzne akumulatorki niklowo-wodorkowe o dużej pojemności; port USB; zasilacz zewnętrzny. Ładowanie akumulatorków jest wbudowane w przyrząd. Komunikacja z komputerem zewnętrznym odbywa się poprzez interfejsy RS232 lub USB2.0. Interfejs USB jest wyposażony w oddzielne złącze miniusb z separacją galwaniczną 1kV. 12

13 13

14 FUNKCJE Przyrząd może być używany jako miernik, oscyloskop lub rejestrator do pomiaru wolnozmiennych sygnałów napięciowych w kanale A w zakresach ±5V d.c., ±100V d.c., ±160mV d.c., 50V a.c. i w kanale B w zakresach ± 5Vd.c. i ± 100Vd.c. Zakres miliwoltomierza (±160mV d.c.) został tak dobrany aby można było mierzyć prądy w bocznikach zewnętrznych lub w odpowiednio skalibrowanych konstrukcjach stalowych (np. w odcinkach rurociągów). Wyświetlanie wyników rejestracji w czasie transmisji do komputera 14

15 DANE TECHNICZNE Kanały pomiarowe dwa (A i B), nie multipleksowane, ze wspólną masą Wyświetlacz graficzny monochromatyczny 160 x 128 punktów Okno 44 x 36 mm Klawiatura 16 przycisków alfanumerycznych 2 przetworniki Σ Rozdzielczość przetworników znamionowa 24 bitów rzeczywista 16 21bitów Krok próbkowania 1/16, 1/8, 1/4, ½, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20, 30, 60s Podstawowy czas próbkowania 60ms Tłumienie 50Hz w kanałach d.c. > 100dB Kanał Zakresy Napięcie maksymalne Rezystancj a Błąd Rozdzielczoś ć Poziom szumów A ± 5Vd.c. 150V d.c. > 10MΩ ±(0.1%U+0.5mV) 1µV 0.2mV pp A ±100Vd.c. 150V d.c. > 10MΩ ±(0.1%U+25mV) 0.1mV 8mV pp A 50Va.c. 75Va.c./100Vd.c. > 2MΩ ±(0.8%U+10mV) 0.1mV 4mV pp A ±160mVd.c 20Vd.c. ~ 10kΩ ±(0.2%U+20µV) 0.1µV 8µV pp A ±16µAd.c 20Vd.c. ~ 10kΩ ±(0.2% I +2nA) 0.1nA 0.8nA pp A użytkowni k 20Vd.c. R bocznika ±(0.2% I + błąd bocznika) B ± 5Vd.c. 150V d.c. > 10MΩ ±(0.1%U+0.5mV) 1µV 0.2mV pp B ±100Vd.c. 150V d.c. > 10MΩ ±(0.1%U+25mV) 0.1mV 8mV pp Poziom szumów własnych przy kroku próbkowania ½ s; pp od szczytu do szczytu Dane a.c. przy częstotliwości 50Hz Zapis do wewnętrznej pamięci FLASH w porcjach o wielokrotności 64 próbek Maksymalny czas rejestracji 180 dni przy kroku próbkowania 60s Minimalny czas rejestracji 4s przy kroku próbkowania 1/16s Zegar czasu rzeczywistego RTC 15

16 Start rejestracji bez zapisu (pomiar) natychmiast (inicjacja z klawiatury) od początku najbliższej pełnej minuty od początku najbliższej pełnej godziny od nastawionej chwili Katalog zdarzeń 32 rejestracje o nastawionym czasie trwania Prezentacja graficzna w oknie pomiary bieżące pomiary zarejestrowane Prezentacja cyfrowa pomiar bieżący Transmisja do komputera RS232 albo USB z separacja galwaniczną od komputera Zasilanie wewnętrzne 2 baterie alkaliczne AA 1.5V albo 2 akumulatory NiMH AA 1.2V Zasilanie zewnętrzne zasilacz sieciowy 230V a.c. / 6V d.c., 500mA Czas pracy ok. 3 x 24h przy akumulatorkach 2300mAh Stopień ochrony IP5X Wymiary długość 152 mm szerokość 83 mm wysokość 33.5mm Masa ~0.5kg Program komunikacyjny do PC mracom (transmisja danych i obserwacja wartości bieżących) Program interpretacji wyników w PC mragraph Wymagania sprzętowe komputer PC, RS232 lub USB2.0, Windows XP lub VISTA 16

17 WSTĘP Przed przystąpieniem do pracy z dwukanałowym rejestratorem pomiarowym mra prosimy uważnie przeczytać tę instrukcję i zapoznać się z przyrządem oraz należącym do niego wyposażeniem. Instrukcja zawiera wskazówki dotyczące użytkowania rejestratora i przedstawia jego możliwości. Wewnętrzne oprogramowanie umożliwia obserwację na wyświetlaczu rejestratora korelacji pomiędzy wynikami pomiarów w dwóch kanałach pomiarowych A i B, co bywa interesujące, gdy wielkości mierzone są z sobą skojarzone. Po transmisji danych do komputera program prezentacyjny ułatwia analizę wyników zebranych w czasie sesji pomiarowej. Dzięki swym niewielkim wymiarom i znacznej pojemności pamięci rejestrator jest wyjątkowo wygodny w użyciu. L.Instruments zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian w przyrządzie i oprogramowaniu bez oddzielnego zawiadomienia. 17

18 18

19 1 UWAGI OGÓLNE 1.1 BEZPIECZEŃSTWO PRACY W celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy należy posługiwać się rejestratorem mra zgodnie ze wskazaniami niniejszej instrukcji. Maksymalne napięcie wynosi 150V d.c. dla zakresów ±5/100V d.c. i 75V a.c. / 100V d.c. dla zakresu 50V a.c. Należy posługiwać się tylko dostarczonym wraz z rejestratorem kompletem przewodów i zasilaczem. W razie uszkodzenia należy zwrócić się do serwisu L.INSTRUMENTs. Rejestrator nie emituje szkodliwego promieniowania i jest bezpieczny pod względem pożarowym. 1.2 TABLICZKA ZNAMIONOWA Rejestratory serii A są wykonane w wersji do pomiarów w elektrochemicznej ochronie przed korozją. 19

20 20

21 1.3 OBUDOWA Obudowa: dwuczęściowa Stopień ochrony: IP5X. Materiał: ABS (UL 94 HB ) Kolor: biały RAL 9002 Wymiary zewnętrzne: 152*83*33.5 mm. Masa: 0.5 kg 1.4. ZASILANIE Rejestrator można zasilać z poniżej przedstawionych źródeł w zależności od decyzji operatora Zasilanie wewnętrzne 2 baterie alkaliczne AA 1.5V d.c. (wymieniać zaraz po rozładowaniu) lub 2 akumulatorki NiMH AA 1.2V d.c., 2300mAh lub o podobnej pojemności. Wymieniać nie później niż co 2 lata. Ogniwa są umieszczone w odseparowanej części obudowy (dostęp od spodu) Zasilanie zewnętrzne Zasilanie zewnętrzne: 5V d.c. z portu USB (prawy bok obudowy) lub 6V d.c. z odrębnego zasilacza sieciowego dostarczanego wraz z rejestratorem lub z jakiegokolwiek zewnętrznego akumulatora 6V d.c. (poza dostawą). Jeżeli aktywny jest port USB, a jednocześnie włączony jest zasilacz, to energia jest pobierana ze źródła o większym napięciu, a więc z zasilacza. W podstawowym oknie rejestratora można odczytać napięcie U BAT zespołu ogniw (baterii alkalicznych lub akumulatorków NiMH) oraz napięcie zasilacza U ZAS. Niski stan napięcia ok. 2.3V jest zgłaszany w podstawowym oknie przez inwersję tekstu (jasne znaki na ciemnym tle) informacji o napięciu. Najniższe 21

22 napięcie zespołu dwóch ogniw wynosi ok. 2.05V. Poniżej tego napięcia rejestrator automatycznie zostaje wyłączony. Należy wówczas wymienić baterie lub naładować akumulatorki. Bez podświetlenia wyświetlacza pojemność wystarcza na ok. 60 godzin pracy Zasilacz Odrębny zasilacz sieciowy stabilizowany 230V a.c./6v d.c., 500mA służy do ładowania akumulatorków wewnętrznych. Operator inicjuje ładowanie akumulatorków z klawiatury. Inicjacja może też nastąpić automatycznie po włączeniu zasilacza w razie zbyt niskiego napięcia akumulatorków. W MENU GŁÓWNYM (zdjęcie 1) jest wyświetlane napięcie baterii i napięcie zasilacza. Na ekranie (zdjęcie 2) można obserwować maksymalne napięcie w czasie ładowania i czas trwania ładowania. Maksymalny czas ładowania wynosi 8 godzin. Wewnętrzny układ zabezpiecza akumulatorki przed przeładowaniem Praca buforowa Podczas długotrwałych pomiarów, gdy do dyspozycji jest w pobliżu źródło 230V a.c., można zasilać rejestrator buforowo z zasilacza (1.4.3). Wyświetlacz daje się wtedy bardzo jasno podświetlić. Gdy w pobliżu nie ma źródła 230V a.c. do zasilania rejestratora można użyć dodatkowego zewnętrznego akumulatora 6V d.c. (1.4.2) poprzez złącze 25- pinowe (+6V pin 13, masa cyfrowa pin 25). Uwaga. Dodatkowy akumulator nie wchodzi w zakres dostawy. 1.5 POŁĄCZENIA ZEWNĘTRZNE Rejestrator jest wyposażony w dwa złącza: - 25pinowe złącze męskie typu D-Sub DB25/M - złącze mini USB Złącza te służą do przyłączenia następujących przewodów i kabli: - zespół pięciu przewodów pomiarowych z dodatkowym sześciożyłowym kablem uniwersalnym (1.5.1), - kabel trójżyłowy RS232 (do komunikacji z komputerem) (1.5.2), 22

23 - kabel USB (1.5.3), - zasilacz 230V a.c./6v d.c. (1.4.3) z kablem (1.5.4), - odbiornik z anteną DCF77 (do synchronizacji zegara rejestratora), z kablem (OPCJA) (1.6), - wydłużone przewody pomiarowe (OPCJA) (1.5.5). Zasilacz, kabel RS232 lub odbiornik DCF77 należy przyłączać do rejestratora poprzez dodatkowy sześciożyłowy kabel uniwersalny w zespole przewodów pomiarowych Zespół przewodów pomiarowych z dodatkowym kablem Pięć przewodów pomiarowych, z których cztery są to przewody jednożyłowe, giętkie, o drutach 196*0.07 z miedzi miękkiej, skręconych, w izolacji silikonowej bezhalogenowej, o parametrach: typ Silivolt-E napięcie znamionowe 600V napięcie probiercze 2500V a.c. przekrój znamionowy 0.75mm 2 obciążalność znamionowa 15A wytrzymałość dielektryczna 18 20kV/mm wytrzymałość mechaniczna 8.3N/mm 2 kolory: kanał A ±5/100V d.c. A1 niebieski pin 1 50V a.c. A2 żółty pin 2 kanał B ±5/100V d.c. B czerwony pin 3 masa analogowa czarny pin 14 Ponad to jeden przewód pomiarowy jednożyłowy w ekranie dla zakresu 160mV: typ LIYCY napięcie pracy 300/300V najwyższe napięcie pracy 350V napięcie probiercze 1200Vrms a.c. przekrój 1*0.25mm 2 obciążalność znamionowa 3.36A kanał A ±160mV d.c. A3 szary pin 15 masa analogowa ekran pin 16 23

