M-Audio Axiom 49 Klawiatura sterująca MIDI

Transkrypt

1 M-Audio Axiom 49 Klawiatura sterująca MIDI Grzegorz Bartczak Jeszcze nie tak dawno firma M-Audio (wtedy jeszcze Midiman) oferowała wyłącznie interfejsy i inne drobne akcesoria MIDI. Na przestrzeni lat (w przyszłym roku firma będzie obchodziła 20. urodziny) gama produktów rozszerzała się o kolejne typy urządzeń, także audio. Obecnie, gdy firma jest już własnością koncernu Avid, jej bogata i zróżnicowana oferta obejmuje wszystko co potrzebne do tworzenia muzyki przy pomocy komputera: zewnętrzne interfejsy audio i MIDI, mikrofony, przedwzmacniacze, monitory odsłuchowe, karty dźwiękowe, miksery, oprogramowanie oraz oczywiście klawiatury sterujące MIDI. Gama tych ostatnich jest wyjątkowo obszerna, gdyż do wyboru mamy kilkanaście różnych modeli. Pod względem ilości i różnorodności klawiatur sterujących, firma M-Audio należy do czołowych producentów tego typu instrumentów. Wśród klawiatur oferowanych przez M-Audio są zarówno prostsze modele pozbawione dodatkowych elementów kontroli jak również instrumenty wręcz naszpikowane pokrętłami, suwakami i przyciskami. Firma nie boi się też wyzwań, czego przykładem są klawiatury z serii MidAir udostępniające możliwość bezprzewodowej transmisji komunikatów MIDI. Jedną z najnowszych serii klawiatur jest linia Axiom, w której skład wchodzą trzy instrumenty różniące się objętością klawiatury (25, 49 i 61 klawiszy). Do testu trafił środkowy model, zaopatrzony w czterooktawową klawiaturę. OPIS Instrumenty z serii Axiom różnią się od pozostałych nie tylko charakterystycznymi dla nich dynamicznymi padami. Także sama obudowa z grubymi bokami ozdobionymi logo firmy nadaje instrumentom nieco masywnego charakteru. Zupełnie nowe są także kółka Pitch Bend i Modulation. Jak na instrument wyposażony w czterooktawową klawiaturę, Axiom 49 jest dość ciężki waży 4.5 kg. To więcej niż inne oferowane przez M-Audio klawiatury o tej samej objętości. Nie jest to bynajmniej powód do narzekań, w końcu przecież przez większość czasu będzie on umieszczony na statywie czy innym stanowisku pracy. Axiom 49 (podobnie jak pozostałe modele z tej serii) został wyposażony w wyświetlacz ciekłokrystaliczny podobny do tego, jaki zastosowano w klawiaturach Keystation Pro 88 i Ozonic. Stosunkowo duża jednostka LCD podświetlana na niebiesko pozwala na jednoczesne wyświetlanie wielu informacji. Na wyświetlaczu pojawiają się m.in. informacje dotyczące poruszonego przed chwilą elementu kontrolnego: jego numer, wysłana wartość komunikatu i numer komunikatu, do którego rozszyfrowania często przydaje się instrukcja obsługi (w kom- 38 MUZYK FCM 9/2007

2 plecie jedynie w formie elektronicznej). Znajdziemy tu również informację o aktywnych strefach i grupach kontrolerów. Wyświetlacz przydaje się naturalnie także podczas programowania poszczególnych kontrolerów. Powierzchnię panelu sterowania w Axiom 49 wykorzystano niemal w 100 procentach. Wolne miejsce stanowią jedynie przerwy między grupami kontrolerów i innych elementów kontroli. Widać, że producent postanowił wykorzystać przestrzeń do maksimum. Lewy bok zajmuje klawiatura numeryczna, przyciski transpozycji oraz wspomniane już programowalne kółka Pitch Bend i Modulation. Są one zupełnie inne niż w pozostałych instrumentach M-Audio. Pozbawione są charakterystycznych ząbków, ale dzięki zastosowaniu innego tworzywa o ledwie wyczuwalnej porowatości palce nie ślizgają się i trzymają się palców. Bezpośrednio pod wyświetlaczem umieszczono piętnaście przycisków służących do wywoływania poszczególnych funkcji i parametrów. Całą przestrzeń na prawo od LCD zajmują programowalne kontrolery. Do dyspozycji mamy 9 suwaków, 9 przycisków, 8 enkoderów obrotowych, sekcję przycisków transportu oraz element niedostępny w innych klawiaturach M-Audio 8 dużych dynamicznych padów (takich jak w sterowniku Trigger Finger). Liczba i rodzaj gniazd dostępnych na płycie tylnej to raczej typowy zestaw dla współczesnych klawiatur sterujących. Znajdziemy tam port USB, wejście i wyjście MIDI oraz dwa gniazda dla kontrolerów nożnych. Do dyspozycji mamy także gniazdo zasilacza 12 V, którego jednak niestety nie ma w zestawie. Jeśli chcielibyśmy zatem korzystać z instrumentu także bez udziału komputera musimy sami się w niego zaopatrzyć. Na szczęście zasilanie przez USB działa bez problemu, a złącza MIDI pozwalają na rozbudowaną konfigurację. Instrument zaopatrzono też we włącznik dzięki czemu nie musimy odłączać kabla USB po zakończeniu pracy z klawiaturą tylko ją po prostu wyłączyć. 9/2007 MUZYK FCM 39

