ZARANIE PISMO TYGODNIOWE OGÓLNO-KSZTAŁCĄCE, SPOŁECZNE,

Transkrypt

1 nr 18 Warszawa 5 maja I 9 I O Y ZARANIE PISMO TYGODNIOWE OGÓLNO-KSZTAŁCĄCE SPOŁECZNE ROLNICZE i PRZEMYSŁOWE Cena Zaranla" rocznie rb 3 z przesyłką rb 4 półrocznie z przes rb 2 kwartalnie z przesyłką rb CENA OGŁOSZEŃ: 20 kopiejek za wiersz jednoszpaltowy drobnem pismem tldres Redakcji: IDarslllwa ulica nowq-śwlat nr 21 Do Czech Bracia! na wycieczkę do Czech i na Morawy! Wycieczka będzie bardzo ciekawą i pouczającą Najpierw pojf!dziemy do miasta Pragi na wystaw~ rolniczą tam będ2:iemy trzy dni a Świetna Rada Królewskiego stołecznego miasta Pragi ofiarowała nam gościnn~przyjęcie i wszelką pomoc w zwiedzaniu miasta: wystawy pamiątek historycznych i urządzeń gospodarczych i przemysłowych Z Pragi pojedziemy do Pardubic gdzie hospodarżski spolek" rolniczy urządza dla na szej wycieczki niezmiernie ciekawe i _ pouczające : zwiedzanie gospodarstw okolicznych pierwszej spółkowej hodowli nasion spółkowego śpichrza i cukrowni a potem poprowadzą naszą wycieczkę w okolice Chrudimia gdzie zwiedzimy nietylko świetnie postawione gospodarstwa rolne i urzą dzenia społeczne oraz szkoły ale także organizacje przemysłu domowego W Czechach na wsi zabawimy 3-4 dni a potem wyjazd na Morawy a tu w mieście Oło muńcu odbędzie się walny zjazd "Mladej Morawy" -:- młodych gospodarzy co to zaczynają na swojem z tą myślą żeby nowem doskonal szem życiem i pracą-siebie naród kraj odnowić rolnictwo na wyższy szczebel postawić A to wszystko młodzież chłopska co pokończyła szkoły rolnicze do czynu dzielopgo mądrego pali się Od takich wiele się nauczyć można Jedźmy bracia na wycieczkę Wyjeżdżamy z Warszawy w czwar t ek dnia 19-9o maja o go- Odpowiedzi redakcji S-ej rano Na ten?zień i ~odzinę t~z~ba byc na miejscu w redakcji leplej wczesmej o parę godzin Kto może się przyłączyć po drodze niech zdąża do tego sam~go pociągu w Skierniewicach okoto g lo-ej w Koluszkach w Piotrkowie w Czę stochowie - wszędzie być na czas a lepiej parę godzin poczekać niż spóźnić o 5 minut Na stacjach poznawać się będziemy przez pokazywanie białej chustki Kto ma ochotę jechać - a takich będzie chyba bardzo wielu niech nat ychmiast przysyła nam swój krajowy paszport i rysopis Natychmiast to znaczy byśmy je naj dalej do 16 maja mieli u siebie w Redakcji; im prędzej tern lepiej Na koszta paszportowe trzeba przysłać 3 ruble Koszt całej wycieczki tam i z powrotem wyniesie 35 rubli na osobę W drodze b~dzie my 12 do 14 dni W szyscy kto był na wycieczce naszej przed dwoma laty był z tego rad i szczęśliwy Będzie tak i teraz - prosimy tedy: jedźcie a nie poża łujecie! Pożałujecie gdy nie pojedziecie Więc paszporty muszą być w redakcji najpóźniej do dnia 16-go maja a wyjazd z Warszawy o godz 8-ej rano dnia 19-9o maja Do zobaczenia się bracia! A w powrotnej drodze zwiedzimy Kraków! praktykę do Czech lub na Morawy To Jedna droga A gdybyścip pragnęli P St SłojewsJdemu Odpowiemy dziś co do syna Ma lat 111 Niechże się uczy a skoro dojdzie lat 16-tu niech idzie do Pszczelina Po skoń czeniu tej szkoły niech idzie na I dzi:u e wcześniej oddać chłopca do takiej szkoły rolniczej w Czechach która wyrabia samodzielnych gospodarzy drobnych to w tej sprawie napiszcie do p Zd Gajera w Gołotczyźnie sto pocztowa Ciechanów Naszem zdaniem droga pierwsza jest właściwszą Na inne pytania nie odpowiadamy jeszcze P Dz mówiliśmy o zaproszeniu \Vaszem P A Kirkowakiemu W dyspensie co do zachowania postów mowa tylko o Królestwie Polskiem Duchowieństwo na Litwie widocznie nie uznało jeszcze za stosowne

2 350 A R A N I E zwolnić ludu od postu i dlatego s~da zatem do pobierania opiat reza tern żeby sprawa serwiutów co jentalnych t~ sama; jest wszakże bra: rychlej została ułożoną i uregulowaw dyspensie o Litwie mowy niema P Janowi Wałeckiemu Tak bra na pod uwagę fajerkasa"-jeśli wyżną oczywista na zasadzie s=prawiecie serce nasze zawsze J'est dla sza od sumy sprzedanej to stanowi dliwości w stosunku do włościan Was otwarte! Na zapytanie odpo~ dla rejenta zasadę do pobierania 0 -Widci jakoby za serwituty pastwiwiadamy: jeżeli &ąsjad Wasz używa płat Nie' widząc zatem aktu trudno skowe ~Iależa~o się włościanom po tego placu pod swój dom _ więcej odpowieązieć -Od sumy 700 rubli 4 mor-gl ZiemI są bałamuceniem luniż lat 30J to nastąpiło przeditwnieopiaty rejentalne wynoszą 39 rub dzi Wogóle w prawie nigdzie nie jest nie prawne i sprawy żadnej wszczysu kop określona żadna norma wynagrodzenać nie można bo nie wygracie P Ign Machowi Co to jest: "aknia za zrzeczenie się praw serwituzdaje sic; zresztą że nie posiadacie texa spuszczającym"? Jeżf'li akt nie towych Zależy ono w zupełności nawet dowodów jakichkolwiek Co był 'aktem zwykłego kupna i jeżeli od dobrowolnej umowy obu stron do fabryki nazwisko napisaliście źle; siostry nie akceptowały go to mogą Najsluszniejszą zasadą byłoby: oce domyślamy się że choązi o Bruna prm!pfqwadidć działy A ile lat uży nia~ sprawiedliwie wartość całego Jeżeli tak to jest to skład towarów waliie gruntut Po 30 latat:h nastę-': r ocznego serwitutu: pastewnika-od żelazńycb mieści się na Placu Teapuje przedawnienie Jesteśmy zakrowy drzewa-stosownie do ilości!ralnym ws~e zdania że działy majątkowe kubików a gałęzi-według wartości P Romanowi Maksym Jak widziw- rodzinie winny się odbywać na fury parokonnej lub jednokonnej Jecie "Zaranie" nie jest niekatolickie dwu zasadach: na zasadzie sprawieżeli się okaże że wszystko to warto ale jeżeli chłopi skarżą się na tych dliwości i wzajemneg o dobrowolnedla osady 50 rubli to jednorazowe lub owych księży że czynią źle i go porozumienia się Wszakże brawynagrodzenie za tej wartości serze szkodą dla ludu to to żadnego cia i siostry nie napróżno są rodzeńwitut roczny powinno dać sumę związku z religją niema Czas już stwęm któraby procentu licząc 4 procenty wielki żeby chłopu wolno było P S Milewskiemu Szczytem mo(renty gruntowej) dała '0 rubli Taskarżyć się na to co go boli a na żna budować przy samej granicy ką sumą będzie 12:'0 rb czyli że za sąsiada tylko na okna i okap prawo taką sumę każda owa osada wzamian co przez tyle wieków użalić się nie mógł Za to że "Zaranie" głosy lu przepisuje odpowiednie odstępy od za serwitut powinna dostać ziemi du drukuje to i Wasz ksiądz zabralinji granicznej albo lasu z ziemią i tp Obszernie o tej nia go czytać A tak! Niech chłop P JÓz Wiklińskiemu Przepisy sprawie pisaliśmy wzeszłoro cznem zawsze jeno bęcizie potulną owiecz nadające ulgi "y opłatach rejenta/o "Zaraniu" Czyście to czytali? Chętką niech płaci a nie płacze Mą- - nycn przy nabyciu zte"mi przez roi; nie podawalibyśmy wzory ' układów drzy oni! Naradźcież się z rprzyja ników drobnych podaliśmy w kalen- ; o ząmiane serwi tutów gdyby nam ci6łmi a sąsiadami Waszymi czy ów <la~zu naszym 'ściśle z 0k1 Inikaz _da- włościanie przysyłali odpowiednie Wasz tępiciel Zaraniat/ ~ czyni po ty ~22 czerwca r ub pod Nt: 3-72()S wiado:rpości potrzebne do tego: jeszbożemu? Naradźcie się i napiszcie ~ T~n okólnik obowiązuje r:ejeittów: cze o1em napiszemy Co zaś do owego do nas co o podobnem PostępowaW -~Kórniku tym podane -są ihyie ru- { pastwiska to jeżeli jest wymienione niu myślicie? Sercem jesteśmy z bryki: I) na gospodarza domu i 2) w' tabeli docbodzić go można przez Wami jak Wy z nam! -' ~ ':"' na głowę" ~ęzką zmijdu}ącą się w ro- ~ prawo wskazanemi drogami W DuP Pawł Kamiń Ow list otrz~ ' dzinie Jasnem jes~ że jeż~li w ro-- t {~m~e-'sprawa ur~gulowania serwitutów maliśmy Mamy go w pamięc-i jak dzidie:j est tslko jedna głowa męz-ka : ':narflzlel?dsumętą została na plan i ten wypadek że kiedy kolega li 11\ Jest gospodarz domu " to jego " _~d~j:; clcb<;> o llle~ '~ Wasz powiedział ks woje że J ~ prawo ulgowe co do opłat-~rejental" P Wł Mtanowsktemu ~pr~wa worubli za ślub za drogo tq ów ~siądź nych sięga w gub plockiej; orrócz ~ole" ~~0l'!lplikowana ~łoz:~lem 1CJ?O krzyknął: to ten herszt mzara~iatz" < przylegających 0 0 niźjny 1;'owiśla 29 / ~b urele~ta aktu SJę m~ ~nlesle Kamiński nauczył was' m6'wić ' że ' morgo tli p r c: t6w Dlliczego rejent t'jszecle cos o b~~ote?e zejej naza-drogo Pamiętamy ten wypadek pominął tę I kategorję (gosp'odarż : _Dy'~c~ mema Lrst me d?sc Jasno Widzimy teraz że Wam ciężko ale' domu) a brał tylko drugą (głowę Pfze9stawIa sprawę ~Je WI~ZąC 3l ktu cieszymy się bardzo gdy piszecie p1~zką) -nie wiemy Jeżel! otrzymał tru?no ~pra~ę przemknąć J clac raże "choć gospodarka mała l ksiądz dr\lgr o kólnik znoszący pierw'szy ąę ~?J~rzcle d owody w aktac~ prześladuje" to jednak z prawdą ' powinien go Wam był pokazać cbo;c przyślijcie z 1?owtorzellle~ _zapytan rozstać się ciężko" Tak bracie z 0 ; takim oltól~iku; z~osz!ic~m prz?pis _a ~tedy powiemy co r: ob1c prawdą chodząc najczc;ściej sp'otyka plerw~źego me ~lyszehśmy Jezeh P ::;t; Rymk LudZIe mogą~y u się wrogów najpierw 'w złych lu ście w samym akcie nie zróbiji za; ' was m~ec pogadank~ o ~orzyścillcb dziach (choć niby święfosz'ko'y)a strzezenia iżeścię chcieli s korzyst# l z załoz~~lla maślarlll spolk~we] w lli są w clągłycłl: roz)azdac~ potem w ciemnocie Ale ' wytrwaj ~ prawą ' ulgowegol:\ rejentu ie chciał tej my bo prawda słodkiem zwycię 1r0 źasfcłsować tq p ewn 9 t'rudno b~ Będźiemy mieli w pamlęci J z najstwem Jeżeli będziecie potrzebni dzie coś wskóraf - 'J?rzy~lijcienam W!!t:w ~zego wolnego czasu skorzynapiszemy kqnję aktu a zbadamy Sprawę; : ~tamy~ a~y Vf Kółkacb P?d Mławą ~ f ' rozpłomlenlc" tocozdaje SIę roztlało P Mich Wójcikowi Wierzyciel ~ P l KustoszoWI Jed~n'ym doku- - trqchę wśrod mieszkańców Jabłono mógłby żądać procentu tylko za q- < lnentem; na którym wjoścj ani~ :mogą _ ' wa Petrykoz i sąsiednich A czy~tatnie la~ 5 Czy w ak~ie P9życzki - -się opierać ~o 'tabela Je*eli :6v: : :~ byicie Panie tymczasem nie przejest wzm1anka o gruncje będącym grunt w tabeli me - został zapl!pny" t rb' Kółk ' k' dziś J'akby w zastawie? NaJ lepie] to i ńa Clem si'" 'dźiś oprzecie? Dla: czy Chmielewskiego a I na ze ranlu p t a no kslązkorzy ' l p Z 300 rubli oddać i grunt odebrać a tego twierdzimy: ~e próżnerui będą ściach z mleczarni spółkowych" Mogdyby się dopominal o procent to wszelkie Wasze starania : A co to źtlaby z tej książki z łatwością zronawzajem żądać za używanie gruntu za wypis któ&yście otrzymali od re- ~ bić ciekawy odczyt Wobec malej P E Wyrzykowskiemu Przed kilf<:reilta po~i~tpw;eg?? JeżeliSo ~~- liczby ludzi trzebaż byście w swem kunastu laty wydane zostałó prawo me ~rzy'śl)jcle '!wpję!- ~onownęm ' Kółka i sami sobie tworzyli dobry zabraniające żydom mieszkflć na wyłoze~em spnl''':y bo lrstu 9beczaczyn a nawet chleb piekli- Jabłogruntach włościańskich Na zasadzie : neg<;! n~~ przechowb:m~ - - l ': nowiacy i Petrykozanie przyznają tego w niektórych ok<?licach Kiaju P Janowi StocH!:- }~eijunie #ana!d wszak słuszność Żebyście to w~adze ~y?al~j~ nawetżydqvt 3 ~jl?- i ~9e do~p~ó"y' że_ b[at _ ~iął_ \9:we i':~~g!lij posyłamy Wam wspomnianą mi w!ośclansklej W Ń"r~ lo-1m me ~5000-rD'lJezHisclęprzy dobrowolnym lql1ątkę a 36 kop z kasy K6łka od mogliśmy dać odpowiedzi dla braku podziale majątku nie robili spisu in dacie nam przy sposobności Pomiejsca wentarza to dziś już zapomnijcie o zdrowienie Wam i K6ł~om Waszym P S Sekule Dom stojący - to wszystkiem także nieruchomość jak grunt zap Andrz Malisinkowi Jesteśmy ~ cnw