24 Długość standardowa zespołu 5 przewodów ok. 1m Po stronie obiektu pomiarowego przewody są zakończone całkowicie osłoniętymi wtykami pomiarowymi, z możliwością rozmnażania, niklowanymi, o parametrach: typ napięcie znamionowe obciążalność maksymalna XL V 32A Do zespołu 5 przewodów pomiarowych dołączony jest dodatkowy sześciożyłowy kabel uniwersalny (krótki): typ LIYCY napięcie pracy 300/300V najwyższe napięcie pracy 350V napięcie probiercze 1200Vrms a.c. przekrój 6*0.14mm 2 średnica zewnętrzna 4.9mm długość ok. 0.2m Kabel ten służy do przyłączenia kabla RS232 (1.5.2) albo zasilacza (1.5.4) albo odbiornika DCF77 (1.6). Po stronie rejestratora zespół przewodów z kablem jest zakończony wspólnym złączem żeńskim prostym, o pinach złoconych: typ D-Sub DB25/F prąd znamionowy 5A liczba pinów 25 masa cyfrowa pin 25 Sześciożyłowy kabel uniwersalny po przeciwnej stronie jest zakończony złączem żeńskim prostym, o pinach złoconych: typ D-Sub DB9/M prąd znamionowy 5A liczba pinów 9 masa cyfrowa pin Kabel RS 232 Kabel trójżyłowy, w ekranie z drutów miedzianych, giętki, o drutach z miedzi miękkiej, w izolacji polwinitowej, w powłoce koloru szarego (RAL 7001), o 24

25 parametrach: typ LIYCY napięcie pracy 300/300V najwyższe napięcie pracy 350V napięcie probiercze 1200Vrms a.c. przekrój 3*0.25mm 2 obciążalność znamionowa 2.1A średnica zewnętrzna 4.4mm długość ok. 1m Kabel jest zakończony po obu stronach złączami żeńskimi prostymi, o pinach złoconych: typ D-sub DB9/F prąd znamionowy 5A liczba pinów 9 masa cyfrowa pin Kabel USB Typ Długość Złącze duże Złącze mini A/mini-B 1m męskie męskie Przewody zasilacza Przewody są z jednej strony na stałe połączone z zasilaczem. Po stronie rejestratora przewody są zakończone złączami żeńskimi prostymi, o pinach złoconych: typ D-Sub DB9/F prąd znamionowy 5A liczba pinów 9 masa cyfrowa pin Zespół wydłużonych przewodów pomiarowych (OPCJA) Zespół czterech przewodów pomiarowych, z których trzy są jednożyłowe, giętkie, o drutach 196*0.07 z miedzi miękkiej, skręconych, w izolacji silikono- 25

26 wej bezhalogenowej, o parametrach: typ Silivolt-E napięcie znamionowe 600V napięcie probiercze 2500V a.c. przekrój znamionowy 0.75mm 2 obciążalność znamionowa 15A wytrzymałość dielektryczna 18 20kV/mm wytrzymałość mechaniczna 8.3N/mm 2 kolory: kanał A ±5/100V d.c. A1 niebieski pin 1 kanał B ±5/100V d.c. B czerwony pin 3 masa analogowa czarny pin 14 Ponad to jeden przewód pomiarowy jednożyłowy w ekranie dla zakresu 160mV: typ LIYCY napięcie pracy 300/300V najwyższe napięcie pracy 350V napięcie probiercze 1200Vrms a.c. przekrój 1*0.25mm 2 obciążalność znamionowa 3.36A kanał A ±160mV d.c. A3 szary pin 15 masa analogowa ekran pin 16 Długość standardowa zespołu 4 przewodów ok. 2m Uwaga. Wydłużone przewody pomiarowe bywają potrzebne tam, gdzie rejestrator jest dołączany do stacji pomiarowej w wysokim słupku (OPCJA). Na życzenie mogą być dostarczone przewody innej długości niż 2m. Po stronie obiektu pomiarowego przewody są zakończone całkowicie osłoniętymi wtykami pomiarowymi, z możliwością rozmnażania, niklowanymi, o parametrach: typ napięcie znamionowe obciążalność maksymalna XL V 32A Po stronie rejestratora zespół przewodów z kablem jest zakończony 26

27 wspólnym złączem żeńskim prostym, o pinach złoconych: typ D-Sub DB25/F prąd znamionowy 5A liczba pinów 25 masa cyfrowa pin 25 Po stronie rejestratora zespół przewodów z kablem jest zakończony wspólnym złączem żeńskim prostym, o pinach złoconych: typ D-Sub DB25/F prąd znamionowy 5A liczba pinów 25 masa cyfrowa pin ODBIORNIK DCF77 (OPCJA) Odbiornik DCF77 odbiera sygnał czasu nadawany na falach długich 77.5kHz. Należy go stosować do precyzyjnego strojenia zegara RTC. Odbiornik w wersji zewnętrznej o napięciu zasilania 3.3V d.c., 5mA, jest wyposażony w antenę i kabel trójżyłowy o długości ok. 5m, zakończony złączem żeńskim typu D-Sub DB9/F. Przed rozpoczęciem synchronizacji należy odbiornik połączyć z przyrządem mra za pomocą krótkiego kabla (1.5.1). Odbiornik nie należy do stałego wyposażenia rejestratora (OPCJA). 1.7 WYPOSAŻENIE Zakres dostawy obejmuje: OPCJE: Rejestrator mra Akumulatorki NiMH 2 szt. Oprogramowanie (płyta CD) Zespół przewodów pomiarowych (1.5.1) Kabel RS232 (1.5.2) Kabel USB (1.5.3) Zasilacz 230V a.c./6v d.c., 500mA (1.4.3), z kablem Instrukcja użytkowania Futerał 27

28 Odbiornik DCF77 z anteną (1.6), kabel o długości ok. 4m Wydłużone przewody pomiarowe (1.5.5) o długości ok. 2m 1.8 GWARANCJA Gwarancja poprawnego działania obejmuje jeden rok od daty sprzedaży podanej w fakturze. Gwarancja nie obejmuje zużycia ogniw ani uszkodzeń wynikłych z niestosowania się do niniejszej instrukcji, aktów wandalizmu i działania siły wyższej. Gwarancja nie przysługuje w razie uszkodzenia tabliczki znamionowej świadczącego o nieuprawnionym otwarciu obudowy rejestratora. Karta gwarancyjna jest załączona do niniejszej instrukcji. 1.9 KONSERWACJA Rejestrator należy utrzymywać w czystości. Baterie alkaliczne należy wymienić, gdy napięcie spadnie do 2.1V. Akumulatorki NiMH należy naładować najpóźniej, gdy napięcie spadnie do 2.05V. Dostarczany z rejestratorem komplet przewodów należy używać zgodnie z przeznaczeniem. Nie należy otwierać obudowy przyrządu (utrata gwarancji) SERWIS Serwis L.INSTRUMENTs wykonuje przeglądy i naprawy przyrządów pomiarowych własnej produkcji oraz kalibrację, do której zaleca się dostarczać przyrządy co dwa lata. Wykonuje się również instruktaż i udziela konsultacji. Serwis oferuje stałą opiekę konserwacyjną nad przyrządami, okresową kalibrację i upgrading (instalowanie nowych wersji) wcześniej dostarczonych przyrządów. 28

29 29

30 30

31 31

32 2 CHARAKTERYSTYKA 2.1 BUDOWA Rejestrator mra jest przeznaczony do rejestracji zmian sygnałów napięciowych. Zapisy poszczególnych sesji pomiarowych mogą być kolejno gromadzone w rejestratorze bez konieczności każdorazowej transmisji do komputera. W trakcie rejestracji na ekranie rejestratora można podglądać wartości bieżące pomiaru. Czas trwania rejestracji ustala operator według potrzeb wynikających z planu sesji pomiarowej. Odporność na czynniki zewnętrzne, duża dokładność i kieszonkowe wymiary czynią ten przyrząd dogodnym narzędziem do pracy w terenie lub/i w laboratorium. Zapisy można interpretować na komputerze w programie prezentacyjnym. Rejestrator jest wyposażony w dwa kanały do pomiaru przebiegów wolnozmiennych. Operator komunikuje się z rejestratorem bezpośrednio za pomocą wbudowanej klawiatury, obserwując wyświetlacz graficzny wprowadza nastawy lub odczytuje wyniki pomiaru otrzymane w postaci numerycznej lub graficznej. Przebieg rejestracji jest dobrze widoczny na wyświetlaczu graficznym o dużej rozdzielczości. Przyrząd zawiera dwa synchronicznie działające przetworniki analogowocyfrowe typu Σ o dużej rozdzielczości, oznaczone jako A i B. W podstawowym trybie pracy sygnały napięciowe z zakresu ±5V lub ±100V podawane są przez rezystancyjne dzielniki wejściowe. Operator wybiera zakres z klawiatury przed pomiarem. Dodatkowo przetwornik A jest wyposażony w analogowy multiplekser, na którego wejście może być podany sygnał z analogowego przetwornika TRUE RMS (= rzeczywista wartość skuteczna ang.), wskutek czego kanał A działa jako woltomierz prądu przemiennego o zakresie 50V a.c. Na inne wejście multipleksera może być wprowadzony z zewnątrz sygnał z zakresu ±160mV, przez co kanał A staje się mikrowoltomierzem. Rezystancję wewnętrzną mikrowoltomierza można wykorzystać do pomiaru prądu. Uzyskuje się przy tym zakres ±16µA przy rozdzielczości lepszej niż 0.1nA. Tak więc istnieje możliwość wyboru zakresu w kanale A: ±5V d.c. piny 1 14 ±100V d.c V a.c ±160mV d.c ±16µA prąd I użytkownika

33 w kanale B ±5V d.c. piny 3 14 ±100V d.c masa analogowa pin 14 Wyniki pomiarów są zapisywane w nieulotnej pamięci FLASH. Zastosowanie tej pamięci umożliwia zapis nawet do 32 krótkich lub długotrwałych sesji pomiarowych bez konieczności natychmiastowej transmisji danych do komputera. Zgromadzone wyniki tych sesji można transmitować do komputera PC poprzez interfejsy RS232 lub USB. Cztery diody sygnalizacyjne informują o aktywności funkcji zapisu, próbkowania, zakończenia rejestracji i ładowania akumulatorków. Dioda 1 (bursztynowa): Dioda 2 (żółta): Dioda 3 (zielona): Dioda 4 (żółta): Podczas pracy przetworników Σ 16 błysków na sekundę, po każdej sekundzie jeden błysk dłuższy. Działa w czasie zapisu. Podczas próbkowania błysk o długości 1/16 sekundy co krok próbkowania. Dioda zapala się po zakończeniu rejestracji; wyłącza ją dotknięcie klawiatury Dioda sygnalizuje ładowanie akumulatorków. Z przyrządem dostarcza się kable do transmisji, oprogramowanie komunikacyjne i oprogramowanie służące do interpretacji wyników. 2.2 INFORMACJE PODSTAWOWE Klawiatura Podstawowy sposób komunikacji z przyrządem mra polega na użyciu jego klawiatury jak niżej: Wciśnięcie pojedynczego klawisza x (w dokumentacji x oznacza dowolny klawisz) Trzymanie dowolnego (x) klawisza funkcyjnego (F) oznaczono: Fx a wciśnięcie innego klawisza y: 33

