Program ochrony środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata

Transkrypt

1 . Program ochrony środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata AKTUALIZACJA ZLECENIODAWCA: GMINA STRZEGOM Rynek 38, Strzegom tel , fax strzegom@strzegom.pl, ZLECENIOBIORCA: EKO TEAM Sebastian Kulikowski, ul. Poniatowskiego 20/14, Zgorzelec tel , fax ekoteam.kulikowski@gmail.com, STRZEGOM, 2013

2 OPRACOWAŁ: Sebastian Kulikowski Osoby i instytucje współpracujące przy opracowaniu niniejszego dokumentu: Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska, Wydział Gospodarki Lokalowej, Wydział Inwestycji, Wydział Gospodarki Nieruchomościami i Zagospodarowania Przestrzennego, Starostwo Powiatowe w Świdnicy, Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. ul. Wesoła 7, Strzegom, Zakład Usług Komunalnych Al. Woj. Pol. 75, Strzegom, Nadleśnictwo Jawor ul. Myśliborska 3, Jawor, Nadleśnictwo Świdnica ul. Sikorskiego Świdnica, Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad we Wrocławiu, Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Biuro Powiatowe Świdnicy, Zdjęcia na okładce: 2

3 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP PODSTAWA OPRACOWANIA METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE Polityka ekologiczna państwa Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku Regionalny Program Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat Aktualizacja Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY STRZEGOM POŁOŻENIE UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA KLIMAT OTOCZENIE SPOŁECZNO GOSPODARCZE TURYSTYKA I REKREACJA WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Siedliska przyrodnicze Chronione i ginące elementy flory i fauny Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Strzegom Zieleń urządzona Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony powierzchni ziemi OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochroną zasobów kopalin ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH

4 4.3. KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY Ochrona przed powodzią Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed powodzią i suszą DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE GMINY STRZEGOM GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Zaopatrzenie w wodę Odprowadzanie ścieków Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku Harmonogram zadań w zakresie gospodarki wodno ściekowej ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA Charakterystyka i ocena stanu aktualnego System gazowniczy System elektroenergetyczny System ciepłowniczy Bilans emisji pyłowej i gazowej w gminie Strzegom Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021` Harmonogram zadań w zakresie ochrony powietrza GOSPODAROWANIE ODPADAMI Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku Harmonogram zadań w zakresie gospodarki odpadami ODDZIAŁYWANIE HAŁASU Hałas przemysłowy Hałas komunikacyjny Hałas kolejowy Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed hałasem ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Charakterystyka stanu aktualnego Identyfikacja potrzeb Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WPROWADZENIE Ocena możliwości preferencyjnego finansowania zadań wynikających z programu ochrony środowiska Środki pochodzące ze źródeł krajowych Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych Nakłady na realizację zadań Programu i proponowane źródła ich finansowania SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

5 8.1. INSTRUMENTY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE GMINY STRZEGOM MONITORING ŚRODOWISKA STRUKTURA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY STRZEGOM MONITORING POLITYKI ŚRODOWISKOWEJ STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA GMINY STRZEGOM NA TLE POWIATU ŚWIDNICKIEGO RYSUNEK 2 UKŁAD KOMUNIKACYJNY NA TERENIE GMINY STRZEGOM RYSUNEK 3 SCHEMAT SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH PTTK JAWOR RYSUNEK 4 PODZIAŁ GEOBOTANICZNY OBSZARU GMINY STRZEGOM RYSUNEK 5 POWIERZCHNIOWY OBSZAR CHRONIONY NA TERENIE GMINY STRZEGOM OCHK GÓRA KRZYŻOWA RYSUNEK 6 LASY O OBSZARY LEŚNE NA TERENIE GMINY STRZEGOM RYSUNEK 7 KLASYFIKACJA ISTOTNYCH GRUNTÓW ROLNYCH NA TERENIE GMINY STRZEGOM RYSUNEK 8 ROZMIESZCZENIE PUNKTÓW POMIAROWO KONTROLNYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO RYSUNEK 9 ODCZYN GLEB UŻYTKOWANYCH ROLNICZO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH RYSUNEK 10 POTRZEBY WAPNOWANIA GLEB UŻYTKOWANYCH ROLNICZO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH RYSUNEK 11 ZAWARTOŚĆ FOSFORU I POTASU W GLEBACH UŻYTKOWANYCH ROLNICZO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH RYSUNEK 12 ZAWARTOŚĆ MAGNEZU W GLEBACH UŻYTKOWANYCH ROLNICZO W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH RYSUNEK 13 POTENCJAŁ I WYKORZYSTANIE BIOMASY NA DOLNYM ŚLĄSKU RYSUNEK 14 POTENCJAŁ I WYKORZYSTANIE ENERGII BEZPOŚREDNIEGO PROMIENIOWANIA NA DOLNYM ŚLĄSKU RYSUNEK 15 POTENCJAŁ I WYKORZYSTANIE ENERGII WIATRU NA DOLNYM ŚLĄSKU RYSUNEK 16 MAPA ZASIĘGU DZIAŁANIA RZGW WE WROCŁAWIU RYSUNEK 17 OBSZAR ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W ZLEWNIACH RZEK NA TERENIE POWIATU ŚWIDNICKIEGO 68 RYSUNEK 18 REGIONALIZACJA HYDROGEOLOGICZNA WÓD ZWYKŁYCH RYSUNEK 19 STAŁE PUNKTY MONITORINGOWE JAKOŚCI POWIETRZA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W 2012 R RYSUNEK 20 WYNIKI POMIARÓW DWUTLENKU SIARKI ZE STACJI W ŚWIDNICY W 2012 R. (µg/m 3 ) RYSUNEK 21 WYNIKI POMIARÓW DWUTLENKU AZOTU ZE STACJI W ŚWIDNICY W 2012 R. (µg/m 3 ) RYSUNEK 22 WYNIKI POMIARÓW OZONU ZE STACJI W ŚWIDNICY W 2012 R. (µg/m 3 ) RYSUNEK 23 WYNIKI POMIARÓW TLENKÓW AZOTU ZE STACJI W ŚWIDNICY W 2012 R. (µg/m 3 ) RYSUNEK 24 EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ ZE ŹRÓDEŁ PUNKTOWYCH NA TERENIE GMINY STRZEGOM RYSUNEK 25 REDUKCJA ZANIECZYSZCZEŃ GAZOWYCH I PYŁOWYCH W PORÓWNANIU DO ROKU 2008 (%) RYSUNEK 26 MASA ODPADÓW KOMUNALNYCH (BEZ ) ODEBRANYCH Z OBSZARU GMINY STRZEGOM RYSUNEK 27 MAPA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Z PODZIAŁEM NA REGIONY GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI RYSUNEK 28 MAPA REGIONU PÓŁNOCNO - CENTRALNEGO RYSUNEK 29 UKŁAD DROGOWY GMINY STRZEGOM I OKOLIC RYSUNEK 30 LOKALIZACJA ANALIZOWANYCH ODCINKÓW DRÓG KRAJOWYCH NA TERENIE POWIATU ŚWIDNICKIEGO

6 RYSUNEK 31 POZIOMY DŹWIĘKU W ŚRODOWISKU OKREŚLONE PRZEZ WSKAŹNIK L DWN GMINA STRZEGOM RYSUNEK 32 POZIOMY DŹWIĘKU W ŚRODOWISKU OKREŚLONE PRZEZ WSKAŹNIK L N GMINA STRZEGOM RYSUNEK 33 UKŁAD SIECI KOLEJOWYCH W OBSZARZE GMINY STRZEGOM SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIA GRUNTÓW GMINY STRZEGOM TABELA 2 PRZYNALEŻNOŚĆ TERYTORIALNA GMINY STRZEGOM TABELA 3 LISTA GATUNKÓW ROŚLIN, OBJĘTYCH OCHRONĄ PRAWNĄ NA TERENIE GMINY STRZEGOM TABELA 4 POMNIKI PRZYRODY NA TERENIE GMINY STRZEGOM TABELA 5 REJESTR ZABYTKÓW NA TERENIE GMINY STRZEGOM TABELA 6 ZESTAWIENIE POWIERZCHNI NADLEŚNICTWA JAWOR WG. GOSPODARSTW TABELA 7 PORÓWNANIE WYBRANYCH CECH TAKSACYJNYCH NADLEŚNICTWA JAWOR TABELA 8 PRZYJĘTE RODZAJE RĘBNI W ODNIESIENIU DO POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW SIEDLISKOWYCH ORAZ ZWIĄZANY Z NIMI OKRES ODNOWIENIA TABELA 9 ZESTAWIENIE ZBIORCZE WSKAZAŃ GOSPODARCZYCH Z OPISÓW TAKSACYJNYCH W ZAKRESIE HODOWLI LASU TABELA 10 UŻYTKOWANIE TERENU W GMINIE STRZEGOM (OBSZAR WIEJSKI) TABELA 11 UŻYTKOWANIE TERENU W GMINIE STRZEGOM (OBSZAR MIEJSKI) TABELA 12 TERENY GÓRNICZE USTANOWIONE DLA EKSPLOATACJI KOPALIN NA TERENIE GMINY STRZEGOM TABELA 13 CHARAKTERYSTYKI METEOROLOGICZNE W WIELOLECIU TABELA 14 PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE RZEKI STRZEGOMKI, ŚREDNIE Z LAT TABELA 15 WYKAZ WÓD I URZĄDZEŃ MELIORACJI WODNYCH PODSTAWOWYCH NA TERENIE GMINY STRZEGOM. 65 TABELA 16 WYKAZ RZEK I POTOKÓW PRZEPŁYWAJĄCYCH PRZEZ TEREN GMINY STRZEGOM TABELA 17 ZESTAWIENIE KLASYFIKACJI STANU/POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO, STANU FIZYKOCHEMICZNEGO, STANU HYDROMORFOLOGICZNEGO, STANU BIOLOGICZNEGO ORAZ STANU CHEMICZNEGO RZEK STAN NA TABELA 18 OCENA, JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W PUNKCIE MONITORINGU DIAGNOSTYCZNEGO NR 114 W 2008 I 2012 ROKU TABELA 19 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA TABELA 20 ZESTAWIENIE DANYCH DOTYCZĄCYCH INFRASTRUKTURY GAZOWNICZEJ, ILOŚCI ODBIORCÓW I ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO W GMINIE STRZEGOM* TABELA 21 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY STRZEGOM W 2012 ROKU TABELA 22 ZESTAWIENIE ODCINKÓW DRÓG POŁOŻONYCH W GRANIACH GMINY STRZEGOM WRAZ Z KILOMETRAŻEM, DŁUGOŚCIĄ ORAZ POWIERZCHNIA OBSZARU OBJĘTEGO OPRACOWANIEM TABELA 23 WYKAZ PUNKTÓW POMIAROWYCH ORAZ ŚREDNIE ARYTMETYCZNE ZMIERZONYCH WARTOŚCI SKUTECZNYCH NATĘŻEŃ PÓL ELEKTRYCZNYCH W TYCH PUNKTACH W GMINIE STRZEGOM TABELA 24 ZBIORCZE ZESTAWIENIE WYDATKÓW NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA TABELA 25 WSKAŹNIKI MONITORINGU PPOŚ

7 1. WSTĘP 1.2. Podstawa opracowania Podstawę prawną niniejszego opracowania tworzy umowa zawarta między EKO TEAM Sebastian Kulikowski, a Gminą Strzegom. Umowa dotyczy wykonania pracy pt. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Dla powstania niniejszego dokumentu niezbędne były dane pochodzące ze źródeł takich jak: Dokumenty udostępnione przez gminę: o o o o Strzegom - stan obecny i perspektywy rozwoju, Program Rozwoju Gminy Strzegom, Główne założenia rozwojowe Gminy Strzegom, Plan Gospodarki Odpadami Gminy Strzegom, o Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Strzegom 2008, o Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego, Dane zebrane przez zespół autorów opracowania, Opracowania i raporty instytucji takich jak: o o Ministerstwo Ochrony Środowiska, Dolnośląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Materiały konferencyjne, Specjalistyczna literatura Metodologia opracowania, zawartość dokumentu i jego podstawy prawne Program ochrony środowiska dla gminy Strzegom został opracowany zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013, poz. 1232), jako narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w gminie. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom sporządzony został w 2010 roku jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013, poz. 1232), która w Dziale III Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska art. 17 wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Była to realizacja ustawy Prawo Ochrony Środowiska, która w Dziale III Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska art. 17, wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W ramach niniejszej umowy została opracowana trzecia aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Gminy Strzegom obejmująca lata oraz uwzględniająca perspektywę lat Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwagę (art. 17 pkt 1), by opracowanie uwzględniało pewne elementy określone w art. 14 wynikające również z polityki ekologicznej państwa. Są to: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; poziomy celów długoterminowych; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Gminnego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) jest zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Wytyczne mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury Polityki ekologicznej państwa. Program ochrony środowiska dla Gminy Strzegom opracowany został z uwzględnieniem układu strukturalnego Wytycznych... i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, 7

8 harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Niniejszy Program ochrony środowiska dla gminy Strzegom opracowano ze względu na to, iż została zaktualizowana Polityka ekologiczna oraz wprowadzone zostały zmiany w polskim i unijnym prawodawstwie. Przesłanką do opracowania aktualizacji są także zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powodują, iż poprzedni dokument stał się niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali się dokonać porównania stanu środowiska z roku 2010 z obecnym według informacji z 2013 roku (natomiast jeśli brakowało takich informacji posłużono się danymi z 2011 oraz 2012 roku). Nawiązując do układu i zawartości Polityki ekologicznej Państwa na lata z perspektywą do roku 2016 niniejsze opracowanie zawiera takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ochrona przyrody i krajobrazu, Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, Ochrona powierzchni ziemi, Ochrona zasobów kopalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy, ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Jakość wód, Zanieczyszczenie powietrza, Poważne awarie, Oddziaływanie hałasu, Gospodarka odpadami, Oddziaływanie pól elektromagnetycznych, Struktura Programu ochrony środowiska obejmuje: omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie Strzegom w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego, ocenę stanu wyjściowego i stanu docelowego, umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zadania gminy, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Całość działań proekologicznych zamykają wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań i potrzeb gminy. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - gminnych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych. Zadań koordynowanych, czyli takich, które realizowane są na terenie gminy Strzegom, ale nie koniecznie ze środków finansowych gminy. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych gminy przez przedsiębiorstwa działające na obszarze gminy lub mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć. Pomagają one w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Gminy. Niniejszy Program zawiera także omówienie uwarunkowań finansowych. Na podstawie budżetu Gminy z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2013, wieloletniej prognozy finansowej, a także szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań, nakreślono ogólną sytuację finansową, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości Gminy w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. W tej części aktualizacji zostały także przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. 8

9 1.4. Uwarunkowanie zewnętrzne Polityka ekologiczna państwa Polityka ekologiczna na lata z perspektywą do roku 2016 jest drugim z rzędu dokumentem strategicznym wymaganymi ustawą Prawo ochrony środowiska. Zasady realizacji Polityki Ekologicznej Państwa zostały przyjęte jako podstawa realizacji opracowania niniejszego dokumentu. Nadrzędnym, strategicznym celem Polityki Ekologicznej Państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są: wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, ochrona klimatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, że Polityka Ekologiczna Państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów i ścieków, a także unieszkodliwianie odpadów. Nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że zdrowie społeczeństwa, komfort środowiska, w którym żyją i pracują ludzie, życie obywatela są głównym kryterium realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Polityka Ekologiczna Państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, której istotą jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku Jednym z zadań ustawowo nałożonych na samorząd województwa jest programowanie rozwoju regionalnego, w którym kluczowy dokument stanowi strategia, pozwalająca na określenie kierunków działań województwa oraz stanowić punkt odniesienia dla sektorowych dokumentów programowych a także determinować procesy rozwojowe regionu. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku została uchwalona przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 listopada 2005 roku. Celem Strategii - zgodnie z zapisami w niej zawartymi - jest wskazanie niezbędnych dla obszaru województwa dolnośląskiego kierunków rozwoju gospodarczego i infrastrukturalnego. Dokument ten 1 ma stanowić także narzędzie do poprawy warunków życia mieszkańców Dolnego Śląska, m.in. poprzez zwiększanie ich zaangażowania w realizację zadań publicznych, a tym samym zwiększanie poczucia odpowiedzialności za harmonijny rozwój regionu. Charakteryzowany dokument wyznacza perspektywę rozwoju do 2020 roku i w swojej konstrukcji uwzględnia następujące elementy: syntezę diagnozy społeczno gospodarczej regionu; analizę SWOT bilans strategiczny regionu; opis systemu wdrażania i ewaluacji Strategii; 1 POSWD, s. 11 9

10 opis systemu monitorowania realizacji Strategii; charakterystykę instrumentów finansowych i prawnych służących realizacji Strategii. W kontekście uwarunkowań prawnych oraz przeprowadzonej analizy SWOT, na układ zamierzeń rozwojowych przyjętych w Strategii składają się: wizja regionu; cel nadrzędny; priorytety i działania sformułowane w odniesieniu do celów sfery gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Bilans strategiczny regionu wizja regionu sformułowana w Strategii : Dolny Śląsk europejskim regionem węzłowym. CEL NADRZĘDNY: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. CEL GOSPODARCZY : Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Priorytet 1: Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Dolnego Śląska. Priorytet 2: Budowa gospodarki opartej na wiedzy (GOW). Priorytet 3: Wspieranie aktywności gospodarczej na Dolnym Śląsku. CEL PRZESTRZENNY : Zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej regionu oraz jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu. Strategia w ramach tak określonego celu zakłada stymulowanie i umacnianie integracji przestrzennej oraz infrastrukturalnej Dolnego Śląska z Polską i Unią Europejską, a także wewnątrz regionu oraz aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kulturowych oraz kształtowanie środowiska przyrodniczego Dolnego Śląska w oparciu o zasady ekorozwoju. Priorytet 1: Poprawa spójności przestrzennej regionu. Priorytet 2: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Priorytet 3: Poprawa ładu przestrzennego, harmonijności struktur przestrzennych. Priorytet 4: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki. Priorytet 5: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. CEL SPOŁECZNY : Rozwijanie solidarności społecznej oraz postaw obywatelskich twórczych i otwartych na świat. Priorytet 1: Integracja społeczna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Priorytet 2: Umacnianie społeczeństwa obywatelskiego, rozwój kultury. Priorytet 3: Poprawa jakości i efektywności systemu edukacji i badań naukowych. Priorytet 4: Stałe podnoszenie stanu bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców województwa. Priorytet 5: Aktywna polityka rynku pracy oraz wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich Regionalny Program Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Regionalny Program Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata (RPO WD) został formalnie zaakceptowany przez Komisję Europejską (KE) w dniu 4 września 2007 r. Natomiast Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata został zatwierdzony Uchwałą Nr 1149/III/08 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 5 lutego 2008 r. z późniejszymi zmianami. Dla realizacji niniejszego Programu Ochrony Środowiska najważniejsze są priorytety takie jak: 1. Priorytet 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska; 2. Priorytet 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku. Pozostałe priorytety RPO WD również uwzględniają konieczność realizacji zasady zrównoważonego rozwoju Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska, jednak w stosunkowo ograniczonym zakresie, tj. : 3. Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw, Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw: preferowane są inwestycje, których celem jest m.in. dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów wynikających z prawa krajowego i wspólnotowego w 10

11 zakresie zwiększenia efektywności energetycznej (z wykluczeniem mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do 2 lat). Przykładowe projekty (1.1.F.) obejmują: zmiany technologii służące eliminowaniu szkodliwych oddziaływań i uciążliwości poprzez zapobieganie emisjom do środowiska, zmiany technologii służące zmniejszeniu zapotrzebowania na energię, wodę oraz surowce, ze szczególnym uwzględnieniem wtórnego wykorzystania ciepła odpadowego i zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów, budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych, budowa lub modernizacja instalacji i urządzeń do odzysku, a w szczególności recyklingu lub unieszkodliwiana odpadów, wdrażanie tzw. czystej technologii, budowa lub modernizacja instalacji wentylacyjnych i grzewczych w celu ograniczenia emisji, zużycia surowców i dostosowania do norm BHP. Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu: celem jest m.in. wzrost konkurencyjności przez podnoszenie jakości usług. Przykładowe projekty m.in. (1.2.A.) dotacje dla MŚP obejmujące projekty doradcze w zakresie jakości, w szczególności m.in. doskonalenia systemów zarządzania środowiskowego oraz uzyskiwana i odnawiania certyfikatów zgodności. 4. Priorytet 3. Rozwój infrastruktury drogowej na Dolnym Śląsku Działanie 3.2. Transport i infrastruktura kolejowa: celem jest poprawa infrastruktury m.in. z uwzględnieniem ekologicznego aspektu wykorzystania transportu kolejowego, Działanie 3.3 Transport miejski i podmiejski: celem jest poprawa jakości i wydajności przyjaznego dla środowiska transportu miejskiego i podmiejskiego, co ma na celu zrównoważony rozwój terenów miejskich i podmiejskich, szczególnie w aspekcie ochrony środowiska. 5. Priorytet 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska, w ramach którego wspierane są projekty zawierające elementy m.in. modernizacji obiektów w zakresie termomodernizacji oraz wykorzystania energii słonecznej i geotermalnej. 6. Priorytet 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku, w ramach którego wspierane są projekty zawierające elementy m.in. modernizacji obiektów w zakresie termomodernizacji i wykorzystania energii słonecznej. 7. Priorytet 8. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku, w ramach którego wspierane są projekty zawierające elementy m.in. modernizacji obiektów w zakresie termomodernizacji i wykorzystania energii słonecznej. Ponadto, cele Priorytetu 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska, zawarte w działaniu 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tys. mieszkańców umożliwiają dofinansowanie projektów o zakresie tematycznym zawartym w działaniach ujętych w Priorytetach 2 7, pod warunkiem, że są one ujęte w Lokalnym Programie Rewitalizacyjnym Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa stanowi podstawowe narzędzie dla prowadzenia polityki przestrzennej w jego obszarze. Jej prowadzenie służy realizacji celu publicznego, jakim jest ochrona i kształtowanie ładu przestrzennego - zasadniczego elementu zrównoważonego rozwoju województwa. Obowiązujący plan uchwalony przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w 2002 r. stracił w dużym stopniu swą aktualność. Miało na to wpływ. m. in. wejście w życie szeregu zmian przepisów prawnych, a także pojawienie się nowych wyzwań i uwarunkowań dla rozwoju województwa, jakie stworzyło wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. W związku z dezaktualizacją planu z 2002 r. w latach opracowany został w Wojewódzkim Biurze Urbanistycznym projekt jego kompleksowej zmiany. Projekt zmiany planu składa się z 3 części: części I o charakterze informacyjno-prognostycznym, obejmującej uwarunkowania, omówienie ustaleń podstawowych dokumentów planistycznych krajowych i wojewódzkich, wskazanie problemów i wizji rozwoju przestrzennego województwa; części II o charakterze stanowiącym, obejmującej ustalenia planu i wskazującej cele, kierunki, zasady i zadania zagospodarowania przestrzennego województwa w perspektywie 2020 r. oraz zestawienia inwestycji celu publicznego; 11

12 części III o charakterze informacyjno-postulatywnym, wskazującej zasady i narzędzia realizacji Planu. Cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa, wynikające z przyjętych ustaleń, koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju, strategii rozwoju województwa oraz zaleceń zawartych w krajowych i regionalnych dokumentach planowania strategicznego to: 1. umocnienie wewnętrznej i zewnętrznej integracji przestrzennej, społeczno-gospodarczej oraz infrastrukturalnej województwa oraz jego ukształtowanie jako harmonijnie rozwiniętego, europejskiego regionu węzłowego o wysokim stopniu konkurencyjności; 2. zintegrowana ochrona zasobów przyrodniczo-krajobrazowych i racjonalne ich wykorzystanie oraz udostępnienie, a także stworzenie spójnego, regionalnego systemu obszarów chronionych; 3. zintegrowana ochrona i rewitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego oraz utrzymanie tożsamości i odrębności kulturowej regionu; 4. harmonijny rozwój przestrzenny i społeczno-gospodarczy, a w tym integracja wrocławskiego obszaru metropolitalnego oraz harmonizowanie rozwoju pozostałych elementów systemu osadniczego; 5. efektywne wykorzystanie własnych zasobów województwa dla poprawy jakości życia i standardów zaspokajania potrzeb społeczeństwa; 6. ukształtowanie sprawnych, bezpiecznych systemów transportu i komunikacji oraz sieci infrastruktury technicznej, zapewniających dostawy wody i energii, właściwą gospodarkę odpadami oraz zapobieganie awariom i klęskom żywiołowym. Dla realizacji przyjętych celów strategicznych rozwoju przestrzennego województwa wydzielona została w jego obszarze strefa zintegrowanej ochrony walorów środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu wraz z obszarami najwyższej ochrony. W jej obrębie obowiązuje nadrzędność ochrony przyrody i krajobrazu w ustalaniu zasad i sposobów zagospodarowania przestrzennego oraz ścisłe przestrzeganie przepisów prawa i ustaleń dokumentów, określających zasady funkcjonowania obszarów chronionych oraz ich udostępniania dla potrzeb mieszkańców i gospodarki regionu. Pozostałe tereny województwa stanowią obszary równoważenia i ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu z rozwojem osadnictwa i gospodarki. W ich obrębie stosuje się wysokie standardy środowiskowe przy planowaniu i realizowaniu inwestycji, wprowadza się najlepsze, dostępne techniki oraz wspiera proekologiczne przekształcenia w strukturze gospodarki, zmierzające do osiągnięcia planowanych celów środowiskowych i przeciwdziałające zmianom klimatycznym. Realizacji przyjętych celów strategicznych zagospodarowania rozwoju przestrzennego województwa służy przyjęcie kierunków ochrony i kształtowania zasobów przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych oraz rozwoju osadnictwa, systemów transportu, systemów infrastruktury techniczne, poprawy stanu ochrony przeciwpowodziowej i bezpieczeństwa militarnego i cywilnego Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) w art. 17 obliguje organ wykonawczy województwa do sporządzenia i uchwalenia wojewódzkiego programu ochrony środowiska obejmującego okres czterech lat oraz uwzględniającego działania na kolejne cztery lata. W kontekście obowiązujących przepisów opracowany dokument ma stanowić podstawę planowania strategicznego w zakresie Polityki ekologicznej państwa oraz przenosić jej cele na poziom województwa przy jednoczesnym uwzględnieniu regionalnych problemów ekologicznych. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat (zwany dalej Programem oraz WPOŚ) jest aktualizacją dokumentu programowego i wytycza cele, kierunki działań oraz zadania z zakresu ochrony środowiska na terenie województwa dolnośląskiego. Naczelną zasadą przyjętą w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny wraz z ochroną walorów środowiskowych. Oznacza ona taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. W związku z powyższym CEL NADRZĘDNY Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska brzmi następująco: 12

13 Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Województwa Dolnośląskiego poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska. Wobec powyższego sformułowano następujące cele Programu w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: 1. Ocena zasobów wodnych i ich jakości; CEL STRATEGICZNY - Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania. Cel długoterminowy do roku 2015: Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych pod względem jakościowym określonych przez Dyrektywę 2000/60/WE (Ramową Dyrektywę Wodną) poprzez ich ochronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych, Rozwój i modernizacja infrastruktury techniczno-inżynieryjnej w zakresie wodociągów i kanalizacji, Zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie dostarczania odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej, Zwiększenie retencji zlewni, w szczególności cieków o dużym zagrożeniu powodziowym. 2. Jakość powietrza atmosferycznego; CEL STRATEGICZNY - Trwała poprawa jakości powietrza atmosferycznego. Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymanie wartości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza co najmniej na poziomie określonym prawem lub poniżej tego poziomu. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunalnych, szczególnie tzw. niskiej emisji, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunikacyjnych, Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza. 3. Hałas; CEL STRATEGICZNY - Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone wartości normatywne. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego, Ograniczanie występowania przekroczeń normatywnych hałasu przemysłowego, Kontrola poziomu hałasu, zwłaszcza pochodzenia komunikacyjnego. 4. Promieniowanie elektromagnetyczne; CEL STRATEGICZNY - Ochrona przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymywanie natężenia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poniżej poziomów dopuszczalnych lub co najwyżej na tym samym poziomie. Cel krótkoterminowy do roku 2011: Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, Kontrola poziomu promieniowania elektromagnetycznego. 5. Poważne awarie i zagrożenia naturalne; CEL STRATEGICZNY - Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym i zagrożeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Cel długoterminowy do roku 2015: 13

14 Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych i zagrożeń naturalnych dla ochrony ludności przed ich skutkami. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Zapobieganie poważnym awariom i innym zagrożeniom, mogącym mieć wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców, Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego w aspekcie ochrony środowiska oraz rozwój monitoringu zagrożeń środowiska, Zapewnienie bezpiecznego transportu materiałów niebezpiecznych, Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 6. Ochrona przyrody i krajobrazu; CEL STRATEGICZNY - Zintegrowana, trwale zrównoważona ochrona zasobów przyrody prowadzona w ramach racjonalnej polityki przestrzennej Cel długoterminowy do 2015 roku: Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni. Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Ochrona, rozwój oraz uporządkowanie systemu obszarów zielonych, w tym systemu obszarów prawnie chronionych, Ochrona i zwiększanie powierzchni terenów zielonych, w tym obszarów leśnych przy zachowaniu dotychczas istniejących obszarów, Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej uwzględniającej wartości przyrodnicze. 7. Ochrona gleb; CEL STRATEGICZNY - Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych zarówno pod względem ekologicznym jak i ekonomicznym. Cel długoterminowy do 2015 roku: Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych. Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Rekultywacja terenów zdegradowanych, Ochrona gleb użytkowanych rolniczo, Kontynuacja monitoringu środowiska glebowego w województwie. 8. Ochrona zasobów kopalin; CEL STRATEGICZNY - Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie, zahamowanie nielegalnego wydobycia kopalin oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Cel długoterminowy do 2015 roku: Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania kopalin, Maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania, Ochrona złóż nieeksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania przestrzennego, Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM 1. System transportowy; CEL STRATEGICZNY - Rozwój i modernizacja systemu transportowego z uwzględnieniem rozwiązań zmniejszających lub eliminujących negatywny wpływ transportu na środowisko. Cel długoterminowy do roku 2015: Dążenie do eliminacji zanieczyszczeń środowiska z systemu transportowego. Cele krótkoterminowe do roku 2011: 14

15 Poprawienie organizacji ruchu, Wprowadzenie koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego. 2. Przemysł i energetyka zawodowa; CEL STRATEGICZNY - Ograniczenie oddziaływania przemysłu i energetyki na środowisko. Cel długoterminowy do roku 2015: 1. Dążenie do ograniczenia negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowych wzorców i modelu produkcji oraz zasad planowania przestrzennego i obowiązujących przepisów prawnych. Cel krótkoterminowy do roku 2011: Wdrożenie zarządzania środowiskowego. 3. Budownictwo i gospodarka komunalna; CEL STRATEGICZNY - Podniesienie jakości życia mieszkańców i zachowanie ładu przestrzennego. Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa jakości stanu środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. 4. Rolnictwo; CEL STRATEGICZNY - Rozwój rolnictwa zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju. Cel długoterminowy do roku 2015: Dalszy rozwój rolnictwa zapewniającego zachowanie walorów środowiska i różnorodności biologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie stosowania nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, Racjonalne gospodarowanie glebami. 5. Turystyka i rekreacja; CEL STRATEGICZNY - Aktywizacja działań na rzecz zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska w sektorze turystyki rekreacji. Cel długoterminowy do roku 2015: Rozwój turystyki i rekreacji zgodnie z zasadami ochrony środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Wspieranie rozwoju turystyki regionalnej, Ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko rozwoju turystycznego. 6. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska; CEL STRATEGICZNY - Rozwój świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Cel długoterminowy do roku 2015: Kształtowanie proekologicznych postaw konsumpcyjnych. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Rozwój produkcji towarów proekologicznych, Eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska. 7. Edukacja ekologiczna; CEL STRATEGICZNY - Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa województwa, kształtowanie postaw proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Cel długoterminowy do roku 2015: 15

16 Dalsze kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań wszystkich grup społeczeństwa w odniesieniu do konkretnych sektorów środowiska w ramach podejmowanych inicjatyw z zakresu edukacji ekologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2011 : Kontynuacja oraz rozwój edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli oraz dla ogółu mieszkańców województwa, Rozwój oraz wspieranie finansowe i merytoryczne różnorodnych form działań z zakresu edukacji ekologicznej, Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji na temat stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony, Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej Aktualizacja Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 Aktualizacja Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (zwanego dalej Planem oraz WPGO 2012) została sporządzona jako realizacja przepisów ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.), która wprowadziła obowiązek sporządzania aktualizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie oraz jego aktualizację nie rzadziej, niż co 6 lat. CELEM NADRZĘDNYM Planu jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami przyjęte zostały następujące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: Cel 1. Utrzymanie poziomu prognozowanych ilości wytwarzanych odpadów, pomimo wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego za pomocą PKB, Cel 2. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, Cel 3. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, Cel 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, Cel 5. Zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, Cel 6. Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY STRZEGOM 2.1. Położenie Gmina Strzegom położona jest w powiecie świdnickim w województwie dolnośląskim. Gmina graniczy od zachodu z Gminą Dobromierz, od południa z Gminą Świebodzice, od południowego wschodu z Gminą Jaworzyna Śląska i Żarów oraz z Gminą Mściwojów z Powiatu Jaworskiego i Gminą Udanin z Powiatu Średzkiego. 16

17 Rysunek 1 Lokalizacja gminy Strzegom na tle powiatu świdnickiego Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza W skład Gminy wchodzą następujące sołectwa: Bartoszówek, Goczałków, Goczałków Górny, Godzieszówek, Granica, Graniczna, Gruchotów, Jaroszów, Kostrza, Międzyrzecze, Modlęcin, Morawa, Olszany, Rogoźnica, Rusko, Skarżyce, Stanowice, Stawiska, Strzegom, Tomkowie, Wieśnica, Żelazów, Żółkiewka. Tabela 1 Powierzchnia gruntów Gminy Strzegom Lp. Sołectwo Powierzchnia w ha Procentowy udział 1 Bartoszówek 432 3% 2 Goczałków 649 5% 3 Goczałków Górny 619 5% 4 Godzieszówek 255 2% 5 Granica 377 3% 6 Graniczna 468 4% 7 Grochotów 402 3% 8 Jaroszów % 9 Kostrza 513 4% 10 Międzyrzecze 310 3% 11 Modlęcin 464 4% 12 Morawa 493 4% 13 Olszany % 14 Rogoźnica 826 7% 15 Rusko 714 6% 16 Skarżyce 126 1% 17 Stanowice 793 6% 18 Stawiska 127 1% 19 Tomkowice 600 5% 20 Wieśnica 179 1% 21 Żelazów 441 4% 22 Żółkiewka 550 4% 17

18 Źródło: dane z Urzędu Miasta i Gminy Strzegom, 2013 Suma % Dogodny układ dróg zapewnia gminie połączenie z następującymi miejscowościami: Wrocław, Jelenia Góra ( przez teren miasta przebiega m. in. droga krajowa Nr 5) Jawor, Legnica, Świebodzice, Wałbrzych, Świdnica, Jaworzyna Śląska, Żarów. Strzegom położony jest w pobliżu węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej, skąd jest połączenie w kierunku: Wrocławia, Warszawy, Białegostoku, Krakowa, Jeleniej Góry oraz innych miast. Bezpośrednie połączenie kolejowe posiada Strzegom z Jaworzyną Śląską, Legnicą, Dzierżoniowem, Katowicami, Kamieńcem Ząbkowickim, Nysą. Rysunek 2 Układ komunikacyjny na terenie Gminy Strzegom Źródło: Gmina Strzegom łączy w sobie typowo miejski charakter z obszarami rolniczymi sołectwami o dużych walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Strzegom posiada typowo miejską zabudowę obejmującą osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe oraz duże placówki handlowo-usługowe. Z jednej strony potencjał gospodarczy i spore rezerwy inwestycyjne, z drugiej - przyjazne dla człowieka środowisko Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna Kształtowanie się rzeźby powierzchni Przedgórza Sudeckiego, na którym położona jest gmina Strzegom, jak i samych Sudetów sięgnęło przełomu dolnego i górnego karbonu, okresu węglowego ery paleozoicznej. W tym czasie nastąpiły ogromne intruzje magmy, dzięki którym pojawiły się łupliwe granity, m.in. Karkonoszy, Ślęży, Strzelina i Strzegomia. Oprócz granitów i bazaltów charakterystyczne skały tego terenu to kwarc, glinka porcelanowa, kaolin oraz zbliżony do granitu sjenit. Potężne ruchy skorupy ziemskiej w rejonie sudeckim spowodowały także gromadzenie się ogromnych zwałów gruzu skalnego nanoszonego przez górskie rzeki, który z kolei przytaczały pierwotną roślinność i lasy. Dało to początek największemu bogactwu ziemi wałbrzyskiej - węglowemu zagłębiu. Wzgórza Strzegomskie zbudowane są ze skał krystalicznych i metamorficznych oraz młodopaleozoicznej intruzji granitowej. Największe powierzchnie, zwłaszcza w północnej części Gminy stanowią granity strzegomskie, wciskające się między utwory starsze - gnejsy, zmetamorfizowane łupki ilaste, zielone łupki i fyllity. 18

19 Obniżenie Podsudeckie wypełnione jest osadami trzeciorzędowymi i plejstoceńskimi stadiału Odry. Osady trzeciorzędowe to przeważnie iły i piaski, natomiast czwartorzędowe to mady i piaski rzeczne, piaski i żwiry glin zwałowych oraz lessy. Większą część powierzchni gminy Strzegom zajmują utwory czwartorzędowe występujące w południowej i wschodniej części obszaru. Pochodzą one ze zlodowacenia bałtyckiego i środkowo polskiego. Zalicza się tu piaski i żwiry moren czołowych, gliny zwałowe oraz piaski i żwiry fluwioglacjalne. W dolinach rzecznych występują osady eluwialne w postaci stożków napływowych zbudowanych ze żwirów, piasków i mułów. Na obszarze gminy Strzegom występują złoża granitów, kruszyw naturalnych oraz surowców ilastych. Granit występuje w 24 złożach rozmieszczonych wokół Strzegomia oraz w północnej i zachodniej części Gminy w sołectwach: Kostrza, Goczałków, Graniczna, Rogoźnica, Wieśnica, Żółkiewka, Żelazów, Morawa. Jego zasoby według bilansu zasobów sięgają 881 mln. ton. Kruszywo naturalne (piasek) występuje w Międzyrzeczu, Grochotowie i Rogoźnicy. Jego zasoby sięgaj 3,3 mln. ton. Eksploatowane złoże glin ogniotrwałych o zasobach 34,9 mln. ton znajduje się w Rusku - Jaroszowie. Na terenie Godzieszówka położone jest złoże kaolinu Kazimierz" o zasobach tys. ton 2. Największe znaczenie gospodarcze dla Gminy ma jednak granit, którego eksploatacja zapewnia miejsca pracy zarówno przy wydobyciu jak i w przerobie. Jako złoże towarzyszące surowcom ilastym występuje węgiel brunatny, jednak e nie jest on eksploatowany a jedynie zwałowany wraz z wydobywanym nadkładem. W okolicach Góry Krzyżowej występuje bazalt, którego złoże równie nie jest eksploatowane Klimat Klimat okolic Strzegomia kształtuje się odmiennie niż na pozostałych obszarach Dolnego Śląska. Można zaryzykować stwierdzenie, iż panuje tam szczególny mikroklimat obejmujący zwłaszcza Górę Krzyżową, którą porasta niespotykana w tej strefie ciepłolubna roślinność. Klimat w szczególności kształtują południowozachodnie masy powietrza z kierunku Gór Sowich i Karkonoszy, oraz charakterystyczny dla Sudetów i Dolnego Śląska wiatr, zwany fenem. Na północną stronę Sudetów przedostaje się on jako prąd suchy i bardzo ciepły. Cechą charakterystyczną całego dorzecza Odry jest przewaga występujących deszczy letnich (ich udział w ogólnej ilości opadów waha się od 55 do 70%). Spowodowane jest to przez masy wilgotnego powietrza przechodzącego przez Bramę Morawską na Przedgórze Sudeckie. Przyczyną tak dużych opadów są również masywy Przedgórza Sudeckiego, w tym Wzgórz Strzegomskich i otaczających miasto od północnego wschodu Wzgórz Jaroszowskich, tworzące dodatkową barierę dla przenikania zimnych i wilgotnych prądów z północnego zachodu. Na miesiące letnie przypada 67,2% ogólnej sumy rocznych opadów, co stanowi wartość wyższą od przeciętnej dla Dolnego Śląska. W ciągu roku spada na omawianym obszarze około 600 mm wody. Daty skrajne okresu deszczowego to 19 kwietnia i 15 września. Wspominany już mikroklimat Strzegomia ma także korzystny wpływ na produkcję rolniczą Otoczenie społeczno gospodarcze Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. gminę Strzegom zamieszkiwało osób co oznacza, że gęstość zaludnienia w Gminie wynosi 187 osób na km 2. Z analizy poziomu liczby ludności na przestrzeni lat wynika, że liczba mieszkańców Gminy wykazywała niewielka tendencje spadkową. W roku 2012, w porównaniu z rokiem 2004, liczba osób zamieszkujących teren Gminy zwiększyła się o 0,69%. Największe znaczenie gospodarcze dla gminy mają złoża granitu, którego eksploatacja zapewnia miejsca pracy zarówno przy wydobyciu jak i przy przerobie kamienia. Lokalna gospodarka bazuje na istniejących, dużych zakładach wydobywczych. Wokół nich powstały mniejsze, zajmujące się obróbką granitu i produkcją galanterii kamiennej. Oferta firm promowana godłem Granit Strzegomski trafia nie tylko na rynek polski, ale również na rynki zagraniczne. Granit strzegomski jest bardzo wysokiej jakości. Poza wydobyciem i obróbką kamienia w gminie rozwija się działalność handlowa i usługowa. W całej gminie Strzegom w 2012 r. zarejestrowanych było 2716 podmiotów gospodarczych i były to przede wszystkim podmioty prywatne 2434, natomiast podmiotów publicznych było 282. Z danych GUS wynika, że działalność gospodarcza gminie prowadzona jest głównie przez osoby fizyczne. Firmy, w zdecydowanej większości, zatrudniają mniej niż 5 pracowników i prowadzą działalność gospodarczą od kilku lat. Większe podmioty to firmy zajmujące się wydobyciem kamienia budowlanego. Na terenie Strzegomia, a zwłaszcza w jego centrum, najliczniejszymi podmiotami gospodarczymi są sklepy, licznie reprezentowane podmioty usługowe (np. usługi księgowe, gabinet stomatologiczny). Inne podmioty to 2 Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy,

20 przedsiębiorstwa świadczące usługi poza obrębem miasta (usługi: transportowe, kamieniarskie, instalatorskie itp.). Do większych przedsiębiorstw działających na terenie Gminy należą: Przedsiębiorstwo Granit S.A. w Strzegomiu jest producentem wyrobów granitu o bardzo szerokim asortymencie. Kopalnia Granitu Gniewków, Olsztyńskie Kopalnie Surowców Mineralnych Sp. z o.o. Zakład Morstone stosuje najnowocześniejszą włoską technologię produkcji wysokiej jakości i precyzji wykonania asortymentu wyrobów granitowych. Firma Kamieniarstwo Zenon Kiszkiel oferuje: bloki granitowe z całego świata, płyty, elementy budowlane i nagrobkowe oraz narzędzia diamentowe do obróbki. Czech Granit firma importuje i sprzedaje materiały kamienne, bloki, płyty i wyroby gotowe pochodzące z Czech. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Jurczyk s.c. Strzegom to firma handlowo produkcyjno - usługowa w zakresie obróbki kamienia polskiego i importowanego o profilu nagrobkowo - budowlanym. Zakład JARO S.A. jest dostawcą glin o najlepszych właściwościach fizyko-chemicznych do przemysłu materiałów ogniotrwałych w gatunkach G-1, G-2. \Wytwórni Podkładów Strunobetonowych S.A. w Goczałkowie produkcja elementów betonowych i żelbetonowych na potrzeby budownictwa dróg ze szczególnym uwzględnieniem dostaw tych elementów. Strzegomskie Zakłady Mechaniczne ZRĘB produkuje wysokiej jakości sprzęt budowlany, m.in. mieszarki, betoniarki, węzły betoniarskie i kompletne wytwórnie betonowe oraz części zamienne do wszystkich typów betoniarek SZM ZR B Strzegom. Spółdzielnia Pracy Odlewniczo - Mechaniczna STOP wykonuje odlewy z żeliwa szarego: włazy kanalizacyjne, wpusty ciekowe, stopnie kanałowe, włazy telekomunikacyjne, ruszta piecowe, odlewy na zamówienia klientów oraz z metali nieżelaznych, wykonywane metodą ciśnieniową i grawitacyjną Politechnik zajmuje się doradztwem, projektowaniem, dostaw, montażem i serwisem urządzeń ochrony środowiska, m.in. instalacji odwiórowania i odpylania, filtrów do oczyszczania powietrza, wentylatorów, instalacji odciągowych i nawiewnych lakierni oraz zagospodarowaniem odpadów drzewnych. Strzegomskie Zakłady Wyrobów Papierowych UNIPAP Sp. z o.o. Produkuje zeszyty, bloki, notesy, okładki, które trafiają na rynek krajowy i zagraniczny. Spółdzielnia Odzieżowa Kopernik w Strzegomiu jest zakładem, który produkuje okrycia wierzchnie męskie i damskie, odzież sportową głównie dla odbiorców zachodnich, tj. Niemiec, Holandii, Francji. Słodownia Strzegom Piast Sp. z o.o. produkuje słody w pięciu asortymentach: jasny pilznerski, monachijski, karmelowy jasny i ciemny oraz słód barwiący. Zakład Rolpek 2 Sp. z o.o. jest producentem drobiu, wyrobów drobiowych i mięsnych. Firma DOMEX to przedsiębiorstwo remontowo-budowlane zajmujące się budową domów jedno-i wielorodzinnych, produkujące i sprzedające masę betonową. Firma RAS POLSKA zajmuje się produkcją zautomatyzowanych i ręcznych zgrzewarek punktowych dla przemysłu samochodowego na całym świecie. Delma Bazalt produkuje wykładziny zabezpieczające instalacje i urządzenia przemysłowe. Produktem wyjściowym materiału Delma Bazalt chroniącego przed zużyciem jest naturalny, przyjazny dla środowiska surowiec, wydobywany w okolicach Strzegomia. WZZ Herbapol S.A. Zakład w Stanowicach ma długoletnią tradycją skupu i przetwórstwa ziół Turystyka i rekreacja Na terenie gminy Strzegom nie ma form ochrony przyrody takich jak parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, czy strefy krajobrazu chronionego. Nie znaczy to jednak, że Gmina pozbawiona jest miejsc interesujących pod względem krajobrazowym, przyrodniczym, ciekawych miejsc historycznych i zabytków architektury. Gmina Strzegom pod względem geograficznym jest częścią Przedgórza Sudeckiego, dzięki czemu cechuje ją malowniczy, pagórkowaty krajobraz z dominującą po jednej stronie miasta Górą Krzyżowa (najwyższy szczyt Wzgórz Strzegomskich) i dolinami rzek Strzegomką i Pełcznicą. Atrakcją turystyczną Gminy jest piękny widok na panoramę okolicy z platformy widokowej na szczycie Góry Krzyżowej (354 m n.p.m.). Ponadto w 20