3 nr 18 Warsżawa 5 maja 1910 roku _ PISMO TYGODNIOWE " Ogólno - kształcące społeczne rolnicze i przemysłowe c VV" sześćsetną rocznicę urodzin KRÓLA CHŁOPÓW Kazimierz Wielki królem Chłopów zwany ostatni z rodu Piastów urodził się d 30 kwietnia 1310 r w Kowalu miasteczku pod Włoda wkiem W dniu tym właśnie matka jego Jadwiga żona Włady sława Łokietka a córka Bolesława Pobożnego w prze- zaszczyt i chwałę największą mądrego Z pięknej powieści Iga Józ Kraszewskiego pod tytułem "Król Chłopków" wielu wielu ciekawych rzeczy dowiedzieć się i pokochać pamięć swego Króla możesz Ten godzien miłości i czci wielkiej narodu całe go że lud opieką otoczył że go jako "sól ziemi" bronił Dnia 30 kwietnia w kościele w Kowalu kosztem parafj an wzniesiono tablicę pamiątkową z napisem: jeździe zatrzymała się w Kowalu i tu powiła syna Kazi- mierza Królowi temu cześć jemu chwała i hołd bo kraj KAZIMIERZOWI III zagospodarował porządek w nim zaprowadził ": P 01skę zastał drew- Królowi Polskiemu dla sławnych dzieł Wielkim a murowaspichrze budowal ożywieniem handlu bogactwo krajowe Podnosił założemem Akademji w Krakowie o- nianą ną zostawił" dia Chłopków w roczurodzin w Kowalu w świetnej sześćsetną nicę przeszłości otuchę na przyszłość bioparafjanie Kowalscy rący a prosty naród w opiekę wziąć Stąd kwietnia mu nazwa "Króla chłopów" to pogardą dlań być miało a w ~a- ludu nazwanemu r że miłości Królem światę ugruntował prawo wydał Wiślicki statut" sławny ustanowił żeby} samowolę możnych ukrócić poszła króla poszło 1910 KAZIMIERZ WIELKI Król chłopów

4 E Z A R A N ~ Bądźmy' doskonałymi I < ciemnotą jak ryba w przeręblu a sp~tany i śpiączką swoją jest raczei jako kło da pnia nie jako żywy duch co bógactwem i swej myśli zdobywa św~at A ni~raz gmerze się taki w nędzy lp~terjalnej i moralnej jako ów ro~ak nikczemny! baorający się i ~erujący w gnojowisku tnizernem < I bywało ' już w 'narodzie ńaszym ' iż mi~liś my duchy wielkie; że znakomici w narodzie wielkie tworzyli rzeczy ale mocarz-lud w nędzy był i w nędzy jest i nie ma zna~ów wiodących go do lepszej przyszłości- prócz jednego że się słabiutko budzi sam że nędzę i przyczyny jej spostrzega i już się otrząsa z gnuśn ej bezmyślno I ści i poczyna własną głową własnemi ręko'm a usuwać co złe a zdobywać co dlań jest lepsze ' go jeśli je zdobędzie sam Już to jakoś szczęśliwie świta czego pragnął wieszcz narodu Mickiewiczł i co pięknie powiedział Słowacki że' z tego ' ludu siłą D'ochodzą na~ czasami wiadomości bardzo Oto w pewnem miasteczku jest dwu "mądrali'! którzy się mają za coś wyższego bo są zamożni ale jednocześnie nie odznaczają się ani szlachetnością duszy ani dobrocią serca ani rozumem Ci zaprenumerowali sobie "Zaranie" żeby wystawić na pokaz swoją niezależność że się nie boją nikogo A w drugiem miejscu znamy wypadek że sprowadza _sobie "larajiie" człówiek niesz~ze gólnego charakteru i nawet lubiący wyzyskiwać ciemniejszych i głupszych od siebie; trudni się różnemi spekulaejarni jest jakimś zagranicznym ajente!ll do namawiania chłopów do emigracji a "Zaranie" sprowadza "na złość" tym którzy tego nie lubią I znamy jeszcze jeden wypadek Pogniewał się człeczyna z księdzem proboszczem i dalejże posyła pieniądze po "Zaranie" a ki~dy mu tenże ksiądż swą łaskę okazał śle znów: nie przysyłajcie mi "Zarania" bo to pismo "paskudne" Do Zarania" nikogo nie ciągniemy jeśli czysta nas~a idea nie pociąga doń ale pragnle; my żeby Jego czytelnicy byli ludźmi naprawdę moralnymi zacnymi szlachetnymi W narodzie naszym stałym coraz bardziej rozwielmożniającym się gościem jest bieda) nieraz nędza: szerzy się wśród nas niemoralność jak nigdzie bodaj; we wsi polskiej: w duszach ludu panuje mrok ciemnoty a z nią szerzą się~ pijaństwo karciarstwo złodziejstwo nieraz zbrodnie W ży::iu gromadzkiem a nawet w życiu rodzinnem sąsiad sąsiadowi brat bratu syn ojcu bywa niekiedy wilkiem; wydzierają sobie ludzie grosz ochłap mienia jak wilk dziki drugiemu wydziera zdobycz W życiu nie opieramy dzi~łania na wzajemnem solidarnem poihaganhl sobie ale na kopaniu dołków jedni pod drugimi na niszczeniu tego co jest wspólne W narodzie naszym jest wielka bieda bo wśród wielkiego ogółu ludu nie działa jego duch uszlachetniony nie działa jego umysł oświecony ~ie działa prawe serce charakter mocny myśl Jasna rozbudzona przez wiedzę rozumieją~a wszystko co się wokół każdego człowieka i w narodzie całym i dokoła niego dzieje W narodzie n?szym dzieje się źle bo wiel~ ki ogół ludu naszego nie zna ani wielklch tajemnic życia przyrody ani tajemnic gospodarki społecznej w której się obraca od której zależy j jako wytwórca-rolnik i jako sprzedawcarolnik i jako nabywca gospodarz albo głowa rodziny Ten nasz wielki ogół narodu ludu - to olbrzym który chodzi w mrokach nocy bez latarni) ciągle się potyka kaleczy i do możliwego a:: upragnionego celu do lepszego bytu dojść i trafić nie może Chodzi olbrzym bije się wśród smutne przeciwności " jak z cierniowego krzaka Bóg wybuchnąć " Gotó~ ~nowu że lud polski ze zbiorowej swej duszy wytaką wielką moc i taką silę że co on oświecony i uświadomiony stworzy to to bę dzie nowy kwia~ lepszej doli świat Dla narodów wielką chwilą jest gdy się bu- dzi lud gdy dla szczęścia swego szuka prawdy gdy usuwa ciemne moce i w jasności wchodzi światła Ale w wielkich chwilach gdy uroczyście wsl:hodzi zaranie budzącego ' się -du'c ha ludu niechże powagi ruchu zbożn'ego nikt nie mąci a nadewszystko ty bracie ludu ani- serca ani duszy s wej nie kalaj brudem subkostwem lub nikczemnością choćby na pozór mało znaaącą Nie żeby komu dokuczyć czytaj '" Zaranie" ale żeby z niego czerpać: wyzwol enie z' duchowej pańszczyzny lub ducha swego Qdrodzenfe 2;ebyon tworzył wielkie zbawienne ' rzeczy i dzieła Nie żeby komuś dokuczyć lub na przekorę ' zrobić c~ytaj "Zaranie" ale żebyś zeń czer'pał naukę) Jak usuwać zło szkodząc e ludowi-narddowi ~ło nieraz pętające twą duszę a hieniz odbierające chleb dzieciom a ' ojcu krwawicę "Zara?ie~ czytaj iżbyś się z niego ućzył być człowiekiem l obywatelem co o sprawiedliwość upomnieć się potrafi i umi e budować lep~zą przyszłość swoją swoich dzieci narodu życiem wzorowem czynem rozumnym a szlachetnym ' Kto czyta "Zaranie" żeby swoim sobkowskim marnym ambicjom zadość uczynić nie zaś dlatego żeby w sobie ducha nowego szlachet nego obudził i nie dlatego żeby się do odrodzenia l~du narodu jego dobra przyczynił nie żeby w dziele tego odrodzenia -krzesze 1'!1JŚ1ą bić chorągwi e rwać Swiecit czynu tarczą własdą ten nie nasz ten ;nie "Z-araniarz'll Nam być ludźmi uczciwymi Myśmy winni być wzor~m człowieka i obywatela 'Yzorem ojca l matki wzorem dobrego brata l syna lub

5 om 18 Z A R A N E 353 palowi do nauki ze str~ny uczmo~) dał - pomyśl ne rezultaty; w tak krótldm przeclągu czasu (od 15 listopad a do 15 kwietnia) uczniowie zdobyli znaczną sumę wiadomości fachowych i ogólno: Nikt nigdy nie powidlen mieć powodu oto -czytelnik "Zarania" popełnił czyn zły; w naszych głowach nawet myśl nieszlachetna 'nie powinna postać! A niech to ni e będzie wynikiem - zarozumiałości ale zasady że co jest odrodzeniem z ludu to musi być szlac betnem bo ludzie przyszl-ości we wszystkiem mają być lepsi doskonalsi; ta j est droga do szczęścia! Tacy tylko ludzie są naszymi takich niech nazywają "Zaraniarzami"-to zaszczyt córki mówić: ksztakących Z przedmiotów fachowycb wykładane były: rolnictwo hodowla inwentarza mleczarstwo ogrodnictwo weterynaria o narzędziach rolniczych o drogach i szosach i rachunkowość gospodarcza Stałych osób prowadzących było dwie Pisarz "Zarania" p Dziubińska i p Gajer przyjezdni prelegenci dopełniali poszczególne działy nauki Korzystało z kursów 30 UCZlllOW; prz eważ nie z gub lubelskiej kilku starszych samodzielnych gospodarzy którzy gospodarkę powierzyli Z SOKOLÓWKA rodzinie a sami przyjechali uczyć się-przewa żny wiek był po latach 20 tu a trzech najmłod A ki edy opuszczali wiejskiej szkol Y wrota szych lat To ich smutna ziemia ojczysta pytała: Poza nauką uczniowie zajmowali Się zimą '- Czyście liść obumarły którym burza miota? introligatorstwem gimnastyką strażacką; od wcze -- Czy ja będę jak dotąd w szachownicach cała? snej wiosny zamienili to na pracę na świeżem poczy też dusze zale\-a Wam czynu tęsknota? wietrzu poświęcając 2 godziny dziennie przygoczy Wy macie ten płomień 1'0 w ruch wprawia towaniu ziemi pod ogród robiąc pomiary na [dziala'~ gruncie itp zajęcia które dawały wypoczynek Matka synów pytala co niosą z s\\'ej szkoły umysłowi a jednocześnie interesowały uczniów Mazowl Pckie kujawskie podlaskie Sokoły Dwie krowy sprowadzone dla praktyki ucz-- Hej niesiemy Ci :\ratko w synowskim darunku: niów stanowiły materjał do spostrzeżeń racjoserca nasze gorące pracowite dłonie: nalnego żywienia i dojenia Praca w mleczarni w kos naszych radel pługów staniemy r ynszt unku (przepuszczanie mleka przez wirówkę i wyrób \Vylegniemy jak tuman na zielone błonie masła) zapoznawała uczniów praktycznie z mlenie poskąpim my Tobie o Matko ratunku czarstwem - ową zapoczątkowaną dopiero u nas \\' naszych sercach dla Ciebie żywa milość płonie a tak poważną i rokującą wielki rozwój gałęzią Taki okrzyk ojczyźnie rzuciły wesoły przemysłu dla małorolnych Mazowieckie kujawskie podlaskie Sokoły! W czasie trwania kursow urządzano wyci e- Myśmy syny Twe młode i Ciebie pragniemy czki do cukrowni Ciechanów (podczas kampanji) Wyzwolić z innych oków Matko Ty rodzona! do stacji doświadczalnej w Chruszczewie z pierw My Tobie żadnej krzywdy uczynić nie chcemy szej i z drugiej wycieczki uczniowie odnieśli Nie damy :się oderwać od Twojego łona bardzo wiele korzyści dzięki uprzejmości panów Daj nam jeno moc i siłę a my przepłyniemy którzy oprowadzając nie szczędzili czasu i obnajciższe nurty życ i a; nikt z strachu nie skona jaśnień Podczas świąt Bożego Narodzenia SoPójdziemy poprzez haszcze góry i padoly kolowiacy byli przez trzy dni w Warszawie Bośmy syny Twe prawc Twe wierne Sokoly! gdzie jak zawsze milo i korzystnie czas spędza A matka pochyliła smutną swoją głowę ją wszyscy przyjezdni ze wsi Zwiedzili wysta- Błogosławię na drogę żywota me dzieci! wy muzeum etnograficzne stację filtrów stację Tulę do piers i rannej Wasze włosy płowe telefonów drukarnię szpital bzi ec iątka Jezus; Niech 'Yam słoneczko szczęściem prawdzi\\'em zabyli w teatrz e na przedstawieniu i w kinematoi wyciąga swe ręce skute marmurowe [świeci grafie Wracając do domu po skończonych kura łza cicha i jasna po liczkach jej leci sach zatrzymali się jeszcze poraz drugi w Wal-Wylatują jak z gniazda z wiejskiej swojej szkoły szawie byli w Laboratorjum bakterjologicznem} Mazowieckie kujawskie podlaskie Sokoły nowa ta instytucja daje zwi e dzającym ludziom Domostawa ze wsi wiele praktychnych wskazów ek dlatego mieszkańcy wsi przejeżdżający przez \Varszawę Z te mj słowy pożegnania rozjechali się So- powinni zawsze postarać się o możność zwiedzekolowiacy w dn 14 kwietnia mówiąc sobie ~do nia (Hortensja 7) zobaczenia w tym samym komplecie za kilka Niejedną niedzielę i święta przyjemnie spę tygodni na wycieczce do ly1oraw" Wycieczka dzone zawdzięczają Sokołowiacy kol e żankom zorganizowana przez p Gajera ma być nopeł swym z sąsiedniej szkoły w Gołotczyźnie gdzie nienie m kursów dla uczniów Pierwszy rok kur- wesoła zabawa przeplatana była odczytami ilusów rolnkzych w Sokolówku dzięki llmiej~tno strowanymi przy pomocy latarni czarnoksięskiej ści i ofiarności w pracy dośwladczonego kie rożywymi ohrazami pięknemi deklamacjami i śpie wnika p Gajera a jednocześnie wielkiemu za- wami nawet uczyli się wspólnie komedyjki: I