34 Fx&y. Kombinację Fx&y należy rozumieć w ten sposób, że wciśnięty klawisz Fx ma być przytrzymany przez ok. 1s, następnie zaś należy wcisnąć y, znów przytrzymać przez ok. 1s i puścić wcześniej niż Fx. Fx to jeden z przycisków funkcyjnych F1, F2, F3 lub F4, a y to dowolny klawisz, także inny Fy. W razie braku reakcji należy zwolnić oba klawisze i ponowić próbę. Koniecznie należy zachować wskazane następstwo wciskania klawiszy Jednoczesne wciśnięcie klawiszy F1 i F2 (w dokumentacji F1+F2) jest używane do wyświetlania okienek pomocy, w których podaje się informacje o możliwości dostępnych kombinacji klawiszy klawiatury Klawisze akceptacji i powrotu akceptuj (ACC lub ENTER) służy najczęściej do akceptacji wyboru. F1& lub F1&. zawsze służy do powrotu do okna nadrzędnego (kropka jest znakiem istotnym Załącz/Wyłącz przyrząd Przyrząd załącza się i wyłącza z klawiatury Do załączania służy klawisz F1, na którym znajduje się symbol załączania Przyrząd wyłącza się klawiszem ZERO, na którym znajduje się (czerwony) symbol wyłączania О. Uwaga. Przyrząd wyłącza się tylko z MENU GŁÓWNEGO (zdjęcie 1). Jeżeli wyświetlane jest inne okno, to należy powrócić do podstawowego wciskając kombinację F1&. (2.2.2) odpowiednią liczbę razy i dopiero wtedy wyłączyć przyrząd naciskając О Wyłączenie awaryjne 34

35 Aby wyłączyć przyrząd awaryjnie (z każdego okna MENU) należy trzymając F1&F2 dodatkowo wcisnąć O. Uwaga. To utrudnienie jest celowe, ponieważ chodzi o uniknięcie wyłączenia przypadkowego Stan awaryjny W przypadku zawieszenia się przyrządu, np. objawiającego się brakiem reakcji na użycie klawiszy, należy go zresetować przez odłączenie źródeł zasilania. W tym celu trzeba wyjąć ogniwa, po czym włożyć je ponownie i wcisnąć klawisz załączania F1 oznaczony Wyświetlacz graficzny Na wyświetlaczu graficznym można obserwować: - przebieg w czasie zmian każdej mierzonej wielkości w kanale A lub B, oddzielnie - przebieg w czasie zmian obu wielkości mierzonych w kanałach A i B, razem - korelację obu wielkości mierzonych w kanałach A i B. Informacje widoczne na wyświetlaczu przedstawiają zdjęcia (2.2.6), których numery są przywoływane w tekście instrukcji Kontrast Przy dużej ekspozycji słońca i wysokiej zewnętrznej temperaturze jakość odczytu z ekranu pogarsza się. Tę niedogodność można zniwelować zmieniając kontrast ekranu przy pomocy kombinacji klawiszy: & 8 kontrast + & 2 kontrast Kontrast zmienia się niewielkimi krokami. Oczekiwany efekt może wystąpić dopiero po kilkakrotnym wciśnięciu wybranej kombinacji klawiszy Zdjęcia ekranów 1 Menu główne 2 Nastaw zegar RTC i inne [parametry] 3 Nastaw zegar RTC ręcznie 4 Synchronizuj RTC do DCF77 5 Nastaw parametry wejść 6 Nastaw krok próbkowania 35

36 7 Nastaw czas rejestracji 8 Nastaw sposób zapisu 9 Uproszczony start zapisu 10 Uproszczony start zapisu w toku 11 Tablica [rejestracji] wyników 12 Przygotowanie transmisji do PC 13 Transmisja do PC 14 Zarejestrowane wyniki w funkcji czasu 15 Zarejestrowane wyniki jako korelacja XY 16 Wartości bieżące w kanałach A i B, automatyczne skalowanie, pełny ekran 17 Wartości bieżące w kanałach A i B, automatyczne skalowanie, dwa pół-ekrany 18 Wartości bieżące w kanale A graficznie, w kanałach A i B numerycznie, 7 cyfr znaczących, automatyczne skalowanie 19 Wartości bieżące w kanale B graficznie, w kanałach A i B numerycznie, 7 cyfr znaczących, automatyczne skalowanie 20 Pomoc dla głównego menu 21 Pomoc dla wartości bieżących 22 Uproszczony start rejestracji, rejestracja w toku 23 Przykładowe szumy przy zwartych wejściach dla A = ±100V, B = ±5V. 24 Potencjały wyłączeniowe i załączeniowe w kanale A 36

37 1. Menu główne 37

38 2. Nastaw zegar RTC i inne [parametry] 3. Nastaw zegar RTC ręcznie 38

39 4. Synchronizuj RTC do DCF77 5. Nastaw parametry wejść 39

40 6. Nastaw krok próbkowania 7. Nastaw czas rejestracji 40

41 8. Nastaw sposób zapisu 9. Uproszczony start zapisu 41

42 10. Uproszczony start zapisu w toku 11. Tablica [rejestracji] wyników 42

43 12. Przygotowanie transmisji do PC 13. Transmisja do PC 43

44 14. Zarejestrowane wyniki w funkcji czasu 15. Zarejestrowane wyniki jako korelacja XY 44

45 16. Wartości bieżące w kanałach A i B, automatyczne skalowanie, pełny ekran 17. Wartości bieżące w kanałach A i B, automatyczne skalowanie, dwa pół-ekrany 45

46 18. Wartości bieżące w kanale A graficznie, w kanałach A i B numerycznie, 7 cyfr znaczących, automatyczne skalowanie 19. Wartości bieżące w kanale B graficznie, w kanałach A i B numerycznie, 7 cyfr znaczących, automatyczne skalowanie 46

47 20. Pomoc dla głównego menu 21. Pomoc dla wartości bieżących 47

48 22. Uproszczony start rejestracji, rejestracja w toku 23. Przykładowe szumy przy zwartych wejściach dla A = ±100V, B = ±100V 48

49 24. Potencjały wyłączeniowe i załączeniowe w kanale A 3 MENU GŁÓWNE Zdjęcia ekranów rejestratora (w oznaczone 1, 2, ) przedstawiają teksty i wykresy widoczne na ekranie po wciśnięciu odpowiednich klawiszy. W odpowiednich miejscach dalszych rozdziałów dla ułatwienia przyswojenia treści podano oznaczenia (zdjęcie 1), (zdjęcie 2), (zdjęcie ). 3.1 UWAGI WSTĘPNE Po załączeniu rejestratora ( ) przez kilkanaście sekund ustawiane są parametry początkowe, po czym pojawia się okno podstawowe zawierające MENU GŁÓWNE (zdjęcie 1). Rejestrator mra przedstawia w MENU GŁÓWNYM listę dziewięciu zadań, z których należy wybrać jedno odpowiadające potrzebie chwili. Wybór zadania polega na naciśnięciu klawisza o tym samym numerze. Lista zadań jest następująca: 49

50 0: Wyłącz OFF 1: Nastaw zegar RTC i inne [parametry] 2: Nastaw parametry wejść 3: Nastaw krok próbkowania 4: Nastaw czas rejestracji 5: Nastaw sposób zapisu 6: Uproszczony start zapisu 7: Wartości bieżące 8: Wyniki / Kasowanie [rejestracji] 9: Transmisja do PC Na ekranie poniżej listy zadań widoczny jest znak (+) lub (-) podający wybraną polaryzację pomiarów (3.2.9), a w kolejnych liniach znajdują się informacje o stanie zapisu do pamięci, to znaczy: - o oczekiwaniu na zapis - o zakończeniu zapisu lub o % zaawansowania zapisu - o napięciu ogniwa i zasilacza zewnętrznego - o dacie i czasie (3.2.1) - o kroku próbkowania (3.4) W razie obniżenia napięcia ogniw do mniej niż 2.3V d.c. informacja o napięciu jest wyświetlana w inwersie. Podświetlenie, jeśli było wcześniej załączone, zostanie automatycznie wyłączone. Podświetlanie załącza się i wyłącza wciskając F2&F4 z każdego okna. Wciskając F1+F2 można wyświetlić przypisane MENU GŁÓWNEMU okno pomocy (zdjęcie 20). Przyrząd wyłącza się z MENU GŁÓWNEGO naciskając klawisz O. Dalej przedstawiono sposób wykonania poszczególnych zadań. 3.2 NASTAW ZEGAR I INNE [PARAMETRY] Wciskając w oknie (zdjęcie 1) klawisz 1 można: - nastawić zegar (3.2.1) - synchronizować go do DCF77 (3.2.2) - ładować akumulatorki (3.2.7) - zmienić polaryzację (3.2.9) : Nastaw ręcznie zegar RTC 50

51 Nastawiając ręcznie w oknie (zdjęcie 2) klawiszem 1 zegar RTC (Real Time Clock zegar czasu rzeczywistego) otwiera się okno (zdjęcie 3), w którym [w nawiasach kwadratowych] należy nastawić dwucyfrowo, kolejno rok (ostatnie dwie cyfry), miesiąc, dzień, godzinę, minutę i sekundę. W chwili naciśnięcia klawisza wartości te zostają przepisane do zegara RTC rejestratora : Synchronizuj RTC do DCF77 Do rejestratora należy dołączyć odbiornik dokładnego sygnału czasu DCF77 (1.6). Aby nastawić zegar RTC przez synchronizację należy w oknie (zdjęcie 2) klawiszem 2 otworzyć okno jak na zdjęciu 4. Po wciśnięciu klawisza 2 na ekranie pojawiają się informacje o czasie trwania poszczególnych bitów i o błędach, jest budowana ramka czasu oraz co sekundę zostaje wpisany nowy znak do ciągu zer i jedynek. Aby synchronizacja była poprawna w ciągu jednej minuty nie może się zdarzyć błąd odbioru ramki czasowej. Zastosowanie anteny DCF77 jest najdokładniejszym sposobem synchronizacji zegara RTC. W ten sposób należy przeprowadzić synchronizację zawsze przed sesją pomiarową, w której planuje się użycie kilku rejestratorów pracujących jednocześnie. Tam, gdzie sygnał DCF77 jest słabo osiągalny zamiast anteny DCF77 celowe jest użycie emulatora GPS DCF77 (OPCJA). Poprawia to możliwość synchronizacji : Synchronizuj RTC do PC Po wciśnięciu klawisza 3 pojawia się okno pomocy określające kolejność działań. Należy: -podłączyć mra do PC -uruchomić program mracom -wybrać odpowiedni port COMx -nacisnąć na klawiaturze mra -nacisnąć przycisk Nastaw RTC na ekranie komputera. Po chwili zegar powinien być zsynchronizowany. Przycisk Nastaw RTC zmienia kolor na zielony : 5 cyfr znaczących Po naciśnięciu 5 wszystkie liczby opisujące pomiar będą opisywane za po- 51

52 mocą 5 cyfr dziesiętnych : 6 cyfr znaczących Po naciśnięciu 6 wszystkie liczby opisujące pomiar będą opisywane za pomocą 6 cyfr dziesiętnych : 7 cyfr znaczących Po naciśnięciu 7 wszystkie liczby opisujące pomiar będą opisywane za pomocą 7 cyfr dziesiętnych : Start ładowania aku [mulatorków] Ładowanie akumulatorków odbywa się po inicjacji przez operatora za pomocą klawisza 4 z okna (zdjęcie 2). Zakończenie ładowania zwykle przebiega automatycznie po realizacji kryterium napięciowego U. Kryterium tym jest spadek napięcia na ogniwie o 20mV poniżej maksymalnej zmierzonej wartości. Ładowanie może się też zakończyć po upływie maksymalnego czasu ładowania (ok. 8 godzin). W dolnej części ekranu są wyświetlane: - maksymalne napięcie w czasie ładowania UakuMax w woltach [V,] - czas ładowania tlad w sekundach [s], - napięcie akumulatorków Uaku w woltach [V], - napięcie zasilania Uzas w woltach [V] : Stop ładowania aku [mulatorków] Ładowanie można przerwać ręcznie z klawiatury (zdjęcie 2) klawiszem 0: Stop ładowania aku [mulatorków]. Dodatkowym kryterium zakończenia ładowania jest chwilowa przerwa zewnętrznego zasilania F1&5: Polaryzacja (+) Z okna (zdjęcie 2) kombinacją klawiszy F1&5 włączana jest: F1&5: Polaryzacja (+) polaryzacja zgodna lub F1&5: Polaryzacja (-) polaryzacja odwrotna. Uwaga. W pomiarach związanych z ochroną katodową stosuje się polaryza- 52