21 kompleksie leśnym Góry Krzyżowej występuje wiele ścieżek spacerowych oraz kamieniołom po zachodniej jej stronie stanowiący niepowtarzalną atrakcję. Przez teren Gminy przebiega 5 szlaków turystycznych, zarówno pieszych, jak i rowerowych. Trasy szlaków są łatwe i zarazem bogate w walory widokowe i kulturowe, biegną zarówno po nizinnych, jak i górskich, terenach Gminy Strzegom i Przedgórza Sudeckiego. - "NA NASZEJ GÓRZE" - to ścieżka przyrodniczo-edukacyjna, której trasa liczy 1300 m. Powstała dzięki zaangażowaniu Urzędu Miejskiego w Strzegomiu oraz Nadleśnictwa Jawor. Ścieżka rozpoczyna się u podnóża Góry Krzyżowej. Do odwiedzenia ścieżki zachęca widoczny z daleka kolorowy witacz i tablice edukacyjne. Osoby odwiedzające ścieżkę na pewno się nie zgubią. Drogę wskazują, bowiem znaki z zaznaczonym kierunkiem marszu. Strudzeni spacerowicze mogą odpocząć w cieniu drzew przy specjalnie dla nich przygotowanych ławo-stołach oraz skorzystać z paleniska. - SZLAK UŁANÓW LEGII NADWIŚLAŃSKIEJ - szlak górski, pieszy, długość 53 km, (ok. 5 godz. szybkiego marszu). Kolor: żółto niebiesko żółty. Trasa łatwa, biegnąca głównie drogami asfaltowymi o średnim natężeniu ruchu. Przebiega przez: Strzegom- Stawiska Granica - Mały Modlęcin Serwinów Dobromierz Chwaliszów - Ruiny Zamku Cisy Struga - Szczawno Zdrój Podzamcze - Zamek Książ Szczwienko - rezerwat Jeziorko Daisy -Witoszów Górny - Witoszów Dolny - Świdnica. Interesujący, choć nie do końca doceniany szlak, który praktycznie na całej swej długości przebiega po terenach Księstwa Świdnicko- Jaworskiego. Ten pieszy szlak górski oznakowany jest w sposób nawiązujący do barw wyłogów mundurowych ułanów. Szlak przypomina miejsce pobytu i walki polskiej formacji z okresu wojen napoleońskich.. Formację tę nazywano najpierw Legią Naddunajską lub Legią Polską. Miano Legii Nadwiślańskiej pojawiło się później. Rysunek 3 Schemat szlaków turystycznych PTTK Jawor Źródło: PTTK Jawor, 2010 SZLAK MARTYROLOGII - Kolor NIEBIESKI. Szlak upamiętniający więźniów byłego obozu koncentracyjnego Gross Rosen. Przebiega przez: Jawor Paszowice Czernica Czeska Góra okolice Kostrzy były obóz koncentracyjny Gross-Rosen Gęsie Góry okolice Żółkiewki Góra Św. Jerzego Krzyżowa Góra Strzegom. Jest to szlak pieszy, nizinny, o długości 22 km (około 2 godziny marszu), trasa bogata w walory krajobrazowe, o małym natężeniu ruchu. Obóz Gross-Rosen powstał w sierpniu 1940 roku jako filia KL Sachsenhausen. Więźniowie obozu przeznaczeni byli do pracy w miejscowym kamieniołomie granitu. Pierwszy transport przybył tam 2 sierpnia 1940 roku. 1 21

22 maja 1941 roku Arbeitslager Gross-Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego. Ogółem przez Gross-Rosen (obóz macierzysty i jego filie) przeszło około więźniów. "SZLAK PIASTOWSKI" lub "SZLAK GRANITOWY" - Symbol szlaku: K-2 Kolor: CZERWONY - szlak rowerowy, o długości 50 km, około 5 godzin marszu, trasa łatwa i bogata w walory widokowe i kulturowe, biegnie po nizinnych terenach Przedgórza Sudeckiego o małym natężeniu ruchu. Przebieg trasy: Świdnica Jaworzyna Śląska Strzegom Jawor. SZLAK VIA SACRA ŚWIĘTA DROGA - to nowy szlak turystyczny powstały w 2005 roku. Łączy wyjątkowe miejsca sakralne, obiekty architektury i dzieła sztuki na styku trzech krajów: Niemiec, Polski i Czech, w euroregionie Nysy. Dla osób, które chcą odbyć ciekawą historię Towarzystwo Marketingowe Górnych Łużyc i Dolnego Śląska stworzyło szlak turystyczny łączący obiekty sakralne Via Sacra. Via Sacra obejmuje szesnaście perełek kulturowych znajdujących się na styku trzech krajów. W Niemczech znajduje się osiem z nich, cztery w Polsce i Czechach. Wszystkie stacje uwzględniają wartość kulturowohistoryczną i turystyczną takich obiektów jak: Żytawskie Płótna Postne, zamek i klasztor w Oybinie oraz Ewangelicka Jednota Bracka w Herrnhut, wiejski kościół barokowy w Cunewalde i Katedra św. Piotra wraz ze skarbcem w Budziszynie, największy kościół symultaniczny w Niemczech, klasztory cystersek w Panschwitz i w Ostritz oraz Kościół Nawiedzenia NMP w Hejnicach i Świątynia Wang w Karpaczu. W otoczeniu wszystkich stacji Via Sacra znajdują się miejsca sakralne i obiekty, które rangą i atrakcyjnością dorównują stacjom. Partnerzy Via sacra oferują noclegi, wyżywienie oraz inne usługi. W styczniu 2012 roku Bazylika Mniejsza w Strzegomiu zaistniała na mapie jako siedemnasta stacja Via Sacry, natomiast pałac w Morawie stał się partnerem szlaku. W całość krajobrazu Gminy Strzegom wkomponowane są liczne wyrobiska po eksploatacji granitu, ich głębokie niecki wypełnione są czystą wodą a skalne uskoki porośnięte drzewami i krzewami. Jest to krajobraz tak wyjątkowy dla analizowanego obszaru i jest on niespotykany w innych rejonach kraju. Centrum miasta Strzegomia położone jest w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej, w której znajduje się wiele elementów zaliczanych do obiektów dziedzictwa kulturowego. Odwiedzając tereny gminy Strzegom warto zobaczyć m.in: Gotycki kościół św. Piotra i Pawła z XIV w., w Strzegomiu będący od 2002 r. Bazyliką Mniejszą. Bazylika p.w. św. Piotra i Pawła, której budowę rozpoczęto już ok r. należy do największych i najpiękniejszych budowli gotyckich na Dolnym Śląsku oraz obiektów dziedzictwa kulturowego. Bazylika jest własnością Parafii Rzymsko-Katolickiej. Zarówno wnętrze, jak też teren przyległy do tego obiektu są w dużym stopniu wyremontowane. W roku 2012 Bazylikę Mniejszą w Strzegomiu wpisano na listę Pomników Historii. kościół św. Barbary. Pochodzi z XIV wieku i początkowo pełnił funkcję synagogi żydowskiej. Jest to niewielki kościół jednonawowy. Wewnątrz warte uwagi są chrzcielnica z 1500 roku, sakramentarium z piaskowca z XIV wieku, oraz portal zachodni w stylu gotyckim z XIV wieku. kościół św. Antoniego. Powstał w XV wieku jako basteja obronna przy Bramie Nowej i służyła zarówno do celów sakralnych jak i obronnych. We wnętrzu ciekawe zworniki sklepienne z XVI wieku, ołtarz główny z XVIII wieku oraz portal do zakrystii w stylu późnego gotyku z XVI wieku. Kaplica św. Jadwigi. Wybudowana została ona w II połowie XIII wieku a wyświęcona została w 1268 roku. W 1372 roku pierwsza wzmianka o kaplicy jako kaplicy przyszpitalnej pw. Św.Jadwigi. Rok 1460 przyniósł przebudowę której kaplica zawdzięcza swój dzisiejszy wygląd. W 1819 roku zmieniono funkcję kaplicy zmieniając ją w kaplicę pogrzebową. Procedura ta miała swoją przyczynę w tym iż obok urządzono nowy cmentarz miejski. Budynek jednonawowy, dwuprzęsłowy. Sakramentarium, zworniki, oraz wsporniki sklepienia pochodzą z drugiej połowy XV wieku. dawny zespół klasztoru karmelitów z XV w., Kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Boskiej Szkaplerznej z Góry Karmel. Wybudowany w 1430 roku, następnie w 1729 przebudowany i rozbudowany przez karmelitów. W 1819 kolejny raz przebudowany tym razem przez ewangelików. W 1997 roku biskup legnicki Tadeusz Rybak powtórnie konsekrował oddany do użytku po remoncie kościół p.w. Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Boskiej Szkaplerznej. W roku 2011 zakończono remont kompleksu poklasztornego i przekształcono go w Centrum Aktywności Społecznej Karmel, w którym znalazły siedzibę stowarzyszenia i organizacje społeczne, Punkt Informacji Turystycznej oraz Izba Tradycji Ziemi Strzegomskiej. Ratusz (pochodzący z r. przebudowany w 1940), 22

23 Wieżę Targową pełniącą w średniowieczu rolę Wieży Ratuszowej, z której rozciąga się widok na panoramę miasta. Jest to jedyna pozostałość dawnego ratusza z XIV wieku. Jest też jedynym zachowanym elementem średniowiecznej zabudowy rynku. Zwieńczona szklanym hełmem w kształcie ostrosłupa oraz renesansową balustradą. Wieża ma wewnątrz zainstalowany dzwon z 1365 roku. Wysokość wieży to 35,9 m. fragmenty murów miejskich z końca XIII w., Obwarowania miejskie zostały wybudowane w latach z rozkazu księcia Bolka I. Do dzisiaj zachowały się niewielkie fragmenty w południowej części Starego Miasta nieopodal wiaduktu kolejowego. Najlepiej zachowanym fragmentem jest element z Basztą Dziobową z XIV w. w Parku Miejskim. Dom Zgromadzenia Sióstr Elżbietanek powstanie datuje się na lata , obiekt stanowi własność wyznaniową, stan zachowania bardzo dobry. Znajduje się w Strzegomiu przy ul. Obywatelskiej. Jest to budynek neogotycki, murowany, licowany cegłą z ceramicznym detalem. Dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, otwory okienne zamknięte łukami odcinkowymi. Łaźnie Miejskie zostały otwarte 5 grudnia 1905 roku. Były w użytkowaniu Patriotycznego Towarzystwa Kobiet. Łaźnie były wyposażone w wanny, natryski, saunę oraz kąpiele lecznicze. Z Łaźnią Miejską połączony był Dom Ludowy. Mieściła się w nim niegdyś Biblioteka Ludowa, czytelnia, szkoła gospodarstwa wiejskiego oraz kuchnia dla biednych i sala z grami. Obecnie obiekt przy ulicy Wojska Polskiego pełni funkcję usługową i stanowi własność prywatną. Mauzoleum Friedricha Bartscha znajduje się na terenie cmentarza komunalnego przy ulicy Świdnickiej. Powstanie datuje się na ok r. Obiekt jest murowany z bloków kamienia. Masywna kubiczna forma, a w oknach kraty ozdobione motywem krzyża żelaznego. Cmentarz powstał w początkach XX w., stanowi własność komunalną. Nie można również pominąć zabytków leżących poza Strzegomiem, do których należą: kościół parafialny, p.w. Chrystusa Króla w Goczałkowie Dolnym, pochodzi z XVI wieku, wpisany do rejestru zabytków pod nr Budynek jest murowany, tynkowany z zachowanym tynkowym neogotyckim detalem ornamentalnym nad otworami okiennymi. Kościół jest jednonawowy z mniejszym prezbiterium i środkową wieżą. W ścianie prezbiterium zewnętrzna nisza z rzeźbą Chrystusa Króla. Wzniesiony został jako kościół ewangelicki z inicjatywy barona Ulricha von Richthofena. założenie pałacowe z dwoma folwarkami w Goczałkowie Górnym. W zespole pałacowofolwarcznym znajduje się pałac oraz dwie oficyny mieszkalne, stajnia, obora, stodoła, budynek gospodarczy, park krajobrazowy. Wszystko zwieńczone jest XIX-wieczną dwuskrzydłową stylizowaną wicią roślinną bramą wjazdową. Brama znajduje się pomiędzy dwiema oficynami mieszkalnymi. Pałac był rezydencją barona von Schliewitz. Kilkakrotnie był przebudowywany, a ostatni raz pod koniec XIX w. Obecnie stanowi własność prywatną i pełni funkcję budynku mieszkalnego. Jest w stanie zaniedbanym. W listopadzie 2007 r. w pałacu wybuchł pożar. Pożar niemal całkowicie zniszczył zabytkowy pałac. Park pałacowy z 1879 roku, wpisany do rejestru zabytków pod nr 1367/wł. zespół kościoła parafialnego p.w. Świętego Jana Chrzciciela w Jaroszowie, wpisany do rejestru zabytków pod nr 939/wł, (Jaroszów). Powstanie kościoła datowane jest na XV w. Murowany z cegły z ceglanym detalem neogotyckim (szczyty, fryzy, blendy, sterczyny), z zachowaną z pierwotnego kościoła kamienną gotycką wieżą. Budowla jest jednonawowa z mniejszym prezbiterium, rozczłonkowana przybudówkami i przyporami. Nieopodal na cmentarzu parafialnym przy murze cmentarnym znajduje się Mauzoleum rodziny Kasper i Gurlich z początku XX w. zespół dworu i folwarku, (Jaroszów) Na terenie Ziemi Strzegomskiej znajduje się 14 krzyży pojednania i 3 kapliczki kamienne. W Strzegomiu do dnia dzisiejszego przetrwały dwa krzyże pojednania. Najcenniejszy krzyż pojednania znajduje się w Stanowicach. Pochodzi on z 1305 r. Jest to największy i najbardziej masywny krzyż pojednania, jaki odnaleziono nie tylko na Dolnym Śląsku, ale i w całej Europie. Ofiarą był młynarz ze wsi Stanowice, mordercą zaś zarządca majątku z położonej tuż obok wsi Pasieczna. Karą była wysoka główszczyzna, którą stanowiło przeszło 12 marek, czyli ówczesna równowartość dwóch dobrej klasy koni lub tuzina osłów oraz nakaz wystawienia krzyża na miejscu zbrodni. Kościół filialny p.w. św. Piotra i Pawła w Rusku zbudowany został około 1239 r. w stylu romańskim. Później przebudowany dwukrotnie w XVI i XVIII w. Kościół jest murowany, tynkowany, z odcinkowo zamkniętymi otworami okiennymi i wieżą wspartą uskokową masywną przyporą. Ten orientowany i jednonawowy kościół ma ciekawe założenie po obu stronach nawy przy prezbiterium zaplanowano dwie półkoliste wieże, nadając wnętrzu charakter założenia transeptowego. Obecnie zachowana jest jedynie wieża północna. Na terenie obiektu znajduje się także zachowana drewniana rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z końca XV w. W zespole kościoła znajduje się zabytkowy mur, 23

24 którego powstanie datuje się na ok. XVI w. Mur został zbudowany z nieregularnych ciosów kamiennych i wsparty zewnętrznymi masywnymi przyporami. Na terenie przykościelnego cmentarza zachował się także grobowiec rodziny Ullrichów z l. 70/80 XIX w. otoczony ozdobnym metalowym ogrodzeniem. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz z drewna polichromowanego oraz barokowa ambona z drewna złoconego. kościół filialny w Kostrzy p.w. Świętego Krzyża, wpisany do rejestru zabytków pod nr Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1374 r. jest murowany, tynkowany, jednonawowy z prosto zamkniętym prezbiterium, do którego dobudowana jest tej samej wysokości kaplica i zakrystia. Kościół ma również osiową wieżę z tak zwanym cebulastym hełmem i charakter gotycki. Najcenniejszym elementem jest ambona z 1585 r. kościół parafialny p.w. Świętej Trójcy w Olszanach, wpisany do rejestru zabytków pod nr Kościół wzniesiono w XIV w., a w XV w. został on rozbudowany. Murowany, tynkowany, o rozczłonkowanej i zróżnicowanej bryle. Jest to obiekt jednonawowy ze sklepionym prezbiterium. Zachowane wyposażenie barkowe (ambona, ołtarz główny) i organy z końca XIX wieku. Na terenie obiektu znajduje dobrze zachowany mur z kamieni polnych i otoczaków zwieńczony XIX-wieczną bramą z prętów. Kościół filialny p.w. św. Szymona i Judy Tadeusza pierwsza wzmianka o tej budowli sakralnej pochodzi z roku Ołtarz główny z XVII w., liczne epitafia i nagrobki z piaskowca z lat Obiekt jest murowany, jednonawowy z wieżą i prostokątnym prezbiterium oraz sklepieniem krzyżowożebrowym. Barokowy hełm wieży pokryty został blachą. Na ścianach szereg nagrobków z lat , a we wnętrzu późnorenesansowy ołtarz z początku XVII w. W zespole kościoła znajduje się mur, który również znajduje się w złym stanie. Od zewnątrz znajdują się wmurowane płyty nagrobne z XVI- XVIII w. Kościół ewangelicki (p.w. Matki Boskiej Różańcowej) powstanie datowane na 1872 r., neogotyk Kościół jest budową jednonawową, murowaną z kamienia z ceramicznym detalem na rzucie krzyża łacińskiego. Obiekt posiada wieżę flankowaną przez małe wieżyczki, a ściany wieży wieńczą trójkątne szczyty. Wewnątrz neogotyckie wyposażenie z okresu budowy. W bezpośredniej bliskości kościoła znajduje się także cmentarz ewangelicki z lat 70. XIX w. Nowsza część cmentarza oddzielona jest neogotyckim murem ceglanym. W zespole kościoła znajduje się także zabytkowa dwuskrzydłowa metalowa brama zawieszona na czworobocznych masywnych murowanych i tynkowanych słupkach oraz mauzoleum. Mauzoleum pochodzi z początku XX w., jest zaniedbane. Posiada zachowaną oryginalną stolarkę drzwi i kratę w nadświetlu. W bardzo dobrym stanie za to zachowana jest brama przy mauzoleum. Datuje się, że powstała w 1872 r. (neogotyk) Kościół filialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Stanowicach datuje się, że obiekt powstał ok. poł. XVIII w. Kościół jest murowany z cegły, tynkowany, na kamiennej podmurówce, z tynkowanym detalem architektonicznym, zbudowany na rzucie krzyża łacińskiego. Kościół jest jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą i wieżą wkomponowaną w falistą fasadę, zamkniętą barokowym szczytem. Na uwagę zasługuje baniasty hełm wieży z latarnią kryty miedzianą blachą. Wewnątrz kościoła zachowany został późnobarokowy ołtarz z 2 poł. XVIII w. Pałac powstał ok. poł. XIX w. Forma własności to współwłasność, obecnie pałac nie jest użytkowany. Stan zachowania dobry. Pałac jest budynkiem wolnostojącym z bogatym tynkowanym detalem architektonicznym o formach eklektycznych. Obiekt jest dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, po renowacji. W skład zespołu pałacowo-folwarcznego wchodzą także bramy wjazdowe i są w złym stanie. Ogrodzenie, spichlerz, dom mieszkalny, stodoła są w podobnym stanie. Pałac w Morawie W roku 1864 rodzina von Kramsta zbudowała w tym miejscu pałac z obiektami gospodarczymi. Obiekt został zaprojektowany w dwóch stylach - neorenesansowym i neoklasycystycznym. Pałac jest trójkondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym. Założenie jest murowane głównie z cegły i powstało na planie rzutu prostokąta. Od strony wschodniej znajduje się czworoboczna wieża, górująca nad resztą zabytku. Najbardziej cenną elewacją jest strona południowa, dwunastoosiowa z trójosiowym ryzalitem, gdzie mieści się balkon, wsparty na czterech filarach w stylu korynckim. Dookoła jest piękny park z jeziorkiem o powierzchni prawie 1 ha, a na wschód od pałacu założono 22-hektarowy park angielski. Po wojnie założenie folwarczno pałacowe pełniło różne funkcje. Dziś w pałacu w Morawie mieści się siedziba Fundacji św. Jadwigi, która prowadzi tu charytatywne przedszkole oraz działalność edukacyjną. Muzeum byłego Obozu Koncentracyjnego Gross-Rosen powstało w sierpniu 1940 roku jako filia KL Sachsenhausen, której więźniowie przeznaczeni byli do pracy w miejscowym kamieniołomie granitu. Pierwszy transport przybył tam 2 sierpnia 1940 roku. 1 maja 1941 roku Arbeitslager Gross- Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego. Ogółem przez Gross-Rosen (obóz 24

25 macierzysty i jego filie) przeszło około więźniów. Szacunkowa liczba ofiar obozu Gross-Rosen wynosi około Stadnina koni w Żółkiewce. Stadnina powstała w 1955 roku na bazie Zespołu Państwowych Gospodarstw Rolnych, którego gospodarstwa znajdowały się wokół miasta Strzegom. Pierwotne zamierzenia dotyczyły hodowli koni śląskich, jednak już w 1956 roku przybyły pierwsze klacze pełnej krwi angielskiej, które dały początek przyszłej hodowli. Hodowli koni towarzyszy sport jeździecki Współpraca transgraniczna Ważną rolę w rozwoju poszczególnych gmin pełni współpraca z partnerami zagranicznymi. Polega ona na utrzymaniu i rozwijaniu już istniejących przyjaznych stosunków, udzielaniu wzajemnych rad i pomocy w zakresie zadań komunalnych oraz na inicjowaniu i rozszerzaniu kontaktów pomiędzy organizacjami sportowymi, kulturalnymi i turystycznymi, a także na budowaniu porozumienia pomiędzy mieszkańcami miast partnerskich, opartego na wzajemnym szacunku. Gmina Strzegom od kilkunastu lat aktywnie współpracuje z kilkoma miastami w Europie. Z czterema Strzegom nawiązał współpracę partnerską, są to miasta: r. Auerbach (Niemcy), r. Torgau (Niemcy, południowo- wschodnia Saksonia), r. Znojmo (Czechy, południowe Morawy), r. Pavullo nel Frignano (Włochy, prowincja Modena). Pomiędzy Strzegomiem, Torgau i Znojmo powstał układ trójstronny, ponieważ Znojmo jest także partnerem Torgau. Władze Strzegomia przywiązują dużą wagę do współpracy z miastami bliźniaczymi. Kontakty, bardziej lub mniej formalne w sferze kulturalnej, turystycznej, gospodarczej czy sportowej owocują wymianą doświadczeń i wzajemnymi wizytami przedstawicieli różnych środowisk. Dzięki tej współpracy wielu strzegomian miało okazję wyjeżdżać do zaprzyjaźnionych miast, obserwować życie innych Europejczyków. Nawiązały się liczne przyjaźnie. Zorganizowano wiele wyjazdów, spotkań młodzieży, wymiany grup tanecznych, muzycznych, zawody sportowe. Jednym z przykładów współpracy środowiskowej jest wymiana młodzieży w ramach imprez kulturalnych i sportowych organizowanych w zaprzyjaźnionych miastach. W Strzegomiu są to m.in.: Święto Granitu Strzegomskiego, Międzynarodowy Festiwal Folkloru, Akcja Lato, Giełda Minerałów, Międzynarodowy Turniej Judo im. Edwarda Brzegowego, Międzynarodowy Turniej Piłkarski o Puchar Burmistrza Strzegomia, Kamienna Rzeźba Kulturystyka Mężczyzn i Fitness Sylwetkowy Kobiet - Eliminacje do Mistrzostw Świata Fitness oraz Arnold Classic Europe. W Torgau: Dni Miasta Torgau, mecz piłki nożnej o Puchar Przechodni Burmistrza Miasta Torgau, Elbe Day - obchody rocznicy spotkania wojsk rosyjsko - amerykańskich nad Łabą. W Auerbach: Dni Auerbach, Kirmestfest, Altmarktfest.. W Znojmo: Dni Miast Partnerskich, Międzynarodowy Turniej Piłki Nożnej o Puchar Miasta Znojma, różne uroczystości związane z wejściem Czech do UE itp. W Pavullo są to rozgrywki piłki nożnej. Z tytułu współpracy z miastami partnerskimi Strzegom otrzymał środki finansowe z Fundacji Współpracy Polsko - Niemieckiej z Warszawy, które zostały wykorzystane na remont Wieży Targowej (40.000,00 zł) i adaptację obiektów pokoszarowych na przychodnię zdrowia ( ,00 zł). Od 1995 roku kontakty z Auerbach nawiązały już: Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, zakłady pracy, instytucje, stowarzyszenia, zespoły folklorystyczne i kulturalne, szkoły podstawowe i Gimnazjum Nr 2. Bardzo dobrze układa się współpraca strzegomskiej straży pożarnej z jej odpowiedniczką: Freiwillige Feuerwehr der Stadt Auerbach, Torgau i Zweibrücken. Straże z Auerbach przekazały naszym jednostkom 2 samochody pożarnicze, kilkadziesiąt sztuk aparatów oddechowych z maskami i rezerwowymi butlami. Z Zweibrücken strażacy otrzymali samochód pożarniczy, agregaty prądotwórcze o mocy: 50 kw, 14,2 kw i 0,75kW, pompy, wiertarki udarowe, węże, taśmy, buty gumowe, kurtki. W 2013 r. Feuerwehr der Stadt Torgau sfinansował kurs w komorze dymnej dla kilkudziesięciu osób OSP z całej Gminy Strzegom. Każdy z uczestników otrzymał imienny certyfikat honorowany w Polsce. W ramach współpracy miast partnerskich prowadzone są działania na rzecz pokoju i przyjaźni oraz przeobrażania tradycyjnych obciążeń historycznych narodów poprzez popularyzację obyczajów, kultury i sztuki, postępu, organizacji życia rodzinnego i zawodowego. W 1994 r. podpisane zostało porozumienie z Budesheimatgruppe Striegau. Ma ono na celu wykluczenie ewentualnych uprzedzeń narodowościowych, działanie w kierunku poprawy stosunków międzysąsiedzkich, sprawowania opieki nad zabytkami w mieście i uzupełnienie materiałów historycznych o Strzegomiu od 1880 r. Długoletnia współpraca władz miasta i Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzegomskiej z Bundesheimatgruppe Striegau (stowarzyszenie byłych mieszkańców Strzegomia) zaowocowała przekazaniem miastu kilkuset starych 25

26 fotografii miasta z okresu przedwojennego, pomocnych przy rekonstrukcji strzegomskich zabytków. Członkowie stowarzyszenia przekazali także symboliczną kwotę na remont kościoła poewangelickiego i renowację organów w kościele Św. App. Piotra i Pawła w Strzegomiu. W 2013 r. Stowarzyszenie popierania zatrudnienia i kwalifikowania do pracy zarejestrowane w Bad Freienwalde (VFBQ) we współpracy z Zespołem Szkół w Strzegomiu uczestniczyło w projekcie sprzątania cmentarza żydowskiego i renowacji kamiennego ogrodzenia wokół cmentarza położonego przy ul. Św. Jadwigi w Strzegomiu. Również w tym samym roku władze Torgau i miejscowy szpital przekazały 15 łóżek szpitalnych, w tym 5 łóżek dla dzieci. 3. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO 3.1. Ochrona przyrody i krajobrazu Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Charakterystyczny krajobraz Gminy Strzegom, położony jest w przeważającej części na obszarze Wzgórz Strzegomskich, stanowiącej część Przedgórza Sudeckiego. W krajobrazie Wzgórz Strzegomskich dominują wzgórza porośnięte lasami, na których często można spotkać wychodnie skalne, które okazały się odporniejsze na warunki zewnętrzne niż reszta skał. Wśród Wzgórz Strzegomskich najwyższym szczytem jest położona w kompleksie lasów mieszanych Góra Krzyżowa mająca wysokość 354 m. n.p.m. Charakterystyczne, zwłaszcza w południowej części, są liczne kamieniołomy, w których wydobywa się granit, bazalt i kaoliny. Ze względu na specyficzne podłoże geologiczne (skały granitowe i bazaltowe) okolice Strzegomia znajdują się w obszarze najniższej gęstości sieci rzecznej na Dolnym Śląsku, co ma swoje konsekwencje w dostępie do wody. Teren całej gminy Strzegom należy do dorzeczy Bystrzycy i Kaczawy (lewe dopływy Odry - cieki II rzędu). W obrębie dorzecza Bystrzycy największym ciekiem w gminie jest Strzegomka (ciek III rzędu), do której wpływają Pełcznica i Czarnucha (cieki IV rzędu). Uzupełnieniem ww. dominujących form krajobrazu naturalnego i kulturowego są tereny upraw rolnych z rozdrobnioną zabudową zagrodową i mieszkaniową jednorodzinną oraz mozaiką zadrzewień śródpolnych i przywodnych Siedliska przyrodnicze Przynależność terytorialna Gminy Strzegom do geobotanicznych krain i okręgów oraz regionalizacja przyrodniczo leśna przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 2 Przynależność terytorialna Gminy Strzegom Podział geobotaniczny 3 Prowincja Niżowa-Wyżynna, Środkowoeuropejska Dział A - Bałtycki Poddział A3 - Pas Kotlin Podgórskich Kraina 11 - Kotlina Śląska Okręg c - Przedgórze Sudeckie Rejonizacja przyrodniczo - leśna 4 Kraina V - Śląska Dzielnica V.3 - Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego Mezoregion V.3.a - Przedgórza Sudeckiego Region V.3.a - Wzgórza Strzegomskie Podział fizyczno geograficzny 5 Prowincja 33 Masyw Czeski Podprowincja 332 Sudety 3 Szata roślinna Polski - W. Szafer, K. Zarzycki, Rejonizacja przyrodniczo leśna, Trampler, Mezoregiony Polski J. Kondracki,

27 Makroregion Przedgórza Sudeckiego Mezoregion Wzgórza Strzegomskie Źródło: opracowanie własne Ogółem na tym obszarze stwierdzono obecność ok. 321 gatunków roślin naczyniowych, reprezentujących następujące typy siedlisk: Murawowe i naskalne rozwija się na starych, zniszczonych murach, dobrze nasłonecznionych lecz o znacznej wilgotności, Dywanowe zasiedla wydeptywane, zacienione drogi śródleśne, Okrajkowe nitrofilne jest to zbiorowisko ciepłolubnych, umiarkowanie nitrofilnych chwastów ruderalnych, Okrajkowe termofilne towarzyszy najczęściej ciepłolubnym dąbrowom na Górze Jerzego i na niewielkiej powierzchni wzdłuż brzegu zarośli nad wyrobiskiem Szerokiej Góry, Zaroślowe należące do dynamicznego kręgu ciepłolubnych dąbrów, reprezentowane przez zarośla ligustru pospolitego i tarniny, Leśne, Rysunek 4 Podział geobotaniczny obszaru gminy Strzegom Źródło: Matuszkiewicz J.M., 1994, Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne 1: Krajobrazy roślinne, 2. Regiony geobotaniczne (w:) Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa Chronione i ginące elementy flory i fauny Stan rozpoznania środowiska przyrodniczego gminy Strzegom pod kątem występowania rzadkich i ginących gatunków flory i fauny jest stosunkowo dobry. Pierwsza eksploracja botaniczna została przeprowadzona na terenie Wzgórz Strzegomskich w 1878 r. Zinwentaryzowano aż 956 gatunków roślin (w tym 137 gatunków jednoliściennych i 798 dwuliściennych), które już wtedy stanowiły rzadkie okazy botaniczne. Wśród ciekawych i rzadko spotykanych roślin w okolicy Strzegomia występują: okrzyn szerokolistny, oleśnik górski, dereń leczniczy, będąca pod ochroną goryczka rzęsista, bodziszek pierzasty, groszek bulwiasty, złocień 27

28 baldachogrniasty, jastrzębiec żmijowaty i cenna ze względu na paszę - stokłosa bezostna (rodzaj traw). Ogółem na tym obszarze nie stwierdzono, co prawda żadnego gatunku z tzw. Załącznika nr 2 Dyrektywy Siedliskowej, mogącego decydować o wyznaczeniu potencjalnej Ostoi Siedliskowej NATURA 2000, natomiast zanotowano stanowiska ok. 16 gatunków roślin, objętych w Polsce ochroną prawną i występujących na stanowiskach naturalnych. Pełna lista ww. gatunków wraz z określeniem kategorii zagrożenia znajduje się w tabeli poniżej. Tabela 3 Lista gatunków roślin, objętych ochroną prawną na terenie gminy Strzegom Gatunek Status ochronny Barwinek pospolity; Vinca minor Bluszcz pospolity; Hedera helix Kopytnik pospolity; Asarum europaeum Rojownik (rojnik) pospolity; Jovibarba sobolifera Konwalia majowa; Convallaria majalis Lilia złotogłów; Lilium martagon Paprotka zwyczajna; Polypodium vulgare Pierwiosnek lekarski; Primula veris subsp. veris Przytulia (marzanka) wonna; Galium odoratum Naparstnica zwyczajna; Digitalis grandiflora c C S S C Cp S Status ochronny (wg słownika programu Taksator): s ochrona ścisła, sb ochrona ścisła bezwzględna, c częściowa, cp częściowa z możliwością pozyskania; 1kategoria zagrożenia wg Czerwonej Księgi Roślin (za słownikiem programu Taksator): VU gatunki narażone; 2 kategoria zagrożenia wg Czerwonej Listy Roślin Naczyniowych Zagrożonych w Polsce: V gatunki narażone Podstawowe zagrożenie dla większości spośród ww. gatunków stanowi: ekspansja gatunków synantropijnych w zbiorowiskach roślinności leśnej i nieleśnej oraz dłuższe okresy obniżonego stanu wód, powodujące wysychanie zbiorników wodnych i ekspansję roślinności bagiennej, łąkowej i pastwiskowej. Strzegomska fauna nie jest tak obfita w gatunki, ale udało się potwierdzić występowanie rzadkich okazów owadów i skorupiaków - motyli, ślimaków i pająków. W lasach strzegomskich mają swoje gniazda także rzadsze gatunki drobnych ptaków. Wśród nich zwraca uwagę sikora czubatka, pokrzewka czarnogłówka, świstunka i należący do rodziny dzięciołów - krętogłów. Poza tym napotkać można tu typową dla śląskiego leśnego krajobrazu zwierzyn - jelenie. W trawach zaś króluje niepodzielnie leśny świerszcz. 28

29 Formy ochrony przyrody na terenie Gminy Strzegom Spośród form ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013 r., poz. 627) do chwili obecnej na terenie gminy Strzegom utworzono: Obszar Chronionego Krajobrazu Góra Krzyżowa powierzchnia 150 ha, utworzony w 1981 r. celem ochrony wartościowych terenów krajobrazowych o różnych ekosystemach, jak również korytarze ekologiczne. Szczególnej ochronie podlegają zbiorowiska roślinne objęte ochroną prawną: bluszcz pospolity, barwinek pospolity, rojnik pospolity, naparstnica zwyczajna, lilia złotogłów, rzadkie i zagrożone: mannia fragrans, rogownica drobna, rogownica drobnokwiatowa, irga zwyczajna, ligustr pospolity, złocień baldachogroniasty, peręcówka orzęsiona, inne: przytulia pachnąca, gajowiec żółty, szczyr trwały, miodunka ćma, konwalia majowa, możylinek trójnerwowy, przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, drzewostan: dąb, buk, modrzew, grab, klon, lipa, jesion, świerk, sosna. Rysunek 5 Powierzchniowy obszar chroniony na terenie gminy Strzegom OchK Góra Krzyżowa Źródło: Na terenie gminy Strzegom, nie utworzono, jak również nie zaproponowano żadnego obszaru NATURA 2000 w oparciu o Dyrektywę Siedliskową, jak też Dyrektywę Ptasią. 29

30 Tabela 4 Pomniki przyrody na terenie gminy Strzegom Opis pomnika Lokalizacja Obowiązująca podstawa prawna wraz z oznaczeniem miejsca ogłoszenia aktu prawnego Lipa drobnolistna (Tilia cordata) Strzegom, Aleja Wojska Polskiego przy Straży Pożarnej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Klon jawor (Acer pseudoplatanus) Strzegom, w parku 50 m od ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Klon srebrzysty (Acer saccharinum) Strzegom, w parku przy ul. Kasztelańskiej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Dąb szypułkowy (Quer cusrobur) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Klon pospolity (Acer platanodes) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Buk pospolity (Fagus silvatica) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Topola biała (Populus alba) Strzegom Gimnazjum Nr 1, przy ul. Brzegowej 1 Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Tulipanowiec amerykański (Lilodendron tulipisfera) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Tulipanowiec amerykański (Lilodendron tulipisfera) Goczałków Górny obok zabytkowego pałacu Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) 30

31 Buk pospolity (Fagus silvatica) Żelazów, park pałcowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Bartoszówek park pałacowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Cis pospolity (Taxus baccata), forma trzypniowa Strzegom park miejski ul. Krótka Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Aleja wielogatunkowa - Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) - 7 szt., Klon zwyczajny (Acer platanoides) - 2 szt., Klon jawor (Acer pseudoplatanus) - 3 szt. Strzegom od wiaduktu kolejowego przy ul. Świnickiej do pomnika wojennego przy ul. Kasztelańskiej (PKS) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Źródło: Rejestr pomników przyrody, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu Zieleń urządzona Zieleń urządzona, w tym: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo przemysłowej, w tym obiektów użyteczności publicznej oraz zabytkowe zespoły zieleni przydworskiej, przypałacowej i przykościelnej to jeden z istotnych elementów Ekologicznego Sytemu Obszarów Chronionych (ESOCh) gminy. Szczególną rolę w strukturze zieleni urządzonej spełniają obiekty zabytkowe, objęte strefami ochrony konserwatorskiej Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu szczegółowo wymienione w tabeli poniżej. Tabela 5 Rejestr zabytków na terenie Gminy Strzegom Lp. Miejscowość I. Wykaz obszarów zabytkowych stanowiska archeologiczne II. Wykaz zabytków archeologicznych obszary ochrony archeologicznej 1 BARTOSZÓWEK historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 2 BARTOSZÓWEK X 3 GOCZAŁKÓW historyczny układ ruralistyczny 4 GOCZAŁKÓW X 5 GOCZAŁKÓW GÓRNY historyczny układ ruralistyczny 1 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 2 w granicach wsi, poza w/w obszarem 6 GODZISZÓWEK X 2 w granicach wsi X X X X X X 7 GRANICA historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 8 GRANICA X 5 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 9 GRANICZNA X X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 31

32 10 GRANICZNA X 3 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 12 GROCHOTÓW X 1 w granicach wsi X 13 JAROSZÓW historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym ochrony archeologicznej obszaru przykościelnego 14 JAROSZÓW X 22 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 15 KOSTRZA historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym obszar archeologicznej terenu przykościelnego 16 KOSTRZA X 6 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 17 MIĘDZYRZECZE historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 18 MIĘDZYRZECZE X 4 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 19 MODLĘCIN X X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 20 MODLĘCIN X 1 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 21 MORAWA historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 22 MORAWA X 6 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 23 OLSZANY historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 24 OLSZANY X 9 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 25 ROGOŹNICA historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym ochrony archeologicznej terenu przykościelnego 26 ROGOŹNICA obszar obozu zagłady wraz z kamieniołomem i otoczeniem 27 ROGOŹNICA X X 13 w granicach wsi, poza w/w obszarami X X 28 RUSKO historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym ochrony archeologicznej terenu przykoscielnego 29 RUSKO X 29 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 32

33 30 SKARŻYCE historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym ochrony archeologicznej grodziska w obrębie folwarku 31 SKARŻYCE X 3 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 32 STANOWICE historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 33 STANOWICE X 19 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 34 STAWISKA X 3 w granicach wsi X 35 TOMKOWICE historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 36 TOMKOWICE X 4 w granicach wsi, poza w/w obszarem X 37 WIEŚNICA X X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 38 WIEŚNICA X 39 ŻELAZÓW historyczny układ ruralistyczny 5 w granicach wsi, poza w/w obszarem X X X 40 ŻÓŁKIEWKA historyczny układ ruralistyczny X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska 41 ŻÓŁKIEWKA X 42 STRZEGOM 43 STRZEGOM 44 STRZEGOM 45 STRZEGOM historyczny układ urbanistycznyośrodek miejski wpisany do rejestru zabytków pod numerem 417 decyzją z dnia r. historyczny układ urbanistycznyprzedmieścia z XVIII, XIX w.i początków XX w. wraz z zabudową poprzemysłową obszar wzgórza bazaltowego układ przestrzenny Grabiny 46 STRZEGOM X 4 w granicach wsi, poza w/w obszarem w granicach miasta, poza w/w obszarami X obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznego miasta, w tym ochrony archeologicznej średniowiecznych budowli i szlaków obszar obserwacji archeologicznej historycznych przedmieść średniowiecznego miasta, obszar ochrony archeologicznej historycznych szlaków i plant miejskich obszar obserwacji archeologicznej archiwalnego grodziska z podgrodziem obszar obserwacji archeologicznej miejscowości średniowiecznej X 33

34 Źródło: Dolnośląski Rejestr Zabytków, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 2013 Gmina Strzegom w perspektywie działań krotko i długoterminowych w sposób szczególny pragnie realizować tereny zieleni urządzonej wraz z infrastrukturą towarzyszącą, jako element zagospodarowania obiektów rekreacji, sportu i wypoczynku w terenach w przybrzeżnych i w sąsiedztwie kompleksów leśnych. Zieleń przydrożna, rosnąca w pasie drogowym wszystkich kategorii dróg, poza aktualnie prowadzoną w miarę potrzeb i dostępnych środków - bieżącą pielęgnacją, wymaga częściowej wymiany składu gatunkowego drzew oraz nowych nasadzeń. Zadania Gminy w perspektywie krotko i długoterminowej w zakresie wzbogacenia terenów zieleni urządzonej winny stanowić kontynuację dotychczasowych działań własnych oraz koordynowanych przez Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa Jawor i Świdnica. Z uwagi na to, iż tereny zdegradowane wymagające rekultywacji trwale zostały wpisane w krajobraz gminy, zaleca się ich zagospodarowanie w kierunku przyrodniczym, z uwzględnieniem gatunków zgodnych z siedliskiem oraz reintrodukcji gatunków szczególnie związanych z siedliskami wodnymi i podmokłymi Identyfikacja potrzeb Wdrożenie sieci obszarów i obiektów chronionych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody, zachowanie ciągłości lokalnych ponadlokalnych korytarzy i węzłów ekologicznych (kompleksy leśne, zabytkowe założenia zieleni parkowej i inne elementy krajobrazu kulturowego), ustalenie spójnej koncepcji zagospodarowania przeobrażonych i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych, wyznaczenie obszarów dla rozwoju funkcji rekreacyjno wypoczynkowych nadleśnictw: Świdnica i Jawor to główne wskaźniki osiągnięcia stanu docelowego w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu. Do celów długoterminowych zaliczono następujące działania: dostosowanie terenów leśnych do pełnienia funkcji rekreacyjno wypoczynkowej w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Góra Krzyżowa, tworzenie innych terenów zieleni urządzonej (skwery, zieleńce); zagospodarowanie zielenią otoczenia gminnych obiektów użyteczności publicznej oraz rewitalizacja wybranych cennych zespołów i założeń zieleni w obiektach zabytkowych do celów rekreacyjno wypoczynkowych, program rekultywacji o kierunku wodno-leśnym na terenach zdegradowanych przemysłem wydobywczym, wspieranie proekologicznych działań lokalnych nadleśnictw: Jawor i Świdnica w realizacji obecnie obowiązujących planów urządzania lasu oraz programów ochrony przyrody. zachowanie różnorodności biologicznej ekstensywnie użytkowanych agrocenoz, kompleksów stawów wdrażanie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych na obszarach wiejskich w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich: , promocja agroturystyki, kwalifikowanych form rekreacji (wędkarstwo), turystyki pieszej, rowerowej, ukierunkowanej na aktywny odbiór walorów przyrodniczych i krajobrazowo kulturowych (ścieżki przyrodniczo dydaktyczne; punkty atrakcyjnych stanowisk rośli i siedlisk zwierząt), kontynuacja prac pielęgnacyjno-konserwatorskich na obiektach przyrodniczych - pomnikach przyrody ożywionej i potencjalnych pomnikach przyrody - drzewach o wymiarach pomnikowych, wsparcie działań organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory (m.in. akcje edukacyjne w szkołach, promujące np. ideę opiekunów przyrody ). Dla osiągnięcia stanu docelowego w zakresie ochrony przyrody niezbędne staje się również stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnej: dzieci, młodzieży i dorosłych poprzez programy zintegrowanej edukacji ekologicznej, polegającej na łączeniu edukacji z konkursami, zabawami i ochroną przyrody. Działania te powinny być koordynowanej przez lokalne organizacje i stowarzyszenia lub własną aktywność gminy Strzegom w tym zakresie. 34