6 ) 354 ZARANIE "W wigilię św Andrzeja" ~szystkim:l?rel~gen tom w liczbie 24 osób ktorzy bądź"' to Jeden dzień bądź kilka tygodni czasu ofia~owa 1i Sako łowiakom w imieniu zarządu i ucznjó~ łączymy publiczne podziękowanie Za długa byłaby li~ta tych ws~yst~ich któ rzy pracą lub pieniędzmi wspomogh tegoroczny kurs - wszędzie i zawsze początek Bywa trudny - niechże wiedzą ci którzy szhz pomqcą że tylko dzięki ich ofiarności udało się kursy roz' począć w roku 1909 a wierzymy że)'az zaczt: ta robota łatwo pójdzie dalej Powazną pomo cą były ofiary: p Bąkowskiej w suf!1ie 1000 rubli (na urządzenie i prowadzenie kur:sów)j cukrowni Ciechanów 750 rub; zebrane od włoś cian przez T Kółek Staszica rub 5~0; ; ~ezimie~ nie 50 rub; (oraz na powlęks~eme ~llbljote~l) przez p Lednickiego 100 rubli WIele ofia~ w naturze bądź w produktach spożywczych bądz w książkach mapach itp pomocach nauk?wych: Firma Kowalski i Trylski" ofiarowała wlrówkę Melott~' zaś firma- "Braci Nobel" wirówkę "Alfa Laval" Wszystkim ofiarodawcom poszczególnie trudno byłoby składać podziękowania; niech więc przyjmą gorące słowa podzięki od tych którzy korzystali z Ich darów Jak użyliśmy pieniądze ofiarowane na kursy przedstawiam poniżej Przychód Uczniowie wnieśli " 790 Ofiara cukrowni 750 Od włościan na ręce Tow K Staszyca ~OO Bezimiennie 50 p Kot z Ciechanowa 6 resztę z funduszu p Bąkowskiej 555 od p Zienkiewiczowej 36 Razem rubli O żyli na siewy do domu Warunki ~e s~me: za 5 miesięcy 2; rubli KandYdat ~us~ ~nteć 18 lat skóńczonychl umieć czy tac pisac ] meco r~cho wać Przyjąć wit:cej nad 30 ucznjow S~kołowek nie może dopóki budynki nie bt:?ą powl~kszon~ dlatego kto chciałby być uczll1~m niech ~Ię wcześnie zgłasza pod adresem: Clechanaw Sokołówek pani Zienkiewiczowa gub płocka J Dzt t:bińska SPRA WOZDANIE z posiedzenia członków Spółki włościańskiej w Bodzewie odbytego w marcu r 1910 W dniu dzisieiszym odl;)yło się posiedzenie członków włościańskiej Spółki mleczarskiej w Bodzewie u jana Jaskólskiego; wyznaczone było na dzień 6 marca ale z nieprzewidzianych przyczyn odłożone było o jeden tydzień to jest na 13 marca Na posiedzenie przybyli wszys<::y ~z~onko wie Spółki Pr:ócz jednego kfóry był nieobecny w domu Przewodniczył prezes Jan Olcza:k Po zagajeniu posiedzenia i po od'c zytaniu protokółu z poprzedniego posiedzenia najprzód przystą piono do uregulowania rachunków z powodu kupna niektórych 'p roduktów niezbędnych Y'I naszych gospodarstwach Gdyż' potrzeba było uchwalić po jaki~h cenach mamy je sprzeda wać swoim członkom Zebranie uchwaliło żeby na każdym pudzie kupionych produktów płacić nadwyżki po 10 kopiejek ażeby z tego zapłacić furmankę i coś nie coś zostawić na 'zarobek Spółki Dalej wszyscy członkowie jed~q-głośnie Rozchód przyjęli członka nowego Ignacego Wieczorka Utrzymanie internatu: który podpisawszy stosowną deklarację brał już Żywność uczniów udział w posiedzeniu jako rzeczywisty członek Opał i światło 205 Spółki 40 Praczka Następnie kierownik tp~eczarni józef JasUtrzymanie koni i krów kólski odczy~ał książkę pod tytułem "jakie: miej_-~o sce zajmować powinien chów bydła rogatego Najem koni 17 '10 Wycieczki i różne wydatki 129 w gospodarstwie ~łościańskiem" (WieniawskieKoszty administracyjne: go) a bardzo tq zajmująca książka a t~kż7 może --'- Pensja p Gajera 900 być poż~eczna w na~zy~h go:>poda~stwach LGabrysia 25 " Z książki tej czytając Ją pllme WIele mozwrot kosztów podróży nieżna skorzystać dla naszej hodow1i; w książc e którym prelegentom 36 ter zmij dqj emy wiele rad godnych uwagi a naintroligatorstwo 35 wet i zastosowania u siebie pensja stróża 37 W k-ońgu uchwalqno kl!pic buraków ~ mardokupienie inwentarza chwi pastevmych do siewu wiosennego a także martwego 30 " i koniczyny czerwonej ponieważ jeszcze do tej Razem rubli pory nie była kupiom W roku 1910 kursy zaczną się 1 listopada Omawiało si«; na zebraniu i sprawę uprawy trwać b~dą do 1 kwietnia aby słuchacze zdą zębu bo dużo daie się spotykać artykułów

7 ZARANIJ! M 18 w różnych gazeta ch zalecających uprawę żębu jako rośliny bardzo pożytecznej w gospo darstw ie Otóż i my postanowiliśmy w tym roku na prósprowadzić kilkanaście funtów dla swoich b'ę iczłonków A może któś ~z łaskawych czyteln ą upraw z nany przeko i dczony ków jest doświa zębu to bardzo byśmy prosili o udziel enie nam przez "Zaran ie" pewny ch wskaz ówek co do upraw y tej rośliny Na tern posied zenie zakończono następne posied zenie wyznaczyliśmy na dzień 3 kwietn ia to jest w niedzielę pierwszą po Wielki ejnocy Na tern przewodniczący zamknął posied zenie jeżeli to moje pisanie nada się do druku to bardzo proszę umieścić je w "Zaran iu" Sekret arz Spółki M jaskól ski ( JESZCZE D KOMECIE Kome ta Hallej a zbliża się coraz bardzi ej do sędziwej rodzic ielki i żywicielki naszej - matki Ziemi Przed kilku dniami widzi ana jeszcz e była przez telesko py tylko pod postacią maleńkiej plamy mglistej obecn ie zaś widnie je już nad ranem jako gwiaz da trzeciej wielkości aby wzrastając ciągle ukazać się oczom ludzkim w ' całym swym blasku dnia 18 go maja Ale i wówczas widok iem jej rozkoszować się b~dą tylko ci co rano wstają bo na dwie godzin y przed wscho dem słońca Razem ze zbliżaniem si~ tej komet y wzrasta też wśród ludzi niewykształconych i zabobonnyćh obawa końca świata mającego jakoby n'astąpić skutki em wejścia ziemi w obn:b trują cych gazów komet y Aby więc uspokoić umysły trwożliwe wybitny astron om francu ski Karol Norma n porusza raz jeszcz e tę sprawę na łamach pism francuskic h fachow ych W r ] 866-m :- mówi Norma n - przez warkocz komet y ziemia przeszła bez żadnej szkody Stwier dza teź że warko cz komet y Hallej a zawiera dużo gazu trującego zwane go cjanem jeśli d 18 maja część tego gazu ogona komet y zostan ie wchłoniętą przez atmosferę (powie trze) ziemi to może te gazy zatrują powie trze do tyla że i ludzie się potrują? Nic podob nego Astron omow ie obserw owali już rozmaite gwiazd y przechodzące przez warko cze komet i stwierdzili że świa tło ich nie osłabło więcej jak o jedną czterechsetną część; tak przezroczystą i rzadką jest materj a tworząca ogon _ komet y Gdyby tedy nawet calutk i warko cz komet y HalIej a został wchło n1f:ty przez atmosferę ziemi to to t yłeby zaszkodziło człowiekowi ile mu zaszko dzi wypic ie kieliszka nalew ki na wiśnie Obaw y zatem niema: strach mają tylko ludzie zabob onni i ciemni Na rysunk u dzisiejszym widzim y Paryż na świtaniu Astron omow ie tamtejsi obserwują już kometę Hallej a która pięknie błyszczy nad "jutrz enką" W Warsz awie przez szkła takie już widzą kometę Dla człowieka to jest pięknem co kocha a to świętem w co wierzy * rej Miłość daje spójność narodo m któnic rozerwać nie jest w stanie * nie mają racji ci którzy przypisują zawsze sobie Najczęściej ją Kometa Halleja w idziana w Pary ż u * dtiatko m zapewnić szczęście trzeba je dobrze wychować Chcąc

8 / Z A 'R 'A 'N " TF\KBY NF\M' Sit DUSZF\ ŚMIF\ŁF\ DO OGROMNYCH WIE-LKICH RZECZY ATU - ' POSFOLlT-OŚĆ 'SKRZECZY" - I :J "'I lo 1 ' - Słowa powyżsż_e wypowiedział wielki czlo wiek i wielki poeta!-wyspiański Wypowiedział je nie bez po wodu On głębią swej duszy przen*ał v7szystko co się dzieje w społeczeństwie polskiem; on niepospolitym':lmysłem swoim 0g-e-rniał wsz;ystkie potrzeb-y i wady narodu; on rozumiał zwłaszcza potrzebę dzielnej mą-drej pracy ducha pracy która daje Moc a" niestety słusznie się skarżył że "takby nam się dusza śmiała do ogromnych wielkich rzeczy a tu póspblitość skrzeczy " " Prawdziwie tak jest Takby n~m się dusza śińiał:i do ludzi naprawdę szerokie mający'ch myś1i do ludzi" co zawijając rękawów 'bi~rą się do takich czynów któreby naród nasz ten ogrom narodu który jest ludem naprawdę dżwi gały duszą sercem myślą głowąl tymczasem przez usta i-przez czyny tych ludzi częstokroć pospolitość skrzeczy Że nam się przypomrriały powyższe słowa Wyspiańskiego za powód posłużyły nam trzy głosy ksi\ży w sprawach dotyczących najwięk 's~ej naszej sprawy sprawy ludu W :N"2 l1-ym "Mazura)1 ks Brykczyński na'pisał o tern "Jak obalić grożące nam zżydzenie" w numerach ID 11 i' 12-ym "Nowej Jutrzenki" ks A Kwiatkowski szeroko się rozpisał o ~"Brzydkiej chorobie" a w N2 16-ym "Mazura" ks Ig ' Krajewski podal sposób na to "Kto ma odrodzić lud" Pisemka powyższe nie rozchodzą się szerokd ale treść rzeczonych attykułów omawia sprawę ważną więc się nad nią zastanowić 'winien Sam lud a może i ci którzy je pisali i ci którzy są zwolennikami poglądów jakie wygłaszają wymienieni pisarze A niestety zwolenników t~kich dziś jest wielu - nie wśród większości narodu nie wśród uświadomionego lub myślącego głębiej ludu - ale wśród tych ~tórzyby gwałte-m pragnęli budzącego się duchi ludu "zawrócić w stare 'łoże'l Ks BrykczYr1ski podał czytelnikom "Mazura" bolesną wiadomość Oto "od roku 1868-go _-'-powiatla- odkąd w Galicji pozwolono żydom kupować ziemię aż dotąd z dwuch tysięcy wielkich folwarków wykupili oni 1100 a po miastach i miasteczkach połowa ziemi do nich na -leży ' Z własności drobnej 'żydzi galicyjscy także wykupili 43 ' tysiące osad chłopskich a przez licytację lichwiarze żydzi sprzedali chłopom 2\8;'6 osad" Dodamy od siehie ze te 2856 osad chłop skich wykupili żydzi w ciągu trzech lat od roku f M I E ~18 18'94 do 1897-go- przyczem 1547 osad wykupiły lichwiarskie banki żydowskie To jest prawda smutna prawda Dowiedziawszy się o powyższ~m ks Brylv czyński napisał artykuł do "Mazura" żeby "skłonić włościan do zastanowienia się co ze' swej strony zrobić powinni aby to zżydzenie które i nam zagraża oddalić" I daje różne rady-a przewodnią icb ~yślą jest "łączcie się z kapłanami obywatelami} wo' góle z ludźmi wykształceńszymi a dobrymi katdlikami bo tylko w jedności jest sila której ~y~ dzi nie zmogą"" I pisze: "dowiedzionem jest że o tyle wpływ żydów wzrasta o ile życie katolickie upada" ja więc bracia włościanie wykonywuj ie przepisy wiary katolickiej w czynie bądźcie nietylkó pobożni w formie ale i w czynie Nie słuchajcie tych niecnych wrogów (boho!) całego społeczeństwa a przedewszystkiem was samych którzy w was wmawiają że "sami sobie" poradzicie" *) Jesteśmy doprawdy za tern żeby dla dobra i siły narodu łączyły się wszystkie stany ale na zasadach szczerości i w duchu ludu bo inaczej dzieje uczą nas ze złączenia sztucznego '- pożyt ku niema; nawet Poznańskie daje dziś tego d<;>wody Ałe doprawdy nie wiemy dlaczego ks Brykczyński z wiary katolickiej robi iak~ś broń do wa~ki i żydami? Boć przecie wyra-źnie rilówi: "gdzie życie katolickie upada tam żydzi się panoszą u na wykupywanie przez nicb ziemi daje sposób w wykonywaniu przepisów wiary katolickiej i t d Czy gdziekolwiek w nauce Chrystusa jest wskazówka że najświętszej rzeczy ludzi-wiary można używać jako broni przeciwko komukolwiek? Taki pogląd wytworzyli fanatycy katoliccy w wiekach średnich; w owym czasie podriiecone tłumy hiły mordowały; paliły żydów a jak w naszym kraju nawet swoich Polaków jeśli byli protestantami Czyż mamy wracać do teg0 czego się ludzkość wstydzi że w owym czasie fanatyzm religijny dokonywał barbarzyńskich czynów względem ludzi innej wiary? Czy przys'toi dziś po"dobne myśli bodaj z lekka podsuwać? Wystawianie przeciw "zżydzeniu" wiary jako broni - to rzecz ani chrz eścjaóska ani rozumna ani słuszczna Religja jest religją jest sprawą duszy a że żydzi w Galicji wykupili aż tyle wielkich folwarków że istotnie vi straszny sposób dusili drobych tamtejszych rolników to to jest sprawą złej gospodarki społecznej Co religja ma do umiejętnej orki nawożenia doboru nasion i t d? Wszystkie baby należące do tysiącznych Kółek różańcowych są w duchu księdza Brykczyskiego przykładnie religijnemi i cnotliwemi i w łączności z księżmi idą a czy one *} A jednakże i sam ks Brykcz widzi chyba polud radził S'obie bo w k ońcu tego samego mówi: "czemut sklepów spółkowych które molisami sobie' założyć-nie zakładacie?" trzeb ę żeb y artykułu glibyście