53 cję odwrotną. Wówczas znak (+) jest przypisany do masy analogowej, którą jest konstrukcja badana, np. rurociąg. Polaryzację zmienia się przez kombinację F1&5. Zmiana następuje jednocześnie w kanałach A i B dla zakresów ±5/100V d.c. i w kanale A dla zakresu ±160mV d.c. 3.3 NASTAW PARAMETRY WEJŚĆ Aby nastawić parametry wejść należy z okna (zdjęcie 1) wcisnąć klawisz 2. Pojawia się okno (zdjęcie 5). Zakresy pomiarowe należy dobrać wciskając odpowiednie klawisze: w kanale A: ±100V d.c. klawisz 1 w kanale B: ±100V d.c. klawisz 5 ±5V d.c. klawisz 2 ±5V d.c. klawisz 6 50V a.c. klawisz 4 ±160mV d.c. klawisz 3 ±16µA d.c. klawisz 7 bocznik R b prąd I d.c. klawisz 8 Wybór należy zaakceptować klawiszem. Wciskając 8 użytkownik formułuje własny zakres prądowy. Na ekranie pojawia się możliwość wstawienia rezystancji zewnętrznego bocznika R b w Ω. Wciskając F3 można wpisać wartość rezystancji R b. Na tej podstawie przyrząd wyświetla zakres pomiarowy prądu. Rezystancję należy wprowadzić w sposób podany w Skalowanie wykresów ręczne. 3.4 NASTAW KROK PRÓBKOWANIA Aby nastawić krok próbkowania należy w oknie (zdjęcie 1) wcisnąć klawisz 3. Pojawi się okno jak na zdjęciu 6. Odpowiedni krok należy wybrać posługując się strzałkami na klawiszach: klawisz 2 klawisz 4 klawisz 6 klawisz 8 Wybrany krok jest podświetlony w inwersie (jasne znaki na ciemnym tle). Wybór należy zaakceptować klawiszem. 53

54 3.5 NASTAW CZAS REJESTRACJI Aby nastawić czas trwania rejestracji należy w oknie (zdjęcie 1) wcisnąć klawisz 4. Rejestrowane przebiegi będą zapisywane w pamięci FLASH. Pamięć ta jest zorganizowana w postaci stron, które są najmniejszymi jednostkami zapisu. Pierwsze 32 strony (od 0 do 31) zawierają informację o rejestracji. W pozostałych 4064 stronach są zapisane dane pomiarowe. Każda strona obejmuje 64 próbki pobrane z obu kanałów (A i B). Na tej podstawie w oparciu o krok próbkowania czas rejestracji jest podawany w postaci liczby sekund, a także w podziale na dni, godziny, minuty i sekundy. Zmieniając liczbę stron i jednocześnie obserwując wskazywany czas można łatwo nastawić pożądany czas rejestracji. Dodatkowo w środku ekranu wyświetlana jest informacja o minimalnym i maksymalnym dostępnym czasie następnych rejestracji w pozostałej wolnej jeszcze pamięci. Czas trwania kolejnych rejestracji może być dowolny, lecz nie większy niż pozostała wolna pamięć. Liczbę nastawionych stron ustawia się z okna (zdjęcie 7), powiększając ją lub zmniejszając za pomocą poniższych kombinacji klawiszy: F1&6 +1 F1&4-1 F2&6 +10 F2&4-10 F3& F3&4-100 F4& F4& Na ekranie podawana jest liczba nastawionych stron n = xxxx. 4 SESJA POMIAROWA 4.1 PRZYGOTOWANIE Uwagi wstępne Przed rozpoczęciem sesji pomiarowej należy sprawdzić napięcie zasilania ogniw i, jeśli trzeba, wymienić baterie lub naładować akumulatorki. Należy się upewnić, że obiekt pomiaru (np. rurociąg) nie jest pod napięciem niebezpiecznym, które może spowodować porażenie lub poparzenie elektryczne. W tym celu należy zmierzyć przemienne i stałe napięcie obiektu pomiaru w stosunku do ziemi. Napięcie jest niebezpieczne, jeśli sygnał przemienny 54

55 (a.c.) przekracza 33V r.m.s. (wartość skuteczna) i 46.7V (wartość szczytowa) lub wartość napięcia stałego 70V d.c. Uwaga. Woda lub inna ciecz przewodząca może obniżyć impedancję obwodu ciała ludzkiego wskutek zwilżenia punktu styczności człowieka z obiektem pomiaru (np. rurociągiem). W takim miejscu napięcie jest niebezpieczne, jeśli sygnał przemienny (a.c.) przekracza 16V r.m.s. (wartość skuteczna) i 22.6V (wartość szczytowa) lub wartość napięcia stałego 35V d.c. W następnej kolejności należy wykonać (połączyć) układ pomiarowy. Jeżeli nie używa się wszystkich przewodów pomiarowych rejestratora, to przewody zbywające należy zewrzeć i dołączyć do masy analogowej. Po załączeniu przyrząd ( ) w ciągu kilkunastu sekund jest gotowy do pracy. Na ekranie pojawia się MENU GŁÓWNE (3.1) (zdjęcie 1). Gdy przyrząd ma pełnić rolę miernika lub oscyloskopu i pomiar nie ma być rejestrowany lub, gdy przed rejestracją planuje się wykonać wstępną nie rejestrowaną obserwację przebiegów, należy z okna MENU GŁÓWNEGO klawiszem 2 wybrać Nastaw parametry wejść (3.3) i nastawić te parametry, a następnie klawiszem 7 wybrać Wartości bieżące. Po ustaleniu skali tych przebiegów ( ) można rozpocząć pomiar. Można obserwować przebiegi w funkcji czasu oddzielnie na dwóch pół-ekranach (zdjęcie 14) lub korelację mierzonych parametrów ( ) (zdjęcie 15). Na jednym wspólnym ekranie można je obejrzeć jak na zdjęciu 16. Można wyświetlić wartości numeryczne dużymi znakami (zdjęcie 18 i 19), włączyć tryb automatycznego skalowania (zdjęcie 17). Przechodząc od podglądu do rejestracji należy w MENU GŁÓWNYM (zdjęcie 1): - przeprowadzić jeśli trzeba synchronizację zegara RTC (3.2.2) - nastawić ponownie jeśli trzeba parametry wejść (3.3) - wybrać krok próbkowania (3.4) - nastawić czas rejestracji (3.5) - nastawić sposób startu rejestracji ( ) W czasie rejestracji zawsze można podglądać wartości bieżące mierzonych wielkości wejściowych. Podczas pracy przy temperaturze otoczenia przekraczającej 28 C lub/i dużym nasłonecznieniu zaleca się umieszczenie rejestratora w miejscu zacienionym. 55

56 4.1.2 Nagłówek Przed rozpoczęciem rejestracji zaleca się sformułować komentarz (ID String), który zostanie zapisany jako nagłówek tej rejestracji. Nagłówek ustawia się (w oknie 1) 5: Nastaw sposób zapisu wciskając kombinację klawiszy F2&1. Nagłówek może zawierać osiem znaków alfanumerycznych opisujących miejsce pomiaru lub inną cechę charakterystyczną rejestracji. Zapis komentarza aktywuje się klawiszem 1, a kończy klawiszem. Dowolne duże litery można wpisać stosując kombinację klawiszy Fx&y. W razie pomyłki skasować ostatni znak można klawiszem [ ] (F4). Wypełnienie pola komentarza nie ma wpływu na poprawność przebiegu rejestracji, ale ułatwia jej identyfikację. 4.2 START Sposób zapisu Rodzaj startu W MENU GŁÓWNYM (zdjęcie 1) należy wybrać: 5: Nastaw sposób zapisu Pojawia się wtedy okno jak na zdjęciu 8. W zależności od potrzeb operator może wybrać jeden z pięciu rodzajów startu pomiaru za pomocą kombinacji klawiszy jak niżej: 1: Bez Zapisu [przebiegi oglądane, lecz nie rejestrowane] 2: Natychmiast [rejestracja rozpoczyna się bezzwłocznie] 3: Od początku Minuty [najbliższej] 4: Od początku Godziny [najbliższej] 5: Od nastawionego Czasu. Wybrany rodzaj startu należy zaakceptować klawiszem. Przed wyborem startu zapisu można dokonać edycji komentarza naciskając F2&1. Komentarz zostanie dopisany w części nagłówkowej rejestracji. Po wyborze 5: Od nastawionego Czasu nastawiamy kolejno: MM miesiąc, DD dzień, gg godzina, mm minuta, ss sekunda. Poprawnie nastawiony czas akceptujemy przez. W przypadku pomyłki proces nastawiania rozpoczynamy ponownie od wyboru sposobu zapisu Nastawienie chwili startu 56

57 Po wybraniu kombinacją F1&5 startu 5: Od nastawionego Czasu pojawia się okno nastawienia daty i chwili startu rejestracji. Należy wypełnić dwucyfrowe pola: miesiąc, dzień, godzina, minuta, sekunda. Przejście z jednego pola do drugiego jest możliwe tylko po wykonaniu poprawnego zapisu (np. miesiące w zakresie 01 12). Nastawienie należy zaakceptować klawiszem Inne informacje W tym samym oknie (zdjęcie 8) podawane są informacje o poprzedniej (ostatniej) rejestracji: Rejestracja zakończona OK Rejestracja przerwana Rejestracja skrócona Wartości bieżące Wartościami bieżącymi nazwano wartości mierzone w bieżącej chwili przedstawione w postaci numerycznej lub graficznej, niezależnie od tego czy tylko są podglądane, czy odbywa się ich rejestracja Uwagi wstępne Z MENU GŁÓWNEGO (zdjęcie 1) włącza się klawiszem 7: 7: Wartości bieżące Pomoc w obsłudze podglądu graficznego można otrzymać wciskając F1+F2. Bieżące wyniki pomiaru oraz zaawansowanie rejestracji (w %) są przedstawiane graficznie i numerycznie. Można z tego korzystać nie tylko w czasie rejestracji, lecz również gdy przyrząd spełnia funkcję miernika i oscyloskopu (funkcja F1&1 Bez zapisu ) Operacje w polu grafiki W polu grafiki można przeprowadzić cały szereg operacji, np. włączyć lub wyłączyć prezentację każdego z kanałów, podzielić ekran na dwie części i z powrotem powrócić do ekranu niepodzielonego, wyświetlić wartości mierzone numerycznie w postaci dużych cyfr. Należy używać następujących klawiszy i kombinacji klawiszy: F1+F2 pomoc F1&F4 skalowanie ręczne / automatyczne F1&0 zerowanie zakresów przy skalowaniu ręcznym F1&. powrót do menu głównego 57