35 Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna i współpracująca OPK.1.1 Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych OPK OPK Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym Wytyczenie i zagospodarowanie ścieżek przyrodniczo - dydaktycznych Gmina Strzegom, lokalne stowarzyszenia, Nadleśnictwa: Świdnica, Jawor Gmina Strzegom, lokalne stowarzyszenia, Nadleśnictwa: Świdnica, Jawor OPK Opracowanie aktualnej inwentaryzacji przyrodniczej Gminy Strzegom Gmina Strzegom OPK.1 Ochrona walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioi georóżnorodności oraz krajobrazu OPK.1.2 Stworzenie prawno organizacyjnych narzędzi dla ochrony przyrody OPK OPK OPK Wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych w obrębie drzew, będących pomnikami przyrody, w tym ich ogrodzenie i oznakowanie, zgodnie z obowiązującymi przepisami Wzmacnianie roli opracowań ekofizjograficznych przy uzgadnianiu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Objęcie ochroną prawną nowe obiekty szczególnie cennych przyrodniczo Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki Rada Gminy Strzegom OPK Bieżące utrzymywanie zieleni na terenie gminy Gmina Strzegom OPK.1.3 Zachowanie lub odtworzenie właściwej struktury i stanu ekosystemu i siedlisk OPK Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - konserwacyjne zieleni przydrożnej OPK Ochrona zabytków Gminy Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA OPK Rewitalizacja obszaru chronionego krajobrazu na terenie miasta Strzegom (Góra Krzyżowa) Gmina Strzegom 35

36 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (PLN) tys. Partnerzy Źródła finansowania ZADANIA WŁASNE OPK Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym Gmina Strzegom Wzrost świadomości ekologicznej w zakresie ochrony przyrody 40 Powiat Świdnicki budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Wytyczenie i zagospodarowanie ścieżek przyrodniczo - dydaktycznych Gmina Strzegom Wzrost świadomości ekologicznej w zakresie ochrony przyrody 40 Powiat Świdnicki budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Opracowanie aktualnej inwentaryzacji przyrodniczej Gminy Strzegom Gmina Strzegom Wzrost świadomości ekologicznej w zakresie ochrony przyrody 50 Powiat Świdnicki, RDOŚ we Wrocławiu, Województwo Dolnośląskie budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych w obrębie drzew, będących pomnikami przyrody, w tym ich ogrodzenie i oznakowanie, zgodnie z obowiązującymi przepisami Gmina Strzegom Poprawa wizerunku przyrodniczego gminy 60 właściciele terenów na których znajdują się pomniki przyrody budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Wzmacnianie roli opracowań ekofizjograficznych przy uzgadnianiu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Gmina Strzegom Poprawa wizerunku przyrodniczego krajobrazowego gminy budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Objęcie ochroną prawną nowe obiekty szczególnie cenno przyrodniczo Gmina Strzegom Zachowanie obszarów cennych przyrodniczo 150 Powiat Świdnicki, RDOŚ we Wrocławiu, Województwo Dolnośląskie budżet gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW OPK Bieżące utrzymywanie zieleni na terenie gminy Gmina Strzegom Poprawa wizerunku przyrodniczego gminy właściciele terenów na których znajdują się tereny zielone budżet gminy 36

37 OPK Ochrona zabytków Gminy Strzegom Gmina Strzegom Poprawa wizerunku przyrodniczego krajobrazowego gminy budżet gminy (eta koncepcji) OPK Rewitalizacja obszaru chronionego krajobrazu na terenie miasta Strzegom (Góra Krzyżowa) Gmina Strzegom Poprawa wizerunku przyrodniczego krajobrazowego gminy budżet gminy (eta koncepcji) ZADANIA KOORDYNOWANE OPK Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - konserwacyjne zieleni przydrożnej Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA Poprawa wizerunku przyrodniczego gminy b.d. właściciele terenów na których znajdują się zadrzewienia budżet własny jednostek RAZEM ZADANIA WŁASNE 3440 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE - 37

38 3.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Strzegom wg stanu na dzień: r. - wynosi: 1 311,1 ha (gruntów leśnych, związanych z gospodarką leśną ogółem 1 341,3 ha), co stanowi około 9 % powierzchni gminy. Lasy państwowe stanowią ok ,1 ha, w tym: ha w administracji Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Jawor oraz Nadleśnictw Świdnica). Lasy niepaństwowe zajmują powierzchnię ok. 62 ha głównie, jako niewielkie rozproszone enklawy, z reguły przylegające do zwartych kompleksów Lasów Państwowych. Niewielki udział w powierzchni leśnej ma las komunalny, własność Gminy (18,20 ha, w tym 7,90 ha lasów ochronnych). Rysunek 6 Lasy o obszary leśne na terenie gminy Strzegom Źródło: Nadleśnictwo Jawor Powierzchnia Gminy Strzegom przynależna do Nadleśnictwa Jawor obręb Jawor Leśnictwo Dzierżków wynosi 791,6357 ha, co stanowi 5,47% powierzchni całego Nadleśnictwa. Aktualny operat urządzeniowy dla lasów Nadleśnictwa Jawor (okres obowiązywania: od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2017 r. określa skład gatunkowy drzewostanów oraz szereg parametrów taksacyjnych drzewostanów i ich zgodność ze strukturą typów siedliskowych. Nadleśnictwo Jawor charakteryzuje się dużym udziałem gospodarstwa lasów ochronnych w powierzchni gruntów leśnych (aż 76%). Drugim pod względem udziału powierzchniowego jest gospodarstwo przerębowozrębowe (12%). Tabela 6 Zestawienie powierzchni nadleśnictwa Jawor wg. gospodarstw Gospodarstwo Powierzchani w ha. udział w procentach Lasów Ochronnych 10574,79 76% Przebudowy 427,9 3% Specjalne 1266,58 9% Przerębowo - zrębowe 1706,41 12% Źródło: Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Jawor obowiązującego od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2017 r. 38

39 Gospodarkę leśną na obszarze Nadleśnictwa Jawor prowadzono według ogólnych zasad obowiązujących w Lasach Państwowych. Dominującym sposobem użytkowania rębnego w minionych okresach gospodarczych (do II rewizji urządzania lasu) był sposób zrębowy. Jedynie w drzewostanach dębowych i bukowych (w rozmiarze ograniczonym) sposób zrębowo - przerębowy. Trzebieże wykonywano w drzewostanach systematycznie (zwłaszcza w starszych klasach wieku) przez wszystkie okresy gospodarcze, opierając się początkowo na podstawie metody prof. Sucheckiego, a później na sposobie selekcyjnym. W okresie definitywnego urządzania lasu łącznie w obydwu obrębach Jawor i Bolków wykonanie użytkowania rębnego było przekroczone o 9%. W udziale użytków przedrębnych przekroczenie wynosiło 25%. Ogółem użytkowanie główne zostało przekroczone o 16%. Planowane prace odnowieniowe zostały wykonane w 99%, co było związane między innymi z zalesieniem nie planowanych gruntów nieleśnych przydzielonych do zalesienia (tj. 106 ha). Inaczej przedstawiają się dane z wykonania zadań I rewizji urządzenia lasu i tak: w użytkowaniu rębnym plan wykonano w 57% w użytkowaniu przedrębnym w 174 % Łącznie użytkowanie główne wykonano w 109 %. Należy tu nadmienić, iż duży procent pozyskanej masy przypada na użytki przygodne, a mianowicie: w użytkach rębnych 9,5% w użytkach przedrębnych 69,3% w ogólnym pozyskaniu 52,2% Tak duże pozyskanie w użytkach przygodnych świadczyło o pogarszającym się stanie zdrowotnym drzewostanów. Zaniedbania pielęgnacyjne narastały w drzewostanach młodszych, szczególnie II i III klas wieku. Na początku w/w okresu gospodarczego użytkowanie rębne prowadzone było rębniami częściowymi (II i III) przy których stosowany był 20-letni okres odnowienia oraz rębnię zupełną z pięcioletnim nawrotem cięć. Jednak w ostatnich latach byłego okresu w wyniku pogorszenia się stanu zdrowotnego drzewostanów w większości stosowana była rębnia zupełna (tzw. sanitarna). Odnowienie lasu prowadzono głównie sadzeniem, wykorzystując w niewielkim stopniu odnowienia naturalne o dobrej jakości hodowlanej. Pielęgnację gleby i upraw prowadzono głównie ręcznie, z niewielkim wykorzystaniem środków chemicznych do niszczenia chwastów. Dominujące typy siedliskowe to Lwyż św, LMwyż św oraz LG św. Pozostałe typy siedliskowe lasu nie występują już tak licznie. W tabeli zamieszczonej poniżej ujęto podstawowe charakterystyki opisujące drzewostany Nadleśnictwa Jawor na tle wartości odnoszących się do Województwa Dolnośląskiego, RDLP Wrocław i całości PGL Lasy Państwowe. Wskaźniki dla nadleśnictwa wygenerowano na podstawie wyników inwentaryzacji wykonanej w ramach IV rewizji Planu Urządzania Lasu i są aktualne na r. Dane dla województwa, RDLP oraz PGL Lasy Państwowe zaczerpnięto z publikacji GUS Leśnictwo Tabela 7 Porównanie wybranych cech taksacyjnych nadleśnictwa Jawor Stan na Jednostka administracyjna Średni wiek w latach Przeciętna zasobność grubizny bruttow m3/ha udział % siedlisk borowych udział % gatunków iglastych obręb Jawor ,4 37,9 Nadleśnictwo Jawor ,2 41,5 RDLP Wrocław ,7 73,6 Województwo Dolnośląskie b.d ,5 73,5 Lasy Państwowe ,9 77,4 Źródło: Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Jawor obowiązującego od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2017 r. W powyższym zestawieniu uwidaczniają się nieznaczne różnice pomiędzy cechami taksacyjnymi drzewostanów Nadleśnictwa Jawor w porównaniu ze statystykami drzewostanów RDLP Wrocław, Województwa Dolnośląskiego i PGL Lasy Państwowe. Charakterystyki dla nadleśnictwa wykazują wyższe wartości średniego wieku i przeciętnej zasobności. Udział siedlisk borowych jest bardzo niewielki w stosunku do PGL LP. 39

40 Według rzeczywistego udziału gatunków wynika, iż dominującymi gatunkami są Db 32,94 % ; Św 28,45 % Bk 7,67 %; Brz 6,87 %, Md 4,72 %, Jw 4,55 %, So 4,23 %%; Js 3,51 %, Lp 2,58 %, Ol 2,11 %, Gb 1,02 %,. Pozostałe gatunki zajmują poniżej 1% powierzchni. Powierzchnia drzewostanów o składzie niezgodnym z siedliskiem wynosi w nadleśnictwie 4375,16 ha tj. 32% powierzchni. Drzewostany bliskorębne niezgodne ze składem siedliskowym będą przebudowywane w gospodarstwie przebudowy, natomiast niezgodne drzewostany rębne są przebudowywane w ramach użytkowania rębnego. Drzewostany młodszych klas wieku będą przebudowywane w ramach trzebieży przekształceniowej. W ramach tej trzebieży zaplanowano podsadzenia produkcyjne w pododdziałach 43d,f na powierzchni 0,66 ha. Z wszystkich drzewostanów o składzie niezgodnym z siedliskiem do gospodarstwa przebudowy w całym nadleśnictwie zaliczono 427,90 ha. W nadleśnictwie zinwentaryzowano: drzewostany nasienne wyłączone, o łącznej powierzchni 7,26 ha; 19 drzewostanów nasiennych gospodarczych, o łącznej powierzchni 126,34 ha; 19 rejestrowanych źródeł nasion; drzewo mateczne modrzewia europejskiego. Zadania z zakresu prac hodowlanych odnowienia, zalesienia, pielęgnowania lasu, melioracji agrotechnicznych i wodnych zostały ujęte we wskazaniach gospodarczych opisu taksacyjnego sporządzonych dla Nadleśnictwa Jawor dla poszczególnych obrębów leśnych. Podstawą sporządzonych planów są: wskazówki gospodarcze podane w kartach dokumentacji źródłowej opisów taksacyjnych, zebrane w trakcie prac terenowych, wykaz gruntów przeznaczonych do odnowienia i zalesienia, opracowany plan cięć użytków rębnych właściwych, wykaz gruntów przewidzianych do zalesień, na podstawie formalnego przeznaczenia tych gruntów do zalesień w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W lasach Nadleśnictwa Jawor obserwujemy nadprezentację drzewostanów V klasy wieku, wynikającą z przyjętego sposobu zagospodarowania lasu (liczne rębnie częściowe, gniazdowe i stopniowe, długi okres odnowienia). Należy jednak zaznaczyć, że nadrzędną zasadą w gospodarce leśnej jest zachowanie trwałości lasu, która to wiąże się między innymi z potrzebą proporcjonalnego udziału wszystkich klas wieku w strukturze wiekowej drzewostanów. Zdecydowana większość powierzchni leśnych na których zinwentaryzowano fragmenty cennych zbiorowisk priorytetowych została zaliczona do gospodarstwa specjalnego. Ze względu na ich charakter, walory przyrodnicze i obowiązujące formy ochrony, nie będą planowane na tych powierzchniach zabiegi gospodarcze, a jedynie zostaną podjęte czynności mające na celu ochronę i zachowanie istniejącego stanu. Powierzchnie obejmujące rezerwaty przyrody istniejące i projektowane są zaliczone do gospodarstwa specjalnego, a w planowaniu gospodarczym uwzględniono konieczność ich trwałego zachowania. Nadleśnictwo Świdnica Aktualna powierzchnia Gminy Strzegom przynależna do Nadleśnictwa Świdnica obręb Świdnica wynosi 458,58 ha, co stanowi 2,72 % powierzchni całego nadleśnictwa. Aktualny operat urządzeniowy dla lasów Nadleśnictwa Świdnica na lata określa skład gatunkowy drzewostanów oraz szereg parametrów taksacyjnych drzewostanów i ich zgodność ze strukturą typów siedliskowych. Na terenie Nadleśnictwa wyodrębniono 11 typów siedliskowych lasu. Siedliska wyżynne zajmują 42% powierzchni (5 typów siedliskowych) a górskie 58% powierzchni (6 typów siedliskowych). Minister Środowiska Decyzją BOA lplo 196/1756/2001 z dnia 26 lipca 2001 roku uznał ha powierzchni leśnej Nadleśnictwa jako lasy ochronne. Kategorie ochronności z największym udziałem to: Lasy wodochronne ,76 ha Lasy położone w granicach miast i w odległości d 10 km ,08 ha Glebochronne ,41 ha W planie urządzania lasu III rewizji wydzielono gospodarstwo specjalne o powierzchni 1089,12 ha oraz gospodarstwo przerębowo zrębowe o powierzchni 14819,89 ha. 40

41 Tabela 8 Przyjęte rodzaje rębni w odniesieniu do poszczególnych typów siedliskowych oraz związany z nimi okres odnowienia Lp. Typ siedliskowy lasu Rodzaj rębni Okres odnowienia 1 LMwyż II, III okres odnowienia do 20 lat, w przypadku stosowania rębni stopniowych zalecany okres odnowienia wynosi lat 2 Lwyż II, III 3 Olwyż, OlJwyż, Lłwyż I, II okres odnowienia do 20 lat 4 BG, BMG, LMG, LG II, III okres odnowienia do 20 lat, w przypadku stosowania rębni stopniowych zalecany okres odnowienia wynosi lat Źródło: Plan urządzania lasu Nadleśnictwa Świdnica na lata Rodzaj rębni oraz procent poboru masy został ustalony na gruncie przez taksatorów w zależności od rodzaju stanu siedliska oraz stanu drzewostanu - witalności drzewostanu panującego i istnienia młodego pokolenia, dostosowanego do warunków siedliskowych (obecność gatunków głównych i domieszkowych zgodnych z docelowym składem gatunkowym przyszłych odnowień) lub warunków środowiska zmienionych na skutek szkodliwego oddziaływania przemysłu. W obu gospodarstwach projektowane użytkowanie rębne wynika ze stwierdzonych na gruncie potrzeb hodowlanych. Tabela 9 Zestawienie zbiorcze wskazań gospodarczych z opisów taksacyjnych w zakresie hodowli lasu. Zadania gospodarcze Nadleśnictwo [ha] I. Odnowienia i zalesienia, w tym: 1. halizny, płazowiny, zręby zaległe 34,57 2. grunty nieleśne 45,59 II. Odnowienia pod osłoną, w tym: 1. przy rębniach częściowych i stopniowych 1371,79 2. dolesienia luk i przerzedzeń 91,44 RAZEM I + II 1543,39 III. Poprawki i uzupełnienia, w tym: 1. w uprawach i młodnikach 66,45 2. na gruntach proj.do odnowienia i zalesienia 20,06 RAZEM I + II +III 1629,90 IV. Pielegnowanie, w tym: 1. gleby 2197,16 2. upraw (CW) 2435,54 3. młodników (CP) 1202,61 RAZEM IV 5835,31 V Melioracje 1. agrotechniczne 1609,84 2. wodne 2,00 RAZEM V 1611,84 Źródło: Plan urządzania lasu Nadleśnictwa Świdnica na lata W ostatnim okresie gospodarczym nastąpił wzrost powierzchni nadleśnictwa z tytułu przejęcie przez nadleśnictwo użytków ekonomicznych przeznaczonych do zalesienia i ich zalesienia. Nastąpił wzrost 41

42 powierzchni leśnej o 538,68 ha, w powierzchni leśnej zalesionej 541,54 ha Nastąpił wyraźny wzrost miąższości drzewostanów - zapasu na powierzchni leśnej zalesionej. Wzrost ten wynosi m tj. 19,53%w stosunku do miąższości wg II rewizji ul. i jest on wynikiem poprawy kondycji drzewostanów, jak również wielkości pozyskania w drzewostanach rębnych. Wzrost zasobności na 1ha jest wynikiem procesu kumulacji zapasu w drzewostanach, w wyniku przyjętych metod określania maksymalnej wielkości etatów użytkowania etat użytkowania rębnego wg potrzeb hodowlanych drzewostanów, z uwzględnieniem Zarządzania nr 11 A, etat użytkowania przedrębnego określony wg stanu drzewostanów z uwzględnieniem, iż jego wielkość nie może przekroczyć 50% wysokości spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości, wg gatunków oraz klas i podklas wieku. Wzrost wieku drzewostanów, o 4 lat w obr. Świdnica jest wynikiem: sposobu zagospodarowania - stosowania rębni częściowych i stopniowych co powoduje wydłużenie okresu odnowienia średnio od lat, znaczny udział drzewostanów o strukturze KO i KDO. Powierzchnia tych drzewostanów w znaczny sposób rzutuje na wyliczenie przeciętnego wieku, gdyż do obliczenia przeciętnego wieku przyjmuje się wiek rębności gatunku panującego, ograniczenie użytkowania rębnego Identyfikacja potrzeb Lasy Nadleśnictw: Jawor i Świdnica na terenie gminy Strzegom w przeważającej części ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do dążenia do uzyskania proekologicznego modelu gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw oraz Programów ochrony przyrody, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania ww. planów. Wszystkie zadania gospodarcze, hodowlane i ochronne powinny być podporządkowane ochronności Lasów Państwowych, natomiast należy dążyć do uzyskania statusu lasów ochronnych w lasach niepaństwowych poprzez stosowne zapisy w operatach urządzeniowych. Ogólne zasady prowadzenia gospodarki leśnej określa Polityka leśna państwa przyjęta przez Radę Ministrów 27 kwietnia 1997 r. zakłada ona prowadzenie zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, to znaczy działalności zmierzającej do ukształtowania struktury leśnej i ich wykorzystanie w sposób i tempie zapewniającym trwałe zachowania ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności, oraz potencjału retencyjnego, żywotności i zdolności do wypełnienia teraz i w przyszłości wszystkich ważnych ochronnych, ekologicznych, gospodarczych, produkcyjnych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów. W związku z powyższym opracowany został program "Polskiej Polityki Kompleksowej Ochrony Zasobów Leśnych" a także opracowano kryteria i indykatory trwałego i zrównoważonego rozwoju lasów dostosowane do specyfiki polskiego leśnictwa. Polityka ta obejmuje trzy główne komponenty: technologiczny, edukacyjny i badawczy. Komponent technologiczny obejmuje działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej (ochrony przyrody) oraz promocji bezpieczniejszych niż dotąd technik prac leśnych. Komponent edukacyjny uznaje się za priorytetowy, a to z uwagi na potrzebę przygotowania służb leśnych Lasów Państwowych do podjęcia nowych zadań i przyrodniczego doskonalenia zadań już wykonanych. Program badawczy miałby za zadanie wspieranie programu bezpiecznych środowiskowo technologii i tworzenia podstaw prosozologicznego modelu gospodarki leśnej w warunkach niepewności i zmian w środowisku globalnym. Podstawowe wytyczne i zasady dotyczące gospodarowania w lasach można ująć w następujących punktach: zachowanie całej naturalnej zmienności przyrody leśnej i funkcjonowania ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego z uwzględnieniem kierunków ewolucji w przyrodzie; odtworzenie zbiorowisk zdegradowanych i zniekształconych metodami hodowli i ochrony lasu przy wykorzystaniu, w miarę możliwości, sukcesji naturalnej; utrzymanie i wzmocnienie produkcyjnych funkcji lasów (użytkowanie główne i uboczne); ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej oraz bogactwa genetycznego zbiorowisk dziko żyjących roślin, zwierząt i mikroorganizmów; utrzymanie i wzmożenie funkcji ochronnych w zagospodarowaniu lasów (zwłaszcza ochrony gleby i wody); utrzymanie zdrowotności i witalności ekosystemów leśnych. Gospodarka leśna na terenie Nadleśnictwa Jawor i Świdnica powinna uwzględniać powyższe postulaty. 42

43 Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna ZRL Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z planami urządzania lasów państwowych Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica ZRL Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z uproszczonymi planami urządzania lasów prywatnych Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, właściciele lasów ZRL.1 Ochrona bioróżnorodności ZRL.1.1 Wdrażanie proekologicznego modelu gospodarki leśnej ZRL ZRL Realizacja wytycznych Programu ochrony przyrody nadleśnictw oraz planu ochrony obszaru chronionego krajobrazu Góra Krzyżowa (przebudowa drzewostanów, ochrona cennych ekosystemów nieleśnych, itp.) Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na obszarach nowych nasadzeń i w lasach prywatnych Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu, RDOŚ we Wrocławiu Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) ZRL Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) 43

44 Harmonogram zadań w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów L.P. ZRL ZRL ZRL ZRL ZRL Nazwa zadania Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z planami urządzania lasów państwowych Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z uproszczonymi planami urządzania lasów prywatnych Realizacja wytycznych Programu ochrony przyrody nadleśnictw oraz planu ochrony obszaru chronionego krajobrazu Góra Krzyżowa (przebudowa drzewostanów, ochrona cennych ekosystemów nieleśnych, itp.) Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na obszarach nowych nasadzeń i w lasach prywatnych Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany ZADANIA KOORDYNOWANE Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica Nadleśnictwa, właściciele lasów Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) Planowane koszty ogółem (PLN) tyś Partnerzy Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu 200 Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica właściciele gruntów b.d. b.d. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu; RDOŚ we Wrocławiu Gmina Strzegom Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

45 3.3. Ochrona powierzchni ziemi Gleby charakteryzują się określonymi właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi kształtowanymi pod wpływem działania naturalnych procesów glebotwórczych oraz rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Właściwości te znajdują się w stanie określonej równowagi, która może ulegać zmianom pod wpływem tej działalności. Nieprzemyślana działalność człowieka prowadzić może do całkowitej degradacji bardzo często niemożliwej do usunięcia. Gleba jest układem dynamicznym, a związki mineralne znajdujące się w niej ulegają ciągłym przemianom, co prowadzi do ich zwiększenia lub do ubytków, aż do całkowitego zubożenia gleby. Ubytki związków mineralnych w glebach powodowane są głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do głębszych warstw gleby, tworzenia się pod wpływem różnych czynników związków nierozpuszczalnych, niedostępnych dla roślin. Urodzajność gleb zależy również od odczynu gleby. Kwaśny odczyn gleby obniża jej żyzność prowadząc do obniżenia urodzajności. Ze względu na różną reakcję roślin na odczyn gleb, przemiany ph mają znaczenie wskaźnikowo porównawcze. Łatwo na tej podstawie określić potrzebę uregulowania odczynu, trudniej jednak ocenić przyczynę i stopień degradacji gleby. Jedyną metodą, która przynosi rezultaty są pomiary odczynu ph prowadzone systematycznie w ciągu odpowiednio długiego czasu. Znaczną rolę w procesie zanieczyszczenia i degradacji środowiska odgrywają metale ciężkie. Zaliczamy do nich pierwiastki, wśród których najczęściej wymienia się kadm, miedź, nikiel, ołów, cynk. Ich cechą charakterystyczną jest zdolność do ciągłego nagromadzania się w środowisku, co zwiększa intensywność oddziaływania. Jako zasadniczy element litosfery gleba jest jednym z najważniejszych komponentów ekosystemów lądowych i wodnych? Znajomość gleb niezbędna jest w planowaniu właściwego ich wykorzystania dla potrzeb człowieka, przy założeniu zrównoważonego rozwoju. Jest ona również potrzebna dla racjonalnego użytkowania przestrzeni produkcyjnej, rejonizacji roślin uprawnych, opracowywania planów gospodarczych, układania płodozmianów i ustalania sposobu uprawy roli Charakterystyka i ocena stanu aktualnego W strukturze użytkowania gruntów na terenach wiejskich przeważają tereny rolne (78,2 % powierzchni gminy). Tereny leśne obejmują 11,0%, tereny zainwestowane 8,9%, w tym przeważają tereny komunikacyjne (drogi 3,84%), użytki kopalniane (2,16%); tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe oraz usługowe zajmują mniejszą powierzchnię. W mieście użytkowanie gruntów przedstawia się następująco: tereny rolne (70,9% powierzchni miasta), tereny zabudowane i zurbanizowane (23,6%), w tym: tereny mieszkaniowe (6,1 %), tereny komunikacyjne (7,6 %), użytki kopalniane (3,5%), tereny przemysłowe (2,7 %). Tabela 10 Użytkowanie terenu w gminie Strzegom (obszar wiejski) Forma własności Powierzchnia w ha Udział procentowy Powierzchnia ogółem Użytki rolne w tym: orne, łąki i pastwiska, pozostałe ,2 65,4 9,2 3,5 Lasy i zadrzewiania ,0 Grunty zabudowane i zurbanizowane w tym: tereny mieszkaniowe tereny przemysłowe inne tereny zabudowane zurbanizowane tereny niezabudowane tereny rekreacyjne, wypoczynkowe tereny komunikacyjne drogi tereny kolejowe inne użytki kopalniane ,9 0,8 0,62 0,5 0,02 0,3 4,5 3,84 0,6 0,06 2,16 Wody 53 0,4 45

46 Tereny różne i nieużytki 186 1,5 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Strzegom, stan na 30 września 2013 r. Tabela 11 Użytkowanie terenu w gminie Strzegom (obszar miejski) Forma własności Powierzchnia w ha Udział procentowy Powierzchnia ogółem Użytki rolne w tym: orne, łąki i pastwiska, pozostałe ,9 62,2 6,0 2,7 Lasy i zadrzewiania 71 3,5 Grunty zabudowane i zurbanizowane w tym: tereny mieszkaniowe tereny przemysłowe inne tereny zabudowane zurbanizowane tereny niezabudowane tereny rekreacyjne, wypoczynkowe tereny komunikacyjne drogi, tereny kolejowe użytki kopalniane ,6 6,1 2,7 2,4 0,3 1,0 7,6 5,8 1,8 3,5 Wody 8 0,4 Tereny różne i nieużytki 33 1,6 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Strzegom, stan na 30 września 2013 r. Typy i rodzaje gleb związane są z charakterem i pochodzeniem utworów powierzchniowych. Gleby w okolicach Strzegomia zalicza się do urodzajnych. Są to gleby, których geneza sięga czasów zlodowacenia, wiejące od północy wiatry, związane z cofaniem się lodowca naniosły na krawędzie i niższe stoki Sudetów urodzajne gleby lessowe, które sięgnęły także Zawidowa, Wlenia, Złotoryi, Jawora, Świdnicy i Strzegomia. W środkowej i wschodniej części Przedgórza Sudeckiego duże obszary pokryły żyzne czarnoziemy. Chociaż warstwa lessów jest tu cienka to w użytkowaniu ziemi przeważają pola uprawne, a lasów i łąk jest stosunkowo mało. Występują tu gleby pseudobielicowe w kompleksie pszennym dobrym, które w połączeniu ze specyficznym mikroklimatem stwarzają korzystne warunki do produkcji rolniczej. 46

47 Klasa IIIb; 18,1% Klasa IVa; 8,9% Klasa II; 9,5% Klasa IIIa; 59,2% Rysunek 7 Klasyfikacja istotnych gruntów rolnych na terenie Gminy Strzegom Źródło: W strukturze zasiewów zdecydowanie dominują rośliny zbożowe - łączna powierzchnia tych upraw wynosi ,31 ha, ale uprawiane są również rośliny okopowe (ziemniaki, buraki cukrowe), a także oleiste (rzepak), motylkowe i strączkowe. Prowadzona jest hodowla: trzody chlewnej szt., bydła rzeźnego i mlecznego 2638 szt., koni 332 szt., owiec 88 szt., kóz 18 szt. Według waloryzacji przestrzeni rolniczej IUNG Puławy, Gmina Strzegom oceniona została na 96 punktów. W latach Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach przeprowadził na terenie Polski badania monitoringowe chemizmu gleb ornych. Badania zostały przeprowadzone m.in. w 20 punktach pomiarowych województwa dolnośląskiego. 47

48 Rysunek 8 Rozmieszczenie punktów pomiarowo kontrolnych na terenie województwa dolnośląskiego Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach (raport końcowy), Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Przeprowadzone badania wykazały, iż gleby gminy Strzegom charakteryzują się stosunkowo wysokim udziałem (41-60%) gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wymagających wapnowania w stopniu koniecznym i potrzebnym oraz gleb o bardzo niskiej zawartości fosforu. Udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości potasu i magnezu wynosi 21-40%. Rysunek 9 Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG. 48

49 Rysunek 10 Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG. 49

50 Rysunek 11 Zawartość fosforu i potasu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG 50

51 Rysunek 12 Zawartość magnezu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG Identyfikacja potrzeb Aktualne akty prawne w Polsce tworzą skuteczne instrumenty pozwalające na ochronę gleb, są to głównie Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (tekst jednolity Dz.U nr 75 poz. 493), która określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku oraz Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) która definiuje zasadę ochrony powierzchni ziemi, polegająca między innymi na utrzymaniu jakości gleby co najmniej na poziomie kryteriów określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 1359) w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Równocześnie oba dokumenty legislacyjne formułują podstawy prawne do egzekwowania obowiązku rekultywacji gleb w oparciu o wymierne wskaźniki. Przyjęte zasady ochrony środowiska glebowego odpowiadają praktyce stosowanej w innych krajach europejskich i są zgodne z założeniami tworzonej obecnie Europejskiej Strategii Ochrony Gleb. Poziomy ochrony gleby i ziemi przyjęte w Rozporządzeniu uzależnione są od sposobu użytkowania gruntów i pozwalają na zabezpieczenie retencyjnej funkcji gleby, a więc umożliwiają równoczesną ochronę wód gruntowych. Stan gleb wywiera bezpośredni wpływ na inne elementy środowiska jak stan wód, przydatność rolniczą, różnorodność florystyczną i architekturę krajobrazu, a także na zdrowotność jej mieszkańców, dlatego też, ochrona gruntów jest bardzo istotnym elementem ochrony środowiska. W ramach pielęgnacji walorów glebowych należy: kształtować właściwy odczyny gleb. chronić powierzchnię ziemi przed czynnikami erozyjnymi i powstawaniem osuwisk, zwiększyć udział upraw alternatywnych, która podczas spalania wnosi znacznie mniej zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery, w związku, z czym ograniczania zanieczyszczenie środowiska. przeprowadzać okresowe badania gleb na zawartość metali ciężkich, odczyn ph oraz inne zanieczyszczenia na całym obszarze gminy, co pozwoli rolnikom dostosować rodzaje upraw, dawki wapnowania i nawożenia do właściwości gleb, promować restrukturyzację rolnictwa z uwzględnieniem kierunku ekologizacji. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest jakość gleb. Na opisywanym terenie gleby są raczej słabe, wymagają wapnowania, nawożenia organicznego, mają niską zawartość składników pokarmowych (niski wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej 44). Dlatego ważnym 51

52 zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia, a także niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie gminy. Cennym działaniem przyczyniającym się do zwiększenia świadomości ekologicznej i rolniczej jest organizacja spotkań informacyjnych, konferencji, szkoleń i akcji informacyjnych połączonych z praktycznymi zajęciami dla zainteresowanych produkcją rolną i rolników a także właścicieli gospodarstw predestynujących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie są przeprowadzane przez ośrodek Doradztwa Rolniczego Biuro Powiatowe we Świdnicy oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zadaniem, które zarówno teraz jak i przyszłości może się przyczynić do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzieży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to będzie realizowane przez Gminę przy współpracy ze Starostwem Powiatowym.. 52

53 Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OG Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów zdegradowanych właściciele gruntów OG.1 Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych OG.1.1. Zagospodarowanie terenu w sposób racjonalny OG OG Promocja i dofinansowanie uczestnictwa rolników w imprezach branżowych oraz tworzenia grup producenckich Koordynowanie działań dotyczących upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych Gmina Strzegom Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradców w Świdnicy, Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne OG.1.2 Przywrócenie wartości biologicznych gleb OG OG1.2.2 Prowadzenie okresowych badań jakości gleby wraz z prowadzeniem bazy danych zawierającej wyniki badań jakości gleby i ziemi Promocja wykorzystania nieużytków na cele energetyczne Powiat Świdnicki Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne 53

54 Harmonogram zadań w zakresie ochrony powierzchni ziemi L.P. OG OG OG1.2.2 OG OG OG1.2.1 Nazwa zadania Promocja uczestnictwa rolników w imprezach branżowych oraz tworzenia grup producenckich Koordynowanie działań dotyczących upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych Promocja wykorzystania nieużytków na cele energetyczne Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów zdegradowanych Promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego Prowadzenie okresowych badań jakości gleby wraz z prowadzeniem bazy danych zawierającej wyniki badań jakości gleby i ziemi Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany ZADANIA WŁASNE Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem (PLN) tyś Gmina Strzegom ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne Partnerzy Właściciele gospodarstw rolnych, Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, ARiMR (biuro powiatowe w Świdnicy) Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradców w Świdnicy, ARiMR (biuro powiatowe w Świdnicy) Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Stowarzyszenia ekologiczne, rolnicy Właściciele Gmina Strzegom Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, właściciele gospodarstw rolnych Powiat Świdnicki 45 RAZEM ZADANIA WŁASNE 35 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE Gmina Strzegom Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradców w Świdnicy, ARiMR (biuro powiatowe w Świdnicy 54

55 3.4. Ochrona zasobów kopalin Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U nr 163 poz. 981). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (między innymi kopalinami) ustala się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podjęcie działalności w zakresie wydobywania kopalin jest uzależnione od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Geologicznie obszar Gminy jest położony w północno - zachodniej części Przedgórza Sudeckiego. Głównym tworzywem budującym są permskie granity biotytowe, barwy jasnoszarej, strukturze średnioziarnistej, nierzadko gruboziarnistej i nierównoziarnista. W obrębie granitów biotytowych występują trzy niewielkie wystąpienia trzeciorzędowego bazaltu. Strzegomskie bazalty są skałami masywnymi, zlewnymi o barwie czarnej lub ciemnoszarej. Na dnie kamieniołomu zalęgają regolity będące glinami zwietrzelinowymi in situ, o miąższości 2 m, barwy czerwonej z białymi plamami. Piaskowce te powstały z miękkiej gliny piaszczystej, która na wskutek przegrzania przez lawę wulkaniczną, stała się twarda jak piaskowiec, a jednocześnie krucha. Miąższość tych utworów nie jest dokładnie znana, jednak raczej nie przekracza 2m. Zachowanie się tak wysoko tych utworów, było spowodowane przykryciem ich grubą warstwą bazaltu. Tworzące Wzgórza Strzegomskie granity eksploatowane są w 24 złożach rozmieszczonych wokół Strzegomia oraz północnej i zachodniej części gminy: Kostrza, Goczałków, Graniczna, Rogoźnica, Wieśnica, Żółkiewka, Żalazów oraz w południowo wschodniej części gminy wsi Morawa. W przeszłości eksploatowany był również bazalt na Górze Krzyżowej obecnie nieczynny kamieniołom. Granitom towarzyszą złoża kaolinu będącego produktem wietrzenia granitoidów. Utwory trzeciorzędowe składają się głównie z: piasków, iłów, mułków i węgla brunatnego. Iły eksploatowane są w kopalni Stanisław w Rusku jako surowiec do produkcji materiałów ogniotrwałych w Jaroszowie. Udokumentowane złoża kaolinu występują w Godzieszówku, natomiast złoża kruszyw naturalnych (piasek) występują w Międzyrzeczu, Grochotowie i Rogoźnicy. Tabela 12 Tereny górnicze ustanowione dla eksploatacji kopalin na terenie gminy Strzegom Lp. Nazwa terenu górniczego Złoża Decyzja ustanawiająca teren górniczy Powierzchnia złoża (ha) 1 Andrzej I Granit 24/95 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa b.d. 2 Andrzej II-2 Granit 13/E/99 Wojewody Dolnośląskiego b.d. 3 Barcz II Granit 6/97 Wojewody Wałbrzyskiego 2,58 4 Borów II Granit 5 Borów 17 Granit 250/93 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 24/97 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 49,73 12,37 6 Borów 49a Granit 6/97 Wojewody Wałbrzyskiego 3,36 7 Borów II kam.49 Granit 9/98 Wojewody Wałbrzyskiego 1,62 8 Borów Południe Granit 9 Grabina Śląska Granit 10 Graniczna Granit 5/E/2008 Marszałka Województwa Dolnośląskiego 9/97 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 14/92 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa b.d. 13,41 43,24 11 Graniczna II Granit 7/94 Wojewody Wałbrzyskiego 3,26 12 Graniczna III Granit 4/97 Wojewody Wałbrzyskiego 1,76 55

56 13 Grochotów I Kruszywo naturalne 1/E/04 Starosty Świdnickiego b.d. 14 Jaroszów I Glina 86/93 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa b.d. 15 Kostrza - Wanda Granit 10/E/2003 Wojewody Wałbrzyskiego 2,65 16 Kostrza III Granit 17 Kostrza Jerzy Wschód Granit 18 Kostrza - Lubicz Granit 19 Kostrza Piekiełko Granit 20 Morawa III Granit 44/94 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 3/E/2008 Marszałka Województwa Dolnośląskiego 1/E/2007 Marszałka Województwa Dolnośląskiego GOsm/2331/W/93 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 8/E/2008 Marszałka Województwa Dolnośląskiego b.d. b.d. b.d. 2,77 22,02 21 Morów II Granit 2/97 Wojewody Wałbrzyskiego 15,42 22 Nowy Goczałków Granit 23 Rogoźnica Las I Granit 24 Rogoźnica IV Granit 25 Strzegom - Artur Granit 26 Wieśnica Granit 27 Zbik I-2 Granit 28 Zbik II Granit 11/99 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 38/94 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 18/97 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 2/E/2008 Marszałka Województwa Dolnośląskiego 12/99 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 26/95 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa 25/95 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Leśnych i Leśnictwa b.d. 6,27 76,16 12,65 b.d. b.d. b.d. 29 Żółkiewka Wiatrak I Granit 37/92 Wojewody Wałbrzyskiego 29,49 30 Żółkiewka IV Granit 3/E/3005 Wojewody Dolnośląskiego 11,54 Źródło: Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Strzegom oraz Państwowy Instytut Geologiczny Identyfikacja potrzeb W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232),oraz ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (Dz. U nr 75 poz. 493 z późn. zm. ) a także ustawie Prawo geologiczne i górnicze Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U nr 163 poz. 981) dokonano regulacji dotyczących ochrony zasobów środowiskowych pod względem szkód i odpowiedzialności za działania naprawcze, a także ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Zapewniono ochronę złóż kopalin, która polega na tym, że podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ze względu na zasobność terenu gminy Strzegom w złoża, wynikają z tego zagrożenia dla powierzchni ziemi związane ze zmianami ukształtowania terenu. Pojawienie się nowych form w krajobrazie związane jest z działalnością gospodarczą człowieka w zakresie składowania lub wybierania masy skalnej. Wynikiem są formy wklęsłe po wydobyciu kruszywa naturalnego. Użytkownicy złóż powinni prowadzić eksploatację w sposób niezagrażający środowisku, w miarę możliwości powierzchnię ziemi narażoną na osiadania i deformacje nieciągłe na bieżąco rekultywować, a niecki obniżeniowe zalewane wodą odwadniać. 56

57 Gmina Strzegom ustaliła kierunki rekultywacji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, są to m.in.: dla wyrobiska kopalni wraz z ociosami skalnymi jako teren nieprzydatny do rekultywacji, pozostawienie w stanie poeksploatacyjnym jako element krajobrazu, przewidując jego ogrodzenie, dla wierzchowiny i skarp nadkładów oraz terenów przyległych kierunek leśny. dla zakładów przeróbczych w tym osadników technologicznych kierunek rolny. na terenie zakładu i obiektów przeróbczych dopuszcza się po zakończeniu eksploatacji przeznaczenie obiektów i terenu pod inna działalność przemysłową. przedsiębiorca zobowiązany jest do opracowania dokumentacji rekultywacyjnej. glebę z gruntów zakładów górniczych należy zdejmować sukcesywnie, składując w miejscach wyznaczonych projektem zagospodarowania złoża. po zakończeniu eksploatacji, wykorzystać ją do rekultywacji wyrobiska i zwałowiska zewnętrznego. ustala się obowiązek nasycenia terenu zielenią wysoką izolacyjną poprzez wprowadzenie nasadzeń na terenach przyległych do zakładów górniczych i wyrobisk oraz poprzez wprowadzanie pasa zieleni izolacyjnej wzdłuż granic zakładów przeróbczych o szerokości min. 5 m. 57

58 Cele i zadania środowiskowe do roku 2018 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OZK.1 Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych OZK.1.1 OZK1.1 Racjonalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych OZK OZK OZK1.2.1 OZK1.2.2 Właściwe zagospodarowanie terenów dokumentowych kopalin Prawidłowa eksploatacja złóż surowców mineralnych Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk oraz terenów poeksploatacyjnych Prowadzenie rekultywacji terenów górniczych równolegle lub natychmiast po zakończeniu działalności wydobywczej Gmina Strzegom podmioty gospodarcze odpowiedzialne za eksploatację podmioty odpowiedzialne za rekultywację, podmioty odpowiedzialne za rekultywację, L.P. OZK1.1.1 OZK1.1.2 OZK OZK Harmonogram zadań w zakresie ochroną zasobów kopalin Nazwa zadania Właściwe zagospodarowanie terenów dokumentowych kopalin Prawidłowa eksploatacja złóż surowców mineralnych Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk oraz terenów poeksploatacyjnych Prowadzenie rekultywacji terenów górniczych równolegle lub natychmiast po zakończeniu działalności wydobywczej Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany ZADANIA WŁASNE Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem (PLN) tyś Gmina Strzegom 10 ZADANIA KOORDYNOWANE podmioty gospodarcze odpowiedzialne za eksploatację podmioty odpowiedzialne za rekultywację, podmioty odpowiedzialne za rekultywację, RAZEM ZADANIA WŁASNE 10 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE - b.d b.d. b.d Partnerzy Powiat Świdnicki, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Gmina Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom 58

59 4. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Dokumentami, które wyznaczają kierunki w opracowywaniu Programów Ochrony Środowiska są: Polityka Ekologiczna Państwa na lata z perspektywą do roku 2016, Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska zatwierdzone przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 roku. Zapisy w obu tych dokumentach sugerują, iż struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do układu zawartego w Polityce Ekologicznej. Proponuje się umieszczenie w programach zarówno gminnych jak i powiatowych podrozdziałów: materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy. Podrozdziały te zostały umieszczone jako jeden z elementów zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji Działania przyczyniające się do zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności powinny zapewnić wzrost efektywności wykorzystania surowców, wody i energii poprzez zmniejszenie ich zużycia na jednostkę produktu, jednostkową wartość usługi statystycznego konsumenta bez pogarszania standardu życiowego ludności i perspektyw rozwojowych gospodarki. Oszczędność dóbr powinna dotyczyć wszystkich sektorów, ale koncentrować się głównie w sektorze przemysłowym, energetycznym oraz budownictwie i gospodarce komunalnej. Działania dla racjonalizowania użytkowania wód powinny objąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z zasobów wód przede wszystkim poprzez zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk rolniczych, aby doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i do ograniczenia ładunków odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń. Powinno się unikać nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych na cele przemysłowe. Zmniejszenie wodochłonności w działaniach związanych z gospodarką wodno-ściekową realizowane jest przez zmniejszenie strat wody, poprzez modernizację ujęć, modernizacje sieci wodociągowej oraz edukację ekologiczną. Racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych powinna polegać przede wszystkim na: ograniczeniu marnotrawstwa wody, stosowania wodooszczędnej aparatury czerpalnej i sprzętu gospodarstwa domowego, dalszego rozwoju pomiaru zużycia wody, podjęcia działań w celu ograniczenia strat w systemach rozprowadzania wody. Głównym kierunkiem działań nieinwestycyjnych jest wprowadzenie normatywów zużycia wody, do pozwoleń zintegrowanych dla wodochłonnych dziedzin produkcji. W zakresie działań inwestycyjnych zakłada się wprowadzenie zamkniętych obiegów wody w przemyśle, wodooszczędnych technologii produkcji i przedsięwzięcia modernizacyjne w systemach zaopatrzenia w wodę ukierunkowane na zmniejszenie strat wody. Materiałochłonność to wielkość nakładów materiałowych poniesionych na wytworzenie określonych dóbr użytkowych, wyznaczana przez ilość materiału zużytego na wytworzenie określonej wartości użytkowej. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości, a co za tym idzie likwidacji zanieczyszczeń uciążliwości i zagrożeń u źródła pozwoli na uzyskanie większych korzyści gospodarczych poprzez zmniejszenie nakładów na produkcję a w konsekwencji poprawę, jakości życia mieszkańców poprzez ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych i ochrony środowiska. Bardzo istotnym elementem jest zagospodarowywanie wycofanych z użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) zmniejszających materiałochłonność i odpadowość produkcji i poprawiających efektywność ekonomiczną procesów wytwórczych. Energochłonność ujmuje się, jako relację wielkości zużycia energii w procesie produkcyjnym w przemyśle czy gospodarce w odniesieniu do odpowiedniej wielkości produkcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej, jako relację nakładów do efektów. O poziomie energochłonności decydują głównie: struktura gałęziowa przemysłu, stosowane technologie wytwarzania, ceny energii, jakość produkcji. 59