9 Z A ' R A N I E ~te wł~śn~ nieszczęsne kobiety nasze przez gospodarki ~robne go naszego rolnictwa do ruiny? Wszakże to -ońe roe ~hlp~szczają do żadnego postępu one to s ą :szerzyqięll{ąmi ~gubnego a niemądrego hasła "Jak Bóg da tq będzie" od Kółek od stowal glupotę swoją -ni~ prowadzą rzyszeń ' odstręczają Zajrzyjmy do dzieła-nie żadnego żydowwojtka a Je do dzieła profesora Fr Bujaka pod tytułem: "Galicja" Uczony ten szeroko 'i na zasadzie dokumentów dowodzi dlacze'go żydzi opanowali ziemię w Galicji Posłuchaj 'my' bo ciekawe to i poucza;ące rzeczy ' nszi~chcje galicyi~ki pan ' wielkiej własności któr~r~yje żydzi wykupili dawniej wiódł żywot 'rycer ki?ył- ' zaś z czynszów opłacanych przez ~mleci" a' potem gospodarka jego polegała na pa'llszczyźnie' W owym czasie na gospodarstwie nie znał się on ' do tego stopnia że piszący : ksj'~źki rolnicze radzili takiemu panu by się u' czyi sekretów uprawy ziemi od chłopa" "Ceny zboża były ~obre robotnik bezpłat P)[~ -było :za co żyć któżby wtedy myślał o g~s podarowaniu o prac'y na roli? Jedyna rzecz 'krara żajęła właścicieli folwarków około rqku _1840-go 'to były go~zelnie Rzucili sit; do zakła _dania ich W GaliCji było ich wtedy 4898 czyli _n1:1 każde "')Ysi 100 w 80-ciu stała gorzelnia która uszczę~liwiała ' lud bo go rozpajała i niszczyła "Inoralnie i fiz'ycznie" ' _ " Nadszedł jednakże czas nowy Galicja otrzymała kónslytucję mogła zakładać szkoły ) Ale ten nowy stan rzeczy nie wywołał w szla' :s lłiegó 'chci~ g~licyjskfej chęci ~ajęcia się gospodarką PC:h'ałi Si'ę 'Ytedy do rządz e nia krajem W roku 1883-m na lso-ciu posłów do sejmu los -u było wielkich wiescicieli; zabiegali oni wówczas słyn tlą "kfełbasą i wódką" tak że włości'anie wybie rali ich Całą ambicją Ich było być ojcami narodu"; 'pracowali ga~aniem rozprawami zjazdami Celem ich bylo utrzymame przewagi swe go stanu i' panowania w krajuu-mówi profesor Bujak-"O naletytem prowadzeniu gospodarki rolńej nikt 'z nich nie myślał Jeszcze w roku 1896-ym rządzili na folwarkach rządcowie i ekonomowie którzy umieli tyle co się nauczyli w szkole początkowej to jest ledwo czytać i pisać Jeszcze w roku 1904-ym na Studjum rolniczem w Krakowie na stu uczących się było zaledwie 16-tu Galicjan a z tych tylko 13-tu synów większych właścicii rolnych **) ale za to uczyli si~ pa~o_wie prawa by :zostać kiedyś posłem marszałkiem samorządu powiatowego albo wreszcie zwyczajnym urzędnikiem byle rządzić "To też słusznie powiedzieć można - pisze p Bujak-że gdyby szlachcic połowę swej ener gji wytrwałości i sprytu wkładał na prowadze- - **) Reszta była z Królestwa Polskiego z Litwy i intlych stron; o szlachcie z Królestwa p_ Bujak daje lepsze świadectwo nie gospodarstwa to nie przyszłoby do ruiny" do zżydzeoia kraju A drugim powodem ruiny szlachcica i tego że żyd zabierał mu ziemię było to że prowadził zbyt wysoką stopę życiową"; żył i wydawanad możność Kiedy zaś w roku 1870 m otworzyła mu się możność zadłużenia ziemi to brnął w tym względzie aż dobrnął że go żyd wyrzucił Obliczano wtedy że za jakieś lat 30 ~ięk sza własność Galicji zniknie doszczętnie Zydzi ~ykupi1iwtedy 1100 wielkich majątków A rak SIę WZIęlI do roboty? Panowie "rządzili" krajem a żydzi? "U nich"-pisze prof Bujak - zręczne prowadzenie interesów strona handlowa gospodarstwa rolnego stoi na pierwszym planie; powoli nabywają wiedzę rolniczą z ksi~żek W stacji doświadczalnej rolniczej w Dublanach 80 na stu zasięgających poraq stanowią żydzi co dowodzi że zapatrują sit; na swój nowy rolnic~y zawód racjonalnie" Jakże wobec tego rolnictwo galicyjskie nie miało "zżydzieć"? Czy winna temu wiara która zresztą W Galicji panuje czy lenistwo i nieuctwo szlachty? Ale w owym czasie żydzi wykupili z górą 43 tysiące osad chłopskich Pewno więc chłopi owi byli kiepskimi katolikami kiedy na zżydze nie Galicji pozwalali; pewno się nie łączyli z księżmi i z " obywatelami" ze szlachtą? A toż księża trzymali ich wtedy w bardzo ścisłej ze sobą lącznośc;i a z "obywatela mi" chłopi wtedy taką rrueli łączność że jeszcze w r 1902 wybrali do sejmu 4~ ch panów I żydzi wtedy nie "zrywali tego związku" ale za to i pana i chłopa wyzuwali z mienia Bolesne opisy czyta się dziś po książkach malarze w smutnych obrazach malowali tę chwilę jak żyd-lichwiarz z chałupy wyrzucał chłopa i dzieci Nabyli oni 43 tysiace osad - to nie bagatela! Że' ~hłopi galicyjscy wpadali w sieci paję cze lichwiarzy te~o także nie religijne ale gospodarcze e~ono~il1~zne są powody W pierwszym rzę~z~e wlllny temu owe karczmy któremi tak hojllie obdarzano każdą wiosczynę bo daj o paru chałupinach Jak może gospodarować chłop rozpojony zatruty gorzałką? A dalej! wszak t? ci panowie jako posło wie I urzęd~~cy rządz~h krajem a czyż jako tacy r~ądc'y robll~ co~olwle~ żeby ten chłop mógł Się me dać lichwiarzowi? Gorzałka go oglupiła i moc umysłu odebrała szkół dla ludu zwłasz cza rolniczych nie zakładali bo-jak mówi Bujak -:-chodzlło o oszczędności; założono wprawdzie kilka niższych szkół rolniczych ale te kształciły ekonomów?ia dworów nie zaś samodzielnych drobnych rolmków w domu zaś chłopu nigdy -ani ze dworu ani z plebanji nie mówiono że sam ' ' ' musi SIę WZIąC na pazury I moc swoja stworzyć głową oświecona Na słabego tak pod każdym względem chłopa aczkolwiek wszystlde praktyki religijne wiernie spełniał rzuciła się lichwa W rozmaity

10 * 18 sposób brała' ona chłopa: w karc~ńlie przez celacyjnego; ostatniemi czasy złożyli -w nim kredytowanie i podwójną kredkę przez skupo- około 7 tni1jonów koron "sami sobie" radzili na I : wanie kradzionego ziarna przez pożyczanie na zzydzenie Tak przez zjednoczenie się mimo prześla kąpno krowy kl)nia spłacenie brata lub siostry a i ileż to razy bywało że i na póchpwek 'ojca dowania tych co si~ kamieniem kładą wszelkie-albo m-atki? - mu obudzeniu i rozwojowi ludu do siły a9-dziś żnane są wypadki jak z pożyczonych szedłszy "sami sobie" tworzyli to czego dla chłopu 40-tu papierków lichwiarz w ciągu paru nich przedtem nie zrobiono I to właśnie jest okres wyzwolenia się ludu lat robił sobie par~ tysi~cy długu i wyrzucał go Galicji z mocy lichwiarzy okres wzmagania się z osady Rzucili się tedy żydzi do parcelacji ' zrobili jego ' siły materjalnej A wzrosła ona w tern między ciemnymi chłopami ruch i zarabiali po co ludzie lak ksiądz Brykczyński jeszcze dziś 100 procentów Chłopi płacili im wtedy 'za sa- prześladują bo w samodzielnej pracy i w samomo pośrednictwo nie licząc procentów po - 8 do dzielnem myśleniu o sobie ' ludu Już - dziś w 15 miljonów koron rocznie Garnął si~ do zie- Galicji 'istnieje przeszło tysiąc chłopskicb Kas Rajfajsena; pcwstała gromada spółkowych maś mi-matki lud za wszelką cenę A wśród panów galicyjskich którzy rządzili larń powstają spółkowe śpichrze spółki handlu krajem nie było wówczas tych którzyby mą bydłem rzeźnem i właśnie to wszystko to jedydrem zarządzeniep-l przerwali proceder lichwiar- nie zwalcza "zżydzenie" kraju Lud Królestwa Polskiego znajduje się dziś ski żydów-spekulantów "Ba parcelacja taka-pisze p Bujak-odby- w połoźeniu bardzo ciężkiem; ludzi przybywa przemysł ledwo żyje ziemi nie przybywa a uwała się w kraju od kilkudziesięciu lat w sejmie jednak i w Towarzystwach rolniczych zie- miejętności natężonego wytwarzania chleba takmiaństwo (szlachta) unikało rozpraw na ten teże nie przybywa w stopniu należytym W pomat i jakichkolwiek rozpraw mających wpływ łożeniu takiem zdawałoby się wszyscy "dobrzy na przebieg sprawy A byli to IUdzie o któ- synowie tej ziemi" porzucą niestosowne klasorych ks Brykczyński powie że byli dobrymi ka we sobkostwa i złączą się by rozżarzać i roztolikami nie zaś jakimiś masonami bezbożnika płomieniać ducha ludu iżby ten co rychlej peł mi zaraniarzami; a wszakże w sejmie obok do- nią swej rozbudzonej duszy sam zaczął dziabrych katolików panów zasiadali i biskupi i ' łać W tern ' położeniu kraju a zwłaszcza funksięża zwykli a temat zżydzenia "uńikali rozdamentu jego ludu "tak py się du~za śmiała do ogromnych wielkich rze~ty" 'ł więlkich ofiarpraw ' - ' Ale oto około roku 1890-go-zaczął się w nych działań _ Galicji ruch ludowy Bolesław i Marta Wys~ou Niestety dzieje si~ inaczej Tacy: _ j~k ks chowie podali hasło: źle się -dzieje i źle będzie Brykczyński na głowach stają by sztucznie pod jeżeli sam lud nie weźmie się do tego by biestrachem piekła trzymać lud "w ścisłej z~ sobą łączności!! bo dla nich tylko ta łączność; a wła d~ swoją zmódz Powstali "ludowcy" W gazetce "Przyjaciel ludu _chłopi jak dziś u nas w ściwie ślepe posluszenstwo jest dowode~ rozkwitu życia katolickiego; powagą wiary zwalcza "Zaraniu" zacz~li śmiało skarżyć się na swe do legliwości; krytykowali każdego kto na to zasię zbawienny dla narddu ruch ludowy; : zaleca sługiwał a kto źle służył sprawie og~lnej mu się wszystkie usypiające go gazetki 'ksi~żo endeckie i radzi si~ przy tern: "a strzeżcie się Dostawało się Dieraz i księżom którzy mocno trzymali chlopa w łączności ze sobą ale "Zarania" jak zarazy " W chwilach ważnych kiedyby się dusza żydzi 43 tysięcy osad chłopskich wzi~li a 1547 śmiała do olbrzymich wielkich rzeczy to tu takich osad wykupili banki żydowskie W"Przyjacielu ludu" chłop płakał krwią swego serca średniowieczna pospolitość skrzeczy bo widział do czego został doprowadzony M Malinowski A wtedy właśnie i na chłopów pisujących w "Przyjacielu jako "nieszczególnych gości" i na Wysłouchów sypały się straszne przekleństwa z ambon z konfesjonałów nawet z kurend biskupich o czem Kuba Bojko świetni~ ąapisał w książce "Dwie dusze" Ale chłop galicyjski choć strasznie prześla dowany przez swych pasterzy wytrwal i stron (Ct'ąg dalszy) nictwo ludowe rozrosło się w potęgę Powstała siła zjednoczonego ludu i wtedy dopiero Przez Prusy mogą jechać ci tylko wywobec tej siły w r 1897 sejm postanowił przy chodźcy którzy kupią bilety okr~towe na linje Banku krajowym otworzyć oddział parcelacyjny niemieckie albo na takie linje zagraniczne któżeby lichwiarzom wytrącić wyzyk' A w roku re mają pozwolenie od rządu niemieckiego na 1899-ym ludowcy m'eli już takq siłę że przy- sprzedawanie pasażerom biletów na swoje okrę czynili si«; do założenia specjalnego Banku par- ty Jeżeli kto nabt;dzie bilet na inną linj~ tq Emigracja i ob'ieżysastwo