58 8 ekran niepodzielony 2 ekran podzielony 5 wykres A i B razem 1 wykres A i dla podzielonego ekranu wartości numeryczne dużymi cyframi 3 wykres B i dla podzielonego ekranu wartości numeryczne dużymi cyframi F1&9 przejście z trybu automatycznego do ręcznego z wpisaniem do zakresu górnego najmniejszej liczby całkowitej większej od wartości maksymalnej i do zakresu dolnego najmniejszej liczby całkowitej mniejszej od wartości minimalnej F1&1 przepisanie wartości zakresów skali ze skalowania automatycznego do ręcznego F1&2 przesuw wartości skalowanej w dół *w nawiasach* F1&4 przesuw j.w., lecz w lewo F1&6 przesuw j.w., lecz w prawo F1&8 przesuw j.w., lecz w górę Szerszego omówienia wymagają kombinacje: F4&7 przygotowanie procesu zerowania / wyjście z procesu zerowania F4& inicjacja zerowania ( ) F1& wykres XY (korelacja) ( ) Inne operacje w polu grafiki p Zerowanie przyrządu F4&7 i F4& Przyrząd mra jest zerowany i kalibrowany w procesie produkcji. Wyniki kalibracji w postaci liczb są zapamiętane w pamięci nieulotnej i wykorzystywane w obliczeniach. Przyrząd mra jest bardzo dokładny i odznacza się szeroką dynamiką pomiaru sięgającą w jednym zakresie od ±100V do poziomu szumów własnych (pojedyncze mikrowolty lub setki nanowoltów przy rezystancji wejścia większej od 10MΩ). Przy wejściach zwartych do masy analogowej widać na ekranie szum własny, który powinien fluktuować wokół zera. Jednak w wyniku starzenia materiałów, temperatury, mikroogniw powstających na styku różnych metali i innych zjawisk fizycznych widoczny na ekranie szum odchyla się od wartości 58

59 zerowej. Aby powrócić do wartości zerowej przewidziano zerowanie przyrządu przed pomiarem. Należy to wykonać w następującej kolejności: - zewrzeć przewody pomiarowe do masy analogowej - wcisnąć F4&7, przez co zostaje włączony tryb zerowania. Na ekranie pojawia się w inwersji zespół znaków ^ # ^ - wcisnąć F4& w celu inicjacji zerowania. Pomiar trwa 16 sekund (czas ten jest podawany malejąco) po czym odbywa się korekta kalibracji i pojawia zespół znaków 0 # 0 - należy rozłączyć zwarte przewody pomiarowe i włączyć je do obwodu pomiarowego - wykonać pomiar - jeżeli trzeba, to należy wrócić do trybu normalnego (stan przed zerowaniem) naciskając ponownie F4&7. Uwaga. Funkcję zerowania przyrządu warto stosować tylko wtedy, gdy wymagana jest nadzwyczaj duża dokładność pomiaru. Funkcja zerowania dotyczy tylko aktualnie wybranych kanałów Korelacja F1& Korelacja wielkości zapisanych w dwóch kanałach A i B jest na ekranie rejestratora przedstawiana w postaci wykresu XY. Wciskając F1& włącza się korelację przebiegów: kanał A (wielkość U) na osi X, kanał B (wielkość E) na osi Y (zdjęcie 15). Na ekranie pokazuje się kwadrat o rozdzielczości 100*100, w którym korelacja jest rysowana jako zbiór punktów. Wykres jest wyskalowany według wartości zakresów nastawionych dla przebiegów w funkcji czasu. Na skrzyżowaniu miniaturowych znaczników przesuwających się po krawędziach wykresu znajduje się punkt będący wynikiem bieżącego pomiaru. Z okna XY można powrócić do okna wyświetlania przebiegów w funkcji czasu naciskając F1& Informacje alfanumeryczne U góry okna graficznego (zdjęcie 14) podawane są bieżące wartości napięć w wybranych zakresach kanałów A i B w postaci liczb o stałym przecinku, którego miejsce zależy od wybranego zakresu. Np. dla zakresu ±100V przecinek jest zawsze umieszczony po trzeciej cyfrze. Ułatwia to interpretację wybranego zakresu napięciowego. 59

60 Okno graficzne Poniżej linii wartości napięć znajduje się graficzne okno oscyloskopu (zdjęcie 14). Wartości w nawiasach (okrągłych) dotyczą normalnego stanu zakresu wejść. Wartości w nawiasach *gwiazdkowych* dotyczą zakresu wejść wybieranych do edycji. Wartości w nawiasach [kwadratowych] podają zakresy w czasie edycji. Nad i pod oknem zawarte są liczby świadczące o górnych i dolnych wartościach zakresów prezentowanych w oscyloskopie przebiegów. Liczby po lewej stronie, nad i pod oknem odpowiadają kanałowi A, a po prawej kanałowi B. Pole oscyloskopu ograniczone jest z góry, z dołu i z prawej strony liniami prostymi. Jeżeli wartość mierzona przekracza wartość zakresu podaną w nawiasach, to wykres opiera się o linię ograniczającą. Po prawej stronie pola oscyloskopu podawane są dodatkowo następujące informacje: bieżąca data i czas; zaawansowanie rejestracji; polaryzacja (zgodna lub odwrotna); krok próbkowania; czas przebiegu graficznego w osi X (od lewej do prawej krawędzi wykresu) (zdjęcia 16 i 17). W polu graficznym można oglądać przebiegi w obu kanałach (A i B) lub tylko jeden dowolnie wybrany kanale A lub B, na całym ekranie lub na ekranie podzielonym poziomo na dwie równe części. Wykres przebiegu składa się z punktów (kropek) odpowiadających zmierzonym wartościom. Całość jest przemiatana pionowym kursorem, po którego prawej stronie znikają punkty będące wynikiem wcześniejszego pomiaru a po lewej stronie pojawiają się nowe punkty. Bezpośrednio po załączeniu przyrządu lub po zmianie nastawień kursor może się znaleźć w dowolnej części ekranu. W wyniku synchronizacji z wewnętrznym zegarem RTC w dolnej linii po lewej stronie wystąpi znacznik czasu, podający aktualny czas dla lewej krawędzi ekranu (początek przebiegu na ekranie). Czas ten jest zawsze aktualizowany po przejściu kursora przez prawą krawędź ekranu Skalowanie wykresów Skalowanie jest ważnym czynnikiem grafiki wykresów. Skalowanie może być ręczne ( ), automatyczne ( ) lub może być kombinacją skalowania ręcznego i automatycznego skalowanie mieszane ( ) Skalowanie wykresów ręczne Górne i dolne wartości zakresów skali wyświetlane są w nawiasach (ciemne znaki na jasnym tle). Do edycji wybiera się wartość w *nawiasach gwiazdkowych* wciskając klawisz F3. Zmiany wyboru dokonuje się wciskając jedną z 60

61 kombinacji: F1&2 F1&4 F1&6 F1&8 Po wciśnięciu F3 edytowana liczba podawana jest w inwersie i w [nawiasach kwadratowych]. Używając F1&0, klawiszy liczbowych, znaków plus (+) z F2&0, kropki (.) i minusa (-) z F1&0 należy wpisać wymaganą liczbę. Błędnie wprowadzony znak można skasować klawiszem [ ]. Wciśnięcie kończy proces edycji. Wykres w tej chwili zmienia skalę. W razie pomyłki lub wprowadzenia nieprawidłowej liczby należy ponowić proces skalowania. Skalowanie ręczne wymaga licznych zabiegów, ale ma tę właściwość, że raz ustawione zakresy skali nie zmieniają się, bez względu na to czy w ich granicach przebiegi mieszczą się czy nie. Przy przejściu do skalowania automatycznego wartości wcześniej nastawione ręcznie są pamiętane i po powrocie do skalowania ręcznego zostaną przywrócone. Ze skalowania automatycznego do ręcznego najczęściej przechodzi się poprzez naciśnięcie kombinacji F1&F4. Zakresy przybierają wartości ostatnio używane w skalowaniu ręcznym. Poprzez naciśnięcie kombinacji F1&1 przechodzi się do skalowania ręcznego z przepisaniem ostatnich wartości dla skalowania automatycznego. Naciskając kombinację F1&9 przechodzimy do skalowania ręcznego z wpisaniem do zakresu górnego najmniejszej liczby całkowitej większej od wartości maksymalnej uzyskanej w wyniku skalowania automatycznego, a do zakresu dolnego najmniejszej liczby całkowitej mniejszej od wartości minimalnej uzyskanej w analogiczny sposób. W stanie skalowania ręcznego możliwa jest szybka preselekcja zakresów. Poprzez naciśnięcie podanej kombinacji przycisków uzyskuje się zakresy: F2&1 A: do B: do F2&2 A: do B: do F2&3 A: do B: do Skalowanie wykresów automatyczne Przejście z ręcznego trybu skalowania na automatyczny wykonuje się przez kombinację klawiszy F1&F4. W chwili załączenia skalowania automatyczne- 61

62 go do prezentowanej bieżącej wartości dodawane jest zawsze i ta suma stanowi zakres skali górny. Od tej samej wartości bieżącej odejmowane jest i ta różnica stanowi dolny zakres skali. Np. jeśli pierwsza wartość bieżąca w kanale A jest to po dodaniu 0.001V górny zakres wynosić będzie a po odjęciu 0.001V dolny zakres wynosić będzie To samo dzieje się w kanale B V, V, V. Każda następna wartość, jeżeli jest większa od górnego zakresu, zostaje do niego wstawiona i o tyle górny zakres wzrasta. Każda wartość mniejsza od dolnego zakresu również zostaje do niego wstawiona i o tyle dolny zakres się zmniejsza. W rezultacie w nawiasach wyświetlane są wartości maksymalne i minimalne występujące w każdym z kanałów. Na ekranie widać jak przebiegi dostosowują się do zmian zakresów. W trybie automatycznym zawsze można wyzerować zakresy skali i rozpocząć proces skalowania od nowa za pomocą kombinacji F1&0. Uwaga. Przy skalowaniu automatycznym wartości zakresów skali (w nawiasach okrągłych) są zawsze podawane w inwersji (jasne cyfry na ciemnym tle). Tryb ręczny od automatycznego odróżnia kolor tła w nawiasach (okrągłych) i *gwiazdkowych* Skalowanie wykresów mieszane Należy rozpocząć od skalowania automatycznego ( ) i w dogodnej chwili przejść do trybu ręcznego ( ) wciskając kombinację F1&1. Wartości maksymalne i minimalne uchwycone w trybie automatycznym są przepisywane do trybu ręcznego, a wybrane z nich mogą być poddane dalszej edycji Pomiar wartości załączeniowych ON i wyłączeniowych OFF Napięcie, potencjał, prąd Przywołanie trybu ON OFF (zdjęcie 24) Aby na ekranie otrzymać wyświetlenie wartości załączeniowych i wyłączeniowych (potencjał, spadek napięcia, prąd ON/OFF (ZAŁ/WYŁ) należy zsynchronizować wyświetlanie przebiegu z cyklem ON/OFF stacji ochrony katodowej ( ). 62

63 Należy wybrać ekran podzielony na pół (wykres w górnej części 1, w dolnej 3, p. rozdz ). Gdy ekran jest podzielony z jedną częścią graficzną, a drugą zawierającą wartości pomiarowe przedstawione dużymi znakami przez wciśnięcie klawisza 2 zostanie przywołany lub zakończony tryb wyznaczenia ON OFF. W wyniku przywołania tego trybu w części graficznej pojawiają się dwa kursory: lewy (cienki) wskazuje wartość ON, a prawy (gruby) wartość OFF. Jednocześnie w liczbowej części ekranu pojawia się komunikat: lub A1: XX B1: XX A2: YY B2: YY Komunikaty te w polach XX i YY podają wartości kursorów liczone w próbkach od lewego brzegu ekranu. Poprawnie ustawione kursory podają wartość ON wielkości mierzonej, odpowiednio w kanale A1 lub B1, i wartość OFF wielkości mierzonej, odpowiednio w kanale A2 lub B Ustawianie kursorów ON i OFF Kursory można ustawiać automatycznie lub ręcznie Ustawianie kursorów automatyczne Przez wciśnięcie F1&0 zakres zostaje wyzerowany. Należy odczekać co najmniej jeden pełny cykl ON OFF do chwili wyskalowania zakresu. Najlepiej przeczekać aż kursor przejdzie pełny cykl na ekranie. Przez wciśnięcie F4&4 można ustawić kursory na lewo i prawo od zbocza opadającego. Wciskając F4&6 ustawia się kursory na lewo i prawo od zbocza narastającego. Należy przy tym zwrócić uwagę, aby wybrać właściwe zbocze. Kursory ustawiają się automatycznie w odległości trzech próbek w lewo i w prawo od wybranego zbocza, pierwszego po wciśnięciu i puszczeniu wybranej kombinacji klawiszy Ustawianie kursorów ręczne Kursor lewy (A1 lub B1) przesuwa się w lewo przez naciśnięcie F1&4, a w prawo przez naciśnięcie F1&6. Kursor prawy (A2 lub B2) przesuwa się w lewo przez naciśnięcie F2&4, a w prawo przez naciśnięcie F2&6. Należy obserwować pozycję kursora i zmianę związanej z tym liczby. 63