60 Działaniom w zakresie zmniejszenia energochłonności powinno towarzyszyć kontynuowanie przedsięwzięć zmieniających sposób zaspokajania istniejących potrzeb energetycznych. Zmianom powinna podlegać przede wszystkim struktura wykorzystania nośników energii w kierunku zwiększenia udziału energii elektrycznej w ogólnym zużyciu energii. Zwiększenie udziału produkcji energii z gazu w miejsce węgla, poprawy, jakości węgla i innych paliw, a także wzrostu udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej z energetycznych nośników odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy)oraz pochodzących z odpadów. Dla zmniejszenia energochłonności niezbędna jest wymiana urządzeń o niskiej sprawności na nowe zużywające mniej energii elektrycznej. W zakresie zaopatrzenia w wodę temu celowi służą modernizacje: ujęć wody, stacji uzdatniania, pompowni i hydroforni oraz pośrednio wymiana odcinków sieci wodociągowej znajdujących się w złym stanie technicznym, która będzie wpływać na zmniejszenie ilości tłoczonej wody. Realizowane w ramach modernizacji obiektów termomodernizacje, polegające na ociepleniu ścian obiektów kubaturowych i wymianie stolarki również przyczynia się do zmniejszenia energochłonności przez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną. W zakresie odprowadzenia i oczyszczania ścieków korzystnie wpłynie budowa kolektora kanalizacyjnego i pompowni sieciowych a także budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach o rozproszonej zabudowie Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Użytkowanie odnawialnych źródeł energii umożliwia osiągnięcie korzyści ekologicznych, gospodarczych i społecznych. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien stać się integralnym elementem zrównoważonego rozwoju gminy. Działania w zakresie zrównoważonego rozwoju przynoszącego efekty ekologiczno energetyczne powinny być kierowane na produkcję energii ekologicznie czystej ze źródeł odnawialnych, to jest wykorzystujących naturalne źródła, jakimi są energia spiętrzeń wodnych, promieniowania słonecznego, wód geotermalnych, biomasy i wiatru. Potencjał energetyczny gminy Strzegom dotyczy odnawialnych źródeł energii wykorzystujących głównie: energię chemiczną biomasy, energię bezpośredniego promieniowania słonecznego oraz energię wiatru. Rozważając potencjał energetyczny pod kątem biomasy, należy przede wszystkim skoncentrować się na biomasie roślinnej (rośliny energetyczne, drewno, słoma, siano itp.), biomasie odpadowej (odpady produkcji rolnej, przemysłowej, gastronomii itp.) oraz odpadach hodowlanych (w szczególności gnojowicy) i komunalnych (osady ściekowe). Wśród roślin energetycznych należy wyróżnić: rzepak, kukurydzę, buraki cukrowe, ziemniaki, drzewiaste rośliny energetyczne (wierzba krzewiasta oraz topola) oraz pozostałe rośliny energetyczne, takie jak: ślazowiec pensylwański, topinambur i inne. W przypadku biomasy odpadowej szacowanie potencjału energetycznego jest niezwykle trudnym zadaniem, zarówno jeśli chodzi o ilość surowca możliwego do pozyskania jak i jego kaloryczność. Odpadowa biomasa to biomasa ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków, odpady gastronomiczne, odpady medyczne, czy też odpady komunalne i przemysłowe. Biomasa pochodzenia zwierzęcego traktowana jako odpady hodowlane oraz ścieki komunalne traktowane jako odpady komunalne stanowią popularny surowiec do produkcji biogazu. Szacując potencjał energetyczny obu kategorii należy zbadać potencjał gospodarstw hodowlanych oraz oczyszczalni ścieków. 60

61 Rysunek 13 Potencjał i wykorzystanie biomasy na Dolnym Śląsku Źródło: Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii, Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii 2006 W przypadku biogazowi niezbędnie konieczne jest posiadanie wystarczającej ilości biomasy z własnego gospodarstwa. Oznacza to, że będzie konieczne co najmniej ton rocznie gnojowicy lub roślin energetycznych. Alternatywą może być zapewnione pozyskanie odpadków z przemysłu przetwórczego (odpady spożywcze). Należy również dysponować wystarczającą ilością czasu do obsługi biogazowni. Korzystne jest, jeśli może być wkomponowana istniejąca zabudowa (np. zbiornik na gnojowice) a instalacja będzie pasować do koncepcji gospodarstwa w dłuższym okresie czasu. Eksploatacja biogazowni niesie ze sobą dodatkowe korzyści w postaci wykorzystania ciepła na potrzeby gospodarstwa, sprzedaży energii elektrycznej do sieci, sprzedaży ciepła dla zewnętrznych odbiorców (suszarnia, szklarnia, pływalnia) i kooperacji z innymi operatorami biogazowni. Energia bezpośredniego promieniowania słonecznego wykorzystywana jest w kolektorach słonecznych i panelach fotowoltaicznych do wytwarzania odpowiednio: energii cieplnej (c.o. i c.w.u.) oraz energii elektrycznej. Wykorzystanie tych instalacji uzależnione jest lokalnego nasłonecznienia terenu (ilości dni słonecznych w roku), które przekłada się bezpośrednio na ilość energii możliwej do uzyskania na jednostkę powierzchni w ciągu roku. 61

62 Rysunek 14 Potencjał i wykorzystanie energii bezpośredniego promieniowania na Dolnym Śląsku. Źródło: Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii, Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii 2006 Możliwości rozwoju energetyki wiatrowej na Dolnym Śląsku ocenia się nisko. W skali kraju najkorzystniejsze warunki obserwuje się na nabrzeżu Morza Bałtyckiego. Dolny Śląsk nie jest według przeprowadzonych badań odpowiednim do stawiania farm wiatrowych ze względu na średnią roczną prędkość wiatru poniżej 4 [m/s]. Podstawowym warunkiem przy ocenie ekonomicznie uzasadnionego wykorzystania elektrowni wiatrowych jest właśnie średnioroczna prędkość wiatru. Możliwy do wykorzystania potencjał regionu został przedstawiony na poniższym rysunku. 62

63 Rysunek 15 Potencjał i wykorzystanie energii wiatru na Dolnym Śląsku. Źródło: Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii, Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii 2006 Na obszarze gminy przewiduje się tereny, na których możliwa jest lokalizacja urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł o mocy przekraczającej 100 kw oraz ich strefami ochronnymi związanymi z ograniczeniami w zabudowie, zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu. Lokalizacja urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł wymaga przeprowadzenia pełnego monitoringu ptaków i nietoperzy, uwzględniającego m.in. miejsca gniazdowania i żerowania ptaków, inwentaryzację chiropterologiczną oraz trasy przelotów w okresie migracji obu grup zwierząt, którego wyniki pozwolą rozstrzygnąć kwestię możliwości realizacji farm wiatrowych we wskazanych w studium lokalizacjach Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy Polska, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, jest krajem o małych zasobach wody i dużych wahaniach rocznego odpływu. Powoduje to występowanie zagrożenia powodziowego oraz pojawianie się okresów suszy hydrologicznej, jako wyniku głębokiego niedoboru wody gruntowej. Ocieplenie klimatu i prawdopodobnie związane z tym zjawiskiem częste występowanie anomalii pogodowych powoduje zwiększenie częstotliwości pojawiania się zjawisk ekstremalnych Ochrona przed powodzią Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz.145 z późn. zm.) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół: 63

64 bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni. Główne zagrożenie powodziowe stanowi rzeka Strzegomka (przepływająca przez południową i centralną część gminy) i rzeka Pełcznica (przepływająca wzdłuż wschodniej granicy gminy). W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dla gminy Strzegom wskazano obszary i tereny zalewowe: obszary wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie, wartość gospodarczą lub kulturową (p=1%) dla rzeki Strzegomki i Pełcznicy, obszary służące przepuszczaniu wód powodziowych, zwane dalej obszarami bezpośredniego zagrożenia powodzią (p=1%) dla rzeki Strzegomki i Pełcznicy, zdefiniowane jako tereny między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska oraz strefę przepływów wezbrań powodziowych określoną w planie zagospodarowania przestrzennego na podstawie studium, o którym mowa w art. 79 ust. 2 ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r., obszary potencjalnego zagrożenia powodzią dla rzeki Strzegomki, zdefiniowane jako tereny narażone na zalanie w przypadku: przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, zniszczenia lub uszkodzenia wałów przeciwpowodziowych, zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących albo budowli ochronnych pasa technicznego. Tabela 13 Charakterystyki meteorologiczne w wieloleciu Rzeka Wodowskaz Pśr, r mm Pśr, l mm ETPr Mm ETPl mm KBWr mm KBWl mm Strzegomka Łażany P śr,r, P śr,l suma opadów dla roku i półrocza letniego; ETP r, ETP l ewapotranspiracji dla roku i półrocza letniego; KBW r, KBW l klimatyczny bilans wody dla roku i półrocza letniego. Źródło: PROGRAM MAŁEJ RETENCJI WODNEJ W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM, 2006 Charakterystyczne przepływy w przekrojach wodowskazowych zamieszczono w tabeli poniżej. Są to wartości obejmujące okres obserwacji od 1966 do 2003 i obejmują następujące charakterystyki: SSQ przepływ średni, SNQ średni niski przepływ, NNQ najniższy niski przepływ, SWQ średnia wielka woda, WWQ najwyższa wielka woda. Tabela 14 Przepływy charakterystyczne rzeki Strzegomki, średnie z lat Posterunek wodowskazowy Rzeka SSQ SNQ NNQ Data wystąpienia SWQ WWQ m 3 /s m 3 /s m 3 /s NNQ m 3 /s m 3 /s Data wystąpienia WWQ Łazany Strzegomka 2,14 0,831 0,360 3,5-7,9 XI , VII 1997 Źródło: PROGRAM MAŁEJ RETENCJI WODNEJ W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM, 2006 Gmina Strzegom z racji swego położenia w dolinie rzeki Strzegomka, narażona jest na częste powodzie. Występują one zwykle w kilku kolejnych latach, a ich zasięg uzależniony jest od intensywności opadów lub gwałtowności wiosennego ocieplenia. Rzeki na obszarze gminy tracą swój podgórski charakter stając się nizinnymi o niewielkich spadkach podłużnych. Rzeki są obwałowane na długości około 6 km i posiadają system wałów przeciwpowodziowych chroniących tereny rolnicze o powierzchni 110 ha. Nie występują tu inne 64

65 urządzenia zabezpieczające przed powodzią w postaci zbiorników retencyjnych czy polderów. W zlewni poniżej obszaru gminy znajduję się zbiornik retencji (Dobromierz). Poniżej w tabeli przedstawiono wykaz wód i urządzeń melioracji wodnych podstawowych, uzyskany z Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocłąwiu, Oddział w Świdnicy. Tabela 15 wykaz wód i urządzeń melioracji wodnych podstawowych na terenie gminy Strzegom Lp. Obręb Nazwa cieku Długość na terenie gminy Strzegom (m) Odcinek uregulowany lub uszczelniony 1 Bartoszówek Cicha Woda Obszar chroniony wałami 9ha0 2 Goczałków Cicha Woda Stawiska Czarnucha Olszany Czarnucha Olszany Olszański Potok Godzieszówek Parowa Tomkowice Parowa Rusko Pielaszkowicki Potok Strzegom Rogacz Tomkowice Rogacz Granica Rogacz Tomkowice Rogacz Morawa 12 Morawa 13 Międzyrzecze 14 Międzyrzecze 15 Granica Strzegomka wał lewy Strzegomka wał prawy Strzegomka wał prawy Strzegomka wał lewy Strzegomka wał lewy Granica 17 Granica Strzegomka wał lewy Strzegomka wał prawy Olszany Szymanowski Potok Modlęcin Szymanowski Potok Rogoźnica Wierzbiak Goczałków Wierzbiak Graniczna Wierzbiak Wieśnica Wierzbiak Żółkiewka Wierzbiak 685 RAZEM Źródło: DZMiUW we Wrocławiu, Oddział w Świdnicy Utrzymanie systemu przeciwpowodziowego wymaga: systematycznej regulacji cieków wodnych i konserwacji obiektów regulacyjnych przystosowania obiektów hydrotechnicznych do warunków zagrożenia powodziowego doskonalenia systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku zagrożenia powodzią 65

66 Inwestycje w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi wykraczają znacznie poza możliwości gminy, możliwe jest jednak zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców poprzez działania niezwiązane bezpośrednio z inwestowaniem w urządzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsięwzięcia można podzielić na czynne i bierne. Bardzo często ich rodzaj wymuszony jest własnością. W przypadku ochrony przeciwpowodziowej jest to również pewnego rodzaju wyróżnikiem, chociaż własność nie czyni tych działań determinującym. DZMiUW we Wrocławiu, Oddział w Świdnicy w latach na terenie gminy Strzegom wykonał konserwację gruntowną obejmującą koszenie porostów, odmulanie, remont umocnień koryt cieków na obiektach: Olszański Potok w Olszanach 5,3 km, Potok Czarnucha w Olszanach 4,0 km, Potok Wierzbiak w Wieśnicy i Granicznej 7,1 km, Potok Wierzbiak w Goczałkowie 2,285 km, Potok Parowa w Godzieszówku 2,5 km, Wały rzeki Strzegomki w Granicy 3,08 km, Wały rzeki Strzegomki w Morawie i Międzyrzeczu 9,0 km. Ponadto DZMiUW w 2012 roku zawarł umowę na przygotowanie dokumentacji pn.: Szymanowski Potok odbudowa koryta potoku gmina Strzegom i Dobromierz na długości 5,5 km (Olszany i Modlęcin). Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Zasięg działania RZGW we Wrocławiu przedstawiono na poniższym rysunku. Rysunek 16 Mapa zasięgu działania RZGW we Wrocławiu Źródło: Ochronę przed powodzią prowadzi się zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególności przez: zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych; racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód; 66

67 funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze; kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi. Dla potrzeb planowania ochrony przed powodzią oraz prowadzenia działań operacyjnych funkcjonuje w RZGW we Wrocławiu Ośrodek Koordynacyjno-Informacyjny Ochrony Przeciwpowodziowej, który odpowiada m.in. za: sporządzanie studiów ochrony przed powodzią dla wydzielonych zlewni w regionie wodnym, które w oparciu o dane geodezyjne, hydrologiczne, inwentaryzację infrastruktury komunikacyjnej i hydrotechnicznej, ocenę zagrożenia powodziowego uwzględniają przede wszystkim granice zasięgu wód powodziowych o określonym prawdopodobieństwie występowania, kierunki ochrony biernej i czynnej przed powodzią, propozycje niezbędnych przedsięwzięć modernizacyjno - inwestycyjnych wraz z szacunkiem kosztów oraz wytyczne dla planowania przestrzennego; prowadzenie postępowań administracyjnych dotyczących ograniczania działalności na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodziowego; koordynację koncepcji i planów z zakresu ochrony przeciwpowodziowej; koordynację działań operacyjnych na obiektach ochrony przed powodzią; zgłaszanie wniosków, opiniowanie i uzgadnianie planów, studiów i kierunków zagospodarowania przestrzennego, projektów decyzji o warunkach i zagospodarowaniu terenu, decyzji o ustaleniu lokalizacji celu publicznego w odniesieniu do ochrony przed powodzią; prowadzenie prac studialnych, wdrożeniowych, ekspertyz i projektów z zakresu ochrony przed powodzią oraz wyznaczania obszarów zagrożonych powodzią; prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dla jednostek samorządowych, rządowych oraz społeczeństwa Opracowane przez RZGW w Warszawie mapy terenów zalewowych pozwolą na wprowadzenie rygorów lokalizacyjnych oraz stworzy podstawy do opracowania programu ochrony przed powodzią terenów narażonych na podtapianie. 67

68 Rysunek 17 Obszar zagrożenia powodziowego w zlewniach rzek na terenie powiatu świdnickiego Źródło: Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW Wstępna ocena ryzyka powodziowego została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB - Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsultacji z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej. Dla obszarów na terenie gminy Strzegom narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego zostaną wykonane do dnia 22 grudnia 2013 r. dokładne mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. RZGW we Wrocławiu w 2012 roku realizował zadanie pn. Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Strzegomki w km w miejscowości Strzegom mający na celu: wykonanie reprofilacji spoin istniejących konstrukcji betonowo kamiennych, wykonanie ubezpieczenia brzegowego w postaci narzutu kamiennego, lokalne prace udrożnieniowe w zakresie usunięcia powstałych namulisk, wykaszanie porostów twardych ze skarp, prace wycinkowe drzew i krzaków rosnących w linii brzegowej Strzegomki. 68

69 Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OPS.1 Minimalizacja zagrożeń spowodowanych klęskami powodzi OPS.1.1 OPS.1.2 Przygotowywanie oraz aktualizacja dokumentów planistycznych i map w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Przygotowanie i modernizacja technicznego zaplecza w zakresie ochrony przed powodzią i suszą OPS OPS Realizacja Programu nawodnień rolniczych województwa dolnośląskiego Wyznaczania i wprowadzania do planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i innych dokumentów planistycznych granic obszarów zagrożenia powodzią oraz ustaleń planów zarządzania ryzykiem powodziowym Województwo Dolnośląskie, Gmina Strzegom Gmina Strzegom, RZGW we Wrocławiu OPS Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym RZGW we Wrocławiu, KZGW OPS OPS OPS Poprawa stanu istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej Budowa i modernizacja infrastruktury pozwalającej na zwiększenie retencji wody w sposób techniczny i nietechniczny Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi RZGW we Wrocławiu, DZMiUW we Wrocławiu, Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki RZGW we Wrocławiu, DZMiUW we Wrocławiu, Gmina Strzegom Województwo Dolnośląskie, Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki 69

70 L.P. OPS Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed powodzią i suszą Nazwa zadania Wyznaczania i wprowadzania do planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i innych dokumentów planistycznych granic obszarów zagrożenia powodzią oraz ustaleń planów zarządzania ryzykiem powodziowym Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany ZADANIA WŁASNE Jednostka odpowiedzialna Gmina Strzegom Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem [PLN] tys.* koszty administracyjne OPS Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed Ochrona mienia i Gmina Strzegom zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi mieszkańców przed zagrożeniem 20 RZGW we Wrocławiu RZGW we OPS Melioracje wodne Gmina Strzegom powodziowym Wrocławiu, 250 DZMiUW we Wrocławiu Partnerzy RZGW we Wrocławiu OPS Regulacje, oczyszczanie Strzegomki, udrażnianie i poprawa urządzeń melioracyjnych Gmina Strzegom ZADANIA KOORDYNOWANE OPS Realizacja Programu nawodnień rolniczych województwa dolnośląskiego Województwo Dolnośląskie Ochrona mienia i mieszkańców przed zagrożeniem powodziowym 1000 Gmina Strzegom OPS Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym RZGW we Wrocławiu Ochrona mienia i mieszkańców przed zagrożeniem powodziowym b.d. KZGW OPS Wykonanie dokumentacji dla zadania pn.: Parowa odbudowa koryta potoku, gmina Strzegom i Dobromierz w miejscowości Tomkowice DZMiUW we Wrocławiu Ochrona mienia i mieszkańców przed zagrożeniem powodziowym b.d. - OPS Wykonanie dokumentacji dla zadania pn.: Szymanowski Potok odbudowa koryta potoku kanał ulgi gmina Strzegom i Dobromierz DZMiUW we Wrocławiu Ochrona mienia i mieszkańców przed zagrożeniem b.d. - 70

71 powodziowym OPS Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi Wojewoda Dolnośląski, Powiat Świdnicki Ochrona mienia i mieszkańców przed zagrożeniem powodziowym b.d. RZGW Wrocław RAZEM ZADANIA WŁASNE 270 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

72 5. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE GMINY STRZEGOM 5.1. Gospodarka wodno ściekowa Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Wody powierzchniowe Ze względu na specyficzne podłoże geologiczne (skały granitowe i bazaltowe) okolice Strzegomia znajdują się w obszarze najniższej gęstości sieci rzecznej na Dolnym Śląsku, co ma swoje konsekwencje w dostępie do wody. Teren całej Gminy Strzegom należy do dorzeczy Bystrzycy i Kaczawy (lewe dopływy Odry - cieki II rzędu). W obrębie dorzecza Bystrzycy największym ciekiem w Gminie jest Strzegomka (ciek III rzędu), do której wpływają Pełcznica i Czarnucha (cieki IV rzędu). Samo miasto Strzegom leży na lewym brzegu Strzegomki, której źródła znajdują się w Górach Wałbrzyskich w pobliżu wsi Nowe Bogaczewice, na wysokości około 600 m n.p.m., w związku z czym jest to rzeka o wybitnie górskim i dość niespokojnym charakterze. Opływająca miasto od strony południowej Strzegomka stanowi ciek raczej okazały, ponieważ powierzchnia jej dorzecza liczy 611,4 km 2, a długość 81,2 km 2. Tabela 16 Wykaz rzek i potoków przepływających przez teren Gminy Strzegom Lp. Nazwa rzeki, potoku Miejscowości przez które przepływa Długość w metrach 1 potok Parowa 2 potok Cicha Woda Godzieszówek Kostrza 750 Goczałków Górny 1500 Bartoszówek potok Pielasowicki Rusko 2000 Żółkiewka 600 Wieśnica potok Wierzbiak Graniczna 1750 Goczałków 2625 Rogoźnica 2000 Tomkowie potok Rogacz Granica 750 Strzegom potok Szymanówka Modlęcin 2250 Olszany potok Olszański Olszany potok Czarnucha Olszany 6750 Stawiska 1500 Stanowice rzeka Pełcznica Międzyrzecz 2000 Morawa 1625 Skarżyce 250 Granica 3500 Stawiska rzeka Strzegomka Strzegom 3375 Międzyrzecze 1750 Morawa 2500 Skarżyce

73 Źródło: Program ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom, 2004 Monitoring jakości wód powierzchniowych Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, badania wód powierzchniowych prowadzone są w ramach 4 rodzajów monitoringu: diagnostycznego, operacyjnego, badawczego, obszarów chronionych. Sposób oceny i klasyfikacji stanu wód powierzchniowych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Oprócz klasyfikacji stanu jednolitych części wód (jcw), czyli oddzielnych i znaczących elementów wód powierzchniowych takich jak rzeka, część rzeki, zbiornik zaporowy itp., klasyfikacji jakości wód dokonuje się też w poszczególnych punktach pomiarowo kontrolnych (ppk). Na ocenę stanu wód składa się klasyfikacja ich stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. W 2012 roku na w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek, które wpływają na środowisko wodne gminy Strzegom: Strzegomka od źródła do zb. Dobromierz, Strzegomka, zb. Dobromierz, Strzegomka od Pełcznicy do Bystrzycy, Czarnucha, Pełcznica od źródła do Milikówki. Badania prowadzono w programie monitoringu diagnostycznego oraz monitoringu operacyjnego, które umożliwiły dokonanie wstępnych ocen: stanu ekologicznego, stanu chemicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorficznego, oceny przydatności do bytowania ryb oraz oceny podatności na eutrofizację, oceny eutrofizacji ze źródeł komunalnych. Tabela 17 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorfologicznego, stanu biologicznego oraz stanu chemicznego rzek stan na 2012 Lp Nazwa ocenianej jcw Kod JCW Nazwa punku kontrolnopomiarowego StaN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY (wg arkusza STAN_ocena jcw 2012) Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów biologicznych Klasa ze względu na chemizm 1 Strzegomka od źródła do zb. Dobromierz PLRW Strzegomka poniżej ujścia Czyżynki UMIARKOWANY PPD I III 2 Strzegomka, zb. Dobromierz PLRW Zb. Dobromierz - stan. 1 UMIARKOWANY PPD I III DOBRY 3 Strzegomka od Pełcznicy do Bystrzycy PLRW Strzegomka ujście do Bystrzycy SŁABY PSD I IV PSD 4 Czarnucha PLRW Czarnucha ujście do Strzegomki UMIARKOWANY PSD I II 73

74 5 Pełcznica od źródła do Milikówki PLRW Pełcznica poniżej oczyszczalni Ciernie SŁABY PPD I IV Źródło: Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych na terenie województwa dolnośląskiego za rok 2012, WIOŚ we Wrocławiu Analiza wyników badań, jakości wód powierzchniowych w wybranych punktach monitoringowych wskazuje, iż rzeki przepływające przez teren gminy Strzegom posiadały w 2012 roku wody niezadowalającej jakości (IV klasa Strzegomka, Pełcznica). Wpływ na przedstawioną ocenę miały głównie wskaźniki tlenowe, związki organiczne i biogenne, których głównym źródłem są nawozy spływające z pól uprawnych i ścieki bytowe. Jakość wód powierzchniowych na terenie gminy Strzegom w porównaniu z ich jakością w roku 2008, uległa poprawie. Wody podziemne Analizując warunki hydrogeologiczne gminy Strzegom należy zauważyć, iż w rejonach wyniosłości Wzgórz Strzegomskich górny horyzont wód podziemnych przeważnie nie występuje w luźnych osadach i tam pierwszą strefę wodonośną stanowią wody szczelinowe w litych skałach, występujące na znacznych głębokościach. Rozpoznanie hydrogeologiczne tego piętra jest bardzo małe. Ogólnie mówiąc można w nim wyróżnić dwa poziomy wodonośne: ciągły powierzchniowy poziom rumoszowy z nakładającym się udziałem cienkich pokryw czwartorzędowych oraz poziom głębszy w spękanych i szczelinowatych utworach krystalicznych. Zbiorniki w utworach starszych od kredowych: Zbiornik Góry Bialskie Śnieżnik (GZWP 339), Zbiornik Karkonosze (nr 344 aktualnie nie zaliczany do GZWP). Piętro wodonośne w utworach starszych od kredy i w skałach krystalicznych monitorowane w 2008 r. obejmowało 7 punktów kontrolno-pomiarowych. Wody tych pięter charakteryzują się występowaniem różnych typów wód, do których zaliczono: HCO3-SO4-Ca, HCO3-SO4-Ca-Mg, HCO3-SO4-Cl-Ca-Mg, HCO3-SO4-Ca- Mg- Na, SO4-Ca-Na-Mg, SO4-HCO3-Ca-Na, SO4-HCO3-Cl-Ca-Mg. Najzasobniejszą strefę wód posiada dolina Strzegomki. Pierwszy poziom wód na przeważającym obszarze gminy zalega na głębokości 5-20 m, natomiast obszarami o najwyższych wydajnościach typowych otworów studziennych są okolice pomiędzy Olszanami, Tomkowicami i Stanowicami. Wody podziemne na analizowanym obszarze to pokłady czwartorzędowe. Wody tego piętra charakteryzują się występowaniem różnych typów wód, do których zaliczono m.in.: HCO3-Ca-Mg, HCO3-Ca-Mg-Na, HCO3-Cl-SO4-Ca-Na, HCO3-SO4-Ca, HCO3-SO4-Cl-Ca, HCO3-SO4-Cl-Ca-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, HCO3-SO4-Cl-Ca-Mg, HCO3- SO4-Ca-Mg-Na, HCO3-SO4-Cl-Ca-Na-Mg, SO4-HCO3-Ca-Na, SO4-HCO3-Ca-Mg, SO4-Cl-Ca-Na-Mg. Monitoring jakości wód podziemnych Program Państwowego Monitoringu Środowiska dla województwa dolnośląskiego na lata w zakresie wód podziemnych realizowany jest przez Oddział Dolnośląski PIG we Wrocławiu. oraz przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. PIG prowadzi monitoring diagnostyczny w punktach pomiarowych raz w roku, obejmuje wszystkie jednolite części wód podziemnych i operacyjny obejmujący jednolite części wód zagrożone nie osiągnięciem dobrego stanu. Każdemu z punktów zostaną przypisane określone zakresy pomiarowe stanowiące wypełnianie wymagań dyrektyw unijnych, w tym azotanowej. Poza badaniami na poziomie krajowym w województwie dolnośląskim będą wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizyko-chemicznych. W ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego badania obejmują wody podziemne Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, wykorzystywane do zapatrzenia ludzi w wodę do picia oraz zagrożone azotanami pochodzącymi z rolnictwa. Celem wykonywania badań jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych Poniższy rysunek przedstawia lokalizację Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego 74

75 Rysunek 18 Regionalizacja hydrogeologiczna wód zwykłych Źródło: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego Na terenie Gminy nie występuje obecnie żaden punkt krajowego monitoringu jakości wód podziemnych województwa dolnośląskiego. Najbliższy punkt monitoringowy znajduje się w Świdnicy, jego charakterystykę przedstawia tabela poniżej. Tabela 18 Ocena, jakości wód podziemnych w punkcie monitoringu diagnostycznego nr 114 w 2008 i 2012 roku L.p. Nazwa punktu GZWP Numer punktu JCWPd Rodzaj monitoringu Stratygrafia ujętej warstwy Typ wody Klasa, jakości wód w 2008r. Wskaźniki występujące w II, III i IV klasie, jakości wód w 2012 roku II klasa III klasa IV klasa 27 1 Świdnica 319 JCWPd 114 MD Tr HCO 3-SO 4-Ca- Mg-Na II Mn, Fe Źródło: Ocena stanu czystości wód podziemnych województwa dolnośląskiego w 2012 R., WIOŚ we Wrocławiu Analiza wyników badań, jakości wód podziemnych w wybranym punkcie monitoringowym wskazuje, iż wody w zbiorniku trzecirzedowym na terenie Gminy to wody dobrej jakości (II klasa). W zbiorniku tym dominują wody HCO 3-SO 4-Ca-Mg-Na. Wskaźnikami degradującymi wody w tym poziomie były w 2008 roku: mangan i żelazo, które jednak w sposób nieistotny rzutowały ostatecznie na ich jakość. Główne źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych Głównymi zagrożeniami dla wód powierzchniowych i podziemnych prowadzących wody nieodpowiadające normom są skażenia komunalne i związane z chemicznymi środkami do produkcji rolnej. Ścieki socjalno-bytowe, pochodzące z zabudowy mieszkaniowej, odprowadzane są często do nieszczelnych osadników przydomowych bądź też lokalnie budowanymi przez mieszkańców kanałami bezpośrednio do przydrożnych rowów melioracyjnych lub cieków wodnych. Ścieki te są źródłem zanieczyszczeń wyrażającym się w związkach takich jak BZT 5, ChZT, azot amonowy i fosforany. 75

76 Dodatkowo istotnym zagrożeniem dla jakości wód są substancje ropopochodne spłukiwane podczas opadów deszczu z nawierzchni dróg, parkingów czy placów stacji paliw. Poważne źródło zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych stanowią też związki biogenne pochodzące z gnojowicy, gnojówki i z soków kiszonkowych, spływające z pól uprawnych w okresach po nawożeniu gruntów rolnych. Rolnictwo należy do najbardziej znaczących gałęzi aktywności gospodarczej w Gminie Strzegom, dlatego ochrona wód będzie najistotniejszym problemem ochrony środowiska związana z intensywną produkcja rolniczą Zaopatrzenie w wodę Źródła zaopatrzenia w wodę Gminy Strzegom Zaopatrzenie w wodę sołectw Gminy Strzegom realizowane jest głównie za pośrednictwem niżej wymienionych instytucji i źródeł: Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. z siedzibą w Strzegomiu (100% udział Gminy) właściciel i administrator sieci wodociągowej. Ujęcie wody podziemnej w Olszanach zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Strzegom, Olszany, Stanowice, Grochotów, Międzyrzecze, Stawiska, Granica, Modlęcin, Morawa, Wieśnica, Graniczna, Skarżyce, Tomkowice. Ujęcie wody podziemnej w Żelazowie zaopatruje w wodę część mieszkańców następujących sołectw: Żelazów, Żółkiewka, Kostrza, Rogoźnica, Goczałków, Goczałków Górny, Godzieszówek. Ujęcie wody podziemnej w Rusku zaopatruje w wodę część mieszkańców następujących sołectw: Jaroszów, Rusko, Bartoszówek. Indywidualne studnie gospodarskie (ujęcia własne wody pitnej). Charakterystyka ujęcia wody podziemnej ze stacją uzdatniania wody w Olszanach. Woda surowa pobierana jest ze studni głębinowych (7 szt.) i podawana jest na 4 wieże ociekowe w komorze napowietrzania. Napowietrzona woda gromadzona jest w zbiorniku reakcji pod wieżami, skąd tłoczona jest na 4 filtry pośpieszne (I stopień filtracji), a następnie na 2 filtry pośpieszne stanowiące II stopień filtracji. Po przefiltrowaniu woda magazynowana jest w zbiorniku wody czystej skąd tłoczona jest do sieci. Długość sieci wodociągowej rejonu dystrybucji SUW w Olszanach 120,57 km, w tym: żeliwo 24,07 km, stal i inne 2,29 km, PVC 77,93 km, PE 16,28 km. Charakterystyka ujęcia wody podziemnej ze stacją uzdatniania wody w Żelazowie. Woda surowa pobierana jest ze studni głębinowych (3 szt.) i podawana jest na filtr pośpieszny CULLIGAN, który wypełniony jest złożem katalitycznym. Do wody surowej, przed filtrem, dozowany jest podchloryn sodu - jako utleniacz związków żelaza i manganu oraz wodorotlenek sody w celu korekty ph. Po przefiltrowaniu woda magazynowana jest w zbiornikach wody czystej skąd tłoczona jest do sieci. Długość sieci wodociągowej rejonu dystrybucji SUW w Żelazowie 34,40 km, w tym: PVC 34,40 km. Charakterystyka ujęcia wody podziemnej ze stacją uzdatniania wody w Rusku. Woda surowa pobierana jest ze studni głębinowych (2szt.) i poddawana jest napowietrzaniu, a następnie dwustopniowej filtracji na 2 filtrach pośpiesznych wypełnionych piaskiem kwarcowym. Po filtracji woda magazynowana jest w zbiornikach wody czystej, skąd tłoczona jest do sieci. Długość sieci wodociągowej 17,64 km, w tym: stal i inne 2,10 km, PVC 14,71 km, PE 0,83 km. 76

77 Podsumowanie Gmina Strzegom posiada sieć wodociągową o długości 172,61 km. Stopień zwodociągowania wynosi 98%. Liczba przyłączy wodociągowych w gminie Strzegom wynosi 2991 szt., długość to 43,2 km. Dla Gminy funkcjonują trzy ujęcia wody ze studni głębinowych: w Olszanach, Żelazowie i w Rusku. Stan techniczny ujęć wody i sieci wodociągowych klasyfikuje się jako dobry. W rejonie odkrywkowej eksploatacji surowców mineralnych występuje problem obniżania się zwierciadła wód podziemnych i tworzenia się tzw. leja depresyjnego mającego wpływ na poziom wody w studniach, co w przypadku Gminy Strzegom wymusiło budowę wodociągów wiejskich. Zwodociągowane są wszystkie wsie Gminy. Do sieci wodociągowej w mieście nie jest podłączonych kilkanaście budynków na peryferiach osiedla Graby oraz osiedla Wschód. Sytuacja w zakresie zwodociągowania gminy jest zróżnicowana. Są wsie, w których jest więcej przyłączy wodociągowych niż budynków mieszkalnych, są też takie, gdzie przyłączy jest bardzo mało. W 2012 r. na terenie gminy Strzegom przeprowadzono następujące roboty związane z budową sieci wodociągowych: Strzegom, ul. Kościuszki długość 170,6 m, Jaroszów, przyłącza wodociągowe 60,5 m 2 szt., Goczałków, przyłącza wodociągowe 26,75 m 2 szt., Godzieszówek, przyłącza wodociągowe 31 m 1 szt., Kostrza, przyłącza wodociągowe 34,03 m 2szt., Międzyrzecze, przyłącza wodociągowe 33,16 1 szt., Olszany, przyłącza wodociągowe 9,70 m 1 szt., Rogoźnica, przyłącza wodociągowe 23,80 m 2 szt Skarżyce, przyłącze wodociągowe 29,30 m 1 szt., Strzegom, przyłącza wodociągowe 272,00 m 11 szt Odprowadzanie ścieków Odprowadzanie ścieków z gminy Strzegom realizowane jest za pośrednictwem sieci kanalizacji sanitarnej Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. z siedzibą w Strzegomiu. Długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Strzegom wynosi 98,6 km. Liczba budynków podłączonych do kanalizacji sanitarnej wynosi 2210 szt. W gminie Strzegom ścieki odprowadzane są na dwie oczyszczalnie ścieków komunalnych w Strzegomiu i Rusku. Oczyszczalnia ścieków w Strzegomiu Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków do rzeki Strzegomki w łącznej ilości m3/d. Przepustowość rzeczywista oczyszczalni: m3/d* w tym: miasto Strzegom m 3 /d, Międzyrzecze 16 m 3 /d, Morawa 20 m 3 /d, Stanowice 59 m 3 /d, Graniczna 5 m 3 /d, Olszany 28 m 3 /d, Tomkowice 11 m 3 /d, Granica 3 m 3 /d, Modlęcin 0,3 m 3 /d, Jaroszów 44 m 3 /d. Ścieki sanitarne doprowadzane są na teren oczyszczalni rurociągiem grawitacyjnym. Oprócz tego do oczyszczalni dowożone są ścieki z osadników bezodpływowych z posesji nieskanalizowanych. Ścieki dowożone wozami asenizacyjnymi kierowane są do automatycznej zlewni ścieków dowożonych. Stamtąd są wprowadzane do kanalizacji oczyszczalni i dalej wraz ze ściekami dopływającymi do oczyszczalni są kierowane do procesów oczyszczania. Ścieki są kierowane grawitacyjnie do pompowni głównej, skąd zostają przetłoczone do dwóch sitopiaskowników Zatrzymane skratki i piasek na sito-piaskownikach gromadzone są w kontenerach i wywożone do utylizacji poza terenem oczyszczalni. Kolejno ścieki przepływają do osadnika radialnego wstępnego. Po wypływie z osadnika łączą się z osadem recykulowanym i poprzez komorę rozdziału kierowane są do dwóch równoległych ciągów reaktorów biologicznych. 77

78 Każdy z reaktorów posiada wydzieloną strefę defosfatacji, denitryfikacji oraz strefę nitryfikacji. Komora nitryfikacji wyposażona jest w system napowietrzania drobnopęcherzykowego. W komorach nitryfikacji zachodzi końcowa redukcja węgla organicznego i utlenienie związków azotu. Strącanie fosforu, jest wspomagane wskutek symultanicznego dawkowania soli żelaza trójwartościowego (np. PIX). Ilość czynnych reaktorów zależy od obciążenia oczyszczalni ściekami. Ścieki oczyszczone z komór biologicznych kierowane są do do dwóch osadników wtórnych. Zgarniany do centralnie położonego leja osadowego za pomocą zgarniacza osad jest grawitacyjnie odprowadzany do pompowni recyrkulacyjnej osadu, skąd dalej następuje jego rozdział i część ścieków i osadów jest kierowana jako osad nadmierny poprzez zbiornik osadu nadmiernego do zagęszczacza mechanicznego, a część jako osad recyrkulowany jest zawracana do komory rozdziału i z powrotem do reaktorów. Ścieki oczyszczone z osadników wtórnych odprowadzane są poprzez komory pomiarowe ze zwężką Venturiego (dwie zwężki) oraz istniejący wylot do odbiornika. Na kanale odpływowym zabudowano studzienkę, z trójnikiem (odgałęzieniem) do układu poboru wody technologicznej, w którym zamontowano pompę zanurzalną oraz zespół hydroforowy, podający wodę technologiczną do węzła obróbki skratek i piasku, zagęszczacza oraz prasy. Przeróbka osadów odbywa się w następującym ciągu technologicznym: osad wstępny odebrany z osadnika wstępnego, kierowany jest poprzez pompownię osadu wstępnego do zbiornika osadu zmieszanego. Osad nadmierny z pompowni recyrkulacyjnej, odbierany jest do zbiornika osadu nadmiernego, a następnie pobierany przez zagęszczacz mechaniczny i po zagęszczeniu kierowany również do zbiornika osadu zmieszanego. Kolejno mieszanina obu osadów podawana jest, poprzez obieg grzewczy, do komory fermentacyjnej zamkniętej. W komorze tej osad poddawany jest fermentacji w temperaturze st. C. Po przefermentowaniu osad wypierany jest (osadem świeżym) do zbiornika osadu przefermentowanego, a następnie odbierany pompowo na prasę taśmową. Oprócz pompy prasa jest wyposażona w urządzenie do przygotowania i dawkowania polielektrolitu. Po odwodnieniu osad transportowany jest do mieszarki i mieszany z wapnem, co pozwala na jego higienizację. Odwodniony i zhigienizowany osad jest kierowany przenośnikiem do przyczepy, a następnie na znajdujący się na oczyszczalni plac magazynowy. Kolejno osad jest zagospodarowywany poza terenem oczyszczalni. Osad musi być partiami przebadany pod kątem spełnienia wymogów obowiązujących przy końcowym wykorzystaniu osadu. Ujmowany w komorze fermentacyjnej biogaz, jest odsiarczany w dwukomorowej odsiarczalni, magazynowany w zbiorniku przeponowym, a następnie wykorzystywany w kotłowni (po podniesieniu ciśnienia wentylatorem biogazu). Nadmiar biogazu jest wypalany w automatycznej pochodni. Procesy technologiczne oraz działanie urządzeń oczyszczalni są kontrolowane automatycznie przy pomocy zainstalowanych urządzeń pomiarowych (tlenomierze, ph metry, sondy pomiaru poziomu, przepływomierze). Regulacja większości procesów jest prowadzona w sposób automatyczny przy pomocy komputera. Oczyszczalnia ścieków w Rusku W miejscowości Rusko eksploatowana jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości wg pozwolenia 40,0 m³/d. Obciążenie oczyszczalni wynosi 11 m³/d. Obsługuje ona sieć kanalizacyjną o długości 0,7 km, z której korzysta 150 mieszkańców. Ponadto na terenie gminy znajdują się dwa mniejsze obiekty o znaczeniu lokalnym w Goczałkowie- ścieki z Zakładu Wytwórni Podkładów Strunobetonowych oraz osiedla mieszkaniowego Identyfikacja potrzeb Podstawowym działaniem jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, stąd też priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizujące użytkowanie wody. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren gminy. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie ją aktualizować. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna być prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przyłączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - możliwie szybka ich likwidacja. Należy również propagować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje się budowy sieci kanalizacyjnej. 78

79 W zakładach przemysłowych należy promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie głównie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Osobnym zagadnieniem jest budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt obornikowych. Powyższą kwestię reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, poz z późn. zm.). W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej będzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych ujęć wód podziemnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. Do końca 2010 r. powinny zostać osiągnięte następujące cele: wyposażenia aglomeracji o wielkości RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem miogenów gmina Strzegom osiągnęła cele, wyposażenia zakładów sektora rolno-spożywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniające osiągnięcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszczeń. Ponadto dla potrzeb wypełnienia pozostałych wymagań dyrektywy 91/271/EWG opracowano: Program wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości 4000 RLM, odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód, w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposażenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < RLM, posiadających w dniu przystąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej. W dniu 1 lutego 2011 r. została zatwierdzona przez Radę Ministrów Trzecia Aktualizacja KPOŚK (AKPOŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zakończenia inwestycji w aglomeracjach, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Dlatego też, AKPOŚK 2010 swoim zakresem objęło wyłącznie zmiany dotyczące terminów realizacji inwestycji. Wartości inne niż terminy osiągnięcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPOŚK Aby zrealizować zapisane cele w KPOŚK niezbędne są działania w zakresie: rozbudowy i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków, budowy nowych oczyszczalni ścieków, modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków kanalizacji, modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć i stacji uzdatniania wody, modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). Ponadto należy wspierać działania z zakresu uporządkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych działania te realizowane będą poprzez budowę urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Zadanie te będą finansowane przez podmioty gospodarcze. Na terenach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególności wspierać działania zmierzające do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszczeń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa się środków chemicznych do likwidacji śliskości pośniegowej. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować w sposób możliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam gdzie jest to możliwe do kanalizacji deszczowej zakończonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszczeń powinno się odbywać również poprzez utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej ale też nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. 79

80 jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłuż ulic sadzona była zieleń, która nie dopuści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych są niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. Rozbudowa istniejącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzględnić następujące zalecenia: wykorzystanie istniejących rowów melioracyjnych i ich pojemności retencyjnej, systematyczne czyszczenie rowów melioracyjnych (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. dzikich składowisk, koszenie roślinności zarastającej rowy), naprawa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. Użytkownicy wody będą informowani o możliwościach relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów, zmiany technologii, poprawę stanu sieci wodociągowych (także zakładowych), zakup urządzeń wodooszczędnych. W celu ograniczenia strat wody należy systematycznie dokonywać przeglądu i konserwacji sieci wodociągowej, prowadząc niezbędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków. 80