3 M-Audio Axiom 49 Takim samym potencjałem co testowany instrument charakteryzuje się także (nie licząc naturalnie objętości klawiatury) model Axiom 61. Z kolei najmniejszy członek serii Axiom 25 został ze względu na swe rozmiary wyposażony w mniejszą ilość kontrolerów (brak w nim klawiatury numerycznej, programowalnych przycisków i suwaków, mniej jest też przycisków funkcyjnych). INSTALACJA Po zainstalowaniu sterowników (Windows XP/Vista, MacOS X), zasilana przez USB i komunikująca się tą drogą z komputerem klawiatura jest widziana w systemie jako dwa niezależne wejścia i jedno wyjście MIDI. Dzięki temu Axiom 49 może także pełnić rolę niezależnego interfejsu MIDI pozwalającego na komunikację między komputerem, a zewnętrznymi instrumentami i urządzeniami podłączonymi poprzez złącza MIDI. Do wejścia MIDI (widocznego jako USB Axiom 49 In2 ) możemy podłączyć np. drugą klawiaturę sterującą. Dzięki temu można np. przypisać każdą klawiaturę do innego instrumentu wirtualnego lub wykorzystywać obie klawiatury w jednej aplikacji. Z kolei korzystając z wyjścia MIDI ( USB Axiom 49 Out ) możemy sterować podłączonym do niego modułem czy innym zewnętrznym instrumentem. Co więcej odtwarzając utwór MIDI z poziomu wykorzystywanego przez nas sekwencera możemy wybrać wyjście MIDI (a tym samym podłączony do niego instrument) jako źródło dźwięku dla wszystkich lub wybranych ścieżek. KLAWIATURA Axiom 49, podobnie jak pozostałe instrumenty z tej serii został wyposażony w dynamiczną, częściowo doważoną klawiaturę. Realizuje ona także funkcję Aftertouch. Moment jej włączenia jest wyraźnie wyczuwalny. Co ciekawe tzw. Aftertouch strip może służyć za kolejny programowalny kontroler, gdyż przypisać możemy do tej funkcji także inny parametr uruchamiany dociśnięciem klawiszy. Zastosowana w instrumencie klawiatura zachowuje się poprawnie pod względem mechanicznym, a same klawisze są stabilne. Do dyspozycji mamy dziewięć różnych krzywych reakcji na dynamikę gry, a także trzy ustawienia stałej wartości Velocity (64, 100, 127) niezmiennej bez względu z jaką siła uderzymy w klawisz. Transpozycja oktawowa i półtonowa jest możliwa z wykorzystaniem dwóch wyjątkowo dużych przycisków. Klawiaturę możemy transponować o trzy oktawy w dół i cztery w górę oraz o 12 półtonów w górę lub w dół. Jako że oba tryby można łączyć, maksymalny zakres transpozycji wynosi 4 oktawy w dół i 5 w górę. Ponieważ przyciski są wspólne dla obu trybów transpozycji, nie ma możliwości wyzerowania klawiatury do podstawowego ustawienia, a tradycyjne wciśnięcie obu przycisków powoduje przejście do drugiego trybu. Klawiaturę możemy także podzielić na cztery niezależne strefy pracujące na oddzielnych kanałach MIDI (strefom przypisano fabrycznie konkretne kanały, ale możemy je zmieniać wedle uznania). Poszczególne strefy mogą być wywoływane w dowolnych konfiguracjach. Aktywna może być zarówno tylko jedna z nich jak i wszystkie cztery jednocześnie, a także każda inna możliwa kombinacja. Każdej ze stref można przypisać dowolny obszar na klawiaturze definiowany za pośrednictwem najwyższego i najniższego klawisza przypisanego do danej strefy (nic też nie stoi na przeszkodzie, aby strefy wzajemnie się pokrywały). 40 MUZYK FCM 9/2007