11 A R Z M 18 mu przez Prusy wcale przejechać nie pozwola Ale tymcz asem takich innych wygod nych dla nas linji okrętowych które pozwo lenia rzadu niemie ckiego nie posiadają wcale nie ma; to też tadne przykrości z tego powod u powstawać nie mogą Ale jest rzeczą bardzo możliwa że w nieczasie będą chodziły rosyjs kie okręty i Ubaw y którą z niemie cka Libawą nazywają w znaczn ie większej niż dzisiaj liczbie tak że i wychodźcy nasi będą mogli opuszcznć kraj lepiej i niej przez port libaws ki o wiele wygod niż się to obec~ie dz:eje a wtedy każdy musi pamiętać o tern że bilet kupion y na Libawę nie upoważnia do Jechan ia przez Prusy które takich iwychodżców prześladują i szykanują na rozma te sposob y Bardz o często dzieje się że wychodźca nie wybie ra sobie sam linji okrętowej którą ma się du Amery ki dostać W ~meryce dawno omieszkają krewn i i znajom i CI kupuią karty krętowe na miejsc u i przysyłają je pocztą wskutek czego nasz emigra nt musi jechać tym okrę tem na który mu kartę przysłano Jest to dla długim A N ł 359 E emigra ntpw bardzo wygod ne bo nie potrzebują sobie głowy łamać i pieniędzy na przeja zd wy dać ale gdyby powstały rosyjs kie linje okręto u odraz nie y kańsc amery Polacy h któryc o we do pisać by dokładnie się dowiedzą to trzeba swoich objaśniając ich o zaszłej zmiani e i prosić o posyłanie kart na okręty rosyjsk ie albo najlep iej o dostar czanie gotów ki za którą na miejsc u najlep szy bilet zawsz e kupić sobie można Ale każdy udający się do Amery ki Pół nocnej musi jeszcz e wiedzieć że nietylk o powinien być zdrów bo choryc h odsyłają z powrotem do Europ y i nietylk o powin ien posiadać przy sobie dla pokaz ania w porcie nowoiorskim 25 dolaró w-czy li 50 rubli ale nadto nie może być do żadnej roboty zakon trakto wany ponieważ takich Stany Zjedno czone do siebie nie wpuszczają odsyłając niezwłocznie do Eurnp y Zdarzają się wypad ki że wychodźca polski który o tym przepi sie nie wie myśli sobie że łatwiej go wpuszczą jeżeli powie że już ma zapewnioną pracę ponieważ dzięki temu jest pewność że nie stanie się ci ężarem dla Mapa Stanó w Zjedn oczon ych Ameryki Północnej ze wskaz aniem ilu w którym stanie Al B(R1A f- r- _ f K SASIIATCH[WA N A MAN 110BA N: A O oąiadło Polakó w A WASHI NGroN ' i l ol' ~1 Ks2! \ 3900 POLAK'OW '-_ \ 2900 P!Il"KOW 016 <!> ~sl \ O"HO \ 600POlAKOW' / o ~ '" ~--- :- I WYOMING ~ 1000 POLAKO\\' - Nt VADA -< /OD POLAKOW j UIAH i )GO POLAKOW j'- -"- 04 : COL ORA 00! l 000 POLAKÓW o ~ &I -"--'- --~ f"; \ ARIZONA /! Z'ACHÓO 175 POLAKOW Kl! N[W M[XICO! 500 POLAKOW _-- -!_~ T( XAS POLAł\OW o 3a ~ 30 Kslb Mnyk to nazwy poszcz ególny ch Napisy Monta n Orego n Dakot a Minne sota Ontari o i t d autonomję stanow i dla zjedno czonyc h w jedno Stanów Każdy Stan ma wła sny zarząd wszyst kie Zjedno cz one siebie zwłaszcza niektó re prawa w rzecza ch zas obchodzących eli Stanów Na tej mapie Stany wydaj e prawa Kongr es czyli Zgrom adzeni e przeds tawici to podał ksiądz Kruszk a enie widzim y po ilu naszyc h braci mieszk a w każdym Oblicz

12 360 ZAR A NIE - finlandia j gminy i wbrew prawdzie powiada żejest za- tjnli1nd~zycy : kontraktowany; ale wtedy spotyka go smutna me~podzianka bo natychmiast odsyłają go z po'-' wrotem i żadne tłuma~zenie lub usprawiedliwia I nie Się nie -pomaga ;' I -' V ' Nadto trzeba wiedzieć że robotnicy amerykańscy bardzo niechętnie patrzą na naszy'ch Widkie zbaczenie mają w Finland1i ł'ąki emigrantó'w' ponieważ pracując taniej stanowią Qo okola każdego -z tysiącznych jezior i 'tyluż dla nich I}iepożądane wspófzawodnictwo To też rzek i rzeczek w dblinach - wszędzie: rozlegaj~ nie kto inny tylk o ' właśnie amerykańskie Związ si-ę óbszerne torfl:)wiska i bagna które pra~o\vita ki zawodowe czyli 'Uole robotnicze stara;ą się ręka Finlandczyka stopniowo zamienia na coraz od długiego szeregu lat o to żeby wcale 'no- lepsze łąki Regulowanie wilgoci za ppmocą rowych sił roboczych do Stanów Zjednoczonych wów a ostatn~emi czasy i za po!j)ocą cli'!=nowa~ nie wpuszczać i one to domagają się obecnie nia znakomicie ' poprawia wydajność ~ych Jąk aby od każdego emigranta żądać umiei~tności Wpływa wre~zcie na to ' ż~ xoląik _ fil11andz~i czytania bo wiedzą że w ten spósób uniernożli z coraz większą staranhością ' zabiega okqło t~go wia lądowanie większości emigrantów polskich żeby łąki nietylko - ulepszać przez regu1qwańje którzy niestety sztuki czytania i pisania nie wilgoci ale także przez bronowa;nie i t~pienie znają _ mcl:lu a następnie pryez podsiewanie żyznelpi Wielcy kapitaliści i przedsiębiorcy amery- słodkiemi trawami Upowszechnia się ' tam' rów kańscy potrzebuj-ący taniego robotnika europejnież osłatniemi czasy świado1il9ść że ż~by_ traskiego temn wnioskowi Unjj sprzeciwiają srę -wy były dla bydła! I?ajżyźniejsze t9 muszą : byt jednakże może sit; łatwo stać że KO'ogres czyli sprzątane nie zapóźno nie po okwitnienih) ki~ parlament poweźmie taką ucbwałę a wtedy Sta- dy roślina drzewniet~ ale w pełni najlepszęgo ny Zjednoczone zostaną dla naszego wychodź życia w chwili kwitnienia Dowodem że dbają ctwa zamknięte chyba że zabierzemy się ener tam o ąprzęt siana we właściwym czasie jest gicznie i pilnie do pracy i zaczniemy się wszy- : okoliczność że ' w- Ffńlandji wielkie upowszechscy uczyć co ostatecznie trudnem nie jest dla nienie mają kosiarki - większe aniżeli maszyny każdego kto tylko trochę dobrej woli i cierpliżniwne wuści posiada Był c~as ' kiedy Jolnik finlandzj{i zwracał szczególna 'uwagci!' na uprawę zb~ż; -' starał się jeżeli uchwała ta nie zostanie pówzięta i o największą ich ilość: jego pt:ac'a ht)do~la uprawychodźcy nasi w dalszym ciagu bez żadnych wa łąk -- wszystko to przedewszystkiem miało utr~dnień będą mogli do Stanów Zjednoczonych służyć wydobyciu z ~ierni największej ilości ziaremigrować t0 powinni zaraz po przyjeździe na miejsce zapisywać się do rozmaitych tamtej- na Ale oto przyszedł rok 1867 Z ńastaniern wiosny urodzaje zapowiadały się dojjrze ' zboża s~ych związków zawodowych czyli do owych Unji robotniczych" aby nie obniżać zarobków się pięknie wykłosiły gospodarz był pełen nai nie ściągać na siebie niecht;ći robbtników ame dziei dużych plonów Zaczął się czas kwitnienia Przyszedł jeden drugi przymrozek ńocny rykańskich którzy przestaną występować przeciwko emigracji polskiej mającej dla nąszego zwarzył kwiat i wszystkie nadzieje rolnika pryludu tak wielkie znaczenie ' Paruiętać bowiem sły Po całylll' 'kraju rozległ się głos r9zpaczy trzeba że emigracja do Ameryki Pótnoc~ej to _ który powieściopisarze i poeci w imieniu tysięcy nietylko ucieczka przed głodem i nędzą w kra- dotkniętych klęską w»razili w swych utworach Ale ta klęska pobudziła myśl gospodarza ju ale to także doskonałe źródlo wysokich zarobków ludu polskiego Każdy kto się sprawie finlandzkiego do szukania sobie sposobu żeby dlań klęska przymrozków letnich nie była zabój bliżej przyjrzał wie że z Ameryki przychodzi do naszych wsi polskich rok rocznie wiele bar- czą sprowadzającą na kraj powszechny głód Wtedy właśnie włościanie na których bardzo wiele pieniędzy; a ponieważ wkrólestwie nie ma dokładnych obliczeń i wykazów pocztowych ki najbardziej się kładła każda klęska nieuroprzeto można _tylko domyślać się_ ~um -z Ame- dzajtj pierwsi pomyśleli żeby gospodarkę swoją ryki do nas przychodzących Tymczasem co de oprzeć na hodowli na wytwarzaniu masła Inteligencja umysłowa - pisarze p'oeci nauczyciele sąsiedniej Galicji to wiemy napewno 'Że od wszystkich stopni myśl tę pochwycili i zaczęli dłuższego szeregu lat przychodzi rok rocznie tylko przez pocztę około 3D-tu milionów koron ją nietylko popierać ale i rozszerzać pogłębiać czyli mniej więcej 12-cie miljonów- rubli A nikt " Właściciele większych folwarków wciąż jeszcze nie wie ile przechodzi przez banki albo ile wy patrzyli na bydlo jako na fabrykę do robienia nawozu pod uprawę ziarna; wśred chłopów odchodźcy przyw ożą ze sobą po szeregu lat do bywała się w!ym względzie rewolucja: szukali kraj u wracając (Ciqg dalszy "zastąpi) ratunku w maśle" Wojciech Szukiewicz już pomiędzy rokiem 1870 a 1880-ym pisarze ekonomiści spostrzegają wśroo 'włościan finlandzkich znaczny przyrost dobrobytu; \Y cha_l~ ' l