81 Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna WŚ.1.1 Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i deszczowej WŚ1.1.1 WŚ1.1.2 Budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Rozbudowa istniejącego systemu odwodnienia dróg i placów w systemie grawitacyjnym oraz uwzględnieniem zastosowania odpowiednich urządzeń podczyszczających Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA właściciele nieruchomości WŚ.1 Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania WŚ.1.2 WŚ.1.3 Zaopatrzenie w wodę do spożycia dobrej jakości wody oraz ochrona jej ujęć Ochrona zasobów i racjonalne wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych WŚ WŚ WŚ Budowa i modernizacja sieci wodociągowej Ochrona i monitoring ujęć wody pitnej oraz stacji uzdatniania, w tym modernizacja Organizacja cyklu spotkań z mieszkańcami na temat racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu, Powiat Świdnicki WŚ.1.4 Ograniczenie ilości ścieków nieoczyszczonych odprowadzanych do wody lub ziemi WŚ WŚ Prowadzenie ewidencji oczyszczalni przydomowych oraz zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania Budowa oczyszczalni przydomowych (dotyczy terenów gminy na których do roku 2015 nie planuje się budowy sieci kanalizacji sanitarnej) Gmina Strzegom Właściciele posesji, Gmina Strzegom (w formie dotacji celowej) 81

82 L.P. WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ WŚ Harmonogram zadań w zakresie gospodarki wodno ściekowej Nazwa zadania Przyłącza kanalizacyjne do świetlic wiejskich w Goczałkowie, Rogoźnicy, Wieśnicy, Żółkiewce i Kostrzy Budowa systemów kanalizacji sanitarnej dla wsi Bartoszówek, Godzieszówek, Grochotów, Modlęcin, Skarżyce, Stawiska i Rusko; Budowa odcinka kanalizacji sanitarnej z przyłączem dla budynku świetlicy wiejskiej w Rusku. Przebudowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej miasta Strzegom Budowa sieci wodociągowej do terenu podstrefy WSSE Budowa sieci wodociągowej w ul. Gronowskiej Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna ZADANIA WŁASNE Gmina Strzegom Planowane efekty ekologiczne Poprawa, jakości wód podziemnych i powierzchniowych Planowane koszty ogółem [PLN] tys Gmina Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom Rozbudowa sieci wodociągowej w ul. Rybnej i ul. Czarnej (nowo wybudowane osiedle) Gmina Strzegom Rozbudowa sieci wodociągowej w ul. Czarnej Gmina Strzegom Wykonanie sieci wodociągowej i sieci kanalizacyjnej w ul. Osiedle w Goczałkowie, o długości około 150m 8 działek pod budownictwo mieszkaniowe ( właściciele działek zwracali się z prośbą o rozbudowę sieci wod.- kan. od 2009r Gmina Strzegom Budowa sieci wodociągowej ul. Wałbrzyska w Strzegomiu Gmina Strzegom Ochrona i monitoring ujęć wody pitnej oraz stacji uzdatniania, w tym modernizacja Wykonanie systemu monitoringu na sieci wodociągowej w celu wyeliminowaniu strat wody pitnej związanych z awarią sieci wodociągowej Gmina Strzegom Gmina Strzegom Poprawa, jakości wód podziemnych i powierzchniowych Poprawa zaopatrzenia ludności w wodę Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia Poprawa jakości wody przeznaczonej do spożycia , , , Partnerzy WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu 82

83 WŚ Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w Olszanach wraz z modernizacją sieci wodociągowej przesyłowej Gmina Strzegom Poprawa zaopatrzenia ludności w wodę WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WŚ Organizacja cyklu spotkań z mieszkańcami na temat racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Gmina Strzegom Ochrona zasobów naturalnych 24 WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WŚ Prowadzenie ewidencji oczyszczalni przydomowych oraz zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania Gmina Strzegom Ograniczenie zrzutu nieoczyszczonych ścieków do wód lub ziemi koszty administracyjne WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu ZADANIA KOORDYNOWANE WŚ1.1.2 Rozbudowa istniejącego systemu odwodnienia dróg i placów w systemie grawitacyjnym oraz uwzględnieniem zastosowania odpowiednich urządzeń podczyszczających Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA właściciele nieruchomości Poprawa, jakości wód powierzchniowych i podziemnych Wyeliminowanie skażenie wód podziemnych i powierzchniowych ściekami budowa odwodnień realizowana jest wraz budową dróg, zadania wskazano w rozdziale ochrona powietrza Gmina Strzegom WŚ Budowa oczyszczalni przydomowych (dotyczy terenów gminy na których do roku 2015 nie planuje się budowy sieci kanalizacji sanitarnej) właściciele posesji Wysoka świadomość ekologiczna, zmniejszenie zużycia wody b.d. Gmina Strzegom(w (formie dotacji celowej) RAZEM ZADANIA WŁASNE RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE - 83

84 5.2. Zanieczyszczenie powietrza Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza mają wpływ następujące czynniki: emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, emisja ze środków transportu i komunikacji, emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie gminy i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niską emisję, sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2012 roku pochodzące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu pt.: Ocena jakości powietrza na terenie województwie dolnośląskiego w 2012 roku.. Ocena przeprowadzona jest w czterech wyodrębnionych strefach na terenie województwa dolnośląskiego. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę wynikową dla danej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. 84

85 Tabela 19 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza Poziom stężeń Zanieczyszczenie Klasa Wymagane działania Poziom dopuszczalny i poziom krytyczny <poziom dopuszczalny i poziom krytyczny >poziom dopuszczalny i poziom krytyczny dwutlenek siarki dwutlenek azotu tlenki azotu tlenek węgla benzen pył PM10 ołów (PM10) A C utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych, opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany), kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych Poziom dopuszczalny i margines tolerancji <poziom dopuszczalny A utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem >poziom dopuszczalny <poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji >poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji pył zawieszony PM2.5 dodatkowo dwutlenek azotu, benzen i pył zawieszony PM10 dla stref, które uzyskały derogacje B C określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie Poziom docelowy <poziom docelowy >poziom docelowy Ozon AOT40 arsen (PM10) nikiel (PM10) kadm (PM10) benzo/a/piren (PM10) A C działania niewymagane dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, opracowanie Programu Ochrony Powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji PM2.5 C2 dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego do 2015 r. Poziom celu długoterminowego <poziom celu długoterminowego >poziom celu długoterminowego Ozon AOT40 D1 D2 działania niewymagane dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, WIOŚ we Wrocławiu Ocenę poziomu zanieczyszczeń powietrza w poszczególnych strefach województwa dolnośląskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowiskach pasywnych. Wszystkie stacje pomiarowe funkcjonowały zgodnie z wojewódzkim programem państwowego monitoringu środowiska. 85

86 Gmina Strzegom należy do strefy dolnośląskiej, na której zlokalizowano 37 punktów monitoringowych. Na terenie powiatu świdnickiego znajduję się jeden punkt monitoringu jakości powietrza w Świdnicy Rynek. Strefa dolnośląska (PL0204) obejmuję obszar km 2, na której zamieszkuję osób. Rysunek 19 Stałe punkty monitoringowe jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 r. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, WIOŚ we Wrocławiu Wyniki klasyfikacji strefy dolnośląskiej uzyskane w 2012 przedstawiają się następująco: Ze względu na ochronę zdrowia dla zanieczyszczeń takich jak dwutlenek azotu (NO 2), dwutlenek siarki (SO 2), benzen (C 6H 6), ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni), pył PM2,5 strefę zaliczono do klasy A. Oznacza to, że w obszarze strefy dolnośląskiej poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe oraz poziomy długoterminowe nie były przekraczane. Natomiast dla opadu pyłu PM10, tlenku węgla (CO), oraz benz(a)pirenu strefę dolnośląską ze wyglądu na ochronę zdrowia zaliczono do klasy C (z uwzględnieniem krajowych norm dla uzdrowisk). Oznacza to, że w strefie przekraczane były poziomy dopuszczone o margines tolerancji. Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu w okresie zimowym jest niska emisja, natomiast w okresie letnim emisja pochodząca z różnych źródeł komunikacyjnych. Wysokie stężenie jest charakterystyczne dla procesów spalania w nieefektywnych kotłach grzewczych. Benzo(a)piren to groźna, toksyczna i rakotwórcza substancja oddziaływująca negatywnie na rozrodczość, ponadto może powodować dziedziczne wady genetyczne i upośledzać płodność. Wtórne zanieczyszczenie pyłu zawieszonego będące również przyczyną pogorszenia się jakości powietrza na terenie Gminy, najczęściej pochodzi z powierzchni odkrytych, np. dróg, chodników. Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za rok 2012 stwierdzono potrzebę opracowywania programów ochrony powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, benzo(a)piren, PM2.5), 86

87 m. Legnica (PM10, benzo(a)piren, PM2.5), m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), strefa dolnośląska (PM10, CO, benzo(a)piren, ozon) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia Rysunek 20 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych to 5 12 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącu sierpniu. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 20 μg/m Rysunek 21 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. 87

88 Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych NO2 to 3 11 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach maju i sierpniu. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 40 μg/m Rysunek 22 Wyniki pomiarów ozonu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych ozonu to μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach listopadzie i grudniu I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia Rysunek 23 Wyniki pomiarów tlenków azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. 88

89 Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych NO x to 3 11 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach letnich. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 30 μg/m System gazowniczy Przez teren gminy przebiegają gazociągi wysokiego ciśnienia Ø150, Ø250 i Ø 300, z których gaz, poprzez stacje redukcyjno pomiarowe I i II stopnia dostarczany jest do sieci miejskiej. Natomiast żadna z wsi nie jest zgazyfikowana. Gospodarstwa domowe zaopatrywane są bezprzewodowo, natomiast Jaroszowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych (obecnie JARO S.A.) zaopatrywane są w gaz z kierunku Żarowa. Miasto zasilane jest gazem ziemnym wysokometanowym GZ-50 SWW wg PN- 87/C Przewiduje się, że zasilanie wsi w Gminie Strzegom nastąpi w oparciu o system gazociągów istniejących: gazociąg wysokiego ciśnienia DN 250 Legnica-Olszany, gazociąg wysokiego ciśnienia DN 300 Radakowice-Lubiechów, gazociąg wysokiego ciśnienia DN 150 Żarów- Jaroszów. Tabela 20 Zestawienie danych dotyczących infrastruktury gazowniczej, ilości odbiorców i zużycia gazu ziemnego w gminie Strzegom* Wyszczególnienie długość czynnej sieci ogółem w km 67 71,17 długość czynnej sieci przesyłowej w km 25 28,7 długość czynnej sieci rozdzielczej w km 42 42,7 czynne połączenia gazu do budynków mieszkalnych ilość odbiorców gazu w tym odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem zużycie gazu w tys. m , ,10 w tym zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m * dane o ilości odbiorców i zużyciu gazu dotyczą tylko gospodarstw domowych Źródło: bank danych demograficznych ( 89

90 System elektroenergetyczny Operatorem elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego na terenie Gminy Strzegom jest EnergiaPro S.A., Oddział w Wałbrzychu Rejon Dystrybucji w Strzegomiu. W granicach miasta Strzegom zlokalizowana jest rozdzielnia 110/20 KV Graby stanowiąca podstawowe zasilanie dla obszaru Gminy w energię elektryczną. Rozdzielnia wyposażona jest w dwie jednostki transformatorowe 11/20 KV o mocach 25 MVA każda. Rozdzielnia 110 KV zasilana jest dwoma liniami 110 KV Świebodzice - Jawor. Wsie zaopatrywane są w energię elektryczną liniami o napięciu 20 KV. W każdej wsi jest co najmniej jedna stacja transformatorowa od 100 KVA do 250 KVA umożliwiając zasilanie w energię o odpowiednich parametrach technicznych. Dostępność mocy energii elektrycznej mierzona w kw na 1 mieszkańca jest najniższa we wsiach: Bartoszówek, Goczałków, Goczałków Górny, Godzieszówek, Jaroszów, Kostrza, Rogoźnica, Rusko i Stanowice. Pomimo stosunkowo małej mocy dostępnej w tych miejscowościach w każdej z nich występują jeszcze rezerwy. Wynika to prawdopodobnie z małej ilości sprzętu posiadanego przez mieszkańców (silniki elektryczne, sprzęt gospodarstwa domowego itp.). Przeciętnie w gminie zainstalowana moc wynosi 1,01 kw na mieszkańca i jest wystarczająca System ciepłowniczy Na terenie miasta Strzegom głównym dostawcą energii cieplnej jest Spółdzielnia Mieszkaniowa w Świebodzicach, Zakład Usług Komunalnych w Strzegomiu. Dostawcy zajmują się dystrybucją ciepła dla odbiorców podłączonych do systemu ciepłowniczego oraz eksploatacją kotłowni lokalnych tylko na terenie miasta natomiast pozostałe jednostki osadnicze gminy posiadają własny system grzewczy. Gospodarka cieplna wsi w gminie Strzegom nie jest oparta na centralnych źródłach zaopatrzenia w ciepło tylko na różnego rodzajach rozwiązaniach indywidualnych, gdzie przeważają lokalne kotłownie oraz paleniska indywidualne takie jak piece czy tzw. c.o. etażowe. Placówki użyteczności publicznej zaopatrywane są w ciepło z lokalnych kotłowni na paliwo stałe lub olej opałowy. Należy dążyć do stopniowej eliminacji indywidualnych systemów ogrzewania na paliwo stałe na rzecz systemów korzystających z paliw płynnych: oleju opałowego, czy też gazu propan-butan. Niestety aktualnie na terenie gminy nie przewiduje się realizacji zbiorczej sieci ciepłowniczej. Nowe inwestycje powinny być wyposażone w instalacje spełniające normy zawarte w przepisach o ochronie środowiska. Należy zastępować tradycyjne nośniki energii paliwami gazowymi, olejami lekkimi, ewentualnie koksem lub niskosiarkowym lub niskopyłowym węglem z dodatkami brykietu drzewnego Bilans emisji pyłowej i gazowej w gminie Strzegom Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, związanych z komunikacją jest zanieczyszczenie powietrza występujące w sąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszające się po drogach, emitują do atmosfery duże ilości różnorodnych substancji toksycznych, powstających w wyniku spalania paliwa napędowego, a także na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zużywania się niektórych elementów pojazdu (powstają wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynność ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Łączna długość dróg publicznych w gminie Strzegom wynosi ok. 176 km. Drogi, które przebiegają przez teren gminy to drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe. Długość dróg wynosi odpowiednio: gminne 53 km, powiatowe 81 km, drogi wojewódzkie nr 374, 382 i km, droga krajowa nr 5 18,110 km Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy: dróg krajowych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad we Wrocławiu, 90

91 dróg wojewódzkich Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, dróg powiatowych Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, dróg gminnych władze Gminy. Utrzymanie dróg we właściwym stanie technicznym, daje możliwość szybkiego i dogodnego komunikowania się. Stanowiąc podstawę do podnoszenia atrakcyjności terenu gminy, wymaga ciągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Procentowy udział pojazdów na drodze: dla dróg krajowych wojewódzkich: osobowe 85,8%, dostawcze 10,8%, ciężarowe 1,6%, autobusy 1,7%, motocykle 0,1%, dla dróg powiatowych i gminnych: osobowe 82,6%, dostawcze 13,3%, ciężarowe 2,6%, autobusy 1,3%, motocykle 0,2%. Przyjęte natężenie ruchu dla dróg: krajowych 8244 [poj/dobę], wojewódzkich [poj/dobę], powiatowych [poj/dobę], gminnych 724 [poj/dobę]. Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typu pojazdów, w tym ruchu (raport Generalny pomiar ruchu 2010 Synteza wyników na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz opracowania Ministerstwa Środowiska Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 21 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie gminy Strzegom w 2012 roku Nazwa emitora Nazwa zanieczyszczenia Emis.max. mg/s Emisja Mg/rok Emisja śr. mg/s tlenek węgla 7324, , ,827 benzen 65,943 2,08 65,943 węglowodory alifatyczne 1127,586 35, ,586 drogi krajowe węglowodory aromatyczne 338,276 10, ,276 tlenki azotu 4460, , ,947 pył ogółem 258,07 8, ,07 dwutlenek siarki 348,399 10, ,399 tlenek węgla 6511,134 2, ,134 benzen 5, ,592 5,853 węglowodory alifatyczne 99,467 31,36 99,467 drogi wojewódzkie węglowodory aromatyczne 298,488 9, ,488 tlenki azotu 3934, , ,476 pył ogółem 226,55 7, ,55 dwutlenek siarki 307,97 9, ,97 tlenek węgla 624, , ,9521 benzen 5, , ,62627 węglowodory alifatyczne 96, , ,20528 drogi powiatowe węglowodory aromatyczne 28, , ,86158 tlenki azotu 380, , ,6066 pył ogółem 22, , ,01843 dwutlenek siarki 29, , ,

92 tlenek węgla 117,549 3, ,549 benzen 1, , ,05826 węglowodory alifatyczne 18, , ,09552 drogi gminne węglowodory aromatyczne 5, ,1712 5,42866 tlenki azotu 71, , ,58937 pył ogółem 4, , ,14151 dwutlenek siarki 5, , ,59112 Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000 Emisja z emitorów punktowych Na ogólne rozmiary emisji punktowej składają się zanieczyszczenia pochodzące ze zlokalizowanych na terenie gminy Strzegom emitorów przemysłowych i komunalnych, a powstające głównie w wyniku energetycznego spalania paliw oraz stosowanych technologii przemysłowych. Niemniej jednak nadal znaczącym źródłem zanieczyszczeń atmosfery w tym rejonie są zakłady produkcyjne zlokalizowane w sąsiednich powiatach ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla Rysunek 24 Emisja zanieczyszczeń ze źródeł punktowych na terenie gminy Strzegom Źródło: dane z Banku Danych Lokalnych, 2012 W 2012 roku na terenie gminy Strzegom emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych wyniosła Mg, w tym dwutlenek węgla Mg. Pozostałe zanieczyszczenia przedstawiono na rysunku powyżej. Najwięcej emitowanych do powietrza jest tlenku węgla (47%), następnie dwutlenek siarki (37%) oraz tlenki azotu (19,6%). W porównaniu do roku 2008 emisja wszystkich zanieczyszczeń zmniejszyła się o 67%, dla poszczególnych zanieczyszczeń wygląda to następująco. 92

93 40% 28% 11% 68% ogółem (bez dwutlenku węgla) dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla 53% Rysunek 25 Redukcja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w porównaniu do roku 2008 (%) Źródło: dane z Banku Danych Lokalnych, Identyfikacja potrzeb Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie gminy Strzegom w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. W związku z zaostrzeniem się przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszkańców działania te należałoby przeprowadzić w następujących kierunkach poprzez wdrożenie niżej wymienionych celów: systematyczna poprawa jakości powietrza na obszarze gminy, opracowanie lub aktualizacja planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz jego sukcesywne wdrażanie, opracowanie i wdrożenie strategii zmniejszania stężenia pyłów drobnych PM10 oraz ozonu przyziemnego w powietrzu, zwiększenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. wspieranie i promocja ekologicznych nośników energii, wymiana konwencjonalnie opalanych pieców węglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku nośniki energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych (przystąpienie do realizacji i opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej), wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszczędnych w budownictwie przez mieszkańców, kontynuowanie prac termomodernizacyjnych na terenie gminy, intensyfikację działań związanych z modernizacją dróg. 93

94 Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021` Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna OA Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Gmina Strzegom OA Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania przepisów prawa (np. standardów emisyjnych) i warunków decyzji administracyjnych w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza WIOŚ we Wrocławiu, WSSE we Wrocławiu OA.1 Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł OA.1.1 Spełnienie standardów, jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji z procesów spalania paliw, ograniczenie niskiej emisji, zmniejszenie zapotrzebowania na energię oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł odnawialnych OA OA OA Preferowanie zmian paliwa na bardziej ekologiczne ("czystsze"), tj. olej opałowy, gaz lub ogrzewanie elektryczne. Wdrażanie zapisów Uchwały Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 grudnia 2010r. w sprawie "Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu". Opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej Gmina Strzegom, mieszkańcy, przedsiębiorcy Województwo Dolnośląskie, Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom Gmina Strzegom, NFOŚiGW OA.1.2 Poprawa jakości powietrza poprzez poprawienie warunków na drogach OA Modernizacja układu drogowego Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, DSDiK we Wrocławiu, GDDKiA OA Budowa ścieżek rowerowych na terenie miasta Strzegomia Gmina Strzegom, OA.1.3 Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony powietrza OA OA Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki Wspieranie działań edukacji szkolnej np.: prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej zakresie ochrony powietrza dla młodzieży na terenach cennych przyrodniczo Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki, organizacje ekologiczne, mieszkańcy Gmina Strzegom 94

95 Harmonogram zadań w zakresie ochrony powietrza L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem [PLN] tys. Partnerzy ZAFDANIA WŁASNE OA Termomodernizacja budynków mieszkalnych Gmina Strzegom OA Termomodernizacja placówek oświatowych - PSP Nr 2,4,Gimnazjum Nr 1, 2, PP nr 2, ZSP w Jaroszowie Gmina Strzegom OA OA OA OA OA OA Instalacja systemu klimatyzacyjnego w pomieszczeniach Urzędu Miejskiego w Strzegomiu Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków strażnic OSP w Olszanach, Rogoźnicy, Stanowicach i Tomkowicach wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne w zakresie związanym m.in. z: ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych Przebudowa drogi gminnej nr D- ul. Szarych Szeregów w Strzegomiu Przebudowa drogi gminnej ul. Koszarowej w Strzegomiu wraz z budową drobnej infrastruktury przestrzeni publicznej na terenach powojskowych Przebudowa dróg gminnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą prowadzących do terenów powojskowych- ul. Armii Krajowej i Wesołej w Strzegomiu Budowa obwodnicy Strzegomia oraz systemu łączników drogowych łączących tereny kopalniane z siecią dróg krajowych i wojewódzkich (Graniczna, Tomkowice-Strzegom, Godzieszówek-Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom 3 807, Gmina Strzegom Gmina Strzegom Gmina Strzegom OA Budowa ścieżek rowerowych na terenie miasta Strzegomia Gmina Strzegom OA OA Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki Wspieranie działań edukacji szkolnej np.: prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej zakresie ochrony powietrza dla młodzieży na terenach Gmina Strzegom Gmina Strzegom 50 Projekt posiada część pozwoleń/uzgodnień 95

96 cennych przyrodniczo OA Opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej Gmina Strzegom 35 OA OA Budowa zatok autobusowych w miejscowości Granica w ciągu DK5 od km do km Budowa chodnika w miejscowości Modlęcin w ciągu DK5 od km do km ZADANIA KOORDYNOWANE GDDKiA we Wrocławiu b.d GDDKiA we Wrocławiu b.d. OA Remont obejścia Strzegomia w ciągu DK5 od km GDDKiA we Wrocławiu b.d. OA Przebudowa drogi powiatowej nr 2922D Granica - Tomkowice OA Dotacja na przebudowę drogi gminnej nr D ulicy Szarych Szeregów w Strzegomiu Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego Powiat Świdnicki 10 OA Budowa zatoki autobusowej przy ul. Świdnickiej w Strzegomiu DSDiK we Wrocławiu b.d % dofinansowanie z NFOŚiGW dotacja Gminy Strzegom 1,2 mln OA Systematyczne prowadzenie kontroli podmiotów dotyczącej przestrzegania zasad ochrony środowiska WIOŚ 80 WSSE OA Preferowanie zmian paliwa na bardziej ekologiczne ("czystsze"), tj. olej opałowy, gaz lub ogrzewanie elektryczne mieszkańcy, przedsiębiorcy b.d. Gmina Strzegom OA Wdrażanie zapisów Uchwały Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 grudnia 2010r. w sprawie "Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu" Województwo Dolnośląskie Środki własne przedsiębiorstw energetycznych: Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom RAZEM ZADANIA WŁASNE 4 742,8 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

97 5.3. Gospodarowanie odpadami Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie gminy Strzegom w 2012 r. masa odpadów komunalnych odebranych (kod ) wynosiła z obszarów miejskich Mg, w tym poddanych składowaniu (D5) 776,1 Mg, z obszarów wiejskich 3 111,4 Mg, w tym poddanych składowaniu 314,2. Masa odpadów poddanych przetwarzaniu wynosiła w 2012 r ,2 Mg, w tym: z obszarów miejskich 3 962,9 Mg, z obszarów wiejskich 2797,2 Mg. Łączna masa odpadów komunalnych selektywnie odebranych ulegających biodegradacji wynosi 98,9 Mg , ,6 274,1 97,9 0,23 1,8 Rysunek 26 Masa odpadów komunalnych (bez ) odebranych z obszaru gminy Strzegom Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Gminy Strzegom W gminie Strzegom występują różne systemy zbierania odpadów komunalnych. Podstawę indywidualizacji postępowania w poszczególnych gminach i miastach stanowią sposoby zbiórki odpadów, gwarantujące ich sprawny przewóz od wytwórcy do miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia. We wszystkich sołectwach prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Dominującym systemem w zabudowie jednorodzinnej jest segregacja prowadzona u źródła poprzez gromadzenie poszczególnych odpadów (szkło, tworzywa sztuczne, papier i tektura, metale) w odpowiednio oznakowanych workach i pojemnikach. Zbierane są również selektywnie takie odpady jak: odpady wielkogabarytowe nie wymagają specjalnych urządzeń do zbierania. W określonych harmonogramem dniach są wystawiane przed domem lub na miejsce wyznaczone do tego celu przez zarządcę nieruchomości, z którego odbierane są przez uprawniony podmiot, odpady biodegradowalne poza zbieraniem w indywidualnych kompostownikach z przeznaczeniem do wykorzystania w przydomowych ogrodach, zbierane są również w wyznaczonych kontenerach (głównie z obiektów i terenów gminnych), 97

98 baterie i akumulatory odbierane są w punktach handlowych, w placówkach oświatowych i innych miejscach użyteczności publicznej zbierane w specjalistycznych pojemnikach zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny okresowo zbierany z miejsc wyznaczonych w poszczególnych sołectwach, przeterminowane leki zbierane są do pojemników ustawionych w aptekach. Sektor usług związanych ze zbiórką i transportem odpadów komunalnych w 2012 roku był wystarczająco rozwinięty, aby zapewnić konkurencyjność w tej dziedzinie i możliwość wyboru przez poszczególne podmioty oraz mieszkańców firmy, z którą zawierają umowę. Częstotliwość wywozu odpadów, do tej pory określana była w gminnych przepisach porządkowych, dostosowana jest do lokalnej specyfiki i występujących uwarunkowań. W 2012 r. gmina Strzegom osiągnęła poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania 18,3%. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła wyniósł 14,9% w 2012 r. W celu umożliwienia wejścia w życie unijnych zobowiązań odnoszących się do gospodarki odpadami komunalnymi Ministerstwo Środowiska przygotowało ustawę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późń. zm.). Przepisy znowelizowanej ustawy weszły w życie 1 stycznia 2012 roku (z wyjątkami), jednakże nowy system gospodarowania odpadami ma funkcjonować w pełni od 1 lipca 2013 roku. Do kluczowych zmian, jakie wprowadza ww. ustawa zalicza się m.in. obowiązek przejęcia od właścicieli nieruchomości prac w zakresie odbierania odpadów komunalnych przez gminę, tryb wyboru przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne oraz wprowadzenie obowiązku budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych jako zadania własnego gminy W celu dostosowania się do nowych przepisów gmina Strzegom podjęła stosowane uchwały oraz przyjęła stawki na odbiór odpadów: w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Strzegom (92/12) w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (93/12), w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości tej opłaty (94/12), w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości (95/12), w sprawie określenia szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów (96/12), zmieniająca uchwałę nr 94/12 Rady Miejskiej w Strzegomiu z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości tej opłaty (30/13), zmieniająca uchwałę Nr 92/12 Rady Miejskiej w Strzegomiu z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Strzegom (31/13), zmieniająca uchwałę Nr 95/12 Rady Miejskiej w Strzegomiu z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości (41/13), zmieniająca uchwałę Nr 93/12 Rady Miejskiej w Strzegomiu z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (50/13), Rada Miejska przyjęła opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieraną przez Gminę Strzegom od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy i stanowi iloczyn sumy mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość oraz stawki: 21,00 zł miesięcznie za odpady niesegrowane, Odpady segregowane: 12,00 zł miesięcznie 1-4 osób, 7 zł zł miesięcznie 5-7 osób, 5 zł miesięcznie powyżej 7 osób. Kolejnym etapem jest rozpisanie przetargów i wyłonienie firmy, która będzie zajmowała się odbiorem odpadów. Aktualnie przetarg jest rozstrzygnięty. Na terenie gminy Strzegom usługi odbioru odpadów realizować będzie Zakład Usług Komunalnych w Strzegomiu Sp. z o.o. ul. Aleja Wojska Polskiego 75, Strzegom. Gospodarka odpadami w gminy Strzegom jest oparta na zasadach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami przyjętego przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego uchwałą Nr XXIV/616/12 z dnia 27 czerwca 2012 r., 98

99 którego celem jest określenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 oraz wymaganiami aktualnie obowiązujących przepisów prawa. Dokument zawiera uzasadnienie oraz podsumowanie, o którym mowa w art. 43 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235). Dokument jest zgodny z aktualnymi przepisami prawa oraz z KPGO 2014 i przedstawia podział województwa na sześć regionów gospodarowania odpadami. Główne cele strategiczne wynikające z KPGO 2014 to: uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO) KPGO formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych są to: objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do 2015 r., objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, najpóźniej do 2015 r., zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do poziomu maks. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 roku. 99

100 Rysunek 27 Mapa województwa dolnośląskiego z podziałem na regiony gospodarki odpadami komunalnymi Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego

101 Rysunek 28 Mapa regionu północno - centralnego Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 Według WPGO gmina Strzegom należy do regionu północno - centralnego, dla którego regionalnymi instalacjami są: Instalacje regionalne do obsługi regionu Instalacje do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów: Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta ul. Długa Wrocław - Kompostownia odpadów zielonych, Przedsiębiorstwo Rodzinne Merta&Merta ul. Jerzmanowska Wrocław - Urządzenie do kompostowania typu komposter, CHEMEKO - SYSTEM Sp. z o.o. Zakład Utylizacji, Recyklingu, Przerobu i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych i Przemysłowych ul. Jerzmanowska Wrocław - Płyta stabilizacji biologicznej, Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne CHEMEKO - SYSTEM Sp. z o.o. Zakład Utylizacji, Recyklingu, Przerobu i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych i Przemysłowych ul. Jerzmanowska Wrocław Identyfikacja potrzeb Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy Strzegom jest: doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Wzięto pod uwagę konieczność: 101

102 doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne z wykorzystaniem systemu workowego, wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielania odpadów budowlano - remontowych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, odzysk i unieszkodliwianie odpadów ulegających biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych, doskonalenie gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych, udziału gminy w rozbudowie niezbędnej infrastruktury technicznej niezbędnej dla wdrażania regionu zachodniego. Odpady komunalne wytwarzane w obszarze gminy Strzegom są od 1 lipca 2013 r. zbierane selektywnie z wydzieleniem: papieru, szkła tworzyw sztucznych, metali i opakowań szklanych, odpadów kuchennych ulegających biodegradacji, odpadów zielonych z ogrodów i parków, odpadów ulegających biodegradacji z targowisk, odpadów wielkogabarytowych, odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych, przeterminowanych leków, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i akumulatorów, pozostałych odpadów niebezpiecznych (typu oleje odpadowe, chemikalia, itp.). Ważnym elementem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje się dwa rodzaje edukacji ekologicznej: formalną obejmującą kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, nieformalną, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie wśród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez: realizację polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadających opakowanie łatwo ulegające całkowitej degradacji lub nadające się do utylizacji, rozpowszechnienie wiedzy dotyczącej możliwości powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikających z tego korzyści ekonomicznych, wskazywanie konkretnych działań poprawiających efektywność gospodarki odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwości tych odpadów. Gospodarowanie odpadami komunalnymi według nowych przepisów podlega rocznemu obowiązkowi sprawozdawczości, zarówno na poziomie gminnym, jak i wojewódzkim. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 31 marca przedkładają Marszałkowi Województwa i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, a Marszałek Województwa do 15 lipca za poprzedni rok kalendarzowy Ministrowi Środowiska sprawozdania, zawierające: 102

103 informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru sprawozdawczego odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do której zostały przekazane odebrane od właścicieli nieruchomości zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji: przekazanych do składowania na składowisku odpadów, nieprzekazanych do składowania na składowisku odpadów i sposobie ich zagospodarowania, właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne, informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, informacje o ilości i rodzaju nieczystości ciekłych odebranych z obszaru, z którego jest przedkładana informacja. Dodatkowo sprawozdania gminne wskazują liczbę właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem. System sprawozdawczości opiera się również na wskaźnikach, które zostały dobrane w sposób umożliwiający pozyskanie danych oraz sprawne prowadzenie monitoringu planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, a także przeprowadzenie analizy stanu gospodarki odpadami w województwie. 103

104 Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna GO Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1.1 Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 60% wytworzonych odpadów GO GO Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1 Racjonalna gospodarka odpadami GO.1.2 GO.1.3 Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami Dostosowanie składowisk odpadów do standardów UE GO GO Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki odpadami Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do standardów UE Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne WIOŚ we Wrocławiu GO.1.4 Usunięcie i unieszkodliwienie do 2032 r. wszystkich wyrobów zawierających azbest GO GO GO Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Usuwanie wyrobów zawierających azbest Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1.5 Właściwe zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych GO Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów ściekowych poprzez prawidłowe ich zagospodarowanie Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne 104

105 Harmonogram zadań w zakresie gospodarki odpadami Lp. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem [PLN] tys. Partnerzy ZADANIA WŁASNE GO Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Gmina Strzegom Poprawa czystości środowiska b.d. GO Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska Gmina Strzegom Zwiększenie odpadów poddawanych przetwarzaniu b.d GO Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów Gmina Strzegom Redukcja masy odpadów i ograniczenie ich uciążliwości dla środowiska b.d Powiat Świdnicki, podmioty gospodarcze GO Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki odpadami Gmina Strzegom Zmniejszenie odpadów składowanych bd ZUK w Strzegomiu GO Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest Gmina Strzegom Poprawa gospodarki odpadami zawierającymi azbest bd GO Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Gmina Strzegom Poprawa gospodarki odpadami zawierającymi azbest 50 Ministerstwo Gospodarki, WFOŚiGW we Wrocławiu GO Kompleksowa poprawa gospodarowania azbestem Gmina Strzegom Poprawa gospodarki odpadami zawierającymi azbest 500 Ministerstwo Gospodarki, WFOŚiGW we Wrocławiu GO Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów ściekowych poprzez prawidłowe ich zagospodarowanie Gmina Strzegom Poprawa czystości środowiska bd 105

106 ZADANIA KOORDYNOWANE GO Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów Powiat Świdnicki Redukcja masy odpadów i ograniczenie ich uciążliwości dla środowiska 30 GO Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Powiat Świdnicki Poprawa czystości środowiska 50 GO Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do standardów UE Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu Kontrola jakości gospodarki odpadami bd RAZEM ZADANIA WŁASNE 130 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

107 5.4. Oddziaływanie hałasu Głównymi źródłami hałasu na terenie gminy Strzegom są: ruch drogowy, działalność przemysłowa, ruch kolejowy. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Jeżeli na terenach przeznaczonych do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania znajduje się zabudowa mieszkaniowa, szpitale, domy opieki społecznej lub budynki związane ze stałym albo czasowym pobytem dzieci i młodzieży, ochrona przed hałasem polega na stosowaniu rozwiązań technicznych zapewniających właściwe warunki akustyczne w budynkach. Można to osiągnąć przez stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu lub poprzez eliminację czynności powodujących hałas. Zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska (art. 180) prowadzący instalację nie ma obowiązku uzyskania decyzji określającej poziom hałasu. Decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu wydaje organ ochrony środowiska z urzędu w przypadku stwierdzenia na podstawie pomiarów, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu Hałas przemysłowy Istotnym źródłem hałasu na terenie gminy Strzegom są duże i małe przedsiębiorstwa, szczególnie te nieposiadające żadnych zabezpieczeń akustycznych. Punktowe źródła emisji tzw. hałasu przemysłowego, związanego głównie z działalnością wydobywczą, produkcyjną lub przetwórczą podmiotów gospodarczych takie jak : PLAST-MET II Dudek Jacek, Strzegom Górnicza 2A (kontrolna interwencyjna), Grabinex Sp z o. o., Strzegom Kopalniana 13 (kontrola planowana), Kamieniarstwo, Tomasz Błaszkiewicz, Strzegom Legnicka 64 (kontrolna interwencyjna), Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowego Sp. z o.o., Kopalnia Granitu "Rogoźnica II" w Rogoźnicy (kontrola planowana), Kamieniarstwo Irena Gnitecka, Strzegom Żelazowo 19 (kontrolna interwencyjna), Pylkus Zakład Kamieniarski S.C. K.J. Pylak Strzegom ul. Żółkiewka 64 (kontrolna interwencyjna), P.P.H.U. "KAMBUD" S.C., Z. Ciok, mgr inż. D. Wojtanek Marcinowice ul. Okrężna 23, zakład Żółkiewka 64 (kontrolna interwencyjna), Kamieniarstwo Zenon Kiszkiel Strzegom ul. Wojska Polskiego 46 (kontrolna interwencyjna, mandat, kara biegnąca), LIMA SA Strzegom ul. Kościuszki 14A, Sklep Strzegom ul. Rynek (kontrolna interwencyjna), Biuro Projektów "EL-JOT" S.C. Zakład produkcji kostki granitowej Strzegom ul. Brzegowa 43 (kontrolna interwencyjna), PROEL Sp. z o.o. Zakład produkcji kostki granitowej Strzegom ul. Brzegowa 43 (kontrolna interwencyjna), Wrocławskie Kopalnie Surowców Mineralnych SA Kopalnia Graniczna (kontrolna interwencyjna), P.P.H.U. Mietex Bogusława Pietras Rogoźnica ul.świdnicka 12a (kontrolna interwencyjna), Colas Kruszywa Sp. z o. o. Kopalnia Granitu "Rogoźnica II" Rogoźnica (kontrolna problemowa), Przedsiębior. Prod. - Handl. - Usługowe "TED-ROB" SC Kaliciński & Lema Kopalnia Granitu "Barcz I" Strzegom ul. Niepodległości (kontrolna problemowa), P.H.U. "KAMJAN" Teresa Kopciuch, Strzegom ul. Międzyrzecze 41 (kontrolna problemowa), M & F International Trading Sp. z o. o., Kostrza ul.kościuszki 57 (kontrolna problemowa), GT&FCorporation - Polska - Rekultywacja Sp. z o. o., Kostrza, ul. Kościuszki 57 (kontrolna problemowa), 107

108 Przerób Kamienia Budowlanego Tomasz Chomycz, Strzegom ul. Międzyrzecze 1 (kontrolna problemowa), Berger Surowce Sp. z o.o., Kopalnia "Wieśnica", Rogoźnica (kontrolna interwencyjna), Skalimex - Borów SA Zakład Wydobycia i Przerobu Granitu, Kostrza ul. Borowska 6 (kontrolna problemowa), Przeds. Wydob. Przer.i Sprzed. Kamienia Budowl. "Kwarc" Sp. z o. o., Kostrza ul. Kopernika 27 (kontrolna problemowa), Kamieniarstwo Irena Gnitecka, Żelazowo 19 (kontrolna interwencyjna), Kamieniarstwo "PAKAL" Krystian Prucnel, Goczałków ul. Strzegomska 18 (kontrolna interwencyjna), Centrum Granitu Obróbka i Handel Kamieniem Arkadiusz Gnitecki Zakład w Żelazowie (kontrolna interwencyjna), Wyroby z Kamienia, Transport, Montaż. Bogdan August Zakład Kamieniarski Stawiska 3 (kontrolna interwencyjna), PPHU K&N Granit, Bartoszówek 32, Jaroszów (kontrolna problemowa), Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu wynika z niewłaściwej lokalizacji przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu z zakładów kamieniarskich i przemysłem wydobywczym. W związku z tym bardzo ważnym zaleceniem dla gminy jest lokowanie działalności uciążliwych w miejscach zapisanych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową Hałas komunikacyjny Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 5, drogi wojewódzkie nr 345, 374, 382. Układ drogowy uzupełniają drogi powiatowe i drogi gminne. Rysunek 29 Układ drogowy Gminy Strzegom i okolic Źródło: Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, 2010 W Gminie Strzegom istnieje łącznie 175 km dróg, w tym 17 km dróg krajowych, 24 km dróg wojewódzkich, powiatowych jest 81 km, natomiast dróg gminnych 53 km. Układ linii autobusowych komunikacji lokalnej i PPKS, jak i komunikacja samochodowa indywidualna, stanowią podstawowe systemy transportowe przewozów pasażerskich na terenie Gminy. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. 108

109 Do priorytetowych działań w zakresie budowy infrastruktury drogowej mającej bezpośredni wpływ na zmniejszenie hałasu drogowego jest budowa obwodnicy Miasta Strzegom. Inwestycja obejmuje swym zakresem budowę obwodnicy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 374 i drogi krajowej nr 5 w powiecie świdnickim, województwie dolnośląskim. Całkowita długość obwodnicy będzie wynosić ok. 11,2 km. Głównym celem inwestycji jest wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta oraz zwiększenie przepustowości układu drogowego w obrębie Strzegomia. Planowana inwestycja zapewni lepsze skomunikowanie z drogą krajową DK5 (Świecie Poznań Wrocław Lubawka) zarówno mieszkańców miasta jak i pozostałych uczestników ruchu drogowego dojeżdżających do drogi krajowej drogą wojewódzką DW374 (Jawor Świebodzice), przyczyni się również do poprawy bezpieczeństwa ruchu w samym centrum miasta, jak i wpłynie na obniżenie emisji hałasu. Główne ciągi transportowe, które stanowią drogi wojewódzkie oraz drogi powiatowe przebiegają przez wszystkie dzielnice i sołectwa tworząc połączenia komunikacyjne między nimi oraz między terenem gminy a ościennymi miastami. Tereny sołectw charakteryzuje sieć drogowa typowa dla obszarów wiejskich, gdzie większość zabudowy zlokalizowana jest przy głównych ciągach komunikacyjnych a lokalna-niewielka, choć znacznie wydłużona sieć dróg gminnych: zbiorczych, lokalnych i dojazdowych jest uzupełnieniem w/w infrastruktury drogowej. W latach GDDKiA we Wrocławiu wykonała mapy akustyczne dla drogi krajowej nr 4 na odcinku Kostomłoty Strzegom. Pomiary hałasu wykonano metodą bezpośrednich pomiarów ciągłych w ograniczonym czasie 24 h. Tabela 22 Zestawienie odcinków dróg położonych w graniach gminy Strzegom wraz z kilometrażem, długością oraz powierzchnia obszaru objętego opracowaniem Nr drogi ID odcinka Nazwa odcinka gmina długość odcinka Powierzchnia obszaru analizy 5 DS._3_0287_5 Węzeł Kostomłoty Strzegom 7,331 11,730 5 DS._3_0288_5 Jaroszów Strzegom Strzegom 0,024 0,038 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 3,202 5,123 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 0,375 0,600 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 0,940 1,504 Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 109

110 Rysunek 30 Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu świdnickiego Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 0,12 0,1 0,11 0,102 0,08 0,069 0,06 0,058 0,053 0,04 0,034 0,037 0,02 0 0,019 0,009 0, db db db db > 75 db Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba eksponowanych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Rysunek 31 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L DWN gmina Strzegom Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 110

111 0,08 0,079 0,07 0,06 0,057 0,06 0,05 0,046 0,04 0,03 0,02 0,019 0,022 0,01 0 0,007 0, db db db db > 75 db Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba eksponowanych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Rysunek 32 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L N gmina Strzegom Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA Jak wynika z wykresów powyżej, poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L DWN oraz L N oddziaływają w zakresie od 55 do75 db. Najbardziej narażone na hałas w badanych obszarze zagrożone są powierzchnie około 0,11 km 2, w których wyniki wskazywały na poziom hałasu w zakresie db. Podobnie wyniki wyglądają w przypadku liczby lokali mieszkalnych oraz mieszkańców narażonych na hałas w zakresie db. Na uwagę zasługuję fakt, iż brak jest oddziaływań hałasu komunikacyjnego w zakresie >75 db. Rosnąca liczba samochodów na drogach wewnętrznych i tranzytowych bez wątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi obserwuje się zanikanie tzw. ciszy nocnej. W związku z tym bardzo ważnym elementem działań w tym przypadku jest właściwe planowanie przestrzenne, które powinno polegać przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegających ochronie akustycznej na terenach, które znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Działania te powinny być skoordynowane i finansowane przede wszystkim ze środków Zarządcy drogi Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarządu Dróg Wojewódzkich jak i jednostek samorządów terytorialnych oraz organizacji pozarządowych, których statut określa prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program Państwowego Monitoringu Środowiska w ramach sieci regionalnej (wojewódzkiej) przewiduje badania hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich oraz linii kolejowych w miejscach o szczególnym zagrożeniu (węzły drogowe, drogi tranzytowe przebiegające w pobliżu zabudowy mieszkaniowej). Problem zagrożenia emisją hałasu powinien być istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przeciwdziałanie hałasowi komunikacyjnemu jest działaniem długookresowym rozłożonym na lata. Typowym sposobem ochrony przed hałasem jest stosowanie ekranów akustycznych Hałas kolejowy Hałas kolejowy w całej Polsce kształtuje się na porównywalnym poziomie. W porze nocnej hałas pochodzący od linii kolejowych przewyższa dopuszczalne granice. Emisja hałasu do środowiska zależy od wielu czynników takich jak rodzaj taboru kolejowego, stan taboru kolejowego, prędkości przejazdu składów kolejowych oraz samego położenia torowiska tzn. czy jest to nasyp, wąwóz, teren płaski. 111