64 Sposób postępowania Należy używać automatycznego ustawienia kursorów w celu wstępnego ustawienia ich pozycji. Następnie należy dostroić ustawienie ręcznie. Jest szczególnie ważne aby kursor OFF (A2 lub B2) znalazł się blisko progu wyłączania Aktualizacja danych liczbowych Wartości wyświetlane dużymi cyframi odpowiadają wartości ON (A1 lub B1) i wartości OFF (A2 lub B2). Każda z nich jest aktualizowana, gdy miotła przechodzi przez odpowiadający jej kursor Dobór cyklu do kroku próbkowania Cykle ON OFF muszą być dostosowane do kroku próbkowania wybranego w przyrządzie mra. Przy kroku 1/16s na ekranie obserwowany jest przebieg 6-sekundowy i możliwe jest nastawienie cyklu ON/OFF T = 1, 2, 3, 6s. Przy kroku 1/8s na ekranie obserwowany jest przebieg 15-sekundowy i możliwe jest nastawienie cyklu T = 5, 15s. Przy kroku 1/4s na ekranie obserwowany jest przebieg 30-sekundowy i możliwe jest nastawienie cyklu T = 5, 6, 10, 15, 30s. Przy kroku 1/2s na ekranie obserwowany jest przebieg 60-sekundowy możliwe jest nastawienie cyklu T = 10, 15, 20, 30, 60s. Cykl T ON/OFF ustawiony jest na przerywaczu w stacji ochrony katodowej. Czas OFF (WYŁ) powinien być tak dobrany aby na ekranie uzyskać co najmniej 5 próbek dla stanu OFF (wyłączenie), np. t off 2s przy próbkowaniu ¼s Pomiar prądu i innych parametrów Wykonując w jednym kanale pomiar prądu, a w drugim pomiar napięcia można wyznaczyć rezystancję i moc. Ponad to mierząc prąd można przy znanym kroku próbkowania wyliczyć ładunek elektryczny Pomiar prądu Rejestrator umożliwia pomiary prądu w bardzo szerokim zakresie. Użytkownik kształtuje zakres prądowy przez dobór bocznika. Bocznikiem może być 64

65 praktycznie każdy rezystor, w tym także fragment konstrukcji metalowej, np. rurociągu lub szyny jezdnej. Do pomiaru dużych prądów należy stosować rezystor (bocznik) posiadający odpowiednie wyprowadzenie eliminujące dodatkowe spadki napięcia na przewodach lub zaciskach. Przy pomiarze prądu płynącego w rurociągu lub szynie jako bocznik służy odpowiednio skalibrowany odcinek. Bocznik dołącza się do rejestratora równolegle do rezystancji wewnętrznej R wew wejścia U A (±160mV). Rezystancja wewnętrzna R wew wejścia U A wynosi ~10kΩ, a jej dokładna wartość jest wpisywana do przyrządu przez producenta w procesie kalibracji. Prąd w czasie pomiaru przepływa przez rezystancję zastępczą R z będącą równoległym połączeniem rezystancji wewnętrznej R wew i rezystancji bocznika R b. W procesie przygotowania rejestratora do pracy użytkownik wprowadza z klawiatury wartość rezystancji bocznika R b. Rejestrator wylicza rezystancję zastępczą R z braną następnie do obliczeń prądu oraz zakres prądowy I zakres. Użytkownik ma możliwość nastawienia wartości R b (w Ω) z siedmiocyfrową rozdzielczością, co pozwala precyzyjnie wykalibrować zakres prądowy. Bez rezystancji R b, czyli gdy R b =, otrzymujemy nanoamperomierz, którego zakres prądowy wynosi + 16µA, a rozdzielczość i poziom szumów są mniejsze niż 1nA, natomiast przy rezystancji R b = 0,001Ω otrzymamy amperomierz, którego zakres prądowy wynosi + 160A. Zakres prądowy oblicza się ze wzoru: I zakres = 0.16V / R z Rejestrator doskonale współpracuje z bocznikami pomiarowymi, których napięcie znamionowe wynosi 60mV, dopuszczając 2.5-krotną możliwość przekroczenia tego napięcia. Aby przedstawić jak największą dynamikę mierzonego prądu, należy bocznik dobrać tak, aby przy maksymalnym mierzonym prądzie odkładający się na nim spadek napięcia był niewiele mniejszy niż 160mV Pomiar ładunku Mierząc prąd i znając krok próbkowania można wyliczyć ładunek przepływający przez wejście prądowe rejestratora. Przyrząd włączony w obwód liczy ładunek od chwili wyzerowania wg wzoru: Σ Q n = Σ Q n-1 + I n * t p gdzie wartość ΣQ n jest obliczana w każdej chwili próbkowania jako suma ła- 65

66 dunku Σ Q n-1 z poprzedniej chwili i iloczynu zmierzonego prądu I n oraz czasu kroku próbkowania t p. Ponieważ wejście prądowe jest bipolarne, rejestrator mra ma możliwość zmierzenia ładunku dodatniego Q +, ujemnego Q oraz całkowitego Q c. W zależności od doboru zakresu prądowego ładunek może być mierzony w µah, mah i Ah. Pomiar może zostać w każdej chwili wyzerowany z klawiatury Wyznaczenie mocy i rezystancji Dzięki możliwości jednoczesnego pomiaru prądu w kanale A i napięcia w kanale B rejestrator pozwala na zdejmowanie charakterystyk prądowo-napięciowych badanego obiektu, a także oblicza moc P 0 (W) i rezystancję badanego obiektu R 0 (Ω) w bardzo szerokim zakresie. Powstaje pytanie, jak podłączyć rejestrator oraz jaki jest wpływ rezystancji wewnętrznej R B wejścia napięciowego w kanale B. Najprostszy obwód składa się ze źródła zasilania U z i obiektu badanego o niekoniecznie liniowej rezystancji R 0 (rys. 1): Rys. 1. Źródło zasilania i obiekt badany 66

67 Rys. 2a Masa analogowa dołączona od strony obiektu Rys. 2b Masa analogowa dołączona od strony źródła U z napięcie źródła, U B napięcie w kanale B, U 0 napięcie obiektu, R z rezystancja zastępcza wejścia prądowego rejestratora mra, R B rezystancja kanału napięciowego B, R B = 10.37MΩ dla zakresu 100V R B = 13.6MΩ dla zakresu 5V, U A spadek napięcia mierzony na rezystancji R z, I A prąd mierzony w kanale A. Istnieją dwie możliwości podłączenia rejestratora mra, przedstawione na rys.2a i 2b. Naturalne wydaje się połączenie przedstawione na rys. 2a, gdzie wejście napięciowe U B jest włączone równolegle z badanym obiektem, a wejście U A szeregowo. Podłączając masę analogową przyrządu do obiektu otrzymamy: prąd obiektu I 0 = I A I B = I A U B /R B, napięcie U 0 = U A. Maksymalny prąd wejścia napięciowego U B : dla zakresu 100V wynosi I B100V = 100V/10.37MΩ = 9.64µA, dla zakresu 5V wynosi I B5V = 5V/13.6MΩ = 0.37µA. Jeżeli prąd obiektu jest dużo większy od prądu polaryzacji wejścia B, np krotnie, wpływ prądu polaryzacji wejścia U B można całkowicie zaniedbać. Jeżeli jednak przedmiotem badania będą prądy znacznie mniejsze od prądów polaryzacji wejścia B, to bez wprowadzenia do obliczeń rezystancji wejścia B otrzymamy bardzo niedokładne wyniki. Sposób podłączenia z rys. 2a wymaga więc wprowadzenia do przyrządu w procesie kalibracji wartości rezystancji R B dla każdego zakresu, a także ciągłego wykonywania operacji dzielenia według przedstawionego wzoru. Sposób podłączenia z rys. 2b jest znacznie prostszy obliczeniowo i to on jest zaimplementowany w przyrządzie mra w celu redukcji wpływu rezystancji wejścia B na otrzymane charakterystyki I-U. W tym przypadku: U 0 = U B U A oraz I 0 = I A 67

68 Wielkość U A jest wielkością bezpośrednio mierzoną w kanale A, a prąd I A jest liczony ze wzoru I A = U A / R z. W tym przypadku rezystancja R B wejścia B nie wchodzi do wzorów, a prąd, który przez nią płynie, jest pobierany ze źródła U z. Rejestrator w oparciu o zmierzony prąd I A, spadek napięcia U A i napięcie U B oblicza i wyświetla na ekranie moc P oraz rezystancję R, według wzorów: P = U B * I A R = U B / I A dla połączeń z rys. 2a (z pominięciem wpływu R B ) dla połączeń z rys. 2b. P 0 = (U B - U A ) * I A R 0 = (U B - U A ) / I A Należy zauważyć, że na rys. 2a wektory napięć U A i U B oraz prądów I A i I B są przeciwne w odniesieniu do masy analogowej AGND przyrządu (I B wpływa, a I A wypływa z punktu AGND), a na rys. 2b powyższe wektory są zgodne ( U A i U B wychodzą z punktu AGND, a I A i I B wpływają do tego punktu). Właściwość ta w bardzo prosty sposób pozwala nam na identyfikację sposobu dołączania przyrządu mra do obiektu badanego. Otrzymane charakterystyki I-U dla połączeń według rys. 2a będą znajdować się w drugiej i czwartej ćwiartce układu współrzędnych (prąd będzie miał inny znak niż mierzone napięcie). Jeżeli dołączymy przyrząd według sposobu przedstawionego na rys. 2b, charakterystyki badanego obiektu znajdą się w 1 i 3 ćwiartce układu I-U. Tak więc wyświetlanie wartości rezystancji R 0 ze znakiem nie oznacza, że mamy do czynienia z ujemną rezystancją, ale że prąd I A i napięcie U B brane do obliczeń mają różne znaki. Aby z dużą dokładnością otrzymać charakterystyki prądowo-napięciowe I-U badanego obiektu, należy starannie dobrać zarówno wartość bocznika, jak i wartość źródła zasilania tak, aby mierzony prąd i napięcie były znacznie wyższe niż szumy własne przyrządu Operacje w polu grafiki Pole grafiki ( ) umożliwia wykonanie przedstawionych operacji. Naciśnięcie niżej wymienionych klawiszy powoduje wyświetlenie odpowiadających im informacji. 68

69 7 wartość rezystancji wewnętrznej R wew, rezystancji bocznika zewnętrznego R b, rezystancji zastępczej R z, obliczonej jako równoległe połączenie rezystancji wewnętrznej i rezystancji bocznika, wyświetlony zostanie zakres prądowy odpowiadający rezystancji zastępczej 8 ładunek Q+, Q-, Q [Ah], gdzie: Q+, gdy prąd I >0 Q, gdy prąd I < 0 Q - ładunek całkowity 4 moc P = U B * I A rezystancja R = U B / I A (rys. 2a) 6 napięcie U 0 = U B du A moc P 0 = U 0 * I A rezystancja R 0 = U 0 / I A (rys. 2b) 1 wykres A i dla podzielonego ekranu wartości numeryczne dużymi cyframi 3 wykres B i dla podzielonego ekranu wartości numeryczne dużymi cyframi Uproszczony start zapisu Jeżeli planuje się wykonanie kilku sesji pomiarowych o takim samym charakterze, to wygodnie jest skorzystać z możliwości uproszczonego startu zapisu. Z MENU GŁÓWNEGO należy wybrać 6, a następnie poprzez naciśnięcie F4 startować rejestrację. Parametry rejestracji tzn. zakresy, krok próbkowania i czas zapisu, muszą być nastawione wcześniej. W czasie pomiaru rejestrację można przerwać (bez zapisu) lub skrócić. Przed startem rejestracji można jeszcze wyedytować komentarz poprzez naciśnięcie F2&1. Na ekranie Uproszczony start zapisu (zdjęcie 9) i Uproszczony start zapisu w toku (zdjęcie 10) dodatkowo wyświetlane są dużymi znakami napięcia w obu kanałach. 69