4 Dzięki temu możemy np. podzielić klawiaturę na maksymalnie cztery odcinki z przypisanymi do nich różnymi barwami, jak i nakładać barwy na siebie. Każdą ze stref możemy także transponować niezależnie od pozostałych. MOŻLIWOŚCI Do każdego programowalnego kontrolera (9 suwaków, 9 przycisków, 8 enkoderów obrotowych, sekcję przycisków transportu, 8 dynamicznych padów, kółka Pitch Bend i Modulation, 2 kontrolery nożne) można przypisać dowolne komunikaty MIDI, które będą wysyłane na wybranym przez użytkownika kanale. Poszczególne kontrolery są przypisane do czterech grup (A D). Każda grupa obejmuje inne kontrolery, przy czym większość przypisano do grupy A (m.in. klawiaturę, kółka Pitch Bend i Modulation, kontrolery nożne czy wspomniany wcześniej Aftertouch strip). W grupie B znalazły się obrotowe enkodery i przyciski transportu, C pady, a D suwaki i przyciski. Dzieląc klawiaturę na strefy możemy także decydować, która grupa kontrolerów będzie aktywna w danej strefie (czyli które manipulatory będą przypisane do kanałów 1-4). Ilość i różnorodność elementów kontroli sprawia, że Axiom 49 charakteryzuje się naprawdę dużym potencjałem. Samo programowanie też nie sprawia większych trudności. Oczywiście, jest trochę czasochłonne (zwłaszcza na początku gdy dopiero uczymy się instrumentu) ale nie jest to skomplikowana operacja więc szybko powinniśmy dojść do wprawy (więcej czasu 9/2007 MUZYK FCM 41

5 M-Audio Axiom 49 może wtedy zająć znalezienie lub przypomnienie sobie numeru komunikatu, który chcemy przypisać do wybranego kontrolera). Producent zdecydował się na zastosowanie w serii Axiom enkoderów bez końca zaopatrzonych w wyraźnie wyczuwalne zaskoki. Tego typu pokrętła z pewnością przydadzą się wtedy, gdy zależy nam na dokładnym ustawieniu wartości danego parametru. Co jednak, gdy chcielibyśmy zmieniać wartość parametru płynnie bez wnikania w jego konkretną wartość tak, aby ruch fizycznej gałki pokrywał się z obrotem potencjometru w aplikacji komputerowej? Przy fabrycznym ustawieniu, aby pokonać cały zakres wirtualnego pokrętła musimy się sporo nakręcić gałką na panelu Axiom 49. Na szczęście producent pomyślał także o tym i do dyspozycji mamy trzy krzywe odpowiadające różnemu stosunkowi ruchu do zmiany wartości parametru. Funkcję tę możemy także wyłączyć. Potencjometry suwakowe pracują lekko i płynnie nie stawiając zbytniego oporu. Z programowalnymi suwakami powiązana jest też funkcja Drawbar, odwracająca działanie potencjometrów (przesuwanie ich w górę powoduje zmniejszanie wartości wysyłanych komunikatów, a przesuwanie w dół zwiększanie). Jak łatwo się domyśleć rozwiązanie to przyda się do sterowania wirtualnymi organami elektromechanicznymi, których drawbarami można sterować za pośrednictwem komunikatów CC. Umieszczone pod suwakami przyciski spełniają kilka funkcji. Służą m.in. do aktywacji/dezaktywacji poszczególnych stref klawiatury i grup, a także do zmiany presetów aktywnego instrumentu sprzętowego czy programowego. Poza tym możemy je podobnie zresztą jak przyciski transportu zamienić w kolejne programowalne kontrolery, do których można przypisywać różne komunikaty. Także osiem dynamicznych padów może pracować zarówno jako klawisze jak i kolejne kontrolery sterujące wybranymi funkcjami. W pierwszym przypadku mogą służyć do grania (choć w ograniczonym w porównaniu z klawiaturą zakresie), jednak ze względu na swoją konstrukcję najlepiej sprawdzą się przy programowaniu ścieżek perkusyjnych albo odtwarzaniu próbek i pętli. Pady mogą nie tylko pracować na dowolnym kanale MIDI ale także przypisać możemy do nich różne komunikaty Control Change. Wśród nich są nie tylko zwykłe komunikaty Note On/Off czy Note On/Off toggle (w przypadku tego drugiego naciśnięcie padu uruchamia np. pętlę, którą wyłącza dopiero kolejne uderzenie), ale także standardowe komunikaty z przedziału i szereg innych. Podobnie jak w przypadku klawiatury, także ich reakcja na dynamikę uderzenia może być zmieniana. Tu też wybrać możemy jedną z 9 różnych krzywych Velocity lub jedną z trzech stałych wartości. W przypadku części kontrolerów możemy sami ustalić zakres ich pracy decydując jaka ma być minimalna i maksymalna wartość komunikatu wysyłanego przy pomocy np. suwaka czy enkodera. Listy typów komunikatów, które przypisywać możemy do poszczególnych rodzajów kontrolerów rozmieszczonych na panelu Axiom 49 znajdziemy w tabelkach zamieszczonych w instrukcji obsługi. Mogą to być komunikaty Control Change z przedziału 0 127, komendy RPN i NRPN, komunikaty Channel Pressure, Pitch Bend, Program/Bank Preset, Note On/Off czy fabrycznie zdefiniowane komunikaty System Exclusive. Axiom 49 udostępnia 20 komórek pamięci, w których przechowywane są ustawienia poszczególnych kontrolerów i innych ogólnych bądź bardziej szczegółowych parametrów. Standardowo są to presety powiązane z konkretnymi aplikacjami, jednak istnieje możliwość zapisania w ich miejsce własnych ustawień. W celu odzyskania fabrycznych programów wystarczy sięgnąć do edytora Enigma, o którym więcej za chwilę. Do kom- 42 MUZYK FCM 9/2007

6 putera zrzucać możemy także w celu archiwizacji całe banki pamięci. System operacyjny Axiom 49 udostępnia także funkcję Mute pozwalającą na blokadę wysyłanych komunikatów oraz Snapshot umożliwiającą jednoczesną wysyłkę ustawień wszystkich kontrolerów. OPROGRAMOWANIE Z myślą o tych, którym programowanie poszczególnych kontrolerów z poziomu płyty czołowej wydaje się być zajęciem zbyt mozolnym powstał edytor programowy Enigma. Aplikacja nie znajduje się na płycie dołączonej do instrumentu, ale możemy pobrać ją bez problemu ze strony internetowej producenta. Praca z programem nie powinna sprawić kłopotu nawet początkującym użytkownikom, szczególnie w trybie graficznym, w którym cały panel Axiom 49 jest wiernie odzwierciedlony na monitorze. W dodatkowym okienku wyświetlane są z kolei wszystkie parametry powiązane z wybranym akurat kontrolerem. Edytor zaopatrzono także w bibliotekę ustawień dla konkretnych instrumentów i efektów programowych, dzięki czemu możemy w prosty sposób dostosować klawiaturę do sterowania nimi. Oprócz płyty zawierającej sterowniki oraz instrukcje dla różnych klawiatur (w tym oczywiście i testowanego modelu), z instrumentem dostarczany jest drugi CD-ROM zawierający sekwencer Ableton Live Lite 5. PODSUMOWANIE Możliwości Axiom 49 są naprawdę spore. Nie dość, że do dyspozycji mamy kilkadziesiąt programowalnych kontrolerów (do tego bardzo zróżnicowanych suwaki, przyciski, enkodery bez końca, pady), to jeszcze samą klawiaturę możemy dzielić na cztery niezależne strefy. Gdy pomyślimy, że każdy z tych elementów może pracować na innym kanale MIDI spełniając wybraną przez nas funkcję to okaże się, że Axiom 49 kryje w sobie naprawdę duży potencjał. Nie można też zapomnieć o możliwości pracy w roli interfejsu MIDI i współpracy z innymi urządzeniami połączonymi z klawiaturą poprzez wejście i wyjście MIDI. Poszczególne kontrolery pracują bez zarzutu, choć w przypadku niektórych (np. enkoderów) musimy dostosować tryb ich działania do naszych potrzeb. Praca z Axiom 49 jest wygodna i przyjemna, a programowalne pokrętła i suwaki dają wrażenie bliższego kontaktu ze sterowanymi za ich pośrednictwem wirtualnymi instrumentami. Także obecność padów mogących pracować w różnych trybach odnotować trzeba in plus. Axiom 49 to naprawdę interesująca pozycja na rynku klawiatur sterujących, która dzięki swej uniwersalności i rozbudowanych możliwościach konfiguracji, sprawdzi się nie tylko w studiu ale również na scenie. DANE TECHNICZNE: klawiatura dynamiczna, częściowo doważona 49-klawiszowa; Aftertouch kontrolery programowalne 8 enkoderów obrotowych, 9 suwaków, 8 dynamicznych padów, 15 przycisków (w tym sekcja transportu), pokrętła Pitch Bend i Modulation, 2 kontrolery nożne strefy 4 pamięć 20 ustawień wyświetlacz LCD złącza MIDI (IN, OUT), USB, EXPRESSION, SUSTAIN oprogramowanie sekwencer Ableton Live Lite 5 w komplecie, edytor Enigma do pobrania ze stron producenta wymiary mm ciężar 4.5 kg zasilanie USB; zasilacz 12V (opcja) Ceny Axiom zł Axiom 49 1,140 zł Axiom 61 1,310 zł PLUSY I MINUSY: różnorodność kontrolerów klawiatura łatwość obsługi wbudowany interfejs MIDI brak zasilacza w komplecie Do testu dostarczył: Music Info ul. Madalińskiego 11a Kraków tel. (012) Internet: 9/2007 MUZYK FCM 43