112 Przez teren Gminy Strzegom przebiegają pierwszorzędne linie kolejowe: nr 137, Legnica Katowice długość linii 14 km, nr 302, Malczyce Bolków(obecnie nieczynna) długość 5km. Rysunek 33 Układ sieci kolejowych w obszarze gminy Strzegom Źródło: Na w/w liniach kolejowych prowadzony jest ruch pasażerski i towarowy. Linia 137 pozostaje czynna, eksploatowane w stanie technicznym dobrym. Ilość pociągów na linii 137 wynosi 30 pociągów na dobę: 12 osobowych i 18 towarowych. Natomiast linia 302 stan techniczny niedostateczny, zawieszony ruch pociągów. Najbardziej odczuwalny jest w sąsiedztwie torowisk. Ze względu reorganizacje kolejnictwa liczba pociągów jest ograniczana z roku na rok. Wobec tego hałas pochodzący z transportu kolejowego też powinien być redukowany. Jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku stan techniczny taboru kolejowego. Zła kondycja finansowa PKP nie pozwala na bieżące konserwacje torów, stad powstający hałas jest bardziej uciążliwy, choć występuje rzadziej. Rozwiązaniem byłoby zastosowanie nowoczesnych zestawów kołowych i hamulcowych jak też nowe rozwiązania torowiska ograniczające hałas i drgania. Brak badań klimatu akustycznego wzdłuż linii kolejowych nie daje obiektywnej oceny natężenia hałasu. Poprawa dotychczasowych warunków akustycznych jest możliwa poprzez modernizacje i właściwe utrzymanie torowisk oraz taboru kolejowego Identyfikacja potrzeb Hałas jest elementem tzw. stresu miejskiego, wpływającym, na jakość życia ludności, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych. Poprawa jakości środowiska na tych obszarach musi obejmować, oprócz szeregu działań wyszczególnionych w paragrafach dotyczących jakości powietrza i jakości wód, działania ukierunkowane na ochronę przed hałasem, zwłaszcza pochodzącym ze środków transportu. Realizacja celu krótkoterminowego, którym jest zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez jego obniżenie do poziomu obowiązujących standardów winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. W pierwszej kolejności, rozpoznaniem klimatu akustycznego należy objąć obszar, gdzie skala zagrożenia hałasem jest największa ze względu na stopień urbanizacji i istniejącą sieć dróg oraz główne ciągi komunikacyjne (drogi krajowe). Zarządzający drogą lub linią kolejową zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza co pięć 112

113 lat mapę akustyczną terenu, (mapy takie zostały opracowane w 2011 i 2012 roku) na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Przedsiębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na obszarze gminy Strzegom kształtują klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Na analizowanym obszarze działalność prowadzi wiele średnich i mniejszych przedsiębiorstw i to one stanowią źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast większe przedsiębiorstwa posiadają uregulowany stan prawny i czynią starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uciążliwości związanych z ich działalnością. Działanie zakładów nie powinno powodować przekroczeń standardów, jakości środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Dotyczy to również obszaru ograniczonego użytkowania, jeżeli został utworzony w związku z funkcjonowaniem zakładu. Jeżeli akustyczne oddziaływanie będące wynikiem prowadzenia zakładu występuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie można określić dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyjęcie wartości dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu wówczas nie podejmuje się działań przewidzianych ustawą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za przekroczenie poziomów hałasu określonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowiązujących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikającego do środowiska Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji administracyjnej kary pieniężne. Ponadto na podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą spoczywa odpowiedzialność za ochronę środowiska polegająca na podjęciu niezbędnych działań naprawczych. Cele krótkoterminowe (do 2017 roku) i główne działania w zakresie ochrony przed hałasem to: ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej: budowa obwodnic, poprawa nawierzchni dróg, optymalizacja płynności ruchu, wprowadzanie systemów pasów zieleni izolacyjnej. Istotnym elementem dla gminy Strzegom będzie kontynuacja wprowadzania do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego gmin zapisów poświęconych ochronie przed hałasem. 113

114 Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku 2017 Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OH Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom OH.1 Podniesienie komfortu akustycznego mieszkańców OH.1.1 Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego i przemysłowego OH OH OH Wprowadzanie pasów zieleni przy drogach, zieleni niskiej i wysokiej do wnętrz osiedlowych, instalowanie ekranów akustycznych przy trasach o największym natężeniu ruchu Działania modernizacyjne, m.in. stosowanie dźwiękochłonnych elewacji budynków, stosowanie stolarki okiennej na okna o podwyższonym wskaźniku izolacyjności akustycznej właściwej (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej emisji hałasu w gminie GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki OH Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska Przedsiębiorstwa OH.1.2 Kontrola poziomu hałasu pochodząca od obiektów przemysłowych oraz monitoring poziomu hałasu pochodzącego od środków komunikacji OH OH OH Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe poziomów hałasu określonych w decyzjach administracyjnych Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów chronionych przed hałasem Dalszy, systematyczny monitoring poziomu hałasu w tym zwiększenie liczby punktów oraz doskonalenie metod pomiarów WIOŚ we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze Gmina Strzegom WIOŚ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu 114

115 Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed hałasem L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Partnerzy ZADANIA WŁASNE OH Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego Gmina Strzegom Koszty zostały ujęte w rozdziale dotyczącym ochrony powietrza OH Wprowadzanie pasów zieleni przy drogach, zieleni niskiej i wysokiej do wnętrz osiedlowych, instalowanie ekranów akustycznych przy trasach o największym natężeniu ruchu Gmina Strzegom 65 OH Działania modernizacyjne, m.in. stosowanie dźwiękochłonnych elewacji budynków, stosowanie stolarki okiennej na okna o podwyższonym wskaźniku izolacyjności akustycznej właściwej (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach Gmina Strzegom 40 OH Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej emisji hałasu w gminie Gmina Strzegom 25 OH Monitoring hałasu i zapylenia związanego z przemysłem wydobywczym na terenie miasta i gminy Strzegom Gmina Strzegom ZADANIA KOORDYNOWANE OH Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska Podmioty gospodarcze oddziałujące na klimat akustycznych na terenie Gminy b.d. Gmina Strzegom OH Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe poziomów hałasu określonych w decyzjach administracyjnych WIOŚ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu koszty administracyjne Gmina Strzegom OH Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego Koszty zostały ujęte w rozdziale dotyczącym ochrony powietrza Gmina Strzegom RAZEM ZADANIA WŁASNE 130 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 0 115

116 5.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U nr 192 poz. 1883) są ustalone zróżnicowane poziomy pól elektromagnetycznych dla: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową - do 50Hz miejsc dostępnych dla ludności do 300Hz Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne, które są: stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kv, instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emitującymi pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitującymi pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 khz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary te wykonywane są: bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia, każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia. Wyniki pomiarów przekazuje się Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a także aktualizowany corocznie rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; miejsc dostępnych dla ludności. Zgodnie z przepisem art. 135 ustawy Prawo ochrony środowiska, jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane standardy ochrony środowiska to dla instalacji urządzeń radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar ograniczonego użytkowania. Do kompetencji Starosty należy sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, natomiast Rada Miejska ustanawia w razie potrzeby obszary ograniczonego użytkowania. Do kompetencji wójtów, burmistrzów należy preferowanie i kontrolowanie zgodności lokalizacji nowych instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetyczne z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego Charakterystyka stanu aktualnego Źródła pola elektromagnetycznego można podzielić na naturalne występujące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstają wraz z rozwojem przemysłu, w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są: linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe, instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne. 116

117 Przebieg i rodzaj linii elektroenergetycznych przez teren gminy Strzegom determinowany jest rozmieszczeniem krajowych źródeł energii elektrycznej. Przez obszar gminy przebiegają sieci elektroenergetyczne średniego, niskiego i wysokiego napięcia. Największe znaczenie z punktu widzenia zdrowia i życia mieszkańców gminy mają sieci wysokiego napięcia. Corocznie sieć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane są nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe, zarówno wysokiego jak i niskiego napięcia. Wynika to z ciągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich oraz związanej z tym potrzeby mieszkańców do posiadania dostępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. Na obszarze gminy Strzegom źródłem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego są następujące urządzenia: anteny nadawcze stacji bazowych telefonii komórkowej, przekaźniki radiowe i telewizyjne oraz urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne. Większość tych urządzeń ulokowanych jest na terenach prywatnych lub na dachach budynków użyteczności publicznej (szkoła, kościół). Badania przeprowadzone w 2010 i 2011 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu wykazały, że w żadnym z 105 przebadanych punktów kontrolno-pomiarowych na terenie Dolnego Śląska nie stwierdzono przekroczeń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych. Dwa pomiary przeprowadzone zostały w gminie Strzegom. Tabela 23 Wykaz punktów pomiarowych oraz średnie arytmetyczne zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych w tych punktach w gminie Strzegom Lp. Lokalizacja punktu pomiarowego Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu 3 MHz MHz [V/m] 2010 r r. 1 Strzegom 0,56 0,45 Źródło: Badania poziomów pól elektromagnetycznych wybranych punktach województwa dolnośląskiego w roku 2010 i 2011, WIOŚ we Wrocławiu Brak przekroczeń natężenia pól elektromagnetycznych na terenie gminy Strzegom. W 33 punktach na terenie całego Dolnego Śląska poziom pól nie przekraczał 0,1 V/m (przy 7,0 V/m wartości dopuszczalnej). Najwyższe wartości odnotowano w: Legnicy przy ul. Sosnkowskiego 1,08 V/m (15,4% wartości dopuszczalnej), Zgorzelcu przy ul. Armii Krajowej 1,03 V/m (14,7% wartości dopuszczalnej), Lubinie przy ul. Kalinowej 0,83 V/m (11,9% wartości dopuszczalnej), Legnicy przy ul. Grunwaldzkiej 0,7 V/m (co stanowi 10,0% wartości dopuszczalnej). Podkreślić należy, że w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowych pole elektromagnetyczne o wartościach granicznych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od samych anten i to na wysokości ich zainstalowania. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajdujących się w miastach, pola o wartościach wyższych od dopuszczalnych nie występują dalej niż 25 metrów od anten na wysokości zainstalowania tych anten Identyfikacja potrzeb Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitoring występujących pól elektromagnetycznych w środowisku. Dysponując wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych będzie możliwa reakcja na ewentualne przekroczenia (np. zmiana anten na mniej emisyjne). W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno się przestrzegać następujących zasad: unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napięcia; wprowadzać w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowe materiały i technologie wykonawstwa. W związku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych na terenie województwa potencjalnie wzrośnie oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego z tego źródła. Dla potrzeb rozwoju sieci telekomunikacyjnych należy uwzględniać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejsca dla urządzeń teletechnicznej kanalizacji kablowej. 117

118 Natomiast w związku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrastać będzie gęstość linii energetycznych. Linie energetyczne o napięciu 110 kv i wyższych, nie powinny być lokalizowane w sąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o występujących poziomach pól. Zniesiony został obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nałożono obowiązek wykonania pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych na prowadzących instalacje i użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. Pomiary należy przeprowadzać bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urządzenia. Zadania na poziomie gminy obejmują kontrolę przestrzegania zapisów prawa oraz w razie potrzeby ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania Zadania na poziomie gminy obejmują: preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym. 118

119 Cele i zadania środowiskowe do roku 2017 i do roku 2021 Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna PR Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emitujących pola elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń WIOŚ we Wrocławiu, Gmina Strzegom, właściciele i operatorzy anten PR.1 Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego PR.1.1 Minimalizacja emisji promieniowania niejonizującego do środowiska PR PR Prowadzenie cyklicznych kontrolnych badań poziomów promieniowania na obszarach o zwiększonym stopniu ryzyka. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych WIOŚ we Wrocławiu Gmina Strzegom PR Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Gmina Strzegom L.P. PR PR PR Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Nazwa zadania Uwzględnieniu w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych (w trakcie zmian planów) Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emitujących pola elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany ZADANIA WŁASNE Jednostka odpowiedzialna Gmina Strzegom Gmina Strzegom ZADANIA KOORDYNOWANE WIOŚ, użytkownicy urządzeń emitujących pole elektromagnetyczne Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. koszty administracyjne koszty administracyjne Partnerzy Właściciele stacji przekaźnikowych telefonii komórkowych 100 Gmina Strzegom PR Prowadzenie cyklicznych kontrolnych badań WIOŚ we Wrocławiu 50 Gmina Strzegom 119

120 poziomów promieniowania na obszarach o zwiększonym stopniu ryzyka RAZEM ZADANIA WŁASNE 0 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE

121 6. DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA Według ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235); organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie znajdujące się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Udostępnieniu podlegają: projekty: polityki ekologicznej państwa, wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, programów ochrony powietrza, programów ochrony środowiska przed hałasem, zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych przed ich skierowaniem do postępowania z udziałem społeczeństwa, polityki, strategie, plany lub programy, prognozy oddziaływania na środowisko, decyzje wydawane dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, które nie są bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynikają z tej ochrony, raporty o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, analizy porealizacyjne, opracowania ekofizjograficzne, mapy akustyczne, wnioski o wydanie pozwolenia oraz pozwolenia, przeglądy ekologiczne, rejestry substancji niebezpiecznych, raporty o bezpieczeństwie, zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności, zmniejszeniu i umorzeniu opłat za korzystanie ze środowiska lub administracyjnych kar pieniężnych i wiele innych. Wśród opracowań, stanowiących dokumenty jawne, które powinny zostać udostępnione przez organ gminy znajduje się również projekt Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami, a także same już zatwierdzone opracowania. W ramach współuczestnictwa społeczeństwa i niektórych grup społecznych w tworzeniu niniejszego opracowania będzie ono poddawane konsultacjom społecznym. Władze Gminy Strzegom udostępnią projekty POŚ do publicznej wiadomości poprzez umożliwienie wglądu do dokumentów na stronie internetowej oraz w siedzibie Urzędu Gminy, możliwe będą również wszelkiego rodzaju konsultacje i udział społeczeństwa. Działania te zostaną poprzedzone informacjami i ogłoszeniami zamieszczonymi na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Gminy, na stronie internetowej oraz w gazetce gminnej. Narzędzia takie usprawniają współpracę i budowanie partnerstwa. Ważną rolę również odgrywa budowanie powiązań między samorządami a społeczeństwem, gdzie podstawą są komunikacje społeczne, systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów budowania świadomości. Zainteresowane osoby będą miały możliwość wpływu na ostateczny kształt opracowań, zostanie stworzone narzędzie dające możliwość zrozumienia niejasnych kwestii zamieszczonych w dokumentacji. Wynikiem tak szerokich działań z użyciem wielu narzędzi komunikacji interpersonalnej będzie stworzenie dokumentacji w formie satysfakcjonującej zarówno dla władz gminy jak i społeczeństwa. W zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, wykraczający poza horyzont 2016 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej. Ustawa Prawo Ochrony narzuca obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a także kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach również istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące oraz kierujące działalnością naukową i naukowo-badawczą, a także szkoły wyższe, placówki naukowe i naukowo-badawcze, obejmujące swym zakresem działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wiążące się z ochroną środowiska, są obowiązane uwzględniać w ustalanych programach oraz w swej działalności badania dotyczące zagadnień ochrony środowiska i badania te rozwijać. 121

122 Jednym z istotnych elementów "programu ochrony środowiska" jest stworzenie w społeczności lokalnej odpowiedniego poziomu świadomości ekologicznej. Realizacja edukacji ekologicznej przez jednostki współpracujące z Gminą Strzegom: Projekt edukacji ekologicznej Las przyjacielem człowieka (objęto 700 osób) Stowarzyszenie Mała Szkoła w Rogoźnicy. Realizacja zadania z zakresu edukacji ekologicznej pn. Atmosfera oceanem życia (objęto osoby) Powiat Świdnicki; Projekt realizowany w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Żeromskiego w Strzegomiu. Programy o charakterze ekologicznym realizowane przez Gminę Strzegom: Bez edukacji nie ma segregacji (objęto osób); Walcz z hałasem, szanuj ciszę znajdziesz przyjazną niszę" (objęto osób); Woda źródłem życia" (objęto 500 osób); Chrońmy wodę źródło życia" (objęto osób); Wielkie składowisko w mojej małej miejscowości (objęto 600 osób); Szukaj zysku w odzysku (objęto osób); Realizacja projektu edukacji ekologicznej dla uczniów klas I-VI i przedszkola pn. Zwierzęta i rośliny dla potomności ocalimy (objęto 400 osób) Gmina Strzegom; Jeśli odpady z głową sortujesz, to przyrodę ratujesz (500 osób); Dobrze gdy las otacza nas (400 osób); "Choć przedszkolak jest nieduży to przyrodzie wie jak służyć (400 osób); Dzieci środowisku, środowisko dzieciom (3.500 osób); Projekt edukacji ekologicznej dla uczniów klas I-VI i przedszkola pn. Zwierzęta i rośliny dla potomności ocalimy (400 osób); Program o charakterze ekologicznym pn. "Ekologiczne pogotowie wyjdzie Ci na zdrowie (1.000 osób) realizowany przez Gminę Strzegom; Projekt o charakterze ekologicznym pt. "Woda korzeniem życia (4.500 osób) realizowany przez Gminę Strzegom. Należy również zwrócić uwagę na działalność edukacyjną Nadleśnictwa Jawor. Jest to bogata i urozmaicona oferta spotkań z dziećmi i młodzieżą. Zajęcia odbywają się w szkołach, a także w formie lekcji terenowych. W trakcie wycieczek dzieci i młodzież oprócz bliskiego kontaktu z naturą mają możliwość głębszego zapoznania się z problematyką gospodarki leśnej i związanych z nią prac. Istnieje również możliwość realizowania tematów zaproponowanych przez nauczycieli. Pracownicy prowadzący zajęcia to osoby o szerokiej wiedzy przyrodniczoleśnej co jest gwarantem ciekawych i pouczających zajęć. Po każdej lekcji plenerowej Nadleśnictwo zaprasza uczestników na wspólne ognisko połączone z pieczeniem kiełbasek na obiektach stanowiących zaplecze turystyczne jednostki. Ubiegłe lata były owocnym okresem współpracy ze szkołami z okolic Jaworu. Przejawiało się to wieloma spotkaniami i wspólnymi inicjatywami. W niedalekiej przyszłości powstanie w Nadleśnictwie Jawor izba edukacyjna co wzbogaci ofertę edukacyjną naszej jednostki. Innym ważnym zadaniem z zakresu edukacji ekologicznej, w powiązaniu z promocją cennych terenów pod względem krajobrazu kulturowego i przyrodniczego jest tworzenie ścieżek i tras rowerowych, turystycznych, w oparciu o zachowany, czytelny układ historycznej sieci drożnej z obiektami zabytkowymi oraz punktami i panoramami widokowymi. Czynnikami, które decydują o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej są rzetelna informacja oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu zadania w zakresie edukacji ekologicznej zamieszczone zostały w niniejszym dokumencie, w każdym dziale gospodarki środowiskowej. 122

123 7. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ 7.1.Wprowadzenie W zasadzie każdy dokument planistyczny zawiera zbiór zadań, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia założonych celów. Praktyka konstruowania programów pokazuje, że nie ma większych problemów ze zdefiniowaniem i umieszczeniem w czasie niezbędnych. Natomiast w większości przypadków otwarta pozostaje kwestia pokrycia wydatków związanych z ich wdrożeniem. Przyczyną tego może być: ograniczoności własnych zasobów finansowych inwestora, konieczności działania w wielu obszarach, nie tylko związanych z tematyką programu, trudnościami i konsekwencjami pozyskiwania zewnętrznych funduszy dostępnych na rynku finansowym, złożonością pozyskiwania preferencyjnych form finansowania. W przypadku sektora komunalnego można mówić jeszcze o obciążeniu finansowym związanym z zadłużeniem przeznaczanym na inwestycje, które co prawda są istotne z punktu widzenia społeczności lokalnej, niemniej jednak często cechują się niską rentownością lub wręcz jej brakiem. Dlatego też umiejscowienie określonych działań w otoczeniu finansowym jest niezmiernie ważne dla skutecznego osiągania przyjętych priorytetów. Niniejszy rozdział jest próbą takiego właśnie podejścia jego celem jest przede wszystkim: określenie niezbędnych środków, które należy skierować na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska, ocena zasobów własnych i zdolności do zaciągania zobowiązań w kontekście planowanych przedsięwzięć, ocena możliwości współfinansowania przedsięwzięć środkami preferencyjnymi, zbadanie wpływu wydatków programowych na sytuację finansową budżetu Gminy. Należy podkreślić pewną niedoskonałość dokonywania analizy uwarunkowań finansowych realizacji zadań przewidzianych programem na obecnym etapie. Wynika ona w szczególności z : wyłącznie szacunkowego wskazania wartości zadań precyzyjne określenie niezbędnych nakładów wymaga z reguły przygotowania stosownej dokumentacji projektowej i kosztorysowej, długiego horyzontu czasowego wdrażania grupy zadań objętych programem, co przykładowo zwiększa wpływ ryzyka niestabilności zasad pozyskania środków preferencyjnych. Program ochrony środowiska dla Gminy Strzegom obejmuje zadania własne, tj. leżące w kompetencji samorządu lokalnego, zadania koordynowane, za które odpowiadają inne podmioty. Niemniej jednak analiza uwarunkowań finansowych realizacji programu koncentrować się będzie na zadaniach własnych. Powodem tego jest: konieczność dokonania oceny sytuacji finansowej wielu podmiotów, co w praktyce jest mocno utrudnione lub wręcz niemożliwe, brak bezpośredniego wpływu założeń programu ochrony środowiska na decyzje gospodarcze, inwestycyjne i finansowe innych niż jednostka samorządu terytorialnego podmiotów program jest w zasadzie wyznacznikiem pożądanych z punktu widzenia środowiskowego działań a nie nakazem administracyjnym, możliwość samodzielnego zaplanowania kwestii finansowych przez poszczególne podmioty zainteresowane realizacją danego działania (zbędne staje się przygotowywanie analiz dla wszystkich jednostek). Metodologia analizy opisana zostanie w kolejnych podpunktach rozdziału Ocena możliwości preferencyjnego finansowania zadań wynikających z programu ochrony środowiska Przedsięwzięcia, które zostały zdefiniowane w programie, prowadzą do poprawy stanu środowiska naturalnego. Różnice między nimi dotyczą w zasadzie jednostek wdrażających, charakteru przedsięwzięcia i oczywiście kosztów realizacji. Ponieważ kwestia ochrony środowiska naturalnego jest jedną z kluczowych dziedzin polityki krajowej i Unii Europejskiej, to podmioty dokonujące odpowiednich działań w tej sferze mogą ubiegać się o ich wsparcie finansowe ze środków zewnętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie ważne w sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, jak również znacznych kosztów pozyskania klasycznych kredytów bankowych. 123

124 Preferencyjne źródła finansowani a przedsięwzięć środowiskowych wynikają z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) bądź związane są z polityką instytucji ochrony środowiska. Generalnie źródła te można podzielić na dwie umowne grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej części opisane zostaną najistotniejsze metody finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Tym niemniej przedstawione informacje ograniczać się będą do zagadnień ogólnych a ich główną rolą będzie wskazanie miejsc i źródeł, w których można uzyskać stosowną pomoc organizacyjną. Wynika to z następujących przesłanek: oficjalne serwisy internetowe programów wsparcia oraz instytucji ochrony środowiska są najbardziej wyczerpującym źródłem informacji oraz bazą kluczowych dokumentów aplikacyjnych, proces wdrażania programów wsparcia cechuje się pewną zmiennością zasad, co przy horyzoncie czasowym przedmiotowego programu jest sprawą ważną; bieżące śledzenie informacji dotyczących kwestii dofinansowania przedsięwzięć pozwala na uniknięcie błędów wynikających z dokonanych przez instytucje zarządzające zmian czy aktualizacji, w momencie przygotowywania aktualizacji programu ochrony środowiska stopniowemu ukończeniu ulega wdrażanie programów operacyjnych wspieranych środkami UE w okresie programowania , przy czym nieznane są szczegółowe zasady pomocowe dla beneficjentów w nowym, przypadającym na lata , horyzoncie programowym, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska bazują na corocznie uchwalanych zasadach dofinansowania, co obarcza ryzykiem błędu wszelkie prognozy długoterminowe, okresowo powstają szczególne formy dofinansowania (np. System Zielonych Inwestycji wdrażany przez NFOŚiGW), co nakazuje bieżące i systematyczne śledzenie dostępnych (zwykle drogą internetową) danych. Podsumowując, bieżące i systematyczne śledzenie oficjalnych serwisów informacyjnych (dostępnych przede wszystkim na stronach internetowych) programów i instytucji ochrony środowiska wydatnie zwiększa skuteczność wyboru źródła dofinansowania, jak również ułatwia późniejszy proces aplikacyjny Środki pochodzące ze źródeł krajowych Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232), system finansowania ochrony środowiska oparty jest na działalności narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. NFOŚiGW stosuje następujące formy dofinansowania: oprocentowane pożyczki; dotacje; przekazywanie środków jednostkom budżetowym; dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek; nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej; udostępnianie środków finansowych bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez Narodowy Fundusz programy i przedsięwzięcia; poręczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje międzynarodowe, przeznaczonych na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dofinansowanie NFOŚiGW może być również formą pokrycia wkładu własnego w sytuacji realizacji inwestycji ze środków UE. Do obszarów wsparcia NFOŚiGW należą: 124

125 inwestycje wodno- ściekowe, gospodarka wodna, gospodarka odpadami, górnictwo i geotermia, odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna, ochrona przyrody, edukacja ekologiczna, badania i programy między dziedzinowe. Zasadniczo Fundusz wspiera projekty środkami krajowymi w formie pożyczki preferencyjnej, nieumarzanej, o oprocentowaniu oscylującym na poziomie stopy WIBOR 3M + 50 punktów bazowych, lub też dopłatami do oprocentowania kredytów bankowych, które nie przekracza 300 pkt. bazowych w skali roku (punkt bazowy to 1/100 części punktu procentowego). Do ważniejszych obszarów wsparcia, gdzie potencjalni beneficjenci mogą uzyskać jednak wsparcie w formie bardziej korzystnej, tj. dotacji, są m.in.: Program 1.4. Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego udział dotacji wynosi do 45% kosztów kwalifikowanych (istnieje możliwość uzupełnienia dofinansowania pożyczką preferencyjną), Program 3.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych (możliwość połączenia z pożyczką preferencyjną), Program 3.3. Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne; Część 2. Usuwanie wyrobów zawierających azbest dotacja udzielana za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska Program 4.4. Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska dotacja do 100% kosztów kwalifikowanych Program 5.3. System zielonych inwestycji GIS 6 ; Część 1. Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych, pożyczka do 60% kosztów kwalifikowanych Programy szczególne dotyczące ochrony powietrza, takie jak: LEMUR budowa energooszczędnych budynków użyteczności publicznej, KAWKA likwidacja/modernizacja systemów grzewczych (program realizowany przy współudziale WFOŚiGW), SOWA energooszczędne oświetlenie uliczne, GAZLA działania w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń w transporcie. 7 Oprócz udzielania dofinansowania ze środków krajowych, NFOŚiGW pełni rolę instytucji zarządzającej dla szeregu programów zagranicznych głównie Unii Europejskiej, ale nie tylko. Oficjalny serwis internetowy: WFOŚiGW we Wrocławiu Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu wspiera przedsięwzięcia wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska w następujących formach: udzielanie oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej; udzielanie dotacji, w tym: o dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, o dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych; nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej; dofinansowanie zadań państwowych jednostek budżetowych. Fundusz udziela głównie pożyczek preferencyjnych mogą one dotyczyć finansowania do 100% kosztów kwalifikowanych netto. Udzielając pożyczek Fundusz stosuje preferencyjne oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej określonej w umowie, ustalanej w odniesieniu do stopy redyskonta weksli ogłaszanej przez NBP, 6 System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) jest pochodną mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają się do stworzenia i wzmacniania proekologicznego efektu wynikającego ze zbywania nadwyżek jednostek AAU. 7 Programy mają charakter konkursowy. Wyjątek stanowi LEMUR, dla którego przewidziano nabór ciągły od r. 125

126 w wysokości 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 4% rocznie a dla pożyczek płatniczych 0,8 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 5% rocznie. Pożyczki mogą podlegać umorzeniu na poziomie: 45% kwoty wykorzystanej pożyczki na zadania związane z ochroną wód, dla których umowa została podpisana po r. (po spłacie minimum 55% wykorzystanej pożyczki), a dla umów podpisanych do r. 40% kwoty uzyskanej pożyczki (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki), 40% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących odnawialnych źródeł energii (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki), 35% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji pozostałych zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych (po spłacie minimum 65% wykorzystanej pożyczki) Warunkiem uzyskania umorzenia są: ukończenie zadania w terminie ustalonym w umowie, osiągnięcie zakładanych i określonych w umowie rzeczowych i ekologicznych efektów zadania. Jednostki samorządu terytorialnego mogą liczyć na uzyskanie dotacji na: likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska lub likwidację skutków klęsk ekologicznych do 40% kosztów kwalifikowanych, likwidację niskiej emisji, budowę odnawialnych źródeł energii i termomodernizację, które realizowane są w szkołach, przedszkolach i w domach pomocy społecznej do 40% kosztów kwalifikowanych, na działalność związaną z profilaktyką zdrowotną dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których występują przekroczenia norm zanieczyszczeń do 25% kosztów kwalifikowanych, na zadania związane z utrzymaniem form ochrony przyrody oraz na zadrzewianie, zakrzewianie i urządzanie terenów zielonych do 40% kosztów kwalifikowanych, na zadania nieinwestycyjne (w tym na edukację ekologiczną) do 40% kosztów kwalifikowanych, na zadania nieinwestycyjne związane z ochroną środowiska wynikające z działalności statutowej jednostek samorządowych szczebla wojewódzkiego do 100% kosztów kwalifikowanych oraz na zadania inwestycyjne do 65% kosztów kwalifikowanych, na realizację sieci wodociągowej, pod warunkiem, że została zrealizowana sieć kanalizacyjna na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników (tzw. osłona zbiorników) - do 40% kosztów kwalifikowanych. Oprócz zasad ogólnych, WFOŚiGW dofinansowuje przedsięwzięcia stosując konkursową procedurę aplikacyjną. Na dzień 31 lipca 2013 r. działalność WFOŚiGW we Wrocławiu obejmuję następujące otwarte programy: OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ORAZ POWIETRZA Ograniczenie zanieczyszczeń z niskiej emisji poprzez montaż kotłów na biomasę, Racjonalizacja zużycia i poszanowanie energii elektrycznej, Racjonalizacja zużycia i poszanowanie energii cieplnej, w tym termomodernizacja, Wspieranie zadań w zakresie ograniczenia emisji pyłowych i gazowych w transporcie, Modernizacja systemów cieplnych o niskiej sprawności i złym stanie technicznym, produkcja ciepła w kogeracji, Ograniczanie zanieczyszczeń z niskiej emisji, Budowa i rozbudowa instalacji w ramach WPGO, Tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, Usuwanie i unieszkodliwianie azbestu na terenie województwa dolnośląskiego, Wspieranie przedsięwzięć związanych z odzyskiem surowców wtórnych oraz gospodarczym wykorzystaniem odpadów, Zamykanie i rekultywacja składowisk, Ograniczenie zanieczyszczeń z niskiej emisji poprzez montaż kotłów na biomasę. OCHRONA WÓD I GOSPODARKI WODNEJ Realizacja obiektów służących małej retencji wodnej, Program dofinansowania zadań z zakresu ochrony wód, Program dofinansowania zadań z zakresu gospodarki wodnej, Dofinansowanie podłączeń budynków do zbiorczej sieci kanalizacyjnej, Program budowy przydomowych oczyszczalni ścieków dla jednostek samorządu terytorialnego, Program wsparcia zadań związanych z działaniami na rzecz modernizacji i odbudowy urządzeń wodnych i obiektów melioracji podstawowej i szczegółowej, zapewniających ochronę terenów zurbanizowanych przed nadmiarem wód podsiąkowych i opadowych, 126

127 Zakup sprzętu do utrzymywania urządzeń służących zabezpieczeniu p. powodziowemu. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Zakup i montaż kolektorów słonecznych dla JST, Projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii, ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM ŚRODOWISKA I POWAŻNYM AWARIOM ORAZ USUWANIA ICH SKUTKÓW Zakup specjalnych samochodów pożarniczych, Zakup podnośników hydraulicznych i innych pojazdów specjalnych służących zapobieganiu lub likwidacji skutków żywiołów oraz poważnych awarii przemysłowych. Oficjalny serwis internetowy: Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w okresie programowym na lata jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Na realizację POIiŚ zostało przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej pochodzi ,3 mln euro. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyższe, a także ochronę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in. organizacje pozarządowe, Parki Narodowe i Lasy Państwowe. Środowiskowe priorytety w POIiŚ to: Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej). Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych). Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie będzie udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Wsparcie na realizację zadań środowiskowych w ramach PO IiŚ sięga 85%. W obecnej jednak fazie realizacji program ten traci na znaczeniu w tym sensie, że główne (tj. na najdroższe inwestycje infrastrukturalne, leżące w sferze zainteresowania samorządu gminnego) zostały zakończone. Realne zatem wsparcie będzie musiało wynikać z kolejnego, zapewne zbliżonego programu operacyjnego w perspektywie lat Informacje w zakresie środowiskowych osi priorytetowych PO IiŚ można uzyskać na stronach instytucji pośredniczących, tj. NFOŚiGW oraz WFOŚiGW we Wrocławiu. Oficjalną stroną internetową programu jest W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano tzw. Memorandum of Understanding dotyczące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotyczące Mechanizmu Finansowego EOG. Na mocy tych umów Polska otrzyma drugą pulę środków w wysokości 578 mln euro. Zawarcie dwustronnych umów międzynarodowych było konsekwencją podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumień pomiędzy Unią Europejską a państwami-darczyńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów na lata Państwami-Beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów 127

128 członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 proc. Głównymi celami Mechanizmów Finansowych - podobnie jak w przypadku poprzedniej edycji jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwembeneficjentem. W sumie, alokacja dla Polski wynosi 578 mln euro, w tym koszty zarządzania darczyńców i strony polskiej. Generalnie okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalności wydatków w ramach wyłonionych projektów zakończy się 30 kwietnia 2016 r. Wnioskodawcami mogą być podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce. Szczegółowe zasady kwalifikowalności zostaną określone w programach operacyjnych dla poszczególnych obszarów wsparcia. Ich publikacja planowana jest w IV kwartale 2012 r. Nowa perspektywa będzie się opierała na tzw. podejściu programowym. Ustanowionych zostanie 19 programów zorientowanych na osiąganie założonych celów, rezultatów i wyników. Każdy program będzie zarządzany przez Operatora (np. Ministerstwo Ochrony Środowiska). Programy będą zatwierdzane przez Darczyńców. Jeśli chodzi o wybór projektów, złożonych przez beneficjentów ostatecznych, to ocena będzie dokonywana na poziomie programu. W przypadku nowej perspektywy strona darczyńców położyła duży nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej pomiędzy Państwami-Darczyńcami i Państwami-Beneficjentami. Jednym z narzędzi zacieśniania współpracy będzie partnerstwo na poziomie programu i na poziomie projektu. Większość programów będzie wdrażana przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczyńców. Partnerzy będą mieli wpływ na kształt programu i jego wdrażanie. Współpraca dwustronna będzie również możliwa poprzez nawiązywanie partnerstwa na poziomie projektów. Poza tym, w ramach niektórych obszarów, jak np. badania naukowe, partnerstwo będzie obligatoryjne. Generalnie minimalna wartość dofinansowania została ustanowiona na 170 tys. euro. Ponadto, w ramach niektórych programów przewidziano możliwość ustanowienia Funduszu małych grantów, gdzie minimalna wartość dofinansowania może wynosić od 5 tys. euro do 250 tys. euro. Zakres wsparcia w ramach nowej perspektywy będzie bardzo szeroki. Największe środki zostaną przeznaczone na wsparcie rozwoju i stosowania technologii wychwytywania i składowania CO 2 (CCS). Na drugim miejscu pod względem wartości środków znalazła się ochrona środowiska, na którą przeznaczono 110 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Wsparcie otrzymają też działania na rzecz różnorodności biologicznej i ekosystemów, a także przedsięwzięcia służące wzmocnieniu monitoringu środowiska i działań kontrolnych. Oficjalny serwis internetowy: Działania środowiskowe wdrażane będą przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: Na ukończeniu jest wdrażanie programów operacyjnych związanych z alokacją środków Unii Europejskiej w okresie programowania w tym sensie, iż zasadnicze konkursy na najważniejsze (czyt. najdroższe) działania infrastrukturalne w dziedzinie ochrony środowiska zostały zakończone (aczkolwiek oczywiście trwa wydatkowanie środków, które potrwa do 2015 r.). Powstanie realnych możliwości ubiegania się o środki UE w latach wymaga szeregu działań organizacyjnych, których uwieńczeniem będzie przedstawienie konkretnych procedur wdrażania. Na obecnym etapie ważnym jest bieżące monitorowanie kluczowych serwerów internetowych instytucji publicznych i finansowych, w szczególności oficjalnej strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Nakłady na realizację zadań Programu i proponowane źródła ich finansowania W ramach każdego z analizowanych kierunków ochrony środowiska oszacowano wartość nakładów finansowych związanych z realizacją zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Odpowiednie zestawienia (harmonogramy) dla tych przedsięwzięć, oprócz parametrów cenowo-terminowych, wskazują podmiot/podmioty odpowiedzialne za wdrożenie a zatem i finansowanie konkretnych działań. Ogólnie rzecz 128

129 ujmując, można wydzielić trzy grupy przedsięwzięć wg kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych: zadania finansowane bezpośrednio ze środków będących w dyspozycji gminy (środków budżetowych), zadania finansowane przez osoby prywatne, podmioty komercyjne, różnego rodzaju organizacje i inne podmioty instytucjonalne, Dokonany podział stanowi odzwierciedlenie kryterium odpowiedzialności za realizację przedsięwzięcia, tj. zadań własnych, zadań koordynowanych. Obecnie zestawione zostaną łączne wartości wydatków inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ramach kierunków ochrony środowiska z uwzględnieniem kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych. Tabela 24 Zbiorcze zestawienie wydatków na realizację przedsięwzięć w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska Zadania własne Zadania koordynowane OGÓŁEM Wyszczególnienie Wartość Wartość Wartość Udział Udział Udział [tys. PLN] [tys. PLN] [tys. PLN] Ochrona przyrody i krajobrazu 3 440,00 25,24% 0,00 0,00% 3 440,00 17,89% Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 0,00 0,00% 3 700,00 66,07% 3 700,00 19,24% Ochrona powierzchni ziemi 35,00 0,26% 65,00 1,16% 100,00 0,52% Gospodarowanie zasobami geologicznymi 10,00 0,07% 0,00% 10,00 0,052% Kształtowanie zasobów wodnych 270,00 1,98% 1 000,00 17,86% 1 270,00 6,60% Gospodarka wodno-ściekowa 4 874,00 35,76% 0,00 0,00% 4 874,00 25,34% Ochrona powietrza 4 742,00 34,79% 605,00 10,80% 5 347,00 27,80% Gospodarowanie odpadami 130,00 0,95% 80,00 1,43% 210,00 1,09% Ochrona przed hałasem 130,00 0,95% 0,00 0,00% 130,00 0,68% Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 0,00% 150,00 2,68% 150,00 0,78% OGÓŁEM ,00 100,00% 5 600,00 100,00% ,00 100,00% Przedstawione zestawienie wskazuje, że o ile koszty zadań własnych i zadań koordynowanych rozkładają się względem siebie w miarę równomiernie, o tyle wydatki gminne w tym względzie wyraźnie dominują (zadania własne stanowią ok. 60% wartości zadań gminnych). Pomimo zatem faktu, iż to od gminy Strzegom zależeć będzie tak naprawdę tempo i zakres zmian na rzecz ochrony środowiska, to jednak gmina jako samodzielna jednostka samorządu terytorialnego pozostaje bez możliwości szerszego wpływu na wdrożenie większości zaplanowanych rozwiązań. Głównym narzędziem stymulowania odpowiednich postaw wśród gmin będą zachęty ekonomiczne (np. dofinansowanie działań w zakresie edukacji ekologicznej bądź programów związanych z odnawialnymi źródłami energii) a nie nakazy czy zakazy administracyjne. Drugą istotną kwestią jest to, iż istnieją obszary (kierunki) ochrony środowiska, które są zdecydowanie bardziej kapitałochłonne niż inne. Zatem sposób ich finansowania może zależeć od możliwości ich odpowiedniego zgrupowania. 8. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO Instrumentami wspomagającymi realizację Programu Ochrony Środowiska są elementy polityki ekologicznej oraz zasady zarządzania środowiskiem. Wynikają one z obowiązków i kompetencji organów gminy. Narzędziem, które koordynuje i spina w jedną całość działań związanych z ochroną środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniają się do zacieśniania współpracy sołectw należących do gminy, instytucji i organizacji działających na jej terenie. Wszystkie te działania przyczyniają się do większej skuteczności i efektywności wdrażania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdrażania i realizacji Programu powinna zostać jasno i czytelnie przedstawiona tak, by instytucje i organizacje działające w 129

130 szeroko pojętej ochronie środowiska miały możliwość weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zadań środowiskowych. Kolejnym cennym narzędziem do realizacji Programu jest pozyskanie źródeł finansowania. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie zarządzania trzeba pamiętać o zasadzie zrównoważonego rozwoju i zapewnieniu sprawnych rozwiązań organizacyjnych, związanych nie tylko z ochroną środowiska. Niezbędne jest by w procesie wdrażania Programu Ochrony Środowiska wzięły udział przedsiębiorstwa i instytucje różnych profili gospodarki oraz różnych sfer życia społecznego, wynikiem czego możliwa będzie realizacja Programu, a także zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego. 8.1.Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumentarium służące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, wśród których najważniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Wśród instrumentów zarządzania ochroną środowiska można wyróżnić instrumenty o charakterze; prawnym wszystkie uwarunkowania prawne i ustalenia wynikające z przepisów szeroko pojętej ochrony środowiska finansowym zarządzanie projektami i inwestycjami związane jest z dostępnością i zaangażowaniem środków finansowych, instrumenty prawno - administracyjne - (np. Polityka Ekologiczna Państwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), społecznym uwarunkowania związane mieszkańcami i ich akceptacją czy sprzeciwami dotyczącymi poszczególnych inwestycji w zakresie ochrony środowiska, instrumenty o charakterze strukturalnym - (systemy zintegrowanego zarządzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narzędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia międzynarodowe). 8.2.System Zarządzania Środowiskowego na obszarze gminy Strzegom System Zarządzania Środowiskowego umożliwia systematyczną kontrolę i ocenę oddziaływania organizacji na środowisko oraz podejmowanie działań dla poprawy stanu środowiska. Wprowadzenie Systemu Zarządzania Środowiskowego w Gminie polegało na: 1. Wyznaczeniu właściwej Polityki Środowiskowej Polityka Środowiskowa organizacji jest fundamentem Systemu Zarządzania Środowiskowego, która stanowi ramy do ustalania i przeglądu celów i zadań środowiskowych. Kierownictwo organizacji jest odpowiedzialne za wdrażanie polityki. Polityka środowiskowa Gminy uwzględnia: misję organizacji, wymagania zainteresowanych stron oraz komunikowanie się z nimi, ciągłe doskonalenie, zapobieganie zanieczyszczeniom, specyficzne warunki lokalne i regionalne, zgodność z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska oraz z innymi wymaganiami prawnymi, które dotyczą organizacji, koordynację z istniejącą polityką (np. Polityka jakości), udostępnienie polityki publicznie. 130

131 2. Zidentyfikowaniu aspektów środowiskowych związanych z działalnością i usługami gminy, Wskaźniki oceny efektywności działalności środowiskowej mogą być, np.: efektywność wykorzystania materiałów i energii, procent powtórnie wykorzystanych odpadów (np. makulatury). 3. Wyznaczeniu celów i zadań środowiskowych w oparciu o znaczące aspekty środowiskowe i Politykę Środowiskową, Po ustaleniu celów i zadań organizacja określa dla nich mierzalne wskaźniki. Wskaźniki te mogą być podstawą do oceny efektów działalności środowiskowej. Organizacja ustanawia i utrzymuje udokumentowane cele i zadania środowiskowe dla każdej służby oraz na odpowiednim szczeblu wewnątrz organizacji. 4. Opracowaniu Programu Zarządzania Środowiskowego. Program Zarządzania Środowiskowego przydziela odpowiedzialnością realizację wyznaczonych celów i zadań środowiskowych konkretnym osobom lub odpowiedniemu szczeblowi organizacji, określa środki i terminy, w których cele i zadania środowiskowe są realizowane. 8.3.Monitoring środowiska Bardzo istotnym elementem prawnym ochrony środowiska jest monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Działania monitorujące stan środowiska przeprowadzane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez między innymi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska czy Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Monitoring prowadzony jest zarówno, jako badania, jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Ważnym uzupełnieniem monitoringu środowiska są pomiary ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska, np. wielkości emisji pyłów i gazów do atmosfery, ilości i składu ścieków odprowadzanych do wód, nagromadzenia i charakterystyki odpadów. Wyniki monitoringu pozwalają na dokonanie oceny wpływu działalności człowieka na poszczególne komponenty środowiska Kompetencje Ustawy określają narzędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zadań w dziedzinie ochrony środowiska, jak również nakładają na organy administracji samorządowej obowiązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska są: wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, sejmik województwa, marszałek województwa, wojewoda, minister właściwy do spraw środowiska. 8.4.Struktura zarządzania Programem Struktura zarządzania środowiskiem określona w aktualizacji programu ochrony środowiska będzie kontynuacją tej przedstawionej Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom i wdrażanej już od 2004 roku. W dalszym ciągu nadrzędnym celem będzie powiązanie wdrażania programu w połączeniu z zarządzaniem środowiskiem na obszarze Gminy. Jest to jeden z kluczowych celów postawionych przed zarządzającymi programem. Zarządzanie środowiskiem opiera się na podstawowych zasadach polityki ekologicznej. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne, tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są: wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, 131