70 4.3 PODGLĄD WYNIKÓW Uwagi wstępne Po zakończeniu bieżącej rejestracji można obejrzeć w rejestratorze jej zapis w postaci wyników, a także zachowane w nim zapisy poprzednich rejestracji. Skasować można tylko ostatnią rejestrację, jeśli jej wyniki już nie są potrzebne lub jeśli zostaną uznane za nieprawidłowe. W celu obejrzenia wyników rejestracji należy w MENU GŁÓWNYM wybrać klawiszem 8: 8: Wyniki / kasowanie [rejestracji] Wówczas na ekranie pojawi się Tablica wyników (zdjęcie 11) składająca się z linii zawierających numery rejestracji, daty i czas rozpoczęcia rejestracji, a w linii nagłówka ekranu pojawia się liczba rejestracji zachowanych w rejestratorze. Należy wybrać szukaną rejestrację za pomocą strzałek pionowych (klawisze 2 i 8). Wciskając klawisz 6 można uzyskać dodatkową informację o stronach pamięci FLASH, na których została zapisana rejestracja, o liczbie tych stron oraz o całkowitym czasie rejestracji. Wybraną rejestrację należy zaakceptować klawiszem. Następnie na ekranie pojawia się wykres Obserwacja wyników Wyświetlane są jednocześnie dwie strony pamięci FLASH, tzn. 128 punktów. W celu obejrzenia wyników rejestracji dłuższej niż zapis na dwóch stronach należy ekran przewijać. Po wciśnięciu klawisza 6 przebieg przewinie się w lewo o jedną stronę (64 punkty). Wciśnięcie klawisza 4 przesuwa przebieg o jedną stronę w prawo. Wciśnięcie F4&6 uruchamia przewijanie automatyczne strona po stronie zgodnie z kierunkiem narastania czasu (od początku rejestracji do końca). Wciśnięcie F4&4 uruchamia przewijanie w kierunku przeciwnym (od końca do początku rejestracji). Przewijanie można przerwać wciskając Skalowanie Zasady skalowania wykresu zapisu są podobne jak dla wartości bieżących. W trybie automatycznym (zakres skali w inwersji) pojawiają się w nawiasach 70

71 zarejestrowane wartości maksymalne i minimalne. Okno można opuścić wciskając F1& Korelacja Wciskając F1& można obejrzeć korelację XY w uprzednio wybranej skali (5.3.3) i dla uprzednio obserwowanego okna (4.3.2). Analogicznie jak w naciskając klawisz 6 do już istniejących punktów na ekranie dopiszą się punkty z kolejno inkrementowanej strony pamięci. Wciśnięcie klawiszy F4&6 uruchamia automatyczne dopisywanie punktów korelacyjnych zgodnie z kierunkiem narastania czasu (od bieżącej strony do końca rejestracji), a naciśnięcie F4&4 w przeciwnym kierunku do narastania czasu (od bieżącej strony do początku rejestracji). W pierwszej linii wyświetlają się dwa parametry: PGC = XXX, gdzie XXX to numer bieżącej strony pamięci FLASH oraz RtoR = YYY, gdzie YYY to liczba stron pamięci do końca rejestracji. Okno można opuścić wciskając F1& Kasowanie rejestracji Kasuje się zawsze rejestrację ostatnią na liście tablicy wyników. W tym celu należy użyć kombinacji F1& NIEKTÓRE ASPEKTY INTERPRETACJI WYNIKÓW Pomiar sygnału a.c. Podczas interpretacji wyników pomiarów należy zwrócić uwagę, że odpowiedzią idealnego toru a.c. na skok jednostkowy (skok wartości stałej) jest tzw. Delta Diraka czyli impuls nieskończenie krótki. Rzeczywisty układ przetwornika TRMS 1 odpowiada impulsem o stromym zboczu narastającym i wykładniczym zboczu opadającym. Należy to odróżniać od skokowej zmiany amplitudy sygnału przemiennego, np. sinusoidy. W takim przypadku funkcja TRMS odpowie skokowym przejściem z jednej wartości mierzonej na drugą. 1 TRMS prawdziwa wartość skuteczna 71

72 4.4.2 Szumy Przyrząd mra jest wyposażony w 24-bitowe przetworniki Σ. Rozdzielczość 24 bity odpowiada liczbie o siedmiu cyfrach dziesiętnych. Rzeczywista rozdzielczość przetworników jest mniejsza i w zależności od wzmocnienia i czasu próbkowania wynosi od 16 do 21 bitów. Ograniczenie to jest związane z naturalnymi szumami powstającymi w strukturach półprzewodnikowych. Automatyczne skalowanie wykonano w ten sposób, że przy bardzo małych sygnałach widoczne są szumy zapisane na najmniej znaczących bitach, co jest naturalne. Należy zauważyć, że przy wydłużeniu kroku próbkowania poziom szumów maleje w wyniku uśredniania. Pozwala to na obserwację bardzo małych sygnałów wolnozmiennych na tle dużych wartości stałych. Dodatkowo przy pomiarach sygnałów o wartościach mikrowoltowych można w dłuższych okresach zauważyć niewielkie pływanie zera (pojedyńcze mikrowolty), co jest wynikiem powstawania mikroogniw na stykach różnych metali, podobnie jak to ma miejsce w termoparach. Całkowite wyeliminowanie tego zjawiska nie jest możliwe. 5 INSTALACJA OPROGRAMOWANIA Oprogramowanie rejestratora należy zainstalować w komputerze pracującym w systemie operacyjnym WINDOWS XP, WINDOWS 2000 lub WINDOWS VISTA. Wraz z rejestratorem mra na płycie CD są dostarczane pakiety instalacyjne programów mracom i mragraph oraz sterowniki do USB, które należy zainstalować w komputerze przeznaczonym do współpracy z rejestratorem. 72

73 5.1 INSTALACJA PROGRAMU KOMUNIKACYJNEGO mracom Po włożeniu do komputera dostarczonej z rejestratorem mra płyty CD należy w Windows wybrać: mracd20/cvidistkit.mracom2.0/volume1 i uruchomić procedury SETUP. Na ekranie komputera pojawi się obraz zapraszający do instalacji programu. Dalej należy postępować zgodnie z instrukcją na ekranie. 5.2 INSTALACJA PROGRAMU PREZENTACJI GRAFICZNEJ mragraph Następnie w podobny sposób należy wybrać mracd20/cvidistkit.mragraph2.0/volume1 i uruchomić procedury SETUP. Na ekranie komputera pojawi się obraz zapraszający do instalacji programu. Dalej należy postępować zgodnie z instrukcją na ekranie. 5.3 INSTALACJA STEROWNIKÓW USB Port USB 2.0 jest zbudowany w oparciu o układ scalony CP2103 firmy Silicon Laboratories. Dzięki niemu oprogramowanie nadrzędne widzi port USB jako wirtualny port COM. Aby oprogramowanie nadrzędne mogło działać poprawnie konieczna jest instalacja sterowników. Autorem sterowników jest producent układu scalonego CP2103 firma Silicon Laboratories (a nie firma L.Instruments). Instalacji sterowników dokonuje się w etapach jak niżej Przepisanie sterowników na dysk Z dostarczonego dysku należy uruchomić program: CP210x_VCP_Win2K_XP_SZK3 Program zgłasza się okienkiem instalacyjnym firmy Silicon Laboratories. Należy wybrać zgodę na licencję i kontynuować instalację. Po akceptacji program instalacyjny zapisuje się do katalogu c:\silabs\mcu i w następnym oknie zgłasza gotowość do autoinstalacji. W celu dokonania instalacji tego programu należy nacisnąć przycisk Install. Instalacja programu kończy się potwierdzeniem Finish. Program proponuje zainstalowanie sterownika (wersja 5.4) w katalogu 73

74 C:\Program Files\Silabs\MCU\CP210x\ Należy nacisnąć Install. Instalacja sterowników może trwać kilka minut i powinna się zakończyć komunikatem: Installation completed successfully Potwierdzić OK Przypisanie przyrządu do portu COM Następnie należy połączyć rejestrator mra z komputerem za pomocą dostarczonego kabla USB. Nastąpi rozpoznanie sterowników i komunikat, któremu portowi COMx został przypisany przyrząd. Poprawność instalacji można sprawdzić wybierając kolejno w Windows XP: Start/Mój komputer/panel sterowania/system/sprzęt/menedżer urządzeń w Windows VISTA: Panel sterowania/system/ Menedżer urządzeń/porty (COM i LPT) Sterownik zgłasza się komunikatem: Silicon Labs CP210x USB to UART Bridge (COMx) W czasie instalacji zostanie wybrany pierwszy wolny port COMx. Chcąc ręcznie zmienić numer portu należy kliknąć komunikat: Silicon Labs CP210x USB to UART Bridge (COMx) i wybrać Ustawienia portu/zaawansowane, po czym należy ustawić numer portu COM na żądany numer portu. Numer portu należy zapamiętać, gdyż będzie potrzebny przy uruchamianiu programu mracom (6.1). 5.4 WERSJE OPROGRAMOWANIA Rejestrator mra i towarzyszące mu programy mracom i mragraph są stale doskonalone i w związku z tym powstają kolejne wersje wykonań (upgrading). Wersje te są oznaczane cyframi rozdzielonymi kropką, następującymi po literze v ( version wersja, ang.). Przed wczytaniem do komputera nowej wersji programu należy usunąć wersję poprzednią, zwracając uwagę aby nie naruszyć katalogów zawierających dane pomiarowe. Należy to wykonać w sposób typowy dla WINDOWS XP, tzn. Wejść do Mój komputer Dodać Usuń program 74

75 Wybrać usuwany program i wskazać Usuń. Jeśli po deinstalacji na pulpicie została ikona wcześniejszej wersji programu, to należy ją przeciągnąć myszką do Kosza. Teraz można przystąpić do instalacji aktualnych wersji programu komunikacyjnego mracom i graficznego mragraph. 6 KOMUNIKACJA Z KOMPUTEREM 6.1 WSTĘP Zarejestrowane wyniki mogą być przetransmitowane do komputera, gdzie można je poddać dalszej obróbce. Służą do tego interfejsy RS232 lub USB2.0. Z punktu widzenia programu komunikacyjnego mracom wybór interfejsu nie ma znaczenia, gdyż w rejestratorze mra jest wbudowany specjalny układ, który w porcie USB emuluje port COM traktowany przez oprogramowanie jak RS232. Zaletą portu USB jest dodatkowo wbudowany separator galwaniczny, przez co część analogowa jest całkowicie odseparowana od komputera PC. Przed pierwszym użyciem portu USB należy wgrać sterowniki (5.3). Po otwarciu w komputerze programu mracom i wciśnięciu przycisku CONFIG_RS232 należy wybrać numer portu COM. Wybór portu COM musi być zgodny z numerem portu przypisanym do fizycznego łącza RS232 lub numeru portu COM przypisanego do łącza USB w procesie instalacji USB. Możliwy jest wybór portów od COM1 do COM12. W bogato wyposażonych notebookach, w których zainstalowanych jest wiele modemów, m. in. bezprzewodowych, należy użyć portu COM z wysokim numerem. W notebooku autora port USB pracuje poprawnie z numerem COM11). Po akceptacji pozytywnego wyboru numeru portu program mracom jest gotowy do pracy. 6.2 TRANSMISJA DANYCH Należy odróżniać dwa rodzaje danych, które transmituje się do komputera. Są to aktualnie mierzone wartości bieżące które w czasie pomiaru można wygodnie obserwować również na ekranie komputera, jeśli są po temu warunki i wyniki rejestracji Transmisja wartości bieżących 75