13 Z A R A N I B Krowa fińska pochodzenia górskiego Udoj roczny mleka 382 garncy chłopskiej rozwidniło wygoddi~iszych sprzętów cie się jakoś przybyło poprawiło się poży wienie starszych i dzieci domownicy sami zaczęli używać znacznych ilości masła a to wszystko przyszło z tego że gospodarz miał stały przypływ gotówki za masło z czego przyszła i moż ność lepszej upra wy zbóż bo lepiej żywione bydto da wało nietylko więcej mleka ale i lepszy nawóz" Kiedy D(\stały wirówki do odtłuszczania mleka włościanie fińscy zaczęli je spr owadzać a z biegiem czasu wirówki domowe zaczęli zastę pować zakładaniem maślarni spółkowych W takiej gub uleaborskiej było: w roku 1889-ym 96 spółek " " " " " " W roku 1894-ym w gub wazaskiej było spółkowych maślaroi: parowych 79 z motorem wodnym 12 konnych lu~ ręcznych 483 a nadto oddzielających tylko śmletankę 136 W roku 1875-ym cały kraj dostarczał masła na wywóz do Anglii lub do Rosji 19 a w roku 1905ym 36 miljonów funtów masla *) a robił go w dwu gatunkach: dla Anglji o sma ku kwaskowym a dla Rosji słodkawe na sposób paryski ze śmietauki pasteryzowanej ;t*) Dziś w całej Finlandji praktykowane są w spółkach maślarskich (włościańskich) najnowsze z nauką zgodne sposoby wyrabiania masła a używane są do tego najdoskonalsze maszyny i przyrządy 14 i ( 361 Południowo-fifiska ulepllzon~ rasa kró'w UdóJ roczny mleka 570 garncy Dziś t eż te maszyny -i przyrządy nietylko sprowadzane są zza granicy ale w inacznej ilości wyrabiane są na miejscu Nasz kraj pochlubić się nie może ani taką ilością spółek maślar skich ani tymbardziej wyrabianiem własnych maszyn i przyrządów Pod każdym względem stoimy niżej od Finlandji Z rozwojem maślarstwa szedł tam w parze rozwój hodowli bydła a z nim należyte zaopiekowanie się łąkami o czem już wspomnieliśmy wyżej Niektóre kroniki finlandzkie opowiadają że w zamierzchłej przeszłości głównym inwentarzem Finlandczyków były psy A choć konie i bydło było tam znane jednakże więk szego znaczenia w gospodarce nabrały one dość późno a właściwy rozwój hodowli zaczął się w tym kraju dopiero przed laty 40-tu Samych krów w całej Finlandji było: w r 1865-ym w r 1905-ym a i wydajność mleka oraz waga bydła pr~e znaczonego na rzeż wzrosła tu' znacznie Na każdych 100 mieszkańców przypada I dziś krów: na Litwie 40 w urodzajnych okolicach Rosji 25 w Królestwie Polskiem 21 w ubogiej Finlandji 51 Krowy fińskie nie wydają dużo mleka ale o obfitej zawartości tłuszczu Przeciętna wydajność ras ulepszonycb przez krzyżowanie z zagranicznemi lub starannym doborem z własnej czyni 2 do 2280 kwart rocznie gdy u nas średni 'lo) Czyni to liczą c pu 40 kop za funt blizko udój roczny czyni nie więcej jak tysiąc kwart wprawdzie bydła nie rasowego nie ulepszonego pół :miljona rubli M Malinowski *"') Pasteryzowaniem nazywa się zabijanie w mle- ku szkodliwych bakteryj przez silne gorllco ale nie gotowanie ~

14 f- 362 Z A - Co słychać za granjcą? R A NIE Ja 18 czywością albowiem Albańczycv siedzą w najlepiej warownych fortecach bo we własnych dobrze znanych górach i wąwozach Wojna Albańczyk?w z Turcją tern się odznacza że wszyscy ~bający 000 W?ln~ść I ~onstytucję stoją po strome TurCJI PIsaliśmy JUż kiedyś że dawni sułtani tureccy 'zrobili sobie z Albańc zyków straszną podporę swego tronu dzicz ślep o posłu szną bo sułtan dobrze im za to płacił; gdy innycv mor-dował i dusił ich obdarzył wolnością pozw~lał na wszystko byle tylko wolności tej dla mego sułtana dobrze używali a pomagali gnębić kogo sułtan chciał Teraz przyszły rzą dy konstytucyjne rząd nie potrzebuje dztkich op~ysz~ów sułtański<:h; on ich chce uczynić spokojnymi obywatelami korzystającymi z wolności korzystającymi z praw ale znających także obo~ wiązki obywatelskie względem kraj u: równość P?da~ków! t d ~zeszłego tygodnia podaliśmy Ludowcy w Galicji Od cuuższego już czasu w stronnictwie ludowem wgalicji mają si~ odbyć narady nad wzmocnieniem jedności i siły ludowców Przed niedawnem odbyła się w tym względzie walna narada Rady naczelnej stronnictwa raz naradzała się ona w dniu 1-tp maja w Tarnowie w połowie zaś maja ma się odbyć wielki wiec kongres wszystkich kto się do stronnictwa zalicza tak chłopów jak wielu adwokatów pisarzów zrzadka szlachty i duchowieństwa (bo tam już ludowców przestano jak dawniej wyklinać wi~c i niektórzy księża należą do nich) Stronnictwo lu dowe czyni dziś ogólny przegląd swego położe nia Ponieważ Stapiński i posłowie ludowi byli OleścIsłą wiadomośc że chodziło Albańczykom zajęci polityką w Wiedniu więc trochę zaniedbali wieś i oto skorzystali z tego endecy księża o szkoły) Ten rząd żądał od nich nawet niez partii swojej oraz wielcy właściciele i zaczęli wiele: żeby płacili pewne podatki ustanpwiorie po wsiach cichą robotę odwodzenia ludu od przez parlament żeby uznali wyznaczonych przez własnego jego stronnictwa a wciągania do swoich - prawo sęd~i~w i żeby złożyli broń Albańczycy Rada naczelna ludowców postanowiła teraz: odpowiedziel~ powstamem o którem już wiemy 0 przebiegu walki w ostatnie dni szczupłe zazrobić dokładny spis swoich członków potwodochodzą nas wieści Wiemy że chodzi 'ledwie rzyć komitety gminne i powiatowe które by czuo zdobycie wąwozu Kaczanik jest to punkt dla wały nad jednoczeniem się ludu i przez to wzmaganiem się tego sily; postanowiono przyjąć na wojska rzą~owego ważny bo bez niego -trudno rzecz stronmctwa gazetę "Przyjaciela ludu" któ- w głąb kraju transportować wojska i armaty ry ma?becnie z górą 17 tysięcy przedpłatników W ąwóz jest otoczony skalistem pasmem gór a zyski z tego wydawnictwa obrócić na założe tak że na dme wąwozu kn;tego bardzo L głębp nie biura porad dla ludu Postanowiono rów- kiego może się zaledwie pomieścić tor kolejowy i mała górska rzeczka Mniej więcej Vi środ nież wydawać broszury i książki uświadamiają ce l~~ jak i dlaczego ma się trzymać własnej ku tego przesmyku leży stacja kolei kaczanik Alba~czycy podzieleni na dwa oddziały: półno s~ojej polityki Więcej szczegółów o tej spracny) połudmowy obsadzili najważniejsze wejwle podamy po kongresie w Tarnowie ścia do wąwozu koło Kaczanika i Elaszanu Tor Śmierć od pioruna W Staromieściu pod Rze- kolejowy zabarykadowali pniami drzew sami zaś szowem tuż obok dworu pjędrzejowicza wśród ut?0cnili się w lasach na wysokich i' stromych naj więk~zej ciszy w powietrzu najpierw spadł gorach bardzo obfity deszcz a potem uderzył piorun i O frontowym ataku przeciw nim Turcy nie zabił kobietę po~racającą z motyką na ramie~ogą nawet marzyć Musieliby bowiem drapać biu od sadzenia ziemniaków SIę po kilkaset sążni w górę po stromych ska W Poznańskiem osobliwe m jest zachowa- lach wśród celnego ognia Albańczyków jedynie! endeków W Galicji w straszny sposób nyn;t s~osobem spędzenia Albańczyków z ich pozycji Jest marsz flankowy niezmiernie J'ednak zwalczają stronnictwo ludowe które iednoczy lud w Królestwie ucz'ciwej nitki nie zostawiają trudny z powodu niedostępności terenu la kana tych którzy powiadają że lud musi o sobie walei;ji i artylerji b~aku map dokladnych i jakichkolwiek komumkacji myśleć; tu endecję stanowi' szlacbta umizgająca W skutek tego po)ożenie wojsk tureckich się do księży a tam w P oznań skiem endecy w północnej Albanji jest w najwyższym stopniu walczą z "ziemiaństwem i przedstawicielami starszego duchowieństwa" jak pisze gazeta tutejszej krytyczne Są one doslowme odci;te od reszty endecji; tam przeciw szlacbr:ie duchowieństwu państwa i muszą uledz jeżeli nie uda się Turprzeciwstawia ona "warstwy ludowe mi'eszczan kom dość rychło utorować sobie rlrogi przez Kaczanik rzemieślników i rohotników"-bywa' wprost że poznańscy endecy głoszą się ża ludowców Ostat~ie telegramy przynoszą następujące Pod takięm pasłem umyślili teraz 'stworzy ć na WIadomOŚCI: całe Księstwo Poznańskie "Związek narodowy" W ~zasie pościgu cofaj~cych się Albańczy jako organizacji ponad partyjną ' ków WOjsko tureckie w pobliżu Kaczaniku spotkało się z główną silą powstańców którzy stapow~tan~e w Albanji trwa w dalszym ciągu a choc SH~ me rozszerza jednakże trwa z upor- wili zacięty opór ale' w końcu po długiej a

15 ~ Z A R A N 18 krwawej bitwie musieli cofnąć się z wiel\riemi stratami Albańczycy stracili dwie armaty i wielkie zapasy amunicji i żywności Pod samym Kaczanikiem stoczono również zacię~ą walkę przyczem Albańczycy ponieśli d~tkhwą klęskę Z Saloniki przybyły do Albanjl znaczne posiłki tureckie Konstantynopol 2-go maja Szefket Thugut basza zpod Kaczaniku na czele silnego oddziału wojsk~ posunął się do Elaszan aby uderzyć na tyły powstańców albańskich W drodze pod Stud~na wojsko tureckie spotkało się z silnym e>ddzlałem Albańczyków Natychmiast rozpoczę ła się bitwa Po obu stronach straty znaczne Saloniki 2-go maja W wąwozie kaczanickim spokój Część Albańczyków zajęła niedo st~p~e góry część zaś odeszła od kazy gilań sklej aby rozpocząć bój z oddziałem Osmana baszy który tam się znajduje W okolicy Czernolewa znowu zgromadził się znaczny zastęp Albańczyków Wysłano wojsko w celu ich roz proszenia: Krążą pogłoski że Albańczycy w znacznej liczbie zgromadzili się również w okolicy ~jakowy ~ Ipeku Wysłano tam posiłki Do?alomk przybyły dwa bataljony które wysłano JUż do Albanji Przypuszczać należy że rząd turecki choć z wlelkj~ wysiłkiem pokona Albańczyków ale Ole?ędzle t~ leszcze trwała wygrana; rząd będzie musiał ~roblć bardzo duży wysiłek żeby za p~średolctwem oświaty podnieść ten lud ro go _despotyzm tureckich sułtanów znieprawił Saloniki 3-go maja Powstańcy w ucieczce zpod GHan natrafili na wojsko tureckie które rozwinęło do nich morderczy ogień armatni Na placu boju pozostało 400 zabitych lub ciężko poranionych Albańczyków reszta zdołała umknąć w kierunku Preszowy Wojsko tureckie rozpoczęło stopniowy pościg powstańców we wszystkich kierunkach Straty poniesione przez Tu~ków '!' wąwozie Kaczanickim wynoszą 400 zabitych I 200 ranionych Kometa Halleja Do stacji astronomicznych nadsze?ł z ~ondynu następujący telegram: "Scisłe <?bltczedla dokonane w dostrzegalni astronomicznej przez uczonego Grenwicza wykazały że og~m kome~y Halleja w drodze jaką przeby~a me dotkme ziemi' Podajemy ten telegram dlateg~ żeby rozproszyć obawy że ogon zmszczy ZJer;OIę albo zatruje jej mieszkańców?~ tego oświeceni ludzie nie boją się; piszemy zedy zaz~aczyć lak daleko doszła nauka że przy pomocy znakomicie udoskonalonych teleskopów (patrz N!! 8 "Zarania") oraz innych przyrzą~ó": i sposobów ścisłe w tym wzgl«;dzie badama I wyrachowama prowadzić mogą Dl: Dzień l-go maja Co roku w różnych kratac~ robotnic~ odbywają świ~to jako swoje SWlętO ~obo~nicze W roku bieżącym święto l-go maja minęło wszędzie względnie spokojnie W NIemczech uroczystość dnia tego ograniczała E 363 się do odbycia wieców publicznych których przebieg był spokojny We Francji ' władze policyjne na kilka dni przed 1-ym maja wydały szereg zarządzeń zmierzających do przeszkodzenia manifestacjom robotniczym które wobec tego nigdzie nie przybrały wi~kszych ro~miarów W samym Paryżu socjaliści urządzili pochód manhestacyjny w lasku Bulońskim Policja wezwała tłum do rozejścia się; w odpowiedzi na to obrzucona została gradem kamieni Wezwano kirasjerów którzy zaatakowali bronią białą demonstrantów przyczem stratowano i poraniono 2 kobiety Wieczorem manifestacje powtórzyły się WOjsko jednak już nie wdawało się w to We Francji co lat 4-ry odbywają się wyboposłów do parlamentu Właśnie zaczęły się one teraz Pierwsze dni wyboru już przeszły Wybrano 494-ch posłów przyczem największą liczbą głosów zostali wybrani socjaliści (129-u posłów) i skrajni socjaliści (l44-ch posłów) Wogóle prawie żadne zmiany co do przekonań społecznych nowych posłów nie zaszły Bliższe szczegóły podamy za tydzień kiedy' wybory w całości przeprowadzone zostaną fz<==~ Co słychać uj kraj o? Podług wiadomości naddo Towarzystwa rolniczego w Królestwie Polskiem pszenice przedstawiają się na ogół bardzo dobrze natomiast żyta miejsrami przerzedły z powodu zimna w ostatnich tygodniach Ale tak było tylko na polach uprawianych podlug przestarzały c h systemów; tam zaś gdzie kltura j est lepsza przez użycie sztucznych nawozów żyta znacznie mniej ucierpiały Wogóle stwi erdzon o że w przeciągu ostatnich paru lat zuży tkowanie nawozów sztucznych wzrosło o 100 procent w porównaniu z poprzedniemi latami Wiosna obpcna bardzo sprzyjała robotom polnym Rolnicy od 30-tu lat ni e pamiętają tak poi?yślnych ~arunków To też do dnia l -go maja wszystkie roboty zostały pokończon e nie wyłączając robót około okopowych kończących się zwykle dopiero około l-go czerwca W Sandomierskiem wszystkie roboty zakończono j~sz cze '!" Po~zątkach kwietnia Urodzaj paszy zapowiada Slę bardzo duży jeżeli dalej będzie ciepło i przekropno Koniczyny i rzepaki przezimowały bardzo dobrze Wychodźtwo do Ameryki Emigracja robotników polskich z Mławskif'go do Ameryki przybrała w r b wielkie rozmiary Z okolic Mławy wyjechało conajmniej jakieś 300 osób Z samego miasteczka Radzanowa w pow mławskim które liczy zaledwie 1000 głów wyjechało w tych Stan zasiewów chodzących I