132 dalsza poprawa, jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, ochrona klimatu. System zarządzania realizujący cele ekologiczne powinien opierać działania na następujących zasadach polityki ekologicznej: zasada prewencji (zapobiegania przyszłym problemom) i oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych, zasada likwidacji aktualnych problemów i zasada "zanieczyszczający płaci", zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi odpowiedzialność grup zadaniowych, zasada regionalizmu, zasada subsydiarności (pomocniczości), zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej, zasada uspołecznienia polityki ochrony środowiska, Na przestrzeni lat zasady te stały się powszechnie akceptowane i stosowane nie tylko w krajach lepiej rozwiniętych, ale i w Polsce. Jednocześnie podtrzymuje się założenia wynikające z istoty koncepcji zrównoważonego rozwoju: nieodnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje możliwość ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, odnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczającym stopnia ich odnawialności, chłonność środowiska nie powinna być w żadnym zakresie przekroczona, różnorodność biologiczna środowiska nie powinna maleć. Zarządzanie środowiskiem nadal odbywa się poprzez zarządzanie nim na każdym szczeblu: lokalnym, regionalnym i krajowym. W Gminie zarządzanie dotyczy działań własnych (podejmowanych przez gminę), a także jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez: dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, modernizację technologii, eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska instalowanie urządzeń ochrony środowiska, stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez racjonalne planowanie przestrzenne, kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Zarządy województw, powiatów i gmin sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, ale także w celu dokonania szczegółowych i spiętych w jedną całość zapisów dotyczących planowanych przedsięwzięć do realizacji na danym terenie w krótkiej i długiej perspektywie czasowej. Dzięki tym zapisom niejednokrotnie możliwe jest pozyskanie dofinansowania na realizację przedmiotowych inwestycji. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Powiaty opiniują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, dzięki czemu mają wpływa na ostateczny kształt tej dokumentacji. Samorząd określa również strategię rozwoju gminy, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Ustawowy 132

133 jest również obowiązek uchwalenia gminnego programu ochrony środowiska, sporządzania raportów i aktualizacji. Gminy maja ustawowy obowiązek opracowania i uchwalania Programów ochrony środowiska ich aktualizacji w czteroletnich cyklach a także wykonywania raportów z ich realizacji w dwuletnich cyklach. Programy gminne są powiązane z programami wyższych szczebli, opracowania gminne są spójne z powiatowym i wojewódzkim. Raporty wykonywane, co 2 lata przyczyniają się do kontroli stanu wdrożenia i realizacji programów. Każda inwestycja oddziałująca na środowisko musi być zlokalizowana na terenie, opisanym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nadającym się pod daną działalność. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. 9. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY STRZEGOM Zarządzanie środowiskiem na poziomie gminy związane jest z potrzebą oddzielenia zarządzania Programem Ochrony Środowiska i wydzielenia go, jako odrębnego niezbędnego celu do realizacji. W procesie wdrażania zapisów Programu będą uczestniczyć nie tylko jednostki bezpośrednio zaangażowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to również podmioty uczestniczące w zarządzaniu programem, czyli jednostki administracji samorządowej, jednostki udzielające dofinansowania oraz spółki komunalne. Ważną rolę we wdrażaniu Programu mają wszystkie podmioty realizujące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Gmina Strzegom, jak i koordynowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadleśnictwa Jawor i Świdnica, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Wojewódzki Zarząd Dróg, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W każdej fazie wdrażania programu uczestniczą mieszkańcy, którzy bezpośrednio wykorzystują produkty wynikające z realizacji postanowień programu. (np. sieć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Warunkiem prawidłowego wdrożenia programu jest stosowanie zasad: współdziałania, wzajemnej wymiany informacji, otwartości i przejrzystości w stosunku do współuczestniczących w realizacji program. Ze względu na wiele obowiązków i zadań pojawiających się na każdym etapie wdrażania programu zasadne jest określenie możliwości rozłożenia środków i obowiązków na poszczególnych wykonawców programu. Dzięki partnerstwie i współdziałaniu jednostek zaangażowanych w Program zostaną pozyskane środki finansowe i osiągnięte zamierzone efekty. Często duże znaczenie ma wykorzystanie doświadczeń sąsiednich jednostek administracyjnych, które wcześniej wdrażały na swoim obszarze Program. Partnerstwo w połączeniu z wymianą doświadczeń może stać się początkiem współpracy na szczeblu nie tylko lokalnym, ale także regionalnym. Podstawową zasadą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i właściwe wykonywanie zadań własnych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdrażaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Wojewoda dysponuje narzędziem prawnym umożliwiającym ograniczania korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOSiGW we Wrocławiu) Instytucje związane z ochrona środowiska, między innymi takie jak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Inspektor Sanitarny przedkładają Radzie Gminy sprawozdania roczne. Okresowo odbywają się posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane są sprawozdania z działalności w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie gminy. Ponadto Gmina współdziała z instytucjami administracji specjalnej w dyspozycji, których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), prowadzą monitoring wód (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej). Cenna jest stała kontrola i bieżący nadzór procesu wdrażania aktualizacji programu, zapoznawania się z okresowymi raportami nt. wykonania zadań i uzyskanych efektów ekologicznych. Ponadto ważnym jest uzyskanie porozumienia i płaszczyzny współpracy pomiędzy instytucjami i mieszkańcami na drodze do osiągania celów Programu. Przedstawiciele różnych grup zawodowych, instytucji i społeczeństwa zaangażowanych w realizację Programu będą mieli różne poglądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsięwzięć. Istnieje zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji 133

134 zadań programu i udziału we wdrażaniu Programu. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia się do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzyściami współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzięki tym działaniom etap planowania i zarządzania programem staje się jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania stając się rutyną, powodują samoistne powtarzanie się dobrych rozwiązań wytwarzając mechanizmy samoregulacji. Jak już wspomniano wcześniej, odbiorcą Programu są mieszkańcy gminy, którzy subiektywnie oceniają efekty wdrożonych przedsięwzięć. 9.1.Monitoring polityki środowiskowej Wdrażanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie określenia stopnia wykonania przedsięwzięć, określenia stopnia realizacji przyjętych celów, oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analizy przyczyn tych rozbieżności. Rada Gminy Strzegom będzie oceniała, co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2014 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla nowej listy przedsięwzięć, obejmujących okres Ten cykl będzie się powtarzał, co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2021 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie "Prawo ochrony środowiska", a dotyczących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Do najistotniejszych wskaźników wdrażania programu dla Gminy Strzegom można zaliczyć m.in.: Jakość wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych, Jakość wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej jakości (klasa Ia i Ib), Udział ścieków komunalnych nieoczyszczonych, Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej, Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych / 1 mieszkańca w roku, Udział odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach, Udział odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach, Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów objętych sprawozdawczością GUS, Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów objętych sprawozdawczością GUS (bez CO2), Udział terenów zieleni publicznej w stosunku do całkowitej powierzchni, Wskaźnik lesistości (lub pow. leśna w ha/1 mieszk.), Powierzchnia terenów objętych ochroną prawną, Powierzchnia terenów zdegradowanych, Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska, Ilość zużytych nawozów sztucznych i mineralnych/1ha użytków rolnych, Ilość zużytej wody/1 mieszkańca, Ilość zarejestrowanych pojazdów samochodowych, Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska wg oceny jakościowej, Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców, Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych. Określenie powyższych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji pochodzących z monitoringu środowiska oraz z badań społecznych. W oparciu o analizę powyższych wskaźników będzie możliwa ocena efektywności realizacji Programu ochrony środowiska a w oparciu o ocenę kolejna aktualizacja programu. Najważniejsze działania w ramach wdrażania Aktualizacji Programu ochrony Środowiska to: koordynacja, 134

135 weryfikacja celów ekologicznych, współpraca z różnymi jednostkami. Niezbędna jest również edukacja i komunikacja ze społeczeństwem (w tym system informacji o środowisku), systemy zarządzania środowiskiem, monitoring stanu środowiska. Dla każdego zagadnienia wskazano, w poszczególnych rozdziałach niniejszego opracowania, instytucje uczestniczące w realizacji wyszczególnionych działań. Tabela 25 Wskaźniki monitoringu PPOŚ Wskaźnik Jednostka miary Zmiana (wzrost, spadek, bez zmian) długość czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej km połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba długość czynnej sieci kanalizacyjnej km połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt ścieki odprowadzone dam3 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba odbiorcy gazu gosp.dom. odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp.dom. zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 tys.m3 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu szt zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu MWh zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku Mg/r odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 mieszkańca % ogółem GJ budynki mieszkalne GJ urzędy i instytucje GJ kotłownie ogółem ob. długość sieci cieplnej przesyłowej km długość sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów km emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Mg/r Źródło: opracowano na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych, GUS STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Przedmiotem niniejszego opracowania jest zaktualizowanie wykonanej w 2010 roku dokumentacji pn.: "Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom. Zakresem opracowania objęto: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; poziomy celów długoterminowych; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; 135

136 środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Gminnego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) została przyjęta tak by była zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Wytyczne mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury Polityki ekologicznej państwa. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z uwzględnieniem lat opracowana została z uwzględnieniem układu strukturalnego Wytycznych... i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Program ochrony środowiska dla zawiera takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO o Ochrona przyrody i krajobrazu, o Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, o Ochrona powierzchni ziemi, o Ochrona zasobów kopalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII o Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, o Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, o Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy, ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO o Jakość wód, o Zanieczyszczenie powietrza, o Gospodarka odpadami, o Poważne awarie, o Oddziaływanie hałasu, o Oddziaływanie pól elektromagnetycznych. Struktura Aktualizacji Programu obejmuje: Omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego. Ocenę stanu umożliwia identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań przez gminę Strzegom, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Dowodów osiągania stanu docelowego dostarczać będzie ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (według ustawy, co 2 lata) w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - gminnych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych i koordynowanych, czyli takie, które realizowane są na terenie gminy Strzegom, ale nie koniecznie ze środków będących we władaniu gminy. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych gminy przez przedsiębiorstwa działające na obszarze gminy czy mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć, a także jednostkami pełniącymi funkcję partnerujących w realizacji tych zadań. Harmonogramy pomagają w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Gminy. Aktualizacja programu to przede wszystkim przedstawienie zadań, które zostaną zrealizowane w najbliższych 8 latach w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego gminy i tworzenia podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Planowane nakłady na realizację zadań własnych gminy w latach

137 na ochronę środowiska szacuje się na około 9 mln zł. Największe środki planowane są na zadania gmin związanych z gospodarką wodno - ściekową (4,5 mln). Aktualizacja Programu zawiera omówienie uwarunkowań finansowych gminy Strzegom. Na podstawie budżetów gminy z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2013 i szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań nakreślono ogólną sytuację finansową Gminy, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości Gminy w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. Zostały przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. Dzięki wyznaczeniu i identyfikacji problemów możliwe jest określenie celów, do jakich należy dążyć w ciągu najbliższych 8 lat wdrażania programu. Najważniejszymi problemami ekologicznymi na terenie gminy Strzegom są: niska emisja, zły stan dróg na terenie gminy, nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa, niska świadomość ekologiczna mieszkańców. Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie gminy Strzegom w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. Gmina we własnym zakresie przeprowadza działania w budynkach komunalnych, polegające na zmniejszeniu zapotrzebowania na energię i paliwa. Są to głównie działania polegające na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, dociepleniu dachów, ścian zewnętrznych, a także wymiana instalacji i źródła ciepła. Gmina także w miarę możliwości finansowych starają się modernizować budynki komunalne w celu ograniczenia strat ciepła oraz ograniczenie ilości spalanych paliw. W celu zmniejszenie zanieczyszczeń liniowych planuje się kontynuacje działań związanych z modernizacją dróg. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, niezbędna jest likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren gminy, niezwykle ważnym w tym zakresie zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. W niektórych zakładach przemysłowych wprowadzane są technologie ograniczające ilość zużywanej wody. W innych powinno się promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno doprowadzić ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. W tym celu należy prowadzić działania w kierunku: rozbudowy i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków, budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków kanalizacji, modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć i stacji uzdatniania wody, modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). W ramach programu planuje się, że w ciągu 8 najbliższych lat na terenie gminy Strzegom zostaną zrealizowane także z udziałem środków finansowych unijnych zadania o wartości ponad 13 mln złotych, będą to przede wszystkim przebudowy, modernizacje i remonty dróg. Na ten cel planuje się przeznaczyć około połowę tych środków tj. 5 mln złotych. Nie bez znaczenia są także inwestycje w zakresie sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Na ten cel w najbliższych latach gmina planuję przeznaczyć około 22% wszystkich wydatków opisanych w niniejszym opracowaniu, jest to ponad 20 mln złotych. W zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo ważnym celem do realizacji jest racjonalne gospodarowanie zasobami glebowymi i ich ochrona przed degradacją. Cel ten osiągnąć można przez właściwą gospodarkę rolną dostosowaną do panujących warunków glebowych i ukształtowania terenu. Lokalizacja złóż kopalin jest trwałym elementem obrazu przestrzennego każdego regionu, w związku z tym obiekty te powinny stanowić repery dla sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego. Podejmując eksploatację należy mieć na uwadze, iż kopaliny są szczególnym zasobem przyrodniczym, który jest 137

138 nieodnawialny, a jego występowanie jest związane z określonym miejscem. Zatem ochrona udokumentowanych złóż kopalin, jak i stwierdzonych obszarów perspektywicznych ich wystąpień jest szczególnie ważna. Zadaniem przyczyniającym się do ograniczenia zanieczyszczenia gleb nawozami mineralnymi jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Badanie poziomu ph i zawartości metali ciężkich daje możliwość porównania wyników i określenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Na terenie gminy Strzegom występują obszary, na których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny. Są to głównie centra miast, istotnym źródłem hałasu są drogi wojewódzkie, a także krajowe przebiegające przez obszar gminy. Bardzo ważnym elementem i celem krótkoterminowym w zakresie ochrony przed hałasem jest: ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące zadania: Współpraca z samorządami gminnymi w zakresie wdrażania obszarów i obiektów chronionych istniejących i projektowanych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym obszarów na styku sąsiadujących gmin, bądź gmin powiatu i powiatów sąsiednich; Prowadzenie ewidencji indywidualnych form ochrony przyrody (we współdziałaniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody); Udział w tworzeniu dynamicznego i nowoczesnego modelu ekosystemowej i siedliskowej ochrony środowiska przyrodniczego poprzez zachowanie ciągłości węzłów, korytarzy i łączników ekologicznych, zwłaszcza w obrębie równoleżnikowego systemu dolin cieków wodnych oraz kompleksów leśnych, Koordynacja i dalszy rozwój sieci tras i ścieżek rowerowych, Wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobrażonych i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych, Poszukiwanie w miarę bezkolizyjnego współistnienia priorytetowych inwestycji gospodarczych dla gminy Strzegom z wykazanymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi terenów przyległych. Lasy Nadleśnictw na terenie gminy w przeważającej części wchodzą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do dążenia do uzyskania proekologicznego modelu gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw oraz Programów ochrony przyrody, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania planów. Renaturalizacja lasów na terenie gminy powinna wiązać się z dostosowaniem składu gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. Właściwa współpraca nadleśnictw z różnymi podmiotami gospodarczymi zainteresowanymi zagospodarowaniem i użytkowaniem turystycznym lasów, wymaga, a w przyszłości w coraz większym stopniu wymagać będzie, systematycznej koordynacji działań. Działania te winny być oparte przede wszystkim na promocji walorów turystycznych regionu. Priorytetem podstawowym gospodarki leśnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ciągłości i trwałości lasu oraz wdrażanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki leśnej. Koszty, które należy ponieść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, będą różne, a zależeć będą w głównej mierze od uwarunkowań przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagrożenia. Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzić na bieżąco i nieustająco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców gminy Strzegom w sferze konsumpcji, a także ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz postępowania z odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonych działań na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku 138

139 zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków a także pozyskanie większej surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko. Realizacja zadań zaproponowanych w niniejszej aktualizacji przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności gminy, polepszenia warunków życia i zdrowia mieszkańców, inwestowania przez przedsiębiorców a także poprawy jakości walorów środowiskowych i skuteczniejszej ochrony terenów prawnie chronionych oraz tych o walorach rekreacyjno -wypoczynkowych. 139

140 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY STRZEGOM NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA ZLECENIODAWCA: GMINA STRZEGOM Rynek 38, Strzegom tel , fax strzegom@strzegom.pl, ZLECENIOBIORCA: EKO TEAM Sebastian Kulikowski ul. Poniatowskiego 20/14, Zgorzelec tel , fax ekoteam.kulikowski@gmail.com, STRZEGOM, PAŹDZIERNIK 2013

141 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata AUTOR OPRACOWANIA: Sebastian Kulikowski Osoby i instytucje współpracujące przy opracowaniu niniejszego dokumentu: Urząd Miasta i Gminy Strzegom, Starostwo Powiatowe w Świdnicy, Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. ul. Wesoła 7, Strzegom, Zakład Usług Komunalnych Al. Woj. Pol. 75, Strzegom, Nadleśnictwo Jawor ul. Myśliborska 3, Jawor, Nadleśnictwo Świdnica ul. Sikorskiego Świdnica, Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad we Wrocławiu, Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Biuro Powiatowe Świdnicy, Zdjęcia na okładce: 2

142 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata SPIS TREŚCI WSTĘP METODYKA SPORZĄDZENIA PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY STRZEGOM I O POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI O CHARAKTERZE STRATEGICZNYM POWIAZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DOKUMENTAMI, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Prawodawstwo Unii Europejskiej Dokumenty szczebla krajowego i wojewódzkiego STAN ŚRODOWISKA OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ PROBLEMÓW W TYM ZAKRESIE Położenie fizycznogeograficzne, geomorfologia Warunki klimatyczne Hydrografia Budowa geologiczna, hydrologia i warunki glebowe Warunki przyrodniczo krajobrazowe ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ODDZIAŁYWANIEM POWIETRZE ATMOSFERYCZNE WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI HAŁAS PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO PODSUMOWANIE PRZEWIDYWANYCH ODDZIAŁYWAŃ NA POSZCZEGÓLNE ASPEKTY PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ WYNIKIEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU, W TYM TAKŻE WSKAZANIE NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKU TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Lokalizacja gminy Strzegom na tle powiatu świdnickiego Rysunek 2 Układ komunikacyjny na terenie Gminy Strzegom Rysunek 3 Podział geobotaniczny obszaru gminy Strzegom Rysunek 4 Powierzchniowy obszar chroniony na terenie gminy Strzegom OchK Góra Krzyżowa Rysunek 5 Stałe punkty monitoringowe jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 r Rysunek 6 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 )

143 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 7 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Rysunek 8 Wyniki pomiarów ozonu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Rysunek 9 Wyniki pomiarów tlenków azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Rysunek 10 Regionalizacja hydrogeologiczna wód zwykłych Rysunek 11 Klasyfikacja istotnych gruntów rolnych na terenie Gminy Strzegom Rysunek 12 Rozmieszczenie punktów pomiarowo kontrolnych na terenie województwa dolnośląskiego Rysunek 13 Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Rysunek 14 Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Rysunek 15 Zawartość fosforu i potasu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Rysunek 16 Zawartość magnezu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Rysunek 17 Układ drogowy Gminy Strzegom i okolic Rysunek 18 Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu świdnickiego Rysunek 19 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L DWN gmina Strzegom Rysunek 20 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L N gmina Strzegom Rysunek 21 Układ sieci kolejowych w obszarze gminy Strzegom SPIS TABEL Tabela 1 Kluczowe zadania (projekty) zapisane w projekcie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Tabela 2 Powierzchnia gruntów Gminy Strzegom Tabela 3 Przynależność terytorialna Gminy Strzegom Tabela 4 Pomniki przyrody na terenie gminy Strzegom Tabela 5 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza Tabela 6 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorfologicznego, stanu biologicznego oraz stanu chemicznego rzek stan na Tabela 7 Ocena, jakości wód podziemnych w punkcie monitoringu diagnostycznego nr 114 w 2008 i 2012 roku Tabela 8 Zestawienie odcinków dróg położonych w graniach gminy Strzegom wraz z kilometrażem, długością oraz powierzchnia obszaru objętego opracowaniem Tabela 9 Wykaz punktów pomiarowych oraz średnie arytmetyczne zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych w tych punktach w gminie Strzegom Tabela 10 Przewidywane negatywne i pozytywne skutki braku realizacji postanowień aktualizacji Programu 49 Tabela 11 Matryca oddziaływania na środowisko przewidywane oddziaływania na środowisko Tabela 12 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na Obszary Natura Tabela 13 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na różnorodność biologiczną, zwierzęta i rośliny Tabela 14 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na ludzi Tabela 15 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na powierzchnię ziemi i krajobraz Tabela 16 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na klimat Tabela 17 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na zasoby naturalne Tabela 18 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na zabytki Tabela 19 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na dobra materialne Tabela 20 Ocena stanu środowiska gminy wskazuję następujące problemy występujące w poszczególnych sektorach środowiska

144 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata WSTĘP Podstawą wykonania niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko projektu aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom (zwanej w dalszej części opracowania Prognozą ) są przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013, poz. 1235). Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub programów obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata przygotowana została przez EKO-TEAM Sebastian Kulikowski ze Zgorzelca. 1. METODYKA SPORZĄDZENIA PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Metodyka opracowania jak również treść Prognozy oddziaływania na środowisko aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata zostały bezpośrednio podporządkowane zapisom wynikającym z Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013, poz. 1235). Zgodnie z art. 51 ust. 2 przywołanego aktu prawnego, prognoza oddziaływania na środowisko ( ) powinna: a) zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, c) określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, d) określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych, e) określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, f) określać, analizować i oceniać przewidywane znaczarce oddziaływania na środowisko oraz zabytki, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe, g) przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacje przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, h) przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy, i) zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, j) zawierać informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, k) zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, l) zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym Treść prognozy oddziaływania na środowisko została także podporządkowana uzgodnieniu zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego oraz zakresowi i stopniowi szczegółowości prognozy uzgodnionemu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Do przeprowadzenia wymienionych powyżej prac wykorzystano materiały i dokumenty zebrane samodzielnie przez Wykonawcę, są to także dokumenty będące punktem wyjścia dla aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata

145 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY STRZEGOM I O POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI O CHARAKTERZE STRATEGICZNYM Program ochrony środowiska dla gminy Strzegom został opracowany zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013, poz. 1232), jako narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w gminie. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom sporządzony został w 2010 roku jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013, poz. 1232), która w Dziale III Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska art. 17 wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Była to realizacja ustawy Prawo Ochrony Środowiska, która w Dziale III Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska art. 17, wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W ramach niniejszej umowy została opracowana trzecia aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Gminy Strzegom obejmująca lata oraz uwzględniająca perspektywę lat Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwagę (art. 17 pkt 1), by opracowanie uwzględniało pewne elementy określone w art. 14 wynikające również z polityki ekologicznej państwa. Są to: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; poziomy celów długoterminowych; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Gminnego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) jest zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Wytyczne mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury Polityki ekologicznej państwa. Program ochrony środowiska dla Gminy Strzegom opracowany został z uwzględnieniem układu strukturalnego Wytycznych... i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Niniejszy Program ochrony środowiska dla gminy Strzegom opracowano ze względu na to, iż została zaktualizowana Polityka ekologiczna oraz wprowadzone zostały zmiany w polskim i unijnym prawodawstwie. Przesłanką do opracowania aktualizacji są także zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powodują, iż poprzedni dokument stał się niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali się dokonać porównania stanu środowiska z roku 2010 z obecnym według informacji z 2013 roku (natomiast jeśli brakowało takich informacji posłużono się danymi z 2011 oraz 2012 roku). Nawiązując do układu i zawartości Polityki ekologicznej Państwa na lata z perspektywą do roku 2016 niniejsze opracowanie zawiera takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ochrona przyrody i krajobrazu, Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, Ochrona powierzchni ziemi, Ochrona zasobów kopalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy, 6

146 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Jakość wód, Zanieczyszczenie powietrza, Poważne awarie, Oddziaływanie hałasu, Gospodarka odpadami, Oddziaływanie pól elektromagnetycznych, Struktura Programu ochrony środowiska obejmuje: omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie Strzegom w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego, ocenę stanu wyjściowego i stanu docelowego, umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zadania gminy, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Całość działań proekologicznych zamykają wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań i potrzeb gminy. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - gminnych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych. Zadań koordynowanych, czyli takich, które realizowane są na terenie gminy Strzegom, ale nie koniecznie ze środków finansowych gminy. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych gminy przez przedsiębiorstwa działające na obszarze gminy lub mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć. Pomagają one w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Gminy. Niniejszy Program zawiera także omówienie uwarunkowań finansowych. Na podstawie budżetu Gminy z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2013, wieloletniej prognozy finansowej, a także szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań, nakreślono ogólną sytuację finansową, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości Gminy w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. W tej części aktualizacji zostały także przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. 7

147 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Tabela 1 Kluczowe zadania (projekty) zapisane w projekcie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna i współpracująca OPK.1.1 Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych OPK OPK Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym Wytyczenie i zagospodarowanie ścieżek przyrodniczo - dydaktycznych Gmina Strzegom, lokalne stowarzyszenia, Nadleśnictwa: Świdnica, Jawor Gmina Strzegom, lokalne stowarzyszenia, Nadleśnictwa: Świdnica, Jawor OPK Opracowanie aktualnej inwentaryzacji przyrodniczej Gminy Strzegom Gmina Strzegom OPK.1 Ochrona walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioi georóżnorodności oraz krajobrazu OPK.1.2 Stworzenie prawno organizacyjnych narzędzi dla ochrony przyrody OPK OPK Wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych i ochronnych w obrębie drzew, będących pomnikami przyrody, w tym ich ogrodzenie i oznakowanie, zgodnie z obowiązującymi przepisami Wzmacnianie roli opracowań ekofizjograficznych przy uzgadnianiu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki OPK Objęcie ochroną prawną nowe obiekty szczególnie cennych przyrodniczo Rada Gminy Strzegom OPK.1.3 Zachowanie lub odtworzenie właściwej struktury i stanu ekosystemu i siedlisk OPK Bieżące utrzymywanie zieleni na terenie gminy Gmina Strzegom OPK Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - konserwacyjne zieleni przydrożnej Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA OCHRONA O ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna ZRL.1 Ochrona bioróżnorodności ZRL.1.1 Wdrażanie proekologicznego modelu gospodarki leśnej ZRL ZRL Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z planami urządzania lasów państwowych Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych zgodnie z uproszczonymi planami urządzania lasów prywatnych Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, właściciele lasów 8

148 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata ZRL ZRL ZRL Realizacja wytycznych Programu ochrony przyrody nadleśnictw oraz planu ochrony obszaru chronionego krajobrazu Góra Krzyżowa (przebudowa drzewostanów, ochrona cennych ekosystemów nieleśnych, itp.) Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej na obszarach nowych nasadzeń i w lasach prywatnych Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu, RDOŚ we Wrocławiu Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki, Nadleśnictwa: Jawor i Świdnica, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (biuro powiatowe w Świdnicy) OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OG Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów zdegradowanych właściciele gruntów OG.1 Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych OG.1.1. Zagospodarowanie terenu w sposób racjonalny OG OG Promocja i dofinansowanie uczestnictwa rolników w imprezach branżowych oraz tworzenia grup producenckich Koordynowanie działań dotyczących upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych Gmina Strzegom Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradców w Świdnicy, Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne OG.1.2 Przywrócenie wartości biologicznych gleb OG OG1.2.2 Prowadzenie okresowych badań jakości gleby wraz z prowadzeniem bazy danych zawierającej wyniki badań jakości gleby i ziemi Promocja wykorzystania nieużytków na cele energetyczne Powiat Świdnicki Gmina Strzegom, organizacje ekologiczne OCHRONA ZASOBÓW Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2018 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OZK.1 Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych OZK.1.1 Racjonalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania OZK Właściwe zagospodarowanie terenów dokumentowych kopalin Gmina Strzegom OZK Prawidłowa eksploatacja złóż surowców mineralnych podmioty gospodarcze odpowiedzialne za eksploatację 9

149 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata OZK1.1 Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych OZK1.2.1 OZK1.2.2 Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk oraz terenów poeksploatacyjnych Prowadzenie rekultywacji terenów górniczych równolegle lub natychmiast po zakończeniu działalności wydobywczej podmioty odpowiedzialne za rekultywację, podmioty odpowiedzialne za rekultywację, OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SKUTKAMI SUSZY Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OPS Realizacja Programu nawodnień rolniczych województwa dolnośląskiego Województwo Dolnośląskie, Gmina Strzegom OPS.1.1 Przygotowywanie oraz aktualizacja dokumentów planistycznych i map w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego OPS Wyznaczania i wprowadzania do planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy i innych dokumentów planistycznych granic obszarów zagrożenia powodzią oraz ustaleń planów zarządzania ryzykiem powodziowym Gmina Strzegom, RZGW we Wrocławiu OPS.1 Minimalizacja zagrożeń spowodowanych klęskami powodzi OPS.1.2 Przygotowanie i modernizacja technicznego zaplecza w zakresie ochrony przed powodzią i suszą OPS OPS OPS OPS Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym Poprawa stanu istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej Budowa i modernizacja infrastruktury pozwalającej na zwiększenie retencji wody w sposób techniczny i nietechniczny Doskonalenie systemu wczesnego ostrzegania przed zjawiskami hydrologicznymi oraz meteorologicznymi RZGW we Wrocławiu, KZGW RZGW we Wrocławiu, DZMiUW we Wrocławiu, Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki RZGW we Wrocławiu, DZMiUW we Wrocławiu, Gmina Strzegom Województwo Dolnośląskie, Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna WŚ.1 Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania WŚ.1.1 Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i deszczowej WŚ1.1.1 WŚ1.1.2 Budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Rozbudowa istniejącego systemu odwodnienia dróg i placów w systemie grawitacyjnym oraz uwzględnieniem zastosowania odpowiednich urządzeń podczyszczających Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, GDDKiA właściciele nieruchomości 10

150 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata WŚ.1.2 Zaopatrzenie w wodę do spożycia dobrej jakości wody oraz ochrona jej ujęć WŚ WŚ Budowa i modernizacja sieci wodociągowej Ochrona i monitoring ujęć wody pitnej oraz stacji uzdatniania, w tym modernizacja Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu WŚ.1.3 WŚ.1.4 Ochrona zasobów i racjonalne wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych Ograniczenie ilości ścieków nieoczyszczonych odprowadzanych do wody lub ziemi WŚ WŚ WŚ OCHRONA POWIETRZA Organizacja cyklu spotkań z mieszkańcami na temat racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Prowadzenie ewidencji oczyszczalni przydomowych oraz zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania Budowa oczyszczalni przydomowych (dotyczy terenów gminy na których do roku 2015 nie planuje się budowy sieci kanalizacji sanitarnej) Gmina Strzegom, WiK Sp. z o.o. w Strzegomiu, Powiat Świdnicki Gmina Strzegom Właściciele posesji, Gmina Strzegom (w formie dotacji celowej) Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Przedsięwzięcie Jednostka odpowiedzialna OA Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Gmina Strzegom OA.1 Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł OA.1.1 Spełnienie standardów, jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji z procesów spalania paliw, ograniczenie niskiej emisji, zmniejszenie zapotrzebowania na energię oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł odnawialnych OA OA OA Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania przepisów prawa (np. standardów emisyjnych) i warunków decyzji administracyjnych w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza Preferowanie zmian paliwa na bardziej ekologiczne ("czystsze"), tj. olej opałowy, gaz lub ogrzewanie elektryczne. Wdrażanie zapisów Uchwały Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 grudnia 2010r. w sprawie "Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu". WIOŚ we Wrocławiu, WSSE we Wrocławiu Gmina Strzegom, mieszkańcy, przedsiębiorcy Województwo Dolnośląskie, Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom OA Opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej Gmina Strzegom, NFOŚiGW 11

151 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata OA.1.2 Poprawa jakości powietrza poprzez poprawienie warunków na drogach OA Modernizacja układu drogowego Gmina Strzegom, Służba Drogowa Powiatu Świdnickiego, DSDiK we Wrocławiu, GDDKiA OA Budowa ścieżek rowerowych na terenie miasta Strzegomia Gmina Strzegom, OA.1.3 Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony powietrza OA OA GOSPODARKA ODPADAMI Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki Wspieranie działań edukacji szkolnej np.: prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej zakresie ochrony powietrza dla młodzieży na terenach cennych przyrodniczo Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki, organizacje ekologiczne, mieszkańcy Gmina Strzegom Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna GO Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1.1 Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 60% wytworzonych odpadów GO GO Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1 Racjonalna gospodarka odpadami GO.1.2 Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami GO Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki odpadami Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1.3 Dostosowanie składowisk odpadów do standardów UE GO Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do standardów UE WIOŚ we Wrocławiu GO.1.4 Usunięcie i unieszkodliwienie do 2032 r. wszystkich wyrobów zawierających azbest GO GO Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO Usuwanie wyrobów zawierających azbest Powiat Świdnicki, Gmina 12

152 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne GO.1.5 Właściwe zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych GO Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów ściekowych poprzez prawidłowe ich zagospodarowanie Powiat Świdnicki, Gmina Strzegom, przedsiębiorstwa komunalne OCHRONA PRZED HAŁASEM Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OH Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom OH.1 Podniesienie komfortu akustycznego mieszkańców OH.1.1 Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego i przemysłowego OH OH OH Wprowadzanie pasów zieleni przy drogach, zieleni niskiej i wysokiej do wnętrz osiedlowych, instalowanie ekranów akustycznych przy trasach o największym natężeniu ruchu Działania modernizacyjne, m.in. stosowanie dźwiękochłonnych elewacji budynków, stosowanie stolarki okiennej na okna o podwyższonym wskaźniku izolacyjności akustycznej właściwej (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej emisji hałasu w gminie GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom GDDKiA, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Służba Dróg Powiatu Świdnickiego, Gmina Strzegom Gmina Strzegom, Powiat Świdnicki OH Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska Przedsiębiorstwa OH.1.2 Kontrola poziomu hałasu pochodząca od obiektów przemysłowych oraz monitoring poziomu hałasu pochodzącego od środków komunikacji OH OH OH Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe poziomów hałasu określonych w decyzjach administracyjnych Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów chronionych przed hałasem Dalszy, systematyczny monitoring poziomu hałasu w tym zwiększenie liczby punktów oraz doskonalenie metod pomiarów WIOŚ we Wrocławiu Delegatura w Jeleniej Górze Gmina Strzegom WIOŚ we Wrocławiu Delegatura w Wałbrzychu 13

153 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata OCHRONA PRZED PROMIWNIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM Cel Cele długoterminowe do roku 2021 Cel Cele krótkoterminowe do roku 2017 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna PR Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emitujących pola elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń WIOŚ we Wrocławiu, Gmina Strzegom, właściciele i operatorzy anten PR.1 Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego PR.1.1 Minimalizacja emisji promieniowania niejonizującego do środowiska PR PR Prowadzenie cyklicznych kontrolnych badań poziomów promieniowania na obszarach o zwiększonym stopniu ryzyka. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych WIOŚ we Wrocławiu Gmina Strzegom PR Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Gmina Strzegom 14

154 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata POWIAZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DOKUMENTAMI, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Analizując cele sformułowane w aktualizacji Programu oprócz analizy ich wpływu na środowisko, należy dokonać odniesienia tych celów do kierunków działań określonych w dokumentach nadrzędnych oraz określonych na szczeblu regionu. Od komplementarności i zharmonizowania tych celów w znacznym stopniu zależy możliwość osiągnięcia sukcesu polityki ekologicznej Gminy Prawodawstwo Unii Europejskiej Podpisując Traktat Akcesyjny Polska zgodziła się na respektowanie prawa wspólnotowego zgodnie z przyjętymi w Unii Europejskiej zasadami, a więc z pierwszeństwem przed prawem krajowym oraz z uwzględnieniem bezpośredniego obowiązywania wspólnotowych rozporządzeń. Ze względu na to, iż w odniesieniu do zagadnień dotyczących ochrony środowiska na szczeblu wspólnotowym nie funkcjonuje jeden nadrzędny akt prawny, który regulowałby te kwestie, prognozie oddziaływania na środowisko aktualizacji Programu uwzględniono między innymi przepisy sprecyzowane w następujących dyrektywach: a) dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U.UE.L z późn. zm.), b) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.U.UE.L z późn. zm.), c) dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U.UE.L z późn. zm.), d) dyrektywy Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (Dz.U.UE.L z późn. zm.), e) dyrektywa Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnosząca się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu (Dz.U.UE.L z późn. zm.), f) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz.U.UE.L ), g) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/80/WE z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (Dz.U.UE.L ), h) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/3/WE z dnia 12 lutego 2002 r. odnosząca się do ozonu w otaczającym powietrzu (Dz.U.UE.L ), i) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz.U.UE.L ), j) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz.U.UE.L ) Dokumenty szczebla krajowego i wojewódzkiego Zadania i projekty zamieszczone aktualizacji Programu, w odniesieniu do poszczególnych celów długoterminowych zostały tak sformułowane, by w sposób bezpośredni nawiązywać do wymogów i wytycznych zawartych w szeregu dokumentów strategicznych opracowanych na szczeblu krajowym oraz wojewódzkim, obejmujących swoją tematyką szeroko rozumiane kwestie ochrony środowiska m.in. w kontekście planowania gospodarczego, przestrzennego i społecznego. Wspólną cechą wszystkich scharakteryzowanych poniżej dokumentów, (która to w sposób bezpośredni została przeniesiona do aktualizacji Programu ), jest dążenie do stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska oraz wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju Polityka ekologiczna państwa 15

155 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Politykę Ekologiczną Państwa na lata z perspektywą do roku 2016, należy traktować jako wypełnienie obowiązku aktualizacji Polityki ekologicznej Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata ", a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba tej aktualizacji wynikała też z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to, z jednej strony, szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców, przykładowo poprzez możliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Zapisy zawarte w Polityce ekologicznej państwa zostały uwzględnione w celach i zadaniach przewidzianych do realizacji w aktualizacji Programu Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku Jednym z zadań ustawowo nałożonych na samorząd województwa jest programowanie rozwoju regionalnego, w którym kluczowy dokument stanowi strategia, pozwalająca na określenie kierunków działań województwa oraz stanowić punkt odniesienia dla sektorowych dokumentów programowych a także determinować procesy rozwojowe regionu. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku została uchwalona przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 listopada 2005 roku. Celem Strategii - zgodnie z zapisami w niej zawartymi - jest wskazanie niezbędnych dla obszaru województwa dolnośląskiego kierunków rozwoju gospodarczego i infrastrukturalnego. Dokument ten 1 ma stanowić także narzędzie do poprawy warunków życia mieszkańców Dolnego Śląska, m.in. poprzez zwiększanie ich zaangażowania w realizację zadań publicznych, a tym samym zwiększanie poczucia odpowiedzialności za harmonijny rozwój regionu. Charakteryzowany dokument wyznacza perspektywę rozwoju do 2020 roku i w swojej konstrukcji uwzględnia następujące elementy: syntezę diagnozy społeczno gospodarczej regionu; analizę SWOT bilans strategiczny regionu; opis systemu wdrażania i ewaluacji Strategii; opis systemu monitorowania realizacji Strategii; charakterystykę instrumentów finansowych i prawnych służących realizacji Strategii. W kontekście uwarunkowań prawnych oraz przeprowadzonej analizy SWOT, na układ zamierzeń rozwojowych przyjętych w Strategii składają się: wizja regionu; cel nadrzędny; priorytety i działania sformułowane w odniesieniu do celów sfery gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Bilans strategiczny regionu wizja regionu sformułowana w Strategii : Dolny Śląsk europejskim regionem węzłowym. CEL NADRZĘDNY: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. CEL GOSPODARCZY : Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Priorytet 1: Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Dolnego Śląska. Priorytet 2: Budowa gospodarki opartej na wiedzy (GOW). Priorytet 3: Wspieranie aktywności gospodarczej na Dolnym Śląsku. 1 POSWD, s

156 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata CEL PRZESTRZENNY : Zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej regionu oraz jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu. Strategia w ramach tak określonego celu zakłada stymulowanie i umacnianie integracji przestrzennej oraz infrastrukturalnej Dolnego Śląska z Polską i Unią Europejską, a także wewnątrz regionu oraz aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kulturowych oraz kształtowanie środowiska przyrodniczego Dolnego Śląska w oparciu o zasady ekorozwoju. Priorytet 1: Poprawa spójności przestrzennej regionu. Priorytet 2: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Priorytet 3: Poprawa ładu przestrzennego, harmonijności struktur przestrzennych. Priorytet 4: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki. Priorytet 5: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. CEL SPOŁECZNY : Rozwijanie solidarności społecznej oraz postaw obywatelskich twórczych i otwartych na świat. Priorytet 1: Integracja społeczna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Priorytet 2: Umacnianie społeczeństwa obywatelskiego, rozwój kultury. Priorytet 3: Poprawa jakości i efektywności systemu edukacji i badań naukowych. Priorytet 4: Stałe podnoszenie stanu bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców województwa. Priorytet 5: Aktywna polityka rynku pracy oraz wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich Program ochron środowiska województwa dolnośląskiego Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) w art. 17 obliguje organ wykonawczy województwa do sporządzenia i uchwalenia wojewódzkiego programu ochrony środowiska obejmującego okres czterech lat oraz uwzględniającego działania na kolejne cztery lata. W kontekście obowiązujących przepisów opracowany dokument ma stanowić podstawę planowania strategicznego w zakresie Polityki ekologicznej państwa oraz przenosić jej cele na poziom województwa przy jednoczesnym uwzględnieniu regionalnych problemów ekologicznych. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat (zwany dalej Programem oraz WPOŚ) jest aktualizacją dokumentu programowego i wytycza cele, kierunki działań oraz zadania z zakresu ochrony środowiska na terenie województwa dolnośląskiego. Naczelną zasadą przyjętą w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny wraz z ochroną walorów środowiskowych. Oznacza ona taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. W związku z powyższym CEL NADRZĘDNY Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska brzmi następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Województwa Dolnośląskiego poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska. Wobec powyższego sformułowano następujące cele Programu w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: 1. Ocena zasobów wodnych i ich jakości; CEL STRATEGICZNY - Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania. Cel długoterminowy do roku 2015: Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych pod względem jakościowym określonych przez Dyrektywę 2000/60/WE (Ramową Dyrektywę Wodną) poprzez ich ochronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych, 17

157 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rozwój i modernizacja infrastruktury techniczno-inżynieryjnej w zakresie wodociągów i kanalizacji, Zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie dostarczania odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej, Zwiększenie retencji zlewni, w szczególności cieków o dużym zagrożeniu powodziowym. 2. Jakość powietrza atmosferycznego; CEL STRATEGICZNY - Trwała poprawa jakości powietrza atmosferycznego. Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymanie wartości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza co najmniej na poziomie określonym prawem lub poniżej tego poziomu. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunalnych, szczególnie tzw. niskiej emisji, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunikacyjnych, Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza. 3. Hałas; CEL STRATEGICZNY - Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone wartości normatywne. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego, Ograniczanie występowania przekroczeń normatywnych hałasu przemysłowego, Kontrola poziomu hałasu, zwłaszcza pochodzenia komunikacyjnego. 4. Promieniowanie elektromagnetyczne; CEL STRATEGICZNY - Ochrona przed negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymywanie natężenia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poniżej poziomów dopuszczalnych lub co najwyżej na tym samym poziomie. Cel krótkoterminowy do roku 2011: Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, Kontrola poziomu promieniowania elektromagnetycznego. 5. Poważne awarie i zagrożenia naturalne; CEL STRATEGICZNY - Zapobieganie poważnym awariom przemysłowym i zagrożeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Cel długoterminowy do roku 2015: Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych i zagrożeń naturalnych dla ochrony ludności przed ich skutkami. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Zapobieganie poważnym awariom i innym zagrożeniom, mogącym mieć wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców, Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego w aspekcie ochrony środowiska, oraz rozwój monitoringu zagrożeń środowiska, Zapewnienie bezpiecznego transportu materiałów niebezpiecznych, Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 6. Ochrona przyrody i krajobrazu; CEL STRATEGICZNY - Zintegrowana, trwale zrównoważona ochrona zasobów przyrody prowadzona w ramach racjonalnej polityki przestrzennej Cel długoterminowy do 2015 roku: Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni. 18

158 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Ochrona, rozwój oraz uporządkowanie systemu obszarów zielonych, w tym systemu obszarów prawnie chronionych, Ochrona i zwiększanie powierzchni terenów zielonych, w tym obszarów leśnych przy zachowaniu dotychczas istniejących obszarów, Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej uwzględniającej wartości przyrodnicze. 7. Ochrona gleb; CEL STRATEGICZNY - Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych zarówno pod względem ekologicznym jak i ekonomicznym. Cel długoterminowy do 2015 roku: Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych. Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Rekultywacja terenów zdegradowanych, Ochrona gleb użytkowanych rolniczo, Kontynuacja monitoringu środowiska glebowego w województwie. 8. Ochrona zasobów kopalin; CEL STRATEGICZNY - Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie, zahamowanie nielegalnego wydobycia kopalin oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Cel długoterminowy do 2015 roku: Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Cele krótkoterminowe do 2011 roku: Minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania kopalin, Maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania, Ochrona złóż nieeksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania przestrzennego, Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM 1. System transportowy; CEL STRATEGICZNY - Rozwój i modernizacja systemu transportowego z uwzględnieniem rozwiązań zmniejszających lub eliminujących negatywny wpływ transportu na środowisko. Cel długoterminowy do roku 2015: Dążenie do eliminacji zanieczyszczeń środowiska z systemu transportowego. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Poprawienie organizacji ruchu, Wprowadzenie koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego. 2. Przemysł i energetyka zawodowa; CEL STRATEGICZNY - Ograniczenie oddziaływania przemysłu i energetyki na środowisko. Cel długoterminowy do roku 2015: 1. Dążenie do ograniczenia negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowych wzorców i modelu produkcji oraz zasad planowania przestrzennego i obowiązujących przepisów prawnych. Cel krótkoterminowy do roku 2011: Wdrożenie zarządzania środowiskowego. 3. Budownictwo i gospodarka komunalna; CEL STRATEGICZNY - Podniesienie jakości życia mieszkańców i zachowanie ładu przestrzennego. Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa jakości stanu środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2011: 19