76 Wartości bieżące są transmitowane zawsze po wyborze w rejestratorze okna 7: Wartości bieżące Dane te są wyświetlane w oknie komputera w postaci: - graficznych funkcji czasu w obu kanałach - numerycznej - korelacji dwuwymiarowej - korelacji trójwymiarowej XYZ (gdzie z jest liczbą próbek w punkcie x,y). Przebiegi można skalować w komputerze za pomocą umieszczonych po lewej stronie bargraphów i cyfrowych pól nastawnych, w które można wpisać z klawiatury oczekiwane wartości dotyczące górnej i dolnej skali wykresu. Nastawione wartości przepisują się na wykresy XYZ Transmisja wyników Przed transmisją wyników należy wybrać w MENU GŁÓWNYM rejestratora (z okna 1): 9: Transmisja do PC. Następnie (zdjęcie 13) należy uruchomić program mracom (6.1), wybrać w komputerze odpowiedni port oraz prędkość transmisji (HS) lub (LS) nastawioną wcześniej w rejestratorze, po czym zaakceptować ten wybór wciskając (z okna 9). Na ekranie mra pojawi się okno ładowania wyników UP- LOAD (okno 13). Jest ono bardzo oszczędne w treści. Nie działają też przerwania procesora. Cała moc obliczeniowa jest przeznaczona na przygotowanie i wykonanie transmisji. Procesor kontroluje poprawność transmisji i w razie zauważenia błędów ponawia wysłanie odpowiednich ramek informacji. Jeżeli wybór nastawień w programie jest poprawny, to na ekranie komputera w panelu Nastawy i pobieranie wyników programu mracom, po lewej stronie przycisku POBIERZ TABLICĘ REJESTRACJI, zapali się zielona dioda. Tym przyciskiem pobiera się tablicę wyników z rejestratora. Tablica rejestracji znajdująca się w środkowej części panelu zostaje wypełniona. Z tej tablicy należy wybrać myszką potrzebną rejestrację, a następnie użyć przycisku ZAŁADUJ WYBRANĄ REJESTRACJĘ. Otwiera się okno zapisu do pliku w którym możemy wybrać katalog oraz dowolną sensowną nazwę (np. związaną z miejscem pomiaru), z rozszerzeniem.asc. Po akceptacji wyboru nazwy pliku następuje transmisja danych z rejestratora na wybrany plik w komputerze. 76

77 W czasie transmisji na ekranie komputera można oglądać wyniki w postaci graficznej, zarówno w funkcji czasu jak i w postaci korelacji. Po zakończeniu transmisji powrót do MENU GŁÓWNEGO może nastąpić przez wciśnięcie F1&. Po poprawnej transmisji wyników sesji pomiarowej do komputera można wykasować dane zapisane w rejestratorze. Jego pamięć jest tak zorganizowana, że zawsze można skasować ostatnią zapisaną rejestrację. W programie mragraph służy do tego odpowiedni przycisk. Chcąc skasować więcej niż jedną rejestrację należy użyć tego przycisku więcej razy. Wyniki zapisane w plikach można interpretować w programie mragraph. Dodatkową funkcją panelu nastawiania i wyników jest możliwość przepisania czasu komputera do zegara RTC rejestratora. Synchronizacja zegara rejestratora z komputerem jest pewną alternatywą dla dokładniejszej synchronizacji z odbiornika DCF77. 7 PREZENTACJA GRAFICZNA 7.1 CZYNNOŚCI WSTĘPNE Należy sprawdzić, czy w komputerze został wcześniej zainstalowany program prezentacyjny mragraph2.0. Program mragraph2.0 można uruchomić za pomocą ikony z pulpitu WIN- DOWS, co powoduje ukazanie ekranu mragraph2.0 lub z pozycji Wszystkie programy mragraph2.0. Następnie należy załadować wybraną rejestrację *.mra. Po załadowaniu rejestracji uaktywnia się ekran interpretacji wyników, który składa się dwóch zakładek: f(t) i XY Zakładka f(t) Na ekranie (wykres 1) widoczne są: 1 wykres przebiegów zarejestrowanych w dwóch kanałach A i B. Lewa oś Y wykresu opisuje kanał A. Prawa oś Y wykresu opisuje kanał B. 2a Skalowanie osi Y 77

78 Obok lewej osi Y znajduje się pole skalowania amplitudy kanału A. Obok prawej osi Y znajduje się pole skalowania amplitudy kanału B. 2b W obu polach skalowania widoczne są na szarym tle: w okienkach u góry wartości maksymalne całego eksperymentu (pomiaru). w okienkach na dole wartości minimalne całego eksperymentu (pomiaru). 78

79 Wykres 1 Widok ekranu mragraph V2.0 79

80 Wykres 2 Użycie kursorów do oznaczenia punktów wykresu tu: analiza cyklu przerywania prądu 80

81 Widoczne są również pionowe paski sterowania i nastawialne wartości górnej (łososiowy) i dolnej (różowy) granicy pola wykresu. Wartości te nastawia się wpisując liczby w odpowiednie pola, ciągnąc odpowiedniego koloru pasek lub klikając na strzałki znajdujące się na końcu pasków. 2c W polach skalowania znajdują się kontrolki (Skal.A i Skal.B) wyboru sposobu skalowania. Można wybrać: Zakres Min/Max AutoSkal Manual K1 K2 Zakres nastawia się zawsze po pierwszym wczytaniu rejestracji. W polu skalowania widać wartości odpowiadające wybranemu zakresowi przyrządu. Niebieski pasek na szarym tle wskazuje, jaka część zakresu przyrządu została wykorzystana w eksperymencie pomiarowym. Przez zakres należy rozumieć: ±100 V, ± 5 V, ±160 mv, 50 V a.c. Min/Max oznacza, że pionowe paski są skalowane dla całego eksperymentu pomiarowego według wartości minimalnej i maksymalnej i nie zmieniają się przy przesunięciu okna. AutoSkal oznacza, że wykres dla każdego okna jest rozciągnięty do wartości ekstremalnych dla obserwowanego okna. Manual K1 K2 dodatkowo powołuje dwa kursory K1 i K2. Uaktywnia się okno zoom. Wybrany kursorami fragment wykresu może być następnie powiększony na cały ekran po naciśnięciu zoom + >. 2d Dodatkowo w polach skalowania, oddzielnie dla kanału A i kanału B, znajdują się przyciski (+) i ( ), które umożliwiają odwrócenie polaryzacji wykresów. Kolor zielony oznacza zgodność polaryzacji przebiegu z polaryzacją w przyrządzie, kolor czerwony oznacza odwrócenie polaryzacji. 3 Skalowanie w osi X 3a Oś X w górnej granicy wykresu jest wyskalowana w próbkach. Oś X w dolnej granicy wykresu jest wyskalowana w znacznikach 81

82 czasowych, których treść można nastawiać za pomocą osobnej kontrolki (daty; godziny i minuty; godziny, minuty i sekundy). Pod dolną osią X znajdują się paski nastaw szerokości i przesuwu okna (wybór fragmentu rejestracji). 3b Dla początku okna pasek zielony (na górnej lewej kontrolce numer próbki początku wykresu). 3c Dla końca okna pasek turkusowy (na górnej prawej kontrolce numer próbki końca wykresu). 3d do tych pasków przypisane są kontrolki cyfrowe w odpowiednich kolorach znajdujące się nad wykresem po prawej i lewej stronie. Wskazują one numery próbek początku i końca prezentowanego okna. 3e Pod paskami przesuwu okna znajduje się niebieski pasek na szarym tle, który wskazuje jaka część eksperymentu jest widziana na ekranie. 3f Kontrolka Okno Granice (u dołu po prawej) udostępnia dwie możliwości: -Wybór Okno powoduje, że przeciąganie którejś z kontrolek przesuwu nie zmienia po przesuwie długości okna. -Wybór Granice pozwala na niezależne ustawienie lewej i prawej granicy okna. 4 Po prawej stronie ekranu znajdują się pola opisujące cały eksperyment (Pomiar), a poniżej widziane Okno. Pomiar podaje: - rodzaj polaryzacji: prosta (+) / odwrotna ( ), - string identyfikacyjny (zapisany w rejestratorze mra przed pomiarem, - próbkowanie: liczba zapisanych próbek, - start: chwila rozpoczęcia eksperymentu, - całkowity czas trwania pomiaru w sekundach, - wybrane zakresy w każdym z kanałów pomiarowych, - wartości średnie zmierzone w obu kanałach dla całego eksperymentu. Okno podaje: - przesunięcie od początku eksperymentu w próbkach i w sekundach, - szerokość okna w próbkach i w sekundach. Dodatkowy przycisk Statystyka specyfikuje parametry statystyczne prezentowanego okna. 5 Pod wykresem umieszczony jest panel sterowania kursorami. Możliwe 82

83 jest wywołanie na wykresie do czterech kursorów. Dla każdego kursora w kolejnych kolumnach definiowane są następujące parametry: Numer kursora: K1 K4 C kolor M mod (mod aktywny kursor jest przyczepiony do wykresu, nieaktywny może być umieszczony w dowolnym punkcie ekranu 2, P kształt punktu przecięcia, K forma kursora (linia pozioma, pionowa, krzyżyk), PR numer próbki dla odpowiedniego kursora liczony od początku eksperymentu, t(kx-k1) różnica czasów odniesiona do kursora K1, gdzie KX = K1, K2, K3, A(Y) i B(Y) wartości wskazywane przez kursory. 6 U dołu po lewej stronie znajduje się tablica TAB w której są opisane wszystkie próbki (numer i wartość) zmierzone w kanałach A i B. 7 Poniżej umieszczony jest przycisk: Pomiary ciągłe Pomiar ON/OFF Opcja ON/OFF Ta opcja pozwala wyszukać w eksperymencie wielkości ON i OFF (wykres 2). Należy kolejno: - wybrać przyciskiem opcję ON/OFF, - tak ustawić wykres aby widać było kilka okresów ON/OFF, - odpowiednio ustawić kursory jak wskazuje na pojawiającym się w prawym górnym rogu przycisku cykl przerywania, mianowicie: K1 - na początku cyklu ON/OFF, K2 - tuż przed progiem wyłączenia (potencjał załączeniowy), K3 - tuż za progiem wyłączenia (potencjał wyłączeniowy), K4 - koniec cyklu ON/OFF (początek następnego cyklu). 2 W przypadku zaznaczenia M (mod) uaktywnia się dodatkowe pole wskazujące, do którego z wybranych przebiegów (A lub B) kursor jest przyczepiony. 83

84 W polu opisu kursorów T(K4-K1) jest wyświetlany czas wybranego na ekranie cyklu ON/OFF. Jeśli cykl zostałby wybrany nieprawidłowo, pole to zostanie podświetlone czerwono. Prawidłowo wybrany cykl powoduje podświetlenie na zielono. 84

85 Wykres 3 Zakładka XY; tu: korelacja e=f(u) przy czynnym drenażu polaryzowanym. Wykres stanowi zbiór punktów 85

86 Wykres 4 Zakładka XY; tu: korelacja e=f(u) przy czynnym drenażu polaryzowanym. Wykres wskazuje intensywność 86