16 Z A R A N 364 dniach przeszło 20 osób plci obojga a drugie 20 się wybiera Stary kawał na naiwnych Zpod Nasielska piszą nam że w mieście tern jest jakiś "ajent" który przyjmuje ' zapisy i zadatki na siec~kar~ie poruszane za pomocą sprężyny zegarowej ktora jakoby przez godzinę obraca sieczkarnię; sieczka się rinie sama a gospodarz rooże sobie przez ten czas śpiewać spać spacerować Pytaliśmy o taką sieczkarnię we wszystkich składach narzędzi rolniczych w Warszawie i wszędzie odpowiadano nam: to jakiś stary kawał oszukań czy na naiwnych chłopów! Baczność tedy! Wielki pożar W ubiegłą niedzielę wybuchł groźny pożar w osadzie Włodowie odleg~ej o 8 wiorst od Zawiercia Ogień powstał w chwili gdy prawie wszyscy mi e szkańcy byli w kościele; zaprószy~o go dwoje dzieci pozostawionych w domu bez opieki Spłonęła połowa osady Wielu mieszkańców straciło całe swe mienie przyczem w ogniu zginęło tych dwoje dzieci Dzięki pomocy straży ochotniczej z Mrzygłodu pastwą ognia nie stała się cała osada Zachciewa im się Do gubernatora piotrkowskiego nadeszło podanie od Niemców miesz kańców ws Polichny gminy BogusławIce o zami anę Polaka dotychczasowego nauczyci ela szkoły wioskowej na Niemca gdyż w edług słów prośby Niemców w Policbnie jest wię~ej niż PoJaków W rzeczywistości stanowi? om zal~ dwie 10 procent ogółu mieszkańców Starama Niemców wziął w gorliwą opiekę pastor piotrkowski i w tym celu wystosował orędzie do dyrekcji szkolnej Parcelacja majoratów W ostatnich czasach bardzo wielu właścicieli majoratów j dóbr poduchownych otrzymało pozwolenie na rozparcelowani~ tych majątków pomiędzy włościan bez różnicy wyznan ia z pierwszeństwem dla włoś cian okolicznych Zakończono już parcelacje majątków następujących: Kiełpin w pow warszawskim gm MłoC'iny (33 włościan nabyło 200 m ); tego ż właściciela majątek Zazdrość w pow radz:vmińskim gm Zabrodzie (B -tu włościan nabyło 226 morgów płacąc po 130 rb za mórg); Kucice w pow płońskim gm Sarnowo (10 wło ścian nabyło 132 morgi po 60 rb za mórg); Ku flew w pow mińsko-mazowieckim (51 wł~ścian po 85 rb za mórg)-nadesłano pozwolenia na rozparcelowanie majątków następujących: Skaszyn w pow włocławskim majorat Aleksandra Krause; Grodztwo Kowal w pow włoc1awskim majorat rotmistrza Aw Mejnandera; Dobrówka w pow radzymińskim własność M Bondikow skiego obszaru 180 mórg; Grodzisk w pow warszawskim własn M Szuberskiego obsz 177 mórg; Targówek w pow mińsko-mazowieckim majorat en Czernajewa obsz 297 mórg; fol ołębiów Raciborów Kuczków i Baby warki: z majoratu Starynkiewa w pow kutnowskim obsz '1670 mórg; Skołatowo w pow płońskim d' E własn Czyzowa obsz 150 mórg; majorat ks Teniszewa Kozłów Szlachecki w pow socha czewskim gm Kozłów Biskupi obsz 1258'mórg za wyłączeniem 300 mórg lasu; Krośniewice i Rdutów Poduchowny w pow kutnowskim; oraz Witowo w pow nieszawskim własność sukcesorów Nipanicza- W bieżącym tygodmu nadesłano prośby o pozwolenie rozparcelowania majątków następujących: Szyszki w pow pultuskim własn Zurakowskiego; Zyck Poduchowny w pow gostyńskim własność b pomocnika jengubernatora warsz Pietrowaj W awrzyszewski~ grunta poduchowne własn A Patkula; folwarki: Gralewo w pow płońskim Wawrzyszew Góra i Trzciny w pow warszawskim wchodząc~ do majoratu Carski dar A ~o~kula obsz 2?86 m; wreszcie Przedecz w powiecie włocławskim ma jorat p Kołzakowa Biskup chełmski EulogJusz zwierzył SIę chełmskiemu bractwu prawosławnemu~ że sprawa chełmska jest tak zawikłana i trudna i~ bez cudzej pomocy on nie b yłby w możności jej podołać Pomocnikami jego stałymi w sprawie chełmskiej są profesorowie uniwersytetu warszawskiego: Kułakowskij i Filewicz którym chełmskie bractwo prawosławne uchwahło wyrazić swoją wdzięczn ość Zrzeszenie włościan W Halinie ziemi Dobrzjńskiej zawiązała si ę pierwsza u nas w kra ju udziałowa suszarnia cykorji Do przedsiębior stwa przystąpiło 16 tu gospodarzy małorolnych O kościół w Opolu Przejazdem z Petersburga do Opola był w Warszawie Antoni Krawczuk włościanin delegowany przez para~an opoi skich do prezesa gabinetu Stołypina w sprawi e koś cioła opolskiego Krawczuk dzięki stara~iom kilku członków Rady państwa był w ubiegłą sobotę na audjencji u prezesa gabinetu i otrzymał od niego zapewolenie że rząd w zamian za zabrany kościół wyda dozorowi kościelnemu 18 tysięcy rubli zapomogi na budowę nowej świątyni Suma ta wypłacona ma być w trzech ratach o czem kancelaria departamentu wyznań obcych wysłała już odpowiednie zawiadoqjie~ie do kan::elarji generał-gub~rnatora warszawskiego Krawczuk za byto ości swej w Warszawie porozumiewał się jednocześnie z budowniczym Dziekońskim w spra<"vje planów nowego ~ościoła które parafjanie opolscy chcieliby jaknajprędzej przestać do Petersburga aby módz rozpocząć budowę świątyni Misjonarz eparchja~ny Dla naw'racania b unitów którzy przeszh na wyzname katolickie oraz dla walki z katolicyzmem na Chełmszczy źnie konsystorz chełmski ustanowił specjalnego misjonarza eparcbjalnego Na posadę tę mianowano duchownego Zacharczuka z Chełma il pensją 2)000 rb rocznie

17 365 ZARANIE r -: "' 'ę ~)I 1' 1:;- IYZIftŁ! Nfi UKO'WO ROLNI CZY J CI "! \ ł lt :' ' f" ~~-Q 'n~sz~m gospodarstwie wiejskiem IV Wysokość I' dochodu każdego gospodarstwa chłopskiego od trzech zależy rzeczy; 1) od wysokości plonów z uprawy roślin i z łąki 2) od zyskowności przeróbki cz~ścj tych plonów któ rachując ż e nawóz jest dochodem od krowy dojnej nie można rachować że jest dochodem z gospodarstwa 1 awóz jako dochód od krowy jest j ednocześnie rozchodem na uprawę roślin; a znów dochód z tej uprawy który idzie na skar' mienie krowy jest rozchodem na oborę Wszystkie te dochody i rozchody wzajemnie się znoszą: ani jeden nowy grosz od tego nie przyjdzie Zup elnie tak samo robiłby len ktoby chciał mieć np dochód z tysiąca rucli ale nic innego nie robił z tym tysią cem tylko go z lewej kieszeni przekładał do prawej a potem z prawej do lewej Naturalnie: to w prawei to w lewej kieszeni miałby cały tysiąc rubli docho du tej kięszeni ale dopóki tylko przekłada z jednej do drugiej ani jednego grosza procentu ani jednego nowego grosza dochodu niema Dopóki więc nasz drobny rolnik nie zrozumie że krowa dojna powinna być żródłem dochodu nie tylko wyłącznie żródłem nawozu dopóty oczywiście gospodarz taki będzie sam siebie pozbawiał tego dochodu który może być tak znacznym że przewyższa dochód z uprawy re zostały w domu na ione cenniejsze produktyna nabiał mięso wełnę 'przychówek i t p 3) od umiejętności gospodarza osięgnłęcia najwyż szych cen za wszelkie wytwory swego gospo darstwa "Każdy wię-c gospodarz który dąży do naj wyższych dochodów z gospodarstwa musi być tak dobrze rolnikiem który potrafi doprowadzić ziemię do najwyższych plonów jak i fabrykantem który przerabia surowe ziemiop~ody na inne cenniejsze produkty Tym fabrykantem nietylko jest dziedzic który przerabia kartofle na okoroślin witę buraki na cukier ale jest nim chłop który Zdawałoby się że wszystko to przecie jest tak plody rolne przerabia na mleko lub mięso Dalej gospodarz musi być i kup<::em który łatwo zrozumia~ em ż e jest to tak proste i jasne nietylko dąży do uzyskania najwyższych cen za że naw et zbytecznem jest dowodzić tego tak swe wytwory ale musi kontrolować siebie jako jak zbytecznem jest dowodzić widomemu że rolnika i fabrykanta - bo ten rolnik lub fa- słońc e świeci Ale cóż robić kiedy całe wieki brykant mają nieraz takie zachcianki na którt> pracowały na to żeby chłop był niewidomym rolnik jako kupiec nigdy pozwolić nie może bo całe wieki oduczały go od pracy głową od pracy myślą więc choć teraz ciągle się mówi i pisię nie kalkulują nie opłacają Tak pojęty zawód gospodarza rolnego oczy- sze: zakładajcie spółkowe maślarnie bo tylko one zapewnią \Vam dochód od krowy - ruch gowiście zawodem łatwym nie jest a przede spodarczy w tym ki erunku jest prawie żaden wszystkiem jest zawodem który wymaga pracy myśli Rozumiem ż e w dzisiejszych warunkach - Nasz chłop-gospodarz dalekim jest jeszcze drobnego naszego rolnictwa krowa dojna nie od takiego- typu zawodowego gospodarza; - jest jest a nawet powi em nie może być źródłem doon sobie gospodarzem z łaski Boż ej bo tak to chodu; rozumi em więc że chłop o nią nie dba bo po C9 dbać o zwierzę z którego tyle tylko wypadło z jego losu; pracuje haruje nie traktuje swej pracy zawodowej którą ma zawsze l11a się pożytku co nawóz ladajaki; rozumiem że w takich warunkach t j kiedy krowa dojna kierować pewna myśl gospodarcza ale jako pracy która najczęściej dla ni ego bywa skaraniem nie stanowi żródła dochodu śmiesznemi si~ dla Bożem bo i pracuje i haruje a ma z tego tyle drobnego rolnika muszą wydawać kazania mą że zawsze biedę klepie drych" ludzi żeby dla tych krów sadził buraki Zasadniczą wadą naszego drobnego gospo pastewne ż eby wprowadzał do swej obory rasy darza jest to że o ile nawet nieraz dobrym by- mleczne - bo po co to wszystko kiedy od krowa rolnikiem siakim takim fabrykantem o tyle wy nie ma dochodu _prawie zawsz~ jest złym kupcem t j zle rachujednej tylko rzeczy nie rozumiem; dla czego drobny nasz rolnik nie natęży pracy swej Je żle kalkuluje Na dowód tej złej kalkulacji przytaczam głowy żeby zbadał i rozstrzygnął pytanie: jakie krowę dojną; gospodarz zwykle kalkuluje tak: są przeszkody w jego gospodarstwie do tego za to że karmię krow ę to mam nawóz od niej aby krowa stała się źró dł e m dochodu i w jaki a bez tego nawozu nie miałbym urodzaju Naj sposób te przeszkody usunąć? gorsza to jaka tylko może być kalkulacja Bo I Przeszkody te doskonale wyświetlają owe I I