159 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. 4. Rolnictwo; CEL STRATEGICZNY - Rozwój rolnictwa zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju. Cel długoterminowy do roku 2015: Dalszy rozwój rolnictwa zapewniającego zachowanie walorów środowiska i różnorodności biologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Ograniczenie stosowania nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, Racjonalne gospodarowanie glebami. 5. Turystyka i rekreacja; CEL STRATEGICZNY - Aktywizacja działań na rzecz zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska w sektorze turystyki rekreacji. Cel długoterminowy do roku 2015: Rozwój turystyki i rekreacji zgodnie z zasadami ochrony środowiska. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Wspieranie rozwoju turystyki regionalnej, Ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko rozwoju turystycznego. 6. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska; CEL STRATEGICZNY - Rozwój świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Cel długoterminowy do roku 2015: Kształtowanie proekologicznych postaw konsumpcyjnych. Cele krótkoterminowe do roku 2011: Rozwój produkcji towarów proekologicznych, Eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska. 7. Edukacja ekologiczna; CEL STRATEGICZNY - Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa województwa, kształtowanie postaw proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Cel długoterminowy do roku 2015: Dalsze kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań wszystkich grup społeczeństwa w odniesieniu do konkretnych sektorów środowiska w ramach podejmowanych inicjatyw z zakresu edukacji ekologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2011 : Kontynuacja oraz rozwój edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli oraz dla ogółu mieszkańców województwa, Rozwój oraz wspieranie finansowe i merytoryczne różnorodnych form działań z zakresu edukacji ekologicznej, Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji na temat stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony, Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej. 20

160 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata STAN ŚRODOWISKA 3.1 Określenie, analiza i ocena istniejącego stanu środowiska oraz problemów w tym zakresie Analiza stanu środowiska gminy Strzegom dokonana została w szeregu obowiązujących dokumentów dotyczących rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego gminy, m.in. w Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata W związku z tym niniejsza Prognoza omawia jedynie wybrane zagadnienia dotyczące środowiska przyrodniczego mające ewidentny wpływ na cele i zadania zapisane w aktualizacji Programu. Duży nacisk położono w szczególności na problemy i zagrożenia środowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi. Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane dane przekazane przez Gminę Strzegom oraz zgromadzone samodzielnie przez Wykonawcę dane będące w posiadaniu GIOŚ i WIOŚ, w tym również przygotowane w ostatnich latach opracowania, raporty i analizy Położenie fizycznogeograficzne, geomorfologia Gmina Strzegom położona jest w powiecie świdnickim w województwie dolnośląskim. Gmina graniczy od zachodu z Gminą Dobromierz, od południa z Gminą Świebodzice, od południowego wschodu z Gminą Jaworzyna Śląska i Żarów oraz z Gminą Mściwojów z Powiatu Jaworskiego i Gminą Udanin z Powiatu Średzkiego. Rysunek 1 Lokalizacja gminy Strzegom na tle powiatu świdnickiego Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza W skład Gminy wchodzą następujące sołectwa: Bartoszówek, Goczałków, Goczałków Górny, Godzieszówek, Granica, Graniczna, Gruchotów, Jaroszów, Kostrza, Międzyrzecze, Modlęcin, Morawa, Olszany, Rogoźnica, Rusko, Skarżyce, Stanowice, Stawiska, Strzegom, Tomkowie, Wieśnica, Żelazów, Żółkiewka. Tabela 2 Powierzchnia gruntów Gminy Strzegom Lp. Sołectwo Powierzchnia w ha Procentowy udział 1 Bartoszówek 432 3% 2 Goczałków 649 5% 3 Goczałków Górny 619 5% 4 Godzieszówek 255 2% 5 Granica 377 3% 6 Graniczna 468 4% 7 Grochotów 402 3% 21

161 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Jaroszów % 9 Kostrza 513 4% 10 Międzyrzecze 310 3% 11 Modlęcin 464 4% 12 Morawa 493 4% 13 Olszany % 14 Rogoźnica 826 7% 15 Rusko 714 6% 16 Skarżyce 126 1% 17 Stanowice 793 6% 18 Stawiska 127 1% 19 Tomkowice 600 5% 20 Wieśnica 179 1% 21 Żelazów 441 4% 22 Żółkiewka 550 4% Suma % Źródło: dane z Urzędu Miasta i Gminy Strzegom, 2013 Dogodny układ dróg zapewnia gminie połączenie z następującymi miejscowościami: Wrocław, Jelenia Góra ( przez teren miasta przebiega m. in. droga krajowa Nr 5) Jawor, Legnica, Świebodzice, Wałbrzych, Świdnica, Jaworzyna Śląska, Żarów. Strzegom położony jest w pobliżu węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej, skąd jest połączenie w kierunku: Wrocławia, Warszawy, Białegostoku, Krakowa, Jeleniej Góry oraz innych miast. Bezpośrednie połączenie kolejowe posiada Strzegom z Jaworzyną Śląską, Legnicą, Dzierżoniowem, Katowicami, Kamieńcem Ząbkowickim, Nysą. Rysunek 2 Układ komunikacyjny na terenie Gminy Strzegom Źródło: Gmina Strzegom łączy w sobie typowo miejski charakter z obszarami rolniczymi sołectwami o dużych walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Strzegom posiada typowo miejską zabudowę obejmującą osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe oraz duże placówki handlowo-usługowe. 22

162 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Z jednej strony potencjał gospodarczy i spore rezerwy inwestycyjne, z drugiej - przyjazne dla człowieka środowisko Warunki klimatyczne Klimat okolic Strzegomia kształtuje się odmiennie niż na pozostałych obszarach Dolnego Śląska. Można zaryzykować stwierdzenie, iż panuje tam szczególny mikroklimat obejmujący zwłaszcza Górę Krzyżową, którą porasta niespotykana w tej strefie ciepłolubna roślinność. Klimat w szczególności kształtują południowozachodnie masy powietrza z kierunku Gór Sowich i Karkonoszy, oraz charakterystyczny dla Sudetów i Dolnego Śląska wiatr, zwany fenem. Na północną stronę Sudetów przedostaje się on jako prąd suchy i bardzo ciepły. Cechą charakterystyczną całego dorzecza Odry jest przewaga występujących deszczy letnich (ich udział w ogólnej ilości opadów waha się od 55 do 70%). Spowodowane jest to przez masy wilgotnego powietrza przechodzącego przez Bramę Morawską na Przedgórze Sudeckie. Przyczyną tak dużych opadów są również masywy Przedgórza Sudeckiego, w tym Wzgórz Strzegomskich i otaczających miasto od północnego wschodu Wzgórz Jaroszowskich, tworzące dodatkową barierę dla przenikania zimnych i wilgotnych prądów z północnego zachodu. Na miesiące letnie przypada 67,2% ogólnej sumy rocznych opadów, co stanowi wartość wyższą od przeciętnej dla Dolnego Śląska. W ciągu roku spada na omawianym obszarze około 600 mm wody. Daty skrajne okresu deszczowego to 19 kwietnia i 15 września. Wspominany już mikroklimat Strzegomia ma także korzystny wpływ na produkcję rolniczą Hydrografia Wody powierzchniowe Ze względu na specyficzne podłoże geologiczne (skały granitowe i bazaltowe) okolice Strzegomia znajdują się w obszarze najniższej gęstości sieci rzecznej na Dolnym Śląsku, co ma swoje konsekwencje w dostępie do wody. Teren całej Gminy Strzegom należy do dorzeczy Bystrzycy i Kaczawy (lewe dopływy Odry - cieki II rzędu). W obrębie dorzecza Bystrzycy największym ciekiem w Gminie jest Strzegomka (ciek III rzędu), do której wpływają Pełcznica i Czarnucha (cieki IV rzędu). Samo miasto Strzegom leży na lewym brzegu Strzegomki, której źródła znajdują się w Górach Wałbrzyskich w pobliżu wsi Nowe Bogaczewice, na wysokości około 600 m n.p.m., w związku z czym jest to rzeka o wybitnie górskim i dość niespokojnym charakterze. Opływająca miasto od strony południowej Strzegomka stanowi ciek raczej okazały, ponieważ powierzchnia jej dorzecza liczy 611,4 km 2, a długość 81,2 km Budowa geologiczna, hydrologia i warunki glebowe Kształtowanie się rzeźby powierzchni Przedgórza Sudeckiego, na którym położona jest gmina Strzegom, jak i samych Sudetów sięgnęło przełomu dolnego i górnego karbonu, okresu węglowego ery paleozoicznej. W tym czasie nastąpiły ogromne intruzje magmy, dzięki którym pojawiły się łupliwe granity, m.in. Karkonoszy, Ślęży, Strzelina i Strzegomia. Oprócz granitów i bazaltów charakterystyczne skały tego terenu to kwarc, glinka porcelanowa, kaolin oraz zbliżony do granitu sjenit. Potężne ruchy skorupy ziemskiej w rejonie sudeckim spowodowały także gromadzenie się ogromnych zwałów gruzu skalnego nanoszonego przez górskie rzeki, który z kolei przytaczały pierwotną roślinność i lasy. Dało to początek największemu bogactwu ziemi wałbrzyskiej - węglowemu zagłębiu. Wzgórza Strzegomskie zbudowane są ze skał krystalicznych i metamorficznych oraz młodopaleozoicznej intruzji granitowej. Największe powierzchnie, zwłaszcza w północnej części Gminy stanowią granity strzegomskie, wciskające się między utwory starsze - gnejsy, zmetamorfizowane łupki ilaste, zielone łupki i fyllity. Obniżenie Podsudeckie wypełnione jest osadami trzeciorzędowymi i plejstoceńskimi stadiału Odry. Osady trzeciorzędowe to przeważnie iły i piaski, natomiast czwartorzędowe to mady i piaski rzeczne, piaski i żwiry glin zwałowych oraz lessy. Większą część powierzchni gminy Strzegom zajmują utwory czwartorzędowe występujące w południowej i wschodniej części obszaru. Pochodzą one ze zlodowacenia bałtyckiego i środkowo polskiego. Zalicza się tu piaski i żwiry moren czołowych, gliny zwałowe oraz piaski i żwiry fluwioglacjalne. W dolinach rzecznych występują osady eluwialne w postaci stożków napływowych zbudowanych ze żwirów, piasków i mułów. Na obszarze gminy Strzegom występują złoża granitów, kruszyw naturalnych oraz surowców ilastych. Granit występuje w 24 złożach rozmieszczonych wokół Strzegomia oraz w północnej i zachodniej części Gminy w sołectwach: Kostrza, Goczałków, Graniczna, Rogoźnica, Wieśnica, Żółkiewka, Żelazów, Morawa. Jego zasoby według bilansu zasobów sięgają 881 mln. ton. 23

163 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Kruszywo naturalne (piasek) występuje w Międzyrzeczu, Grochotowie i Rogoźnicy. Jego zasoby sięgaj 3,3 mln. ton. Eksploatowane złoże glin ogniotrwałych o zasobach 34,9 mln. ton znajduje się w Rusku - Jaroszowie. Na terenie Godzieszówka położone jest złoże kaolinu Kazimierz" o zasobach tys. ton 2. Największe znaczenie gospodarcze dla Gminy ma jednak granit, którego eksploatacja zapewnia miejsca pracy zarówno przy wydobyciu jak i w przerobie. Jako złoże towarzyszące surowcom ilastym występuje węgiel brunatny, jednak e nie jest on eksploatowany a jedynie zwałowany wraz z wydobywanym nadkładem. W okolicach Góry Krzyżowej występuje bazalt, którego złoże równie nie jest eksploatowane. Analizując warunki hydrogeologiczne gminy Strzegom należy zauważyć, iż w rejonach wyniosłości Wzgórz Strzegomskich górny horyzont wód podziemnych przeważnie nie występuje w luźnych osadach i tam pierwszą strefę wodonośną stanowią wody szczelinowe w litych skałach, występujące na znacznych głębokościach. Rozpoznanie hydrogeologiczne tego piętra jest bardzo małe. Ogólnie mówiąc można w nim wyróżnić dwa poziomy wodonośne: ciągły powierzchniowy poziom rumoszowy z nakładającym się udziałem cienkich pokryw czwartorzędowych oraz poziom głębszy w spękanych i szczelinowatych utworach krystalicznych. Zbiorniki w utworach starszych od kredowych: Zbiornik Góry Bialskie Śnieżnik (GZWP 339), Zbiornik Karkonosze (nr 344 aktualnie nie zaliczany do GZWP). Piętro wodonośne w utworach starszych od kredy i w skałach krystalicznych monitorowane w 2008 r. obejmowało 7 punktów kontrolno-pomiarowych. Wody tych pięter charakteryzują się występowaniem różnych typów wód, do których zaliczono: HCO3-SO4-Ca, HCO3-SO4-Ca-Mg, HCO3-SO4-Cl-Ca-Mg, HCO3-SO4-Ca- Mg- Na, SO4-Ca-Na-Mg, SO4-HCO3-Ca-Na, SO4-HCO3-Cl-Ca-Mg. Najzasobniejszą strefę wód posiada dolina Strzegomki. Pierwszy poziom wód na przeważającym obszarze gminy zalega na głębokości 5-20 m, natomiast obszarami o najwyższych wydajnościach typowych otworów studziennych są okolice pomiędzy Olszanami, Tomkowicami i Stanowicami. Wody podziemne na analizowanym obszarze to pokłady czwartorzędowe. Wody tego piętra charakteryzują się występowaniem różnych typów wód, do których zaliczono m.in.: HCO3-Ca-Mg, HCO3-Ca-Mg-Na, HCO3-Cl-SO4-Ca-Na, HCO3-SO4-Ca, HCO3-SO4-Cl-Ca, HCO3-SO4-Cl-Ca-Na, HCO3-SO4-Ca-Mg, HCO3-SO4-Cl-Ca-Mg, HCO3- SO4-Ca-Mg-Na, HCO3-SO4-Cl-Ca-Na-Mg, SO4-HCO3-Ca-Na, SO4-HCO3-Ca-Mg, SO4-Cl-Ca-Na-Mg Warunki przyrodniczo krajobrazowe Charakterystyczny krajobraz Gminy Strzegom, położony jest w przeważającej części na obszarze Wzgórz Strzegomskich, stanowiącej część Przedgórza Sudeckiego. W krajobrazie Wzgórz Strzegomskich dominują wzgórza porośnięte lasami, na których często można spotkać wychodnie skalne, które okazały się odporniejsze na warunki zewnętrzne niż reszta skał. Wśród Wzgórz Strzegomskich najwyższym szczytem jest położona w kompleksie lasów mieszanych Góra Krzyżowa mająca wysokość 354 m. n.p.m. Charakterystyczne, zwłaszcza w południowej części, są liczne kamieniołomy, w których wydobywa się granit, bazalt i kaoliny. Ze względu na specyficzne podłoże geologiczne (skały granitowe i bazaltowe) okolice Strzegomia znajdują się w obszarze najniższej gęstości sieci rzecznej na Dolnym Śląsku, co ma swoje konsekwencje w dostępie do wody. Teren całej gminy Strzegom należy do dorzeczy Bystrzycy i Kaczawy (lewe dopływy Odry - cieki II rzędu). W obrębie dorzecza Bystrzycy największym ciekiem w gminie jest Strzegomka (ciek III rzędu), do której wpływają Pełcznica i Czarnucha (cieki IV rzędu). Uzupełnieniem ww. dominujących form krajobrazu naturalnego i kulturowego są tereny upraw rolnych z rozdrobnioną zabudową zagrodową i mieszkaniową jednorodzinną oraz mozaiką zadrzewień śródpolnych i przywodnych. Przynależność terytorialna Gminy Strzegom do geobotanicznych krain i okręgów oraz regionalizacja przyrodniczo leśna przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 3 Przynależność terytorialna Gminy Strzegom Podział geobotaniczny 3 Prowincja Niżowa-Wyżynna, Środkowoeuropejska Dział A - Bałtycki Poddział A3 - Pas Kotlin Podgórskich 2 Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy, Szata roślinna Polski - W. Szafer, K. Zarzycki,

164 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Kraina 11 - Kotlina Śląska Okręg c - Przedgórze Sudeckie Rejonizacja przyrodniczo - leśna 4 Kraina V - Śląska Dzielnica V.3 - Przedgórza Sudeckiego i Płaskowyżu Głubczyckiego Mezoregion V.3.a - Przedgórza Sudeckiego Region V.3.a - Wzgórza Strzegomskie Podział fizyczno geograficzny 5 Prowincja 33 Masyw Czeski Podprowincja 332 Sudety Makroregion Przedgórza Sudeckiego Mezoregion Wzgórza Strzegomskie Źródło: opracowanie własne Ogółem na tym obszarze stwierdzono obecność ok. 321 gatunków roślin naczyniowych, reprezentujących następujące typy siedlisk: Murawowe i naskalne rozwija się na starych, zniszczonych murach, dobrze nasłonecznionych lecz o znacznej wilgotności, Dywanowe zasiedla wydeptywane, zacienione drogi śródleśne, Okrajkowe nitrofilne jest to zbiorowisko ciepłolubnych, umiarkowanie nitrofilnych chwastów ruderalnych, Okrajkowe termofilne towarzyszy najczęściej ciepłolubnym dąbrowom na Górze Jerzego i na niewielkiej powierzchni wzdłuż brzegu zarośli nad wyrobiskiem Szerokiej Góry, Zaroślowe należące do dynamicznego kręgu ciepłolubnych dąbrów, reprezentowane przez zarośla ligustru pospolitego i tarniny, Leśne, 4 Rejonizacja przyrodniczo leśna, Trampler, Mezoregiony Polski J. Kondracki,

165 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 3 Podział geobotaniczny obszaru gminy Strzegom Źródło: Matuszkiewicz J.M., 1994, Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne 1: Krajobrazy roślinne, 2. Regiony geobotaniczne (w:) Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa Spośród form ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013 r., poz. 627), do chwili obecnej na terenie gminy Strzegom utworzono: Obszar Chronionego Krajobrazu Góra Krzyżowa powierzchnia 150 ha, utworzony w 1981 r. celem ochrony wartościowych terenów krajobrazowych o różnych ekosystemach, jak również korytarze ekologiczne. Szczególnej ochronie podlegają zbiorowiska roślinne objęte ochroną prawną: bluszcz pospolity, barwinek pospolity, rojnik pospolity, naparstnica zwyczajna, lilia złotogłów, rzadkie i zagrożone: mannia fragrans, rogownica drobna, rogownica drobnokwiatowa, irga zwyczajna, ligustr pospolity, złocień baldachogroniasty, peręcówka orzęsiona, inne: przytulia pachnąca, gajowiec żółty, szczyr trwały, miodunka ćma, konwalia majowa, możylinek trójnerwowy, przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, drzewostan: dąb, buk, modrzew, grab, klon, lipa, jesion, świerk, sosna. 26

166 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 4 Powierzchniowy obszar chroniony na terenie gminy Strzegom OchK Góra Krzyżowa Źródło: Na terenie gminy Strzegom, nie utworzono, jak również nie zaproponowano żadnego obszaru NATURA 2000 w oparciu o Dyrektywę Siedliskową, jak też Dyrektywę Ptasią. Tabela 4 Pomniki przyrody na terenie gminy Strzegom Opis pomnika Lokalizacja Obowiązująca podstawa prawna wraz z oznaczeniem miejsca ogłoszenia aktu prawnego Lipa drobnolistna (Tilia cordata) Strzegom, Aleja Wojska Polskiego przy Straży Pożarnej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Klon jawor (Acer pseudoplatanus) Strzegom, w parku 50 m od ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Klon srebrzysty (Acer saccharinum) Strzegom, w parku przy ul. Kasztelańskiej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Dąb szypułkowy (Quer cusrobur) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) 27

167 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Klon pospolity (Acer platanodes) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Buk pospolity (Fagus silvatica) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Strzegom, w parku przedszkola przy ul. Parkowej Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Topola biała (Populus alba) Strzegom Gimnazjum Nr 1, przy ul. Brzegowej 1 Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Tulipanowiec amerykański (Lilodendron tulipisfera) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Żółkiewka, park zabytkowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Tulipanowiec amerykański (Lilodendron tulipisfera) Goczałków Górny obok zabytkowego pałacu Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Buk pospolity (Fagus silvatica) Żelazów, park pałcowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) Bartoszówek park pałacowy Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Cis pospolity (Taxus baccata), forma trzypniowa Strzegom park miejski ul. Krótka Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Aleja wielogatunkowa - Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) - 7 szt., Klon zwyczajny (Acer platanoides) - 2 szt., Klon jawor (Acer pseudoplatanus) - 3 szt. Strzegom od wiaduktu kolejowego przy ul. Świnickiej do pomnika wojennego przy ul. Kasztelańskiej (PKS) Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Źródło: Rejestr pomników przyrody, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu. 28

168 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ODDZIAŁYWANIEM 4.1 Powietrze atmosferyczne Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2012 roku pochodzące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu pt.: Ocena jakości powietrza na terenie województwie dolnośląskiego w 2012 roku.. Ocena przeprowadzona jest w czterech wyodrębnionych strefach na terenie województwa dolnośląskiego. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę wynikową dla danej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Tabela 5 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza Poziom stężeń Zanieczyszczenie Klasa Wymagane działania Poziom dopuszczalny i poziom krytyczny <poziom dopuszczalny i poziom krytyczny dwutlenek siarki A utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem >poziom dopuszczalny i poziom krytyczny dwutlenek azotu tlenki azotu tlenek węgla benzen pył PM10 ołów (PM10) C określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych, opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany), kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych Poziom dopuszczalny i margines tolerancji <poziom dopuszczalny A utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem >poziom dopuszczalny <poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji pył zawieszony PM2.5 dodatkowo dwutlenek azotu, benzen i pył zawieszony PM10 dla B określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji >poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji stref, które uzyskały derogacje C określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie Poziom docelowy <poziom docelowy Ozon AOT40 A działania niewymagane 29

169 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Poziom stężeń Zanieczyszczenie Klasa Wymagane działania >poziom docelowy arsen (PM10) nikiel (PM10) kadm (PM10) benzo/a/piren (PM10) C dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, opracowanie Programu Ochrony Powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji PM2.5 C2 dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego do 2015 r. Poziom celu długoterminowego <poziom celu długoterminowego Ozon D1 działania niewymagane >poziom celu długoterminowego AOT40 D2 dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, WIOŚ we Wrocławiu Ocenę poziomu zanieczyszczeń powietrza w poszczególnych strefach województwa dolnośląskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowiskach pasywnych. Wszystkie stacje pomiarowe funkcjonowały zgodnie z wojewódzkim programem państwowego monitoringu środowiska. Gmina Strzegom należy do strefy dolnośląskiej, na której zlokalizowano 37 punktów monitoringowych. Na terenie powiatu świdnickiego znajduję się jeden punkt monitoringu jakości powietrza w Świdnicy Rynek. Strefa dolnośląska (PL0204) obejmuję obszar km 2, na której zamieszkuję osób. 30

170 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 5 Stałe punkty monitoringowe jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 r. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2012 roku, WIOŚ we Wrocławiu Wyniki klasyfikacji strefy dolnośląskiej uzyskane w 2012 przedstawiają się następująco: Ze względu na ochronę zdrowia dla zanieczyszczeń takich jak dwutlenek azotu (NO 2), dwutlenek siarki (SO 2), benzen (C 6H 6), ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni), pył PM2,5 strefę zaliczono do klasy A. Oznacza to, że w obszarze strefy dolnośląskiej poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe oraz poziomy długoterminowe nie były przekraczane. Natomiast dla opadu pyłu PM10, tlenku węgla (CO), oraz benz(a)pirenu strefę dolnośląską ze wyglądu na ochronę zdrowia zaliczono do klasy C (z uwzględnieniem krajowych norm dla uzdrowisk). Oznacza to, że w strefie przekraczane były poziomy dopuszczone o margines tolerancji. Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu w okresie zimowym jest niska emisja, natomiast w okresie letnim emisja pochodząca z różnych źródeł komunikacyjnych. Wysokie stężenie jest charakterystyczne dla procesów spalania w nieefektywnych kotłach grzewczych. Benzo(a)piren to groźna, toksyczna i rakotwórcza substancja oddziaływująca negatywnie na rozrodczość, ponadto może powodować dziedziczne wady genetyczne i upośledzać płodność. Wtórne zanieczyszczenie pyłu zawieszonego będące również przyczyną pogorszenia się jakości powietrza na terenie Gminy, najczęściej pochodzi z powierzchni odkrytych, np. dróg, chodników. Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za rok 2012 stwierdzono potrzebę opracowywania programów ochrony powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: aglomeracja wrocławska (NO2, PM10, benzo(a)piren, PM2.5), m. Legnica (PM10, benzo(a)piren, PM2.5), m. Wałbrzych (PM10, benzo(a)piren), strefa dolnośląska (PM10, CO, benzo(a)piren, ozon). 31

171 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia Rysunek 6 Wyniki pomiarów dwutlenku siarki ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych to 5 12 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącu sierpniu. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 20 μg/m Rysunek 7 Wyniki pomiarów dwutlenku azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych NO2 to 3 11 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach maju i sierpniu. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 40 μg/m 3. 32

172 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 8 Wyniki pomiarów ozonu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych ozonu to μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach listopadzie i grudniu I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia Rysunek 9 Wyniki pomiarów tlenków azotu ze stacji w Świdnicy w 2012 r. (µg/m 3 ) Źródło: WIOŚ Wrocław. Zakres zarejestrowanych w 2012 r. stężeń średniorocznych NO x to 3 11 μg/m 3 dla pomiarów ciągłych. Najniższe stężenia zanotowano w miesiącach letnich. Nie odnotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego 30 μg/m 3. 33

173 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Wody powierzchniowe i podziemne Jakość wód powierzchniowych Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, badania wód powierzchniowych prowadzone są w ramach 4 rodzajów monitoringu: diagnostycznego, operacyjnego, badawczego, obszarów chronionych. Sposób oceny i klasyfikacji stanu wód powierzchniowych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Oprócz klasyfikacji stanu jednolitych części wód (jcw), czyli oddzielnych i znaczących elementów wód powierzchniowych takich jak rzeka, część rzeki, zbiornik zaporowy itp., klasyfikacji jakości wód dokonuje się też w poszczególnych punktach pomiarowo kontrolnych (ppk). Na ocenę stanu wód składa się klasyfikacja ich stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. W 2012 roku na w ramach programu monitoringu wód płynących przeprowadzono badania rzek, które wpływają na środowisko wodne gminy Strzegom: Strzegomka od źródła do zb. Dobromierz, Strzegomka, zb. Dobromierz, Strzegomka od Pełcznicy do Bystrzycy, Czarnucha, Pełcznica od źródła do Milikówki. Badania prowadzono w programie monitoringu diagnostycznego oraz monitoringu operacyjnego, które umożliwiły dokonanie wstępnych ocen: stanu ekologicznego, stanu chemicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorficznego, oceny przydatności do bytowania ryb oraz oceny podatności na eutrofizację, oceny eutrofizacji ze źródeł komunalnych. Tabela 6 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorfologicznego, stanu biologicznego oraz stanu chemicznego rzek stan na 2012 Lp Nazwa ocenianej jcw Kod JCW Nazwa punku kontrolnopomiarowego StaN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY (wg arkusza STAN_ocena jcw 2012) Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów biologicznych Klasa ze względu na chemizm 1 Strzegomka od źródła do zb. Dobromierz PLRW Strzegomka poniżej ujścia Czyżynki UMIARKOWANY PPD I III 2 Strzegomka, zb. Dobromierz PLRW Zb. Dobromierz - stan. 1 UMIARKOWANY PPD I III DOBRY 3 Strzegomka od Pełcznicy do Bystrzycy PLRW Strzegomka ujście do Bystrzycy SŁABY PSD I IV PSD 4 Czarnucha PLRW Czarnucha ujście do Strzegomki UMIARKOWANY PSD I II 34

174 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Pełcznica od źródła do Milikówki PLRW Pełcznica poniżej oczyszczalni Ciernie SŁABY PPD I IV Źródło: Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych na terenie województwa dolnośląskiego za rok 2012, WIOŚ we Wrocławiu Analiza wyników badań, jakości wód powierzchniowych w wybranych punktach monitoringowych wskazuje, iż rzeki przepływające przez teren gminy Strzegom posiadały w 2012 roku wody niezadowalającej jakości (IV klasa Strzegomka, Pełcznica). Wpływ na przedstawioną ocenę miały głównie wskaźniki tlenowe, związki organiczne i biogenne, których głównym źródłem są nawozy spływające z pól uprawnych i ścieki bytowe. Jakość wód powierzchniowych na terenie gminy Strzegom w porównaniu z ich jakością w roku 2008, uległa poprawie. Jakość wód podziemnych Program Państwowego Monitoringu Środowiska dla województwa dolnośląskiego na lata w zakresie wód podziemnych realizowany jest przez Oddział Dolnośląski PIG we Wrocławiu. oraz przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. PIG prowadzi monitoring diagnostyczny w punktach pomiarowych raz w roku, obejmuje wszystkie jednolite części wód podziemnych i operacyjny obejmujący jednolite części wód zagrożone nie osiągnięciem dobrego stanu. Każdemu z punktów zostaną przypisane określone zakresy pomiarowe stanowiące wypełnianie wymagań dyrektyw unijnych, w tym azotanowej. Poza badaniami na poziomie krajowym w województwie dolnośląskim będą wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizyko-chemicznych. W ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego badania obejmują wody podziemne Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, wykorzystywane do zapatrzenia ludzi w wodę do picia oraz zagrożone azotanami pochodzącymi z rolnictwa. Celem wykonywania badań jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych Poniższy rysunek przedstawia lokalizację Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego Rysunek 10 Regionalizacja hydrogeologiczna wód zwykłych 35

175 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Źródło: Opracowanie Ekofizjograficzne dla Województwa Dolnośląskiego Na terenie Gminy nie występuje obecnie żaden punkt krajowego monitoringu jakości wód podziemnych województwa dolnośląskiego. Najbliższy punkt monitoringowy znajduje się w Świdnicy, jego charakterystykę przedstawia tabela poniżej. Tabela 7 Ocena, jakości wód podziemnych w punkcie monitoringu diagnostycznego nr 114 w 2008 i 2012 roku L.p. Nazwa punktu GZWP Numer punktu JCWPd Rodzaj monitoringu Stratygrafia ujętej warstwy Typ wody Klasa, jakości wód w 2008r. Wskaźniki występujące w II, III i IV klasie, jakości wód w 2012 roku II klasa III klasa IV klasa 27 1 Świdnica 319 JCWPd 114 MD Tr HCO 3-SO 4-Ca- Mg-Na II Mn, Fe Źródło: Ocena stanu czystości wód podziemnych województwa dolnośląskiego w 2012 R., WIOŚ we Wrocławiu Analiza wyników badań, jakości wód podziemnych w wybranym punkcie monitoringowym wskazuje, iż wody w zbiorniku trzecirzedowym na terenie Gminy to wody dobrej jakości (II klasa). W zbiorniku tym dominują wody HCO 3-SO 4-Ca-Mg-Na. Wskaźnikami degradującymi wody w tym poziomie były w 2008 roku: mangan i żelazo, które jednak w sposób nieistotny rzutowały ostatecznie na ich jakość. 4.3 Ochrona powierzchni ziemi Typy i rodzaje gleb związane są z charakterem i pochodzeniem utworów powierzchniowych. Gleby w okolicach Strzegomia zalicza się do urodzajnych. Są to gleby, których geneza sięga czasów zlodowacenia, wiejące od północy wiatry, związane z cofaniem się lodowca naniosły na krawędzie i niższe stoki Sudetów urodzajne gleby lessowe, które sięgnęły także Zawidowa, Wlenia, Złotoryi, Jawora, Świdnicy i Strzegomia. W środkowej i wschodniej części Przedgórza Sudeckiego duże obszary pokryły żyzne czarnoziemy. Chociaż warstwa lessów jest tu cienka to w użytkowaniu ziemi przeważają pola uprawne, a lasów i łąk jest stosunkowo mało. Występują tu gleby pseudobielicowe w kompleksie pszennym dobrym, które w połączeniu ze specyficznym mikroklimatem stwarzają korzystne warunki do produkcji rolniczej. Klasa IIIb; 18,1% Klasa IVa; 8,9% Klasa II; 9,5% Klasa IIIa; 59,2% Rysunek 11 Klasyfikacja istotnych gruntów rolnych na terenie Gminy Strzegom 36

176 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Źródło: W strukturze zasiewów zdecydowanie dominują rośliny zbożowe - łączna powierzchnia tych upraw wynosi ,31 ha, ale uprawiane są również rośliny okopowe (ziemniaki, buraki cukrowe), a także oleiste (rzepak), motylkowe i strączkowe. Prowadzona jest hodowla: trzody chlewnej szt., bydła rzeźnego i mlecznego 2638 szt., koni 332 szt., owiec 88 szt., kóz 18 szt. Według waloryzacji przestrzeni rolniczej IUNG Puławy, Gmina Strzegom oceniona została na 96 punktów. W latach Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach przeprowadził na terenie Polski badania monitoringowe chemizmu gleb ornych. Badania zostały przeprowadzone m.in. w 20 punktach pomiarowych województwa dolnośląskiego. Rysunek 12 Rozmieszczenie punktów pomiarowo kontrolnych na terenie województwa dolnośląskiego Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach (raport końcowy), Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Przeprowadzone badania wykazały, iż gleby gminy Strzegom charakteryzują się stosunkowo wysokim udziałem (41-60%) gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wymagających wapnowania w stopniu koniecznym i potrzebnym oraz gleb o bardzo niskiej zawartości fosforu. Udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości potasu i magnezu wynosi 21-40%. 37

177 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 13 Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG. Rysunek 14 Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG. 38

178 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 15 Zawartość fosforu i potasu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG 39

179 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 16 Zawartość magnezu w glebach użytkowanych rolniczo w województwie dolnośląskim w latach Źródło: IUNiG 4.4 Hałas Istotnym źródłem hałasu na terenie gminy Strzegom są duże i małe przedsiębiorstwa, szczególnie te nieposiadające żadnych zabezpieczeń akustycznych. Punktowe źródła emisji tzw. hałasu przemysłowego, związanego głównie z działalnością wydobywczą, produkcyjną lub przetwórczą podmiotów gospodarczych takie jak : PLAST-MET II Dudek Jacek, Strzegom Górnicza 2A (kontrolna interwencyjna), Grabinex Sp z o. o., Strzegom Kopalniana 13 (kontrola planowana), Kamieniarstwo, Tomasz Błaszkiewicz, Strzegom Legnicka 64 (kontrolna interwencyjna), Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowego Sp. z o.o., Kopalnia Granitu "Rogoźnica II" w Rogoźnicy (kontrola planowana), Kamieniarstwo Irena Gnitecka, Strzegom Żelazowo 19 (kontrolna interwencyjna), Pylkus Zakład Kamieniarski S.C. K.J. Pylak Strzegom ul. Żółkiewka 64 (kontrolna interwencyjna), P.P.H.U. "KAMBUD" S.C., Z. Ciok, mgr inż. D. Wojtanek Marcinowice ul. Okrężna 23, zakład Żółkiewka 64 (kontrolna interwencyjna), Kamieniarstwo Zenon Kiszkiel Strzegom ul. Wojska Polskiego 46 (kontrolna interwencyjna, mandat, kara biegnąca), LIMA SA Strzegom ul. Kościuszki 14A, Sklep Strzegom ul. Rynek (kontrolna interwencyjna), Biuro Projektów "EL-JOT" S.C. Zakład produkcji kostki granitowej Strzegom ul. Brzegowa 43 (kontrolna interwencyjna), PROEL Sp. z o.o. Zakład produkcji kostki granitowej Strzegom ul. Brzegowa 43 (kontrolna interwencyjna), Wrocławskie Kopalnie Surowców Mineralnych SA Kopalnia Graniczna (kontrolna interwencyjna), P.P.H.U. Mietex Bogusława Pietras Rogoźnica ul.świdnicka 12a (kontrolna interwencyjna), Colas Kruszywa Sp. z o. o. Kopalnia Granitu "Rogoźnica II" Rogoźnica (kontrolna problemowa), 40

180 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Przedsiębior. Prod. - Handl. - Usługowe "TED-ROB" SC Kaliciński & Lema Kopalnia Granitu "Barcz I" Strzegom ul. Niepodległości (kontrolna problemowa), P.H.U. "KAMJAN" Teresa Kopciuch, Strzegom ul. Międzyrzecze 41 (kontrolna problemowa), M & F International Trading Sp. z o. o., Kostrza ul.kościuszki 57 (kontrolna problemowa), GT&FCorporation - Polska - Rekultywacja Sp. z o. o., Kostrza, ul. Kościuszki 57 (kontrolna problemowa), Przerób Kamienia Budowlanego Tomasz Chomycz, Strzegom ul. Międzyrzecze 1 (kontrolna problemowa), Berger Surowce Sp. z o.o., Kopalnia "Wieśnica", Rogoźnica (kontrolna interwencyjna), Skalimex - Borów SA Zakład Wydobycia i Przerobu Granitu, Kostrza ul. Borowska 6 (kontrolna problemowa), Przeds. Wydob. Przer.i Sprzed. Kamienia Budowl. "Kwarc" Sp. z o. o., Kostrza ul. Kopernika 27 (kontrolna problemowa), Kamieniarstwo Irena Gnitecka, Żelazowo 19 (kontrolna interwencyjna), Kamieniarstwo "PAKAL" Krystian Prucnel, Goczałków ul. Strzegomska 18 (kontrolna interwencyjna), Centrum Granitu Obróbka i Handel Kamieniem Arkadiusz Gnitecki Zakład w Żelazowie (kontrolna interwencyjna), Wyroby z Kamienia, Transport, Montaż. Bogdan August Zakład Kamieniarski Stawiska 3 (kontrolna interwencyjna), PPHU K&N Granit, Bartoszówek 32, Jaroszów (kontrolna problemowa), Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu wynika z niewłaściwej lokalizacji przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu z zakładów kamieniarskich i przemysłem wydobywczym. W związku z tym bardzo ważnym zaleceniem dla gminy jest lokowanie działalności uciążliwych w miejscach zapisanych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 5, drogi wojewódzkie nr 345, 374, 382. Układ drogowy uzupełniają drogi powiatowe i drogi gminne. Rysunek 17 Układ drogowy Gminy Strzegom i okolic Źródło: Dolnośląska Służba Dróg i Kolei,

181 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata W Gminie Strzegom istnieje łącznie 175 km dróg, w tym 17 km dróg krajowych, 24 km dróg wojewódzkich, powiatowych jest 81 km, natomiast dróg gminnych 53 km. Układ linii autobusowych komunikacji lokalnej i PPKS, jak i komunikacja samochodowa indywidualna, stanowią podstawowe systemy transportowe przewozów pasażerskich na terenie Gminy. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Do priorytetowych działań w zakresie budowy infrastruktury drogowej mającej bezpośredni wpływ na zmniejszenie hałasu drogowego jest budowa obwodnicy Miasta Strzegom. Inwestycja obejmuje swym zakresem budowę obwodnicy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 374 i drogi krajowej nr 5 w powiecie świdnickim, województwie dolnośląskim. Całkowita długość obwodnicy będzie wynosić ok. 11,2 km. Głównym celem inwestycji jest wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta oraz zwiększenie przepustowości układu drogowego w obrębie Strzegomia. Planowana inwestycja zapewni lepsze skomunikowanie z drogą krajową DK5 (Świecie Poznań Wrocław Lubawka) zarówno mieszkańców miasta jak i pozostałych uczestników ruchu drogowego dojeżdżających do drogi krajowej drogą wojewódzką DW374 (Jawor Świebodzice), przyczyni się również do poprawy bezpieczeństwa ruchu w samym centrum miasta, jak i wpłynie na obniżenie emisji hałasu. Główne ciągi transportowe, które stanowią drogi wojewódzkie oraz drogi powiatowe przebiegają przez wszystkie dzielnice i sołectwa tworząc połączenia komunikacyjne między nimi oraz między terenem gminy a ościennymi miastami. Tereny sołectw charakteryzuje sieć drogowa typowa dla obszarów wiejskich, gdzie większość zabudowy zlokalizowana jest przy głównych ciągach komunikacyjnych a lokalna-niewielka, choć znacznie wydłużona sieć dróg gminnych: zbiorczych, lokalnych i dojazdowych jest uzupełnieniem w/w infrastruktury drogowej. W latach GDDKiA we Wrocławiu wykonała mapy akustyczne dla drogi krajowej nr 4 na odcinku Kostomłoty Strzegom. Pomiary hałasu wykonano metodą bezpośrednich pomiarów ciągłych w ograniczonym czasie 24 h. Tabela 8 Zestawienie odcinków dróg położonych w graniach gminy Strzegom wraz z kilometrażem, długością oraz powierzchnia obszaru objętego opracowaniem Nr drogi ID odcinka Nazwa odcinka gmina długość odcinka Powierzchnia obszaru analizy 5 DS._3_0287_5 Węzeł Kostomłoty Strzegom 7,331 11,730 5 DS._3_0288_5 Jaroszów Strzegom Strzegom 0,024 0,038 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 3,202 5,123 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 0,375 0,600 5 DS._3_0288_5 Jaroszów - Strzegom Strzegom 0,940 1,504 Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 42

182 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 18 Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu świdnickiego Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 0,12 0,1 0,11 0,102 0,08 0,069 0,06 0,058 0,053 0,04 0,034 0,037 0,02 0 0,019 0,009 0, db db db db > 75 db Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba eksponowanych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Rysunek 19 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L DWN gmina Strzegom Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA 43

183 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata ,08 0,079 0,07 0,06 0,057 0,06 0,05 0,046 0,04 0,03 0,02 0,019 0,022 0,01 0 0,007 0, db db db db > 75 db Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym zakresie [km2] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba eksponowanych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Rysunek 20 Poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L N gmina Strzegom Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego, GDDKiA Jak wynika z wykresów powyżej, poziomy dźwięku w środowisku określone przez wskaźnik L DWN oraz L N oddziaływają w zakresie od 55 do75 db. Najbardziej narażone na hałas w badanych obszarze zagrożone są powierzchnie około 0,11 km 2, w których wyniki wskazywały na poziom hałasu w zakresie db. Podobnie wyniki wyglądają w przypadku liczby lokali mieszkalnych oraz mieszkańców narażonych na hałas w zakresie db. Na uwagę zasługuję fakt, iż brak jest oddziaływań hałasu komunikacyjnego w zakresie >75 db. Rosnąca liczba samochodów na drogach wewnętrznych i tranzytowych bez wątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi obserwuje się zanikanie tzw. ciszy nocnej. W związku z tym bardzo ważnym elementem działań w tym przypadku jest właściwe planowanie przestrzenne, które powinno polegać przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegających ochronie akustycznej na terenach, które znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Działania te powinny być skoordynowane i finansowane przede wszystkim ze środków Zarządcy drogi Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarządu Dróg Wojewódzkich jak i jednostek samorządów terytorialnych oraz organizacji pozarządowych, których statut określa prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program Państwowego Monitoringu Środowiska w ramach sieci regionalnej (wojewódzkiej) przewiduje badania hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich oraz linii kolejowych w miejscach o szczególnym zagrożeniu (węzły drogowe, drogi tranzytowe przebiegające w pobliżu zabudowy mieszkaniowej). Problem zagrożenia emisją hałasu powinien być istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przeciwdziałanie hałasowi komunikacyjnemu jest działaniem długookresowym rozłożonym na lata. Typowym sposobem ochrony przed hałasem jest stosowanie ekranów akustycznych. Hałas kolejowy w całej Polsce kształtuje się na porównywalnym poziomie. W porze nocnej hałas pochodzący od linii kolejowych przewyższa dopuszczalne granice. Emisja hałasu do środowiska zależy od wielu czynników takich jak rodzaj taboru kolejowego, stan taboru kolejowego, prędkości przejazdu składów kolejowych oraz samego położenia torowiska tzn. czy jest to nasyp, wąwóz, teren płaski. Przez teren Gminy Strzegom przebiegają pierwszorzędne linie kolejowe: nr 137, Legnica Katowice długość linii 14 km, nr 302, Malczyce Bolków(obecnie nieczynna) długość 5km. 44

184 Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzegom na lata z perspektywą na lata Rysunek 21 Układ sieci kolejowych w obszarze gminy Strzegom Źródło: Na w/w liniach kolejowych prowadzony jest ruch pasażerski i towarowy. Linia 137 pozostaje czynna, eksploatowane w stanie technicznym dobrym. Ilość pociągów na linii 137 wynosi 30 pociągów na dobę: 12 osobowych i 18 towarowych. Natomiast linia 302 stan techniczny niedostateczny, zawieszony ruch pociągów. Najbardziej odczuwalny jest w sąsiedztwie torowisk. Ze względu reorganizacje kolejnictwa liczba pociągów jest ograniczana z roku na rok. Wobec tego hałas pochodzący z transportu kolejowego też powinien być redukowany. Jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku stan techniczny taboru kolejowego. Zła kondycja finansowa PKP nie pozwala na bieżące konserwacje torów, stad powstający hałas jest bardziej uciążliwy, choć występuje rzadziej. Rozwiązaniem byłoby zastosowanie nowoczesnych zestawów kołowych i hamulcowych jak też nowe rozwiązania torowiska ograniczające hałas i drgania. Brak badań klimatu akustycznego wzdłuż linii kolejowych nie daje obiektywnej oceny natężenia hałasu. Poprawa dotychczasowych warunków akustycznych jest możliwa poprzez modernizacje i właściwe utrzymanie torowisk oraz taboru kolejowego. 4.5 Promieniowanie niejonizujące Źródła pola elektromagnetycznego można podzielić na naturalne występujące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstają wraz z rozwojem przemysłu, w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są: linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe, instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne. Przebieg i rodzaj linii elektroenergetycznych przez teren gminy Strzegom determinowany jest rozmieszczeniem krajowych źródeł energii elektrycznej. Przez obszar gminy przebiegają sieci elektroenergetyczne średniego, niskiego i wysokiego napięcia. Największe znaczenie z punktu widzenia zdrowia i życia mieszkańców gminy mają sieci wysokiego napięcia. Corocznie sieć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane są nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe, zarówno wysokiego jak i niskiego napięcia. Wynika to z ciągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich oraz związanej z tym potrzeby mieszkańców do posiadania dostępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. 45