18 3{j6 książki Z A R A N I rachunkowe ośmiu drobnych rolników który mi Wydział Kółek dał do przejrzenia: Naprzyklad gospodarstwo N2 5 na 22 morgach utrzymuje 4 krowy W ciągu roku osięg n~ło z tych czterech krów dochodu za masło 20 r 76 kop które sprzedawało po kop za kwartę a więc mniej więcej po kop za funt Pierwsza wi~c przeszkoda: to nizka cena za masło wyrobione w domu bo ta cena która nawet kosztów paszy nie pokrywa tym bardziej nie opłaci mitręgi i fatygi koło wyrabiania e N! 18 Obchodzenie się z obornikiem na gnojowniku Trzymanie obornika pod inwentarzem zabezpiecza go w najlepszy sposób od strat na ilości i jakości Nie zawsze jednak jest to możli wern Do trzymania inwentarza na gnoju potrzeba: 1) bardzo wysokich i przewiewnych budynków i 2) znacznych ilości ściółki Ponieważ nie wszędzie i nie zawsze może gospodarstwo masła pozwolić sobie na ten zbytek przeto zachodzi Nie jest to jedyna przeszkoda; są jeszcze potrzeba zaprowadzenia innego urządzenia do inne nie mniej ważne a może nawet ważniejsze przechowywania znacznych ilości wyrabianego Rodzina tego gospodarza składa si~ z dwoj- obornika W tym celu urządza się na podwóga starych rodziców dwojga gospodarstwa i rzu gospodarczem osobne pomieszczenie dla sześciorga drobiazgu różnego wieku a mieści się obornika zwane gnojownikami lub gnojowiskaw izbie z kuchnią Oczywiście gospodyni któ- mi Ponieważ tutaj obornik nie znajduje się rej matka nie wiele co pomódz może ma pra- w przykrytym budynku nie jest stale tratowawdziwe urwanie głowy li: przygotowaniem jadła nym przez inwentarz i przez to utrzymanym dla tylu domowników z opierunkiem z obszy- w pożądanej temperaturze i stopniu whgotności ciem a przecie ma ona jeszcze świnie drób i przeto zrozumiałem jest że warunki tu są cał udój krów na karku kiem odmienne niż poprzednio Celem racjonalnego post~powania z obornikiem jest zabezjeżeli te krowy dają jakieś 2-3 garnce mleka to z tern się gospodyni siako tako upo- pieczenie go od strat 'jakie wywołuje w nim ra - ale wyobraźmy sobie że gospodarz czy rozwój i działalność życiowa bakterii Straty te to przez dobre karmienie czy przez postawienie jak to powyżej zaznaczonem zostało pochodzą mlecznych krów w oborze od owych 4o-ch krów od rozkładu mate!'ji organicznej z czego wynika otrzymuje dziennie garncy z których go ulatnianie się najcenniejszej cz~ści składowej spodyni naturalnie musiałaby robić masło Prze- obornika to jest azotu Przy niestarannem i nieracjonalnem postępowaniu z obornildem na gnocież to byłoby nieszcz~ściem dla tej gospodyni! bo ani garów na odstawanie śmietany ani miej- jowisku straty mogą dochodzić do poważnych sca na postawienie tych garów ani czasu na rozmiarów Zwykle pomimo zachowywanych robienie masła nie miałaby ostrożności straty są nieuniknione i mogą w cią To druga przeszkoda - ale nie koniec gu 3 do 4 miesięcy wynosić około 5 ej części na tern jego na wagę przy jednoczesnym znacznym ubytku azotu " Przy złem lub niedbałem traktowaniu Przypuśćmy że gospodyni owa ponad miarę swych sił i czasu nadludzkim wysiłkiem obornika straty te mogą dochodzić do połowy jego wagi Wobec tego usilnem staraniem gouporała si~ z maslem i robi go dziennie 3-4 funty Trzebaż go przecie sprzedać bo prze- spodarza powinno być takie post~powanie z obornikiem na gnojowisku ażeby o ile to sit; tylko chować niema gdzie a dla 3-4 funtów dziennie nie ma sensu stawiać lodowni A wi~c co parę da wysokość strat zniżyć Celem wszystldch dni gospodarz czy robocza czy nie robocza po- zabiegów powinno być wytworzenie warunków ra musi gnać do miasteczka żeby sprzedać ma- o ile możności najbardziej zbliżonych do tych sła za 31/2-5 rubli albo też wędrownemu prze- jakie istnielą przy trzymaniu obornika pod inkupniowi za jeszcze niższą cenę sprzedawać! wentarzem Rozkład obornika następuje tern energiczniej im 1) powietrze ma do niego łatwiej Dobrze jeżeli jest miasteczko tak duże)e znajdzie kupca na masło i w dni nie targowe - a jeżeli szy przyst~p 2) im wilgotność jest niższa 3) im to będzie jaka marna mieścina to może i wcale temperatura jest wyższa W tych warunkach kupca nje znaleźć masy bakterii opadają obqrnik i prowadzą swe To trzecia przeszkoda dzieło zniszczenia wywołując rozkład materji Tego w zupełności wystarcza by drobny organicznej i ulatnianie si~ azotu rolnik traktowała krowę jako źródło nawozu a Środkami zmierzającemi do pożądanego nie dochodu I w tych warunkach słusznie to celu są: robi Nie słusznie jednak robi po prostu grze 1 Równomierne rozkładanie czyli warszy względem siebie i swych dzieci że nie dą stwowanie oboroika "n a gnojowniku Przy miaży ~ do zmiany tych warunków A przecie(jest rowem wywożeniu obornika ze stajen obór lub środek wypróbowany i znany który z gruntu chlewów należy baczną uwag~ kłaść na to aby zmienia te warunki - to spółkowe maślarnie gnój był warstwowany a wi~c za każdym rastary Wojtek zem:kładziona cienka warstwa nowej porcji obornika Stary Wojtek '

19 z A R A RADY' l WSKAZOWKl~ ZAPYTANIE Mam zamiar na jesieni zasasad ale nie wiem jakie gatunki wiśni były by odpowiednie ńa użytek domowy Ziemia z wierzchu czarna może na pół łokcia dalej piasek Jak duże doły kopać kiedy i jaka odległość ma być między rządami? Gdzie nabyć szczepów? St Kamiński pzić ODPowiEDŻ Wiśnie należą do drzew mało wybrednych i dzięki temu udają się VI każdej ziemi i prawi~ w każdem położeniu; jedynie w miejscowościach zbyt wilgotnych kwitną obfici~ ale nie dają OW0CU albo też gumują i cho rują N J E 367 Jak trocin nawozu pola? użyć na ściółkę żeby nie popsuć Franciszek Zak ODPOWIEDŹ Trociny mogą być używane do urabiania nawoz~ lec~ nie należy ich używać sa!11ych lecz w pomieszaniu ze słomą Daj emy więc najprzód podściół ze słomy a nie sypiemy tro- cwy Ponieważ przytrzymują gnojówkę i wilgoć ~aw~rtą w mierzwie przeto nietylko przyczynia_ ją SIę do czystego utrzymania bydła ale i po- mnażają ty~ sposobem j~j ilość i dobroć Mierzwa taka działa wprawdzie powoli ale dłużei i nadaje się szczególniej na grunta niezbyt ciężkie Trociny bywają także używane do urabiania komposów; w tym celu mieszamy je z ziemią śmie ciami popwórzowemimaterjałami łatwo się rozkła dającenii lub też przyspieszającemi rozkład a mianowicie z wapnem palonem i usypujemy kupę okolo 5 ~~óp wysoką którą trzeba często polewa~ ; gnojowką a p~~ed użyci em parę razy prze robi~ Suchych troclll można z dobrym skutkiem używać do rozsiewania z nawozami sztucznem" a zmieszanie ich z nawozami ułatwia sobie równe tychże rozdzielenie A Ś Doły do sadzenia jesiennego kopać można lato a najlepiej przed żniwami kiecły gospodarze mają najwięcej wnlnego czasu Na kilka tygodni przed sadzeniem trzeba doły zasypa~ czyli zaprawić pr7;yczem wrzuca się do dołów równocześnie glebę i martwicę ażeby się ze sobą mieszały; można też dodać nieco stawiarki zeskrobków z podwórza kompostu i t p lub starego przetrawionego gnoju nigdy jednak Brodawki u cieląt : nawozu świeżego słomiastego Dzięki wczesnemu _ zaprawieniu dołó~ ziemia się uleży przed PYTANIE ':sadzeniem i drzewka nie zapadną się za głębo Mam ciplę 11/2 roczne; od jakiegoś czasu ko Za głębokie sadzenie-to bardzo rozpowszech- zaczęła jej się robić jakaś brodawka wielkości niorra wada naszych sadów j{tóra wyrządza mniej więcej jajka kurzego pod brzuchem w blizwrelką szkodę Doły pod kości wymienia a niedawno taka sama brodaww1sme kopi~ się na łokieć głębokie a na dwa ka na pępqwinie Doradzili mi aby tę narośl - lokeie szer-okie Drzewa powinny od siebie być przewiązywać a w ten sposób przez zatamowaoddalone na 12 do 15 łokci we wszystkie strony nie ~obiegu krwi sama uschnie Jednak się " Z licznych odmian na użytek domowy można o~awiarn żeby jakie gorsze skutki nie nastąpiły polecać: Książęcą Hiszpankę wczesną HiszpanCIelę rasowe WięC ilzkodaby zniszczyć kę późną Szklankę Lutówkę Ostheimską UeWasz przyjaciel A S gla wczesną Nie zaleca się jednak sadzić dużej ilości odmian- lepiei mniej odmian a więcej ODPOWIEDŹ drzew jednej odmiany bo w razie większego Niezbyt dayvno w "Zaraniu" pisałem o brou~?dz~ju ~atwiej jest sprzedać towar jednolity dawka~h obecolc tylko w krótkości powtarzam a J zblor SIę upraszcza I?rob~e brodawki obcinać ostre mi nożycz Dobrych drzewek można nabyć w zakła dach ogrodniczych: Braci Hoser (Warszawa kami l naci e rać kamieniem pieki e lnym (lapisem) Jerozolimska 59) C Ulrich (Ceglana 11) J Maci e- ranki stąd pozostałe Duż e można przewiązy jewski (Warszawa - Skrzynka poczto~a N2 113) wać bez obawy mocnym jedwabiem struna lub albo za pośrednic~wem Towarzystwa Ogrodni- wreszcie włosiem koński~ lecz nie' odrazu' zbyt czego WarszawskIego tbagatela 3) które wy- mo?~o tylko ~o kilka dm pętlę zacieśniać NajlepieJ l~d~ak I duże brodawki obcinać a rankę daje drzewka dla włościan po zniżonej cenie po obcięciu pozostałą przypalić żelazem do hia StaHislaw Dluski l~ś~i rozl?alonem; wykonani e tej operacji najlepiej powierzyć weterynarzowi L Buczwt ński całe Trociny jako ściółka lapytanie Czy trociny drzewne są dobre na ściólkę pod bydło? U nas jest w blizkości tartak le wsi Kącic na szkołę w Kruszynku nadesłali do naszej redakcji: gdz!e można do~~ać trocinjednakże ~i którzy uży Eleonora Deptułowa 5 rb Zofja Lesińska 1 rb w~h tro~1d na sclolkę mówią że sobie popsuli niestefanja Dytrychow~ 1 rb Wł D~ptuła 2 rb Andrz~j mi pol~ mówi~ np że urodzaj bywa licnszy na Warda 1 rb FranCiszek Skurzenskl 1 rb Piotr Koczara nawozie z trocinami że pole wysycha itp rb-razem rb r

20 z 368 CO POWINNO SIĘ WIEDZIEĆ Pogadanka popularno naukowa A A N N! 18 Treść: O ustroju fizycznym i chemicznym komet - O ich komunikacji z innymi światami i o możliwości według sławnego astronoma francuskieg o spotkania się komety z ziemią-po KAMILA FLAMMARIONA " dróże komet i tajemnice ich dróg ~ Cena 10 kop Nabywać można w księgarniach oraz u wydawcy T H Nasierowskiego Warszawa Krucza 32 za 10 kop ~~==~~~ OKOMETACH ~~~Ii~~~~ do ropy nafty i spirytusu Naitańsze źródło siły mechanicznej Bezpieczeństwo od Uproszczona i trwała konstrukcja Wielka równość cichość biegu Na krajowej wystawie w Częstochowie odznaczone złotym medalem ognia '"Za znakomite wykonanie Przeszło 800 motorów ł postępy w budowie" w ruchu których wykazy oraz katalogi kosztorysy i chlubne ~;;~~:t~i:a przesyłat~~~afda~;;ki MOTORÓW "PERKUN" "O korzyściach z mleczarń W ARSZ A W A ERY W AŃSKA N-r 16 Towarzystwo wzajemnego ubezpiecżenia od gradobicia wypłaca dywidendę za rok 1909 po 6 procent od premji netto we wszystkich ajenturach do 1 lipca a po tej dacie w Kasie Dyrekcji w Warszawie Przyjmuje ubezpieczenia od gradu na rok ll:l10 w Królestwie PoJski em i w gub Grodzieńskiej Kowieńskiej Mińskiej i Wileńskiej 8-1 Główny Skład Przędzy F BIERNAT ~ V1d #2?-: : =2'=*-=3=:::Y-h"1~Praga~~=~~ "CERES" ijjj Lnianej do Tkactwa Warszawa Senatorska 32 Telefony N i posiada stale na składzie: Przędzę lnianą na osnowę i wątek od X2 4 do N2 120 szarą 1/2 3/4 i 4/4 bieloną na pudy i na kopy Ceny fabryczne stałe cenniki oraz próbki wysyłają się 10-7 na żądanie franko spółkowych{' Napisał Z Cbmielewski-Cena ~5 k Ceny zboża w Warszawie dnia 3-go maj a: Zyto po 425 do lt 35 za korzec Owies średni do 340 a lepszy po 340 do za korzec Pszenica za pud 120 do 128 Kasza jaglana 110 do 132 za pud gryczana 133 do 135 za pud N~ rynkac~ z~granicznych ceny zboza trzymają SIę mocno C' d Sprzedaje się na dogodnych warunkach działki ziemi w różnych guberniach Królestwa Polskiego przy udziale Banku Włościańskiego lub bez udziału Wiadomość w Warszawie w Zarządzie spółki Kredy towoparcelacyjnej Zielna N! Kto jeszcze zalega w uiszczeniu przedpłaty za kwartał 2-gi choć prosił o przysyłanie "Zarani e" niech się śpieszy z dokonaniem tego runki dobre Po bliż sz e wiadomości Czytelnicy "Zarania" gospodarze prosimy zgłosić się listownie do Jóna średnich gospodarstwach potrze zefa Wileńskiego w Humlinie stacja bują 8-10 chłopaków po lat 18 pocztowa Czerniewice (w gub wardo 20 do robót gospodarskich Wa szawskiej 3-1 C 9 TREŚĆ NUMERU Sześćsetna rocznica urodzin Króla chłopów z portretem- Bądźmy doskonałymi- Z Sokołówka Sprawozdanie Spółki w Bodzechowie-jeszcze o komecie - Takby nam się dusza śmiaja - Emigracja i obieżysa stwo - Mapa Ameryki - Finlandja i Finlandczycy (z rysunkami) - Co słychać zagranicą? - Co słychaf w kraju? Dział naukowo-rolniczy O naszem gospodarstwie wiejskiemrady i wskazówki - Obchodzenie się z obornikiemodpowiedzi redakcji - Rozmaitości -- Ceny - Ogłoszenia Redaktor odpowiedzialny: S Bojarska Wydawca t: H nasierowski Adres redakcji: ul Nowy-$wiat Nr 21 w Warszawie Kierownik pisma m mallnou1skl Druk E NiCE i S-ka ul Nowy-Świat 1'W 70 Telef 1ł